Zasady diagnostyki i leczenia dzieci z MPD metodą Vojty.
Metoda Vojty polega na stymulowaniu odruchowej lokomocji, czyli na formowaniu prawidłowego wzorca ruchu, na skutek wyzwolenia wzorców motoryki odruchowej. Odtworzenie tych wzorców w ośrodkach ruchowych mózgu przyczynia się do wyeliminowania patologicznych wzorów ruchowych. W metodzie wykorzystuje się dwa globalne wzorce lokomocji. Jeden z nich przypomina znane w rozwoju filogenetycznym pełzanie. Nazwano je pełzaniem odruchowym. Kolejny wzorzec motoryczny znany w rozwoju postawy pionowej człowieka nazwano obrotem odruchowym.
Na wyzwalane wzorce odruchowej lokomocji składają się trzy podstawowe elementy składowe. Należą do nich automatyczne sterowanie położeniem ciała, wzajemnymi zależnościami poszczególnych części ciała względem siebie, a także mechanizmy podporowo-wyprostne i skurcz izotoniczny mięśni.
Metoda Vojty w działaniach usprawniających polega na neurofizjologicznej stymulacji ośrodkowego układu nerwowego. Uzyskuje się to przez stymulację tzw. stref wyzwalania, położonych na kończynach i tułowiu w punktach motorycznych. Stymulując te punkty, prowokuje się reakcję odruchowego pełzania lub obrotu. Pozwala to na aktywizację prawidłowych wzorców ruchowych, które występują w ontogenetycznym procesie rozwojowym. Techniki stosowane w przedstawionej metodzie umożliwiają dziecku z uszkodzeniem OUN poprawny sposób wykonywania ruchu i przez to również wyrównanie zaburzonego napięcia mięśni.
Jednocześnie stosując opór, oddziałuje się na mięśnie tułowia, a przede wszystkim na krótkie i długie mięśnie przykręgosłupowe. Mięśnie te wpływają na poprawne ustawianie się poszczególnych kręgów względem siebie, pozwalając przywrócić wyprost, symetrię tułowia i poprawne ustawienie głowy. Stymulacja ma charakter globalny, polegający na odruchowym włączaniu się poszczególnych mięśni do wyzwolenia prawidłowego, zgodnego z fizjologicznymi wzorcami ruchu. Podczas stymulacji z jednoczesnym zastosowaniem oporu ustala się miejsca podporu na kończynach, wokół których kurczą się mięśnie. Skurcze te dotyczą zarówno grupy mięśni prostowników, jak i zginaczy, a także przywodzicieli i odwodzicieli. Dochodzi do zmiany napięcia izotonicznego na izometryczne bez widocznego ruchu pewnych odcinków ciała. Napięcia mięśni działających wyrównują się i grupa mięśni o większym napięciu uzyskuje napięcie prawidłowe. Przez miejscowe oddziaływanie stymulacji występują aktywne skurcze włókien mięśniowych. Poprawia się również przepływ krwi przez pracujące mięśnie, co prowadzi do rozluźnienia tych włókien, które wykazują nadmierne napięcie. Program usprawniania wg metody Vojty wpływa także na pobudzenie układu wegetatywnego na poziomie rdzenia kręgowego. Uwidacznia się to zmianą ukrwienia skóry, podwyższeniem jej temp., pogłębieniem oddechu i zmniejszeniem ślinotoku.
Metoda Vojty uaktywnia te struktury organizmu, których nie można uaktywnić ćwiczeniami stosowanymi w innych metodach terapeutycznych. Jest to jedna z ważnych zalet metody Vojty.
Podczas stymulacji OUN otrzymuje liczne informacje za pośrednictwem receptorów mięśni i stawów, aktywizowanych zgodnie z prawidłowym i kompletnym fizjologicznym wzorcem ruchu, takie jak: otwieranie dłoni z odwiedzeniem kości śródręcza, zgięcie grzbietowe stopy, zmniejszenie hiperlordozy szyjnej i lędźwiowej, wyprost miednicy i aktywną pracę mm. brzucha, co ułatwia zgięcie KKD w stawach biodrowych. Aktywność mm. dziecka sprawia, że nie są to wymuszone ruchy bierne, lecz jego własne ruchy czynne przeciwko stosowanemu oporowi. Autor metody jest przekonany, że każdy biernie wykonany ruch jest szkodliwy, nawet jeśli jest niepatologiczny.
W metodzie tej nie zaleca się stosowania ćwiczeń wspomagających naukę raczkowania, siadania, czy stawiania dziecka, gdyż takie ćwiczenia mogą wywołać u dzieci niesprawność psychiczną lub fizyczną. Usprawnianie dzieci metodą odruchowej lokomocji jest związane z plastycznością mózgowia. Na skutek stymulacji prioprioreceptywnej metoda Vojty przyczynia się do powstawania nowych połączeń synaptycznych oraz włączenia się dużej liczby neuronów rezerwowych, które najliczniej występują w okolicach przykomorowych, w pierwszych miesiącach życia, kiedy formują się poszczególne warstwy kory mózgowej. Wynikiem usprawniania jest również zmiana stopnia pobudliwości ośrodków nerwowych, powstanie nowych połączeń międzyneuronalnych i nowych związków skojarzeniowych, a także aktywowanie dodatkowych pól w ośrodkach ruchowych drugiej półkuli mózgu.
O zdolności naprawczej OUN decyduje jednak wiele innych czynników, a mianowicie: stopień ontogenetycznej dojrzałości uszkodzonej struktury, stan zróżnicowania zaburzonej funkcji, jej umiejscowienie w morfologicznie odrębnych strukturach OUN, wielkość, charakter oraz umiejscowienie ogniska uszkodzenia. Jeśli uznamy prawo ścisłej jedności między strukturą a funkcją OUN, to korzystnym czynnikiem zdolności naprawczej będzie również wcześnie rozpoczęty proces leczenia usprawniającego, który przez poprawę funkcji mózgu wyrażonej sprawnością psychomotoryczną zmieniać będzie strukturę tego układu. Skuteczność procesów kompensacji będzie wymagała wczesnej diagnostyki zaburzeń rozwoju psychoruchowego, a więc jasnych kryteriów rozpoczęcia i oceny efektów postępowania usprawniającego, to znaczy kierowanego procesu kompensacyjnego. Metoda Vojty może mieć zastosowanie zarówno w najwcześniejszym usprawnianiu, jak i w usprawnianiu dzieci starszych oraz osób dorosłych. Skuteczność met. Vojty, podobnie jak innych, zależy od wielu czynników, głównie od stanu zaawansowania choroby, rzetelności i aktywności wykonywanych ćwiczeń oraz wsparcia ze strony integrującego środowiska, a więc rodziny, szkoły, czy placówek wychowawczo-rehabilitacyjnych.
Z zeszytu-ćwiczenia
Badanie neurorozwojowe wg Vojty składa się z trzech elementów:
- doskonałej znajomości prawidłowego rozwoju i motoryki supinacyjnej,
- ocenie wybranych odruchów pierwotnych
- ocena reaktywności posturalnej, czyli automatycznej kontroli w przestrzeni.
Vojta wyróżnia dzieci: - symptomatyczne i - amnestyczne.
Aby dokonać oceny jakościowej i ilościowej zaburzeń przy MPD wykonuje się siedem prób prowokacyjnych metodą Vojty(wykonuje się je w poniższej kolejności):
1. Reakcja trakcyjna wg Prechtla
2. Próba Laundaua
3. Próba zawieszenia pachowego(ocena ustawienia głowy i szpary ust)
4. Próba wychylenia wg Vojty
5. Próba zawieszenia poziomego Collis
6. Próba pionowego zawieszenia wg Peipera Isberta
7. Próba zawieszenia pionowego wg Collis.
Aby dziecko poddawało się torowaniu i odblokowywaniu prawidłowych wzorców musi być w pozycji aktywizującej.
Polirefleksy - wzory ruchów zgodne z ruchami zdrowych dzieci, które należy wielokrotnie powtarzać, aby wytworzyły się nowe połączenia nerwowe. Powstaje wtedy tzw. sterowana kompensacja życiowa.
W neurostymulacji wywołuje się: - odruchowe pełzanie i - odruchowe przetaczanie in. obrót z pleców na brzuch.
Dziecko układa się w pozycji wyjściowej stosując ucisk na okostną, powięzie, mięśnie, ucisk ten jest odgłowowy i dogłowowy.
Istnieją strefy główne i pomocnicze na które się uciska w celu wyzwolenia torowania. Strefy główne w zależności od ukształtowania głowy dziecka dzielą się na:
- strefy twarzowe min.: nadkłykieć i kłykieć przyśrodkowy kości ramiennej, kolec biodrowy przedni górny, przyśrodkowy brzeg łopatki;
- strefa piersiowa
- strefy potyliczne: wyrostek rylcowaty kości promieniowej, wyrostek barkowy łopatki;
- strefa tułowiowo-potyliczna(znajduje się między 7,a 8 żebrem)