Na podstawie rysunku widzimy:
więź emocjonalną w rodzinie
stopień zaspokojenia potrzeb psychicznych
postawy rodzicielskie rodziców
stosowanie metod wychowawczych
czy dziecko jest np. molestowane
N-l przeprowadza rozmowę np. o rodzinie, nie wolno tutaj kłamać dzieci i trzeba ukazać im różnorodność rodzin, różne postawy rodzin.
Np. -A teraz narysuj rodzinę jaką chcesz, a nie koniecznie swoją,(bp wtedy blokujemy emocje dziecka ).Dziecko i tak narysuje swoją rodzinę, chyba że marzy o innej rodzinie, lepszej rodzinie.
-Narysuj, jak współczesna rodzina spędza wolny czas?
-Jak będziesz dorosły, to jaką założysz rodzinę?
-Kogo zabrałbyś na bezludną wyspę?
RYSUNKÓW DO DIAGNOZY MUSI BYĆ OD 8-10!
Rysunków do diagnozowania ( np. o rodzinie) nie wolno wywieszać i organizować wystaw ( bo jest to sprawa intymna każdego dziecka ).Nie wolno przeprowadzać rozmowy z dzieckiem nt rysunku w obecności całej grupy, na tle grupy.
W ANALIZIE RYSUNKU PRZYJMUJE SIĘ KRYTERIA
Kolejność rysowania postaci
- postać rysowana w pierwszej kolejności świadczy o tym, że jest to osoba najważniejsza w rodzinie, z którą się dziecko identyfikuje lub ta osoba ma władzę w rodzinie, przejawia postawy autokratyczne
-gdy jest jako pierwsza rysowana osoba z rodzeństwa- świadczy to o przywilejowanej pozycji brata lub siostry w rodzinie, a rodzice koncentrują się na rodzeństwie
- jeśli pierwsza rysowana babcia lub dziadek- to dziecko ma silniejszy związek z nimi niż z rodzicami, albo są zakłócone relacje z matką, ojcem
- osoba rysowana w ostatniej kolejności- świadczy o tym, że nie zajmuje ona waźnego miejsca w rodzinie, brak jest więzi emocjonalnej z tą osobą, brak z nią kontaktów
Przedstawianie osób znaczących
- w centrum umieszczona jest osoba najbardziej znacząca, jest ona większa, dziecko rysuje ją bardzo starannie, dobierając różnorodne kolory, dziecko dorysowuje tej osobie ładne przedmioty np.kokardki, kolczyki.Rysuje tę osobę najdłużej, poświęca jej najwięcej czasu
- osoby mało znaczące dziecko rysuje w zdenerwowaniu, pośpiechu, umieszcza je w rogu kartki a nie w centrum, rysuje tę osobę 2-3 kolorami, niestarannie i mało czasu poświęca na narysowanie tej osoby
Relatywna wielkość postaci
- jeśli narysowana osoba jest powiększona, są u niej elementy agresywne ( duże zęby, rozczochrane włosy), to ta osoba przejawia agresję wobec dziecka czy członków rodziny
- jeśli narysowana osoba jest powiększona bez akcentów agresji( np. mama królewna), to świadczy to o więzi emocjonalnej dziecka z tą osobą
jeśli dziecko pomniejsza postać, to świadczy to o pomniejszaniu wartości tej osoby wobec dziecka
jeśli dziecko przedstawia osobę jako „ fruwającą”, to dziecko ma zaburzone bezpieczeństwo, chciałoby uciec z domu
jeśli dziecko rysuje osobie krótkie ręce, oznacza to trudności w nawiązywaniu kontaktów np. z ojcem, matką
jeśli dziecko rysuje ręce w górze, to oznacza że może ono być maltretowane, że są stosowane kary wobec tego dziecka
jeśli dziecko rysuje siebie z rękoma do góry, to jest to „ krzyk dziecka”( potrzebuje ono miłości, akceptacji)
brak na rysunku dłoni oznacza brak więzi emocjonalnej
4. Ozdabianie postaci
jeśli dziecko używa ciepłych kolorów, to świadczy to o więzi i zaspokojeniu potrzeb psychicznych w środowisku rodzinnym
jeśli dziecko używa zimnych kolorów, to świadczy to o braku miłości i bezpieczeństwa, dziecko żąda miłości, ale jej nie doznaje
Symbolika barw( jest ważna w diagnozie rodziny, a nie samego dziecka)
ciemny brąz, czarny oznacza brak ciepła, patologię w rodzinie
kolory jasne( żółty, różowy, niebieski) oznacza więź emocjonalną dziecka z rodziną
czerwony połączony z brązem, oznacza agresję w rodzinie, napięcie emocjonalne (ale w 10 kolejnych rysunkach)
Relacje w rodzinie
-rodzina przedstawiona poziomo, w jednym szeregu, trzymająca się za ręce, świadczy o głębokiej więzi emocjonalnej w tej rodzinie, wszyscy są szczęśliwi
- jeśli każdy członek rodziny jest w pewnej odległości od siebie, to świadczy to o braku kontaktów, o braku więzi emocjonalnej w tej rodzinie
-jeśli dziecko między członkami rodziny rysuje przedmioty( np. kota), to ważniejszy w tej rodzinie jest np. pies, kot niż to dziecko
-jeśli na rysunku ojciec, matka są przedstawieni w pozycji leżącej, narysowani kolorem czarnym lub brązowym, to świadczy to o braku zaspokojenia potrzeb dziecka, o jego smutku, a w rodzinie może być pijaństwo, narkomania
- narysowany ojciec z elementami seksualnymi( język,penis) lub ręka dziecka na pupie, pod sukienką, może świadczyć o molestowaniu seksualnym
-jeśli ojciec narysowany jest w pozycji lwa i trzyma w ręku kij lub kabel, może świadczyć o maltretowaniu dziecka
-narysowane piekło i języki , może świadczyć także o molestowaniu dziecka
-jeśli dziecko rysuje niemowlę w wózku i przekreśla je czarnym kolorem, to świadczy to zakłóceniu relacji w rodzinie,rywalizacji, o niejednakowym traktowaniu rodzeństwa
7. „ Test zaczarowanej rodziny”
Mówimy dziecku: Wyobraź sobie, że jesteś czarodziejem i zaczarowałeś swoją rodzinę
Kryteria oceny:
-jeśli dziecko zaczarowało wszystkich członków rodziny w jeden gatunek ( np. psy, gąski), to świadczy to o jedności w rodzinie, o więzi emocjonalnej
-jeśli wszyscy są zaczarowani w kamienie, to w rodzinie panuje lodowatość uczuć,a rodzice nie darzą miłością i sympatią swoich dzieci
-rodzina zaczarowana w różne przedmioty, zwierzęta, świadczy o zagrożonych relacjach w niej,np.
Ojciec- w goryla, dinozaura ( groźne zwierzęta), to świadczy to o ogromnej sile agresywności tego ojca(matki), braku zaspokojonych potrzeb
Matka - w mysz malutką, to świadczy to o występowaniu u niej wysokiego poziomu lęku przed ojcem, nie ma ona nic do powiedzenia, ona nie obroni dziecka
Jeśli dziecko rysuje wtedy siebie jako tygrysa,lwa, to znaczy że chce pomóc matce, a z ojcem walczyć(podświadomie)
Jeśli w rysunku występuje postać czarodzieja, tzn że dziecko pragnie posiąść moc czarodzieja i mieć wpływ na zmianę postaw rodzicielskich, chce zmienić rodzinę, relację rodzice - dziecko
Jeśli dziecko rysuje rodziców jako kościotrupy, w trumnie, tzn. że wódka zjadła rodzicom rozum, ciało i nadają się oni do trumny
RYSUNEK RODZINY-ARKUSZ OBSERWACYJNY
Nazwisko i imię ....................................wiek............................................
Data urodzenia ....................................................data badania..............
Szkoła Podstawowa.........................., klasa ....................
Nastrój badanego: pogodny, niespokojny, apatyczny, lękowy, rozdrażniony, podniecony
Stosunek do badania: bardzo zainteresowany, zainteresowany, nie zainteresowany, bierny, negatywistyczny.
Zachowanie badanego podczas rysowania: (momenty zahamowania, niechęć do rysowania którejś z postaci, wypowiedzi dziecka itp.)
NP. Chłopiec w skupieniu tworzył pracę plastyczną. Widoczne było duże zaangażowanie i chęć tworzenia. Trudność sprawiało uchwycenie prawidłowych proporcji postaci Kolejność rysowania:
W czasie kiedy badany rysuje, zaznaczyć w prostokącie cyframi kolejność rysowania postaci w takim układzie przestrzennym w jakim rozmieszczone zostały na rysunku. Po ustaleniu w rozmowie z badanym kogo postać przedstawia, zaznaczyć obok cyfr.
Wywiad z dzieckiem
1.Opowiedz mi o rodzinie którą narysowałeś, co to za rodzina?
2.Powiedz i pokaż kogo narysowałeś na swoim rysunku.
3. Kto w tej rodzinie jest najbardziej miły, dobry? Dlaczego?
4. Kto w tej rodzinie jest najmniej miły, dobry? Dlaczego?
5. Komu w tej rodzinie jest najlepiej, kto jest najbardziej szczęśliwy? Dlaczego?
6. Komu w rej rodzinie jest najgorzej, kto jest najmniej szczęśliwy? Dlaczego?
7. Czy chciałbyś coś zmienić w tej rodzinie?
8. Dlaczego nie narysowałeś.................................................?(w przypadku kiedy dziecko rysując własną rodzinę pomija na rysunku postacie wchodzące w jej skład)..
Inne wypowiedzi badanego dotyczące własnej rodziny
Analiza treści rysunku
Cechy rysunku poszczególnych postaci;
1.Rysowanie postaci w pierwszej kolejności.
2.Wyraźne powiększenie postaci w porównaniu z innymi.
3.Najwieksze ozdobienie postaci.
4.Rysowanie postaci w ostatniej kolejności.
5.Wyraźne zmniejszenie postaci w porównaniu z innymi.
6.Najmniejsze ozdobienie postaci.
7. Wyraźne odsunięcie postaci od pozostałych.
8.Pominiecie postaci.
M - matka O - ojciec S - sam D - dziecko (przy rysunku „jakiejś” rodziny)
Usytuowanie postaci względem siebie
a) postacie umieszczone obok siebie: M, O, D, D, DS
b) postacie połączone rękami:
Inne uwagi dotyczące treści rysunku ( zagospodarowanie płaszczyzny obrazu, rodzaj linii ,proporcje,ruch).
Podsumowanie wniosków wynikających z badań.
Wzór; Na podstawie pracy plastycznej i rozmowy z dzieckiem można stwierdzić, że dziecko czuje się odtrącone i ma zaniżony obraz własnej osoby nad którą dominuje rodzeństwo i rodzice. Dziecko przedstawiło siebie jako ostatnią postać, mniejszą od pozostałych bez większych detali. Jest to wynikiem emocjonalnego nastawienia, wyolbrzymienia tych elementów, które mają dla dziecka znaczenie uczuciowe. Postacią, z którą dziecko czuło się najbardziej emocjonalnie związane była matka. Przedstawiona została na rysunku w pierwszej kolejności oraz ozdobiona dodatkowymi detalami, koralami, guzikami i kieszeniami. Widoczne silne kontrasty walorowe o przewadze pomarańczu i żółci, świadczą o braku równowagi emocjonalnej i bezpieczeństwa.
Graficzna strona rysunku
Poziom graficzny, zdaniem M. Braun-Gałkowskiej, obejmuje: rozmach i siłę kreski - kreska "rozmachowa" długa, powstająca od jednego pociągnięcia, zajmująca większą część kartki, mówi o rozmachu, energii, odwadze i łatwości uzewnętrznienia swoich tendencji; - kreska krótka, wahająca się przy liniach dłuższych złożona z krótkich elementów wskazuje na zahamowanie; - silny nacisk kreski (grubość kreski i nacisk na papier) mówi o silnym napięciu, odwadze, czasem gwałtowności; - słaby nacisk kredki mówi o nieśmiałości, łagodności, czasami nerwicy i wysokim niepokoju.
Zdarza się, że w całym rysunku narysowanym przy średniej sile nacisku, jedna postać lub jeden przedmiot narysowany jest specjalnie mocno. Zwykle z tym przedmiotem łączy się szczególne napięcie emocjonalne dziecka.
Symbolika barw
Barwy użyte w rysunku mówią przede wszystkim o emocjonalności badanego. Bogate kolory mówią o żywej emocjonalności, a brak kolorów, posłużenie się tylko jedną kredką, zwłaszcza szarą wskazuje na zahamowanie emocjonalne i niepokój. Barwy jasne mówią zwykle o nastroju pogodnym, ostry kolor czarny o rygoryzmie, kolor czerwony ma różne znaczenia; może być kolorem aktywności, ale w połączeniu z czarnym świadczy najczęściej o agresji.
Symbolika przestrzeni
Rozmieszczenie rysunku na kartce bywa bardzo różnorodne i wiele mówi dla badacza. Może być wykorzystana cała kartka lub jej część. Rysowanie na górze kartki mówi o idealizmie lub marzeniach, wyobraźni. Umieszczenie rysunku na środku kartki wskazuje, że odnosi się do spraw najbardziej uświadomionych, podczas gdy innych nie chce ujawnić. Dolny pas kartki jest ulubionym pasem zmęczonych, często przygnębionych uczniów. Pas górny jest wracaniem myślami do przeszłości. Rysunek namalowany w dolnym lewym pasie ujawnia wewnętrzne skrępowanie, a pas prawy jest wybieganiem w przeszłość.
Wzajemne stosunki w rodzinie
Analizując kolejność rysowania członków rodziny oraz ich wielkość dowiadujemy się, do kogo dziecko najbardziej jest przywiązane, z którą osobą najbardziej jest związane emocjonalnie.
Często zdarza się, że miejsce ojca zajmują dziadkowie lub starsi bracia. Dzieje się to wtedy, gdy ojciec często przebywa poza domem lub nie spełnia oczekiwań dziecka.
Rozmieszczenie postaci odzwierciedla stosunki społeczno-emocjonalne. Bliskość postaci z dzieckiem może oznaczać miłość, oddalenie czy brak więzi rodzinnych.
Treść rysunku
Rysunek rodziny, na którym jest brak postaci dziecka, które go malowało, spowodowane jest rozluźnieniem więzi rodzinnych, osamotnieniem a czasem i odrzuceniem. Podczas rozmowy indywidualnej dowiadujemy się często, że brak jest dziecka z obawy przed ojcem, konfliktowym alkoholikiem. Wskazuje to wychowawcy, że w domu wychowanka panuje niewłaściwa atmosfera.
Osoba, którą dziecko akceptuje, kocha, jest nie tylko największa, ale jej postać jest bardziej ozdobiona, malowana ciepłymi barwami, często połączona rękami z innymi postaciami lub namalowana bardzo blisko.
Rodzina w życiu dziecka
Własna rodzina jest dziecku najbliższa, cenna uczuciowo, potrzebna do życia i dobrego funkcjonowania. Chociaż czasem się od niej odsuwa, ono jest w pobliżu i czeka byśmy go przygarnęli i pokochali. Więź emocjonalna, miłość do dziecka, stanowi wartość, której nic nie jest w stanie zastąpić. Dziecko łatwiej wybaczy surowość ojcu czy matce, jeśli dostrzega i wyczuwa miłość do siebie. Miłość do dziecka musi być jednak podporządkowana zadaniom wychowawczym.
Rodzina to miejsce dla dzieci, w którym uczą się, zdobywają doświadczenie. Rysunki uczniów należy traktować jako sprawdzian autentycznych relacji panujących w rodzinie.