Treści kształcenia w zakresie przedmiotu „Podstawy turystyki”
Zarys dziejów turystyki*.
Podstawowe pojęcia związane z turystyką.
Formy ruchu turystycznego.
Typologia turystów*.
Czynniki rozwoju współczesnej turystyki.
Krajowy i zagraniczny ruch turystyczny*.
Struktura aktywności turystycznej ludności*.
Wpływ turystyki na człowieka oraz środowisko naturalne, społeczno-kulturowe i gospodarcze*.
Eufunkcje i dysfunkcje turystyki.
Organizacja turystyki w Polsce.
Metody stosowane w badaniach zagadnień turystycznych*.
Informacje uzupełniające
* Tematy nie są przewidziane w teście sprawdzającym
Efekty kształcenia w zakresie turystyki
Rozumienie problemów współczesnej turystyki.
Rozpoznawanie zjawisk występujących we współczesnej turystyce. (Znajomość rodzajów turystyki i typów turystów)
Identyfikowanie uwarunkowań rozwoju turystyki. (Znajomość czynników rozwoju turystyki)
1. Zarys dziejów turystyki w Polsce
Rozwój turystyki w Polsce obejmuje 4 okresy:
do 1873 r.- okres prekursorski (wyjazdy w celach religijnych - Otton III, handlowych zdrowotnych i edukacyjnych, Stanisław Staszic - geologia, wyprawy w Tatry, J. U. Niemcewicz - kontynuator Staszica, Wincenty Pol - organizacja wycieczek, Tytus Chałubiński - rozsławienie Zakopanego);
1873-1918 r.- okres kształtowania się organizacyjnych podstaw turystyki i krajoznawstwa (Polskie Towarzystwo Tatrzańskie PTT 1873 r. - badanie Karpat, budowa schronisk m.in. Nad Morskim Okiem, ochrona przyrody, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze PTK 1906 r., Stanisław Barabasz - sekcja narciarska PTT, Mariusz Zaruski - GOPR, Mieczysław Orłowicz - Akademicki Klub Turystyczny);
1918-1939- okres działalności turystycznej w Polsce międzywojennej; (rozwój turystyki ukierunkowany przez państwo, budowa kolejki na Kasprowy Wierch, Gubałówkę, budowa schronisk, znakowanie szlaków turystycznych);
od 1939- rozwój turystyki współczesnej (zahamowanie rozwoju turystyki socjalnej i społecznej na rzecz turystyki rynkowej).
2. Podstawowe pojęcia związane z turystyką
Podróż ( każdy wyjazd poza miejsce stałego zamieszkania do miejsc osiągalnych wyłącznie indywidualnymi lub zbiorowymi środkami transportu)
Podróżny (osoba podróżująca między krajami lub miejscowościami w obrębie kraju, w którym mieszka na stałe).
Odwiedzający (osoba podróżująca w celach turystycznych, wypoczynkowych, krajoznawczych i innych ale nie zarobkowych) do miejsc znajdujących się poza jej codziennym środowiskiem, na okres nie dłuższy niż rok).
Mieszkaniec kraju (osoba mieszkającą w danym kraju przez większą część ostatnich 12 miesięcy lub przez okres krótszy ale nosząca się z zamiarem zamieszkania w nim ponownie przed upływem roku)
Mieszkaniec miejscowości (osoba mieszkającą w danej miejscowości przez większą część ostatnich 12 miesięcy lub przez okres krótszy ale nosząca się z zamiarem zamieszkania w niej ponownie przed upływem roku)
Walory turystyczne (określone cechy i elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, które są przedmiotem zainteresowań turystów)
Turystyka „… to ogół czynności osób podróżujących w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych i pozostających poza swoim codziennym środowiskiem nie dłużej niż przez rok” (UNWTO)
„...Zjawisko przestrzenne polegające na: przejazdach poza miejsce stałego zamieszkania, w zasadzie podczas urlopu oraz w dni świąteczne w celach wypoczynkowych, poznawczych lub dla uprawiania niektórych zamiłowań, a także użytkowaniu i przekształcaniu środowiska geograficznego odpowiednio do potrzeb uczestników ruchu turystycznego” (W. Alejziak)
Rynek turystyczny - zespół stosunków między sprzedającym i a kupującymi dany produkt.
Popyt turystyczny - suma dóbr (walorów) turystycznych, usług i towarów, które turyści skłonni są nabyć przy określonym poziomie cen.
2. Podstawowe pojęcia związane z turystyką
(dotyczące ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce)
Park narodowy. To obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi,
o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
Otulina. Strefa ochronna wokół parku narodowego, w której obowiązują zasady ochrony środowiska zabezpieczające park przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.
Park krajobrazowy. Obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, kulturowe, historyczne i krajobrazowe w celu zachowania tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Obszar chronionego krajobrazu. Teren chroniony ze względu na szczególny krajobraz o zróżnicowanym ekosystemie oraz ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Rezerwat przyrody. Obszar wyznaczony w celu szczególnej ochrony unikatowych wartości przyrodniczych.
3. Formy ruchu turystycznego
Turystyka krajoznawcza*
Turystyka (aktywna) kwalifikowana*
Turystyka sportowa
Geoturystyka
Turystyka wypoczynkowa*
Turystyka lecznicza
Turystyka kulinarna
Ekoturystyka
Agroturystyka*
Turystyka motywacyjna
Turystyka socjalna
Turystyka biznesowa
Turystyka kongresowa i konferencyjna
Turystyka morska
Turystyka handlowa zarobkowa
Turystyka etniczna
Turystyka religijno-pielgrzymkowa
Turystyka kulturowa
Turystyka rozrywkowa
Turystyka edukacyjna*
Turystyka kosmiczna
Turystyka usługowa
* Najważniejsze rodzaje turystyki
3. Formy ruchu turystycznego (Charakterystyka wybranych form ruchu turystycznego)
Turystyka krajoznawcza. Poznawanie kraju ojczystego i jego różnych walorów. Ta forma turystyki ściśle związana jest z pojęciem krajoznawstwa.
Turystyka kwalifikowana (aktywna). Posiada szczególne cechy odróżniające ją od innych form turystyki. Do cech tych należy: konieczność fizycznego i psychicznego przygotowania kondycyjnego, umiejętność posługiwania się sprzętem turystycznym, zaspokajanie potrzeb biologicznego minimum aktywności ruchowej oraz posiadanie pewnego zasobu wiedzy ogólnej.
5. Czynniki rozwoju współczesnej turystyki
Czas wolny od pracy lub nauki.
Siła nabywcza ludności i ceny usług turystycznych.
Urbanizacja.
Rozwój środków transportu i motoryzacji.
Stan środowiska przyrodniczego i kulturowego.
Infrastruktura turystyczna.
Polityka państwa w dziedzinie turystyki.
Promocja i reklama turystyki.
Motywy uprawiania turystyki
Czynniki geograficzna, demograficzne i społeczne.
Kataklizmy naturalne.
Terroryzm, wojny a turystyka.
Media
5. Czynniki rozwoju współczesnej turystyki
Motywy uprawiania turystyki Motywy podróży turystycznych
W.W. Gaworecki)
Motywy społeczne (potrzeba: naśladowania lub zajęcia wyższego miejsca w grupie, kontaktów z innymi cywilizacjami, zrozumienia świata i jego wydarzeń, zmiany codziennego otoczenia, odpowiedzialności lub zaimponowania, itp.)
Motywy rodzinne lub plemienne (potrzeba: odbudowania rodziny z przywróceniem jej struktury i autorytetów, odnalezienia pewnego stylu życia zaburzonego przez codzienne życie, itp.))
Motywy osobiste lub egoistyczne (potrzeba: odzyskania kontaktu z naturą, rozrywki lub zabawy zarówno spontanicznej jak i twórczej, odzyskania równowagi psychicznej, itp.)
9. Eufunkcje i dysfunkcje turystyki
Z uprawianiem turystyki związane są zarówno eufunkcje (pozytywne, korzyści) i dysfunkcje (negatywne, straty).
Funkcje turystyki:
Wypoczynkowa*
Zdrowotna*
Wychowawcza*
Poznawcza (kształceniowa)*
Edukacji kulturowej
Urbanizacyjna
Etniczna
Ekonomiczna
Polityczna
Kształtowania świadomości ekologicznej
Społeczna
* Najważniejsze funkcje turystyki
10. Organizacja turystyki w Polsce
- model aktualny
Organizacja turystyki w Polsce składa się z:
Rządowej administracji centralnej
Administracji samorządowej
Rządowe organizacje turystyczne
Gospodarczych podmiotów turystycznych
Organizacji i stowarzyszeń turystycznych:
1. Rządowa administracja centralna
Sprawami turystyki w latach 2000 - 2005 zajmowało się Ministerstwo Gospodarki i Pracy.
Od 2005 r. turystyką zajmuje się Departament Turystyki wchodzący w skład Ministerstwa Gospodarki.
Prowadzeniem badań naukowych w dziedzinie turystyki zajmuje się Instytut Turystyki (1972 r.)
Polska Organizacja Turystyczna (POT) - utworzona w 1999 r., a działalność rozpoczęła w 2000 r. - promowanie Polski za granicą i częściowo w kraju.
2. Administracja samorządowa
Do organów samorządowych w Polsce, zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 1999 r. trójstopniowym podziałem terytorialnym państwa na województwa, powiaty i gminy, należą samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne i odpowiadające im urzędy: Gmin, Starostów i Marszałkowskie.
Rządowe organizacje turystyczne
Polska Organizacja Turystyczna (POT)
Regionalne Organizacje Turystyczne (ROT-y)
Lokalne Organizacje Turystyczne (LOT-y)
Polska Agencja Rozwoju Turystyki (PART)
Gospodarcze podmioty turystyczne
(Organizacje samorządu gospodarczego)
Polska Izba Turystyki (PIT)
Regionalne Izby Turystyczne
Stowarzyszenia agroturystyczne
Polskie Zrzeszenie Hoteli (PZH)
Polska Izba Hotelarska
Polska Izba Turystyki Młodzieżowej
Organizacje i stowarzyszenia turystyczne
Społeczne organizacje turystyczne (stowarzyszenia turystyczne)
PTTK
Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych (PTSM)
Polska Federacja Campingu i Caravaningu (PFCC)
Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej (TKKF)
Polskie Stowarzyszenie Turystyki (PST)
Organizacje naukowe, religijne, sportowe, młodzieżowe, studenckie i inne
ZHP, Caritas, WOPR, TOPR, GOPR, PZN, PZW, PZŁ,
Inne jednostki działające na rynku turystycznym
Na rynku turystycznym funkcjonują 3 jednostki branży turystycznej:
Producenci usług turystycznych
Turoperatorzy (Logos tour, Happy holiday travel)
Biura podróży (agenci turystyczni)
Zadaniem turoperatorów jest nabywanie usług u ich producentów, tworzenie z nich pakietów turystycznych i sprzedaż biurom podróży.
Biura podroży pośredniczą między producentami usług turystycznych lub turoperatorami a finalnymi konsumentami
Międzynarodowe organizacje turystyczne
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) (UN) - powstała 24 października 1945 r. w miejsce Ligi Narodów. Celem organizacji jest zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.
Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization - powstała 16 listopada 1945 r. Organizacja powiązana z ONZ. Celem organizacji jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.
Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)
Światowa Organizacja Turystyki (WTO) United Nations World Tourism Organization, UNWTO) - powstała 1974 r. Organizacja powiązana z ONZ, zajmująca się m.in. rozwojem turystyki na świecie, statystykami ruchu turystycznego. Jej siedziba znajduje się w Madrycie.
Inne międzynarodowe organizacje turystyczne
ASTA - Amerykańskie Stowarzyszenie Biur Podróży
FUAAV - Światowa Federacja Stowarzyszeń Biur Podróży
SPATA - Stowarzyszenie Polsko - Amerykańskich Biur Podróży
IHA - Międzynarodowe Zrzeszenie Hoteli (Londyn 1946r.)
FICC - Międzynarodowa Federacja Kempingu
i Karawaningu (1932)
WYHF - Międzynarodowe Stowarzyszenie Schronisk Młodzieżowych (Amsterdam 1932r.)
IATA - International Air Ravel Assosation (Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego)
11. Metody stosowane w badaniach
zagadnień turystycznych
(Metodologia badań ruchu turystycznego)
Metoda graniczna. Rejestracja ruchu na granicach osób wjeżdżających i wyjeżdżających z kraju.
Metoda rejestracji hotelowej. Rejestracja osób przybywających do hoteli, pensjonatów i innych rodzajów bazy noclegowej.
Metoda badania aktywności turystycznej w ośrodkach recepcyjnych (miejscach stałego zamieszkania)
i emisyjnych (miejscach wypoczynku) respondentów. Metoda ta opiera się na zastosowaniu metody sondażu diagnostycznego przy wykorzystaniu kwestionariusza ankiety.
Zarys historii administracji turystycznej w Polsce
1919 - objęcie przez Mieczysława Orłowicza (autor przewodników, krajoznawca, organizator turystyki w środowisku studenckim, założyciel Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie) kierownictwa Referatu Turystyki utworzonego w Ministerstwie Robót Publicznych.
1924 - powołanie Międzyministerialnej Komisji Turystycznej.
1935 r. - powstaje Liga Popierania Turystyki (wybudowała w 1936 r. kolejkę na Kasprowy Wierch, a później na Gubałówkę i Górę Parkową w Krynicy)
1960 r. - utworzenie Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki (GKKFiT)
1977 r. - powołanie Centrali Turystycznej „ORBIS”
1978 r. - utworzenie Głównego Komitetu Turystyki (GKT)
1986 r. - likwidacja GKT i ponowne powołanie GKKFiT
1991 r. - utworzenie Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki (UKFiT), który działał do 1999 r.
W latach 2000-2005 - turystyka podlegała Ministerstwu Gospodarki i Pracy
0d 2005 r. - turystyka podlega Departamentowi Turystyki, który funkcjonuje w Ministerstwie Gospodarki
Główne obszary i miejscowości krajoznawcze Polski w świetle planu kierunkowego zagospodarowania turystycznego
Obszary krajoznawcze I kategorii:
Wybrzeże szczecińskie
Wybrzeże gdańskie
Pojezierze Drawskie
Pojezierze Kaszubskie
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
Północna Suwalszczyzna
Wigry i Puszcza Augustowska
Puszcza Białowieska
Górnośląski Okręg Przemysłowy
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
Obszar zachodniosudecki
Obszar tatrzańsko-podhalański
Obszar pieniński
Bieszczady
Główne obszary i miejscowości krajoznawcze Polski w świetle planu kierunkowego zagospodarowania turystycznego
Centra krajoznawcze Polski:
Warszawa
Kraków
Trójmiasto
Wrocław
Poznań
Szczecin
Toruń
Lublin
Czynniki decydujące o atrakcyjności turystycznej
Walory przyrodnicze - unikatowa flora i fauna
Walory wypoczynkowe - czyste powietrze cisza, klimat
Walory krajoznawcze - zabytki, pamiątki historyczne
Zasoby infrastruktury turystycznej (noclegowej, żywieniowej, komunikacyjnej, towarzyszącej)
Struktura produktu turystycznego
Rdzeń produktu.
Produkt właściwy.
Produkt rzeczywisty.
Cechy produktu turystycznego
Charakter usługowy.
Komplementarność.
Złożoność.
Nieuchwytność.
Jedność procesu wytwarzania i konsumpcji.
Niepodzielność.
Niemożność magazynowania.
Sezonowość.
Baza materialna turystyki
Baza komunikacyjna
Baza noclegowa
Baza żywieniowa
Baza towarzysząca
Baza techniczna (drogi, szlaki, wyciągi narciarskie, hotele, urządzenia)
Baza społeczna (informacje turystyczne, biura podróży, obiekty sportowe i wypoczynkowe)
Rodzaje usług turystycznych
Transportowe
Hotelarskie
Informacyjne
Gastronomiczne
Przewodnickie
Bankowe
Wypoczynkowe i kultury fizycznej
Rzemieślnicze
Pośrednictwa i organizacji
infrastruktury lokalnej
Kompetencje wojewody w zakresie turystyki
Udziela i odmawia wydania zezwolenia na szkolenie pilotów.
Ustala zasady szkolenie pilotów i zdania przez niech egzaminu.
Może cofnąć uprawnienia pilota.
Prowadzi ewidencję nadanych uprawnień przewodników i pilotów.