64. Procesy anaboliczne i kataboliczne
-anabolizm rozbudowa org, młody wiek
-katabolizm rozpad, starzenie
65. Energetyka pokarmów
- Wszystkie pokarmy dostarczane do organizmu są źródłem energii, służą do wzrostu oraz regeneracji komórek oraz do podtrzymania podtstawowych procesów życiowych takich jak praca serca i utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała.
Energia zawarta w pokarmach zazwyczaj mierzona jest w kaloriach.
Czym jest kaloria?
Z definicji 1 kaloria oznacza ilość energii potrzebnej do ogrzania 1g wody o 1°C.
W praktyce do opisu wartości energetycznych pokarmów używa się kilokalorii (kcal).
Jedna kilokaloria to 1000 kalorii.
Dziennie zapotrzebowanie energetyczne zalezy od trybu zycia. Jeżeli prowadzisz aktywny tryb życia Twoje zapotrzebowanie energetyczne będzie sporo większe. Przeciętnie zapotrzebowanie energetyczne kobiety wynosi około 1300 kcal a mężczyzny około 1600 kcal.
Można wyróżnić sześć głównych składników odżywczych.
Białko
Białka to podstawowy budulec komórek i tkanek w ludzkim organiźmie. Są to wielocząsteczkowe związki, w skład których często wchodzą nawet tysiące pojedynczych związków chemicznych.
Węglowodany
Cukry proste oraz skrobia. Węglowodany to podstawowe źródło energii dla ludzkiego organizmu. Jeżeli planowany jest duży wysiłek fizczyny, dobrze jest spożyć pokarmy bogate w węglowodany.
Tłuszcze
Tłuszcze są skoncentrowanym źródłem energii. Dzielą się na dwa rodzaje - nasycone oraz nienasycone. Tłuszcze nasycone są głównie w produktach mlecznych oraz produktach pochodzenia zwierzęcego. Podwyższają one poziom cholesterolu we krwi. W rezultacie zwiększają ryzyko rozwoju choroby wieńcowej.
Tłuszcze nienasycone są o wiele lepiej tolerowane przez organizm. Nie można całkowicie wyeliminować tłuszczy ze swojej diety. W odpowiedniej ilości są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Tłuszcze są wysoko kaloryczne. 1g tłuszczu to aż 4 kcal. Węglowodany są dwa razy mniej kaloryczne, co znaczy, że możesz zjeść dwa razy większy posiłek składający się z węglowodanów i dostarczysz organizmowi taką samą ilość kalorii.
Witaminy
Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wielu komórek organizmu. Praktycznie wszystkie witaminy dostarczane są z pozywieniem. Odpowiednia kombinacja spożywanych pokarmów zapewnia odpowiednią ilość witamin niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jedynie ludzie wyjatkowo słabi lub przewlekle chorzy potrzebują ich uzupełniania np. w postaci tabletek.
Składniki mineralne
Składniki mineralne podobnie jak witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Znanych jest co najmniej 20 składników mineralnych, które biorą czynny udział w procesach zachodzących w organiźmie. Odpowiednia kombinacja pokarmów dostarcza ich wystarczającą ilość. Mimo to wystepowanie niedoborów żelaza, jodu lub wapnia nie jest rzadkością.
Błonnik
Błonnik reguluje proces trawienia oraz pryczynia się do zmniejszenia wchłaniania składników odżywczych. Pomaga w zapobieganiu chorobie wieńcowej oraz nowotworom jelita grubego.
66. Funkcje śliny
• Udział w procesie trawienia pokarmów
• Ochrona jamy ustnej przed szkodliwymi czynnikami
• Utrzymanie wilgotności jamy ustnej
• Wydalanie substancji organicznych i nieorganicznych
• Uczestniczenie w procesie optymalizacji procesu mowy
• Regulowanie gospodarki wodnej organizmu
• Oczyszczanie jamy ustnej i zębów z resztek pokarmowych
• Hamowanie wzrostu bakterii w jamie ustnej
• Działanie przeciwpróchnicze
67. Procesy trawienne w żołądku
- W żołądku pokarm mieszany jest z sokiem żołądkowym, który ze względu na wysokie stężenie kwasu solnego inaktywuje amylazę ślinową. Jednak do momentu zakwaszenia pokarmu amylaza ślinowa jest wciąż aktywna - w konsekwencji 20-40% wielocukrowców zostaje rozłożonych. W żołądku częściowemu strawieniu ulegają także białka - pepsynogen wydzielany przez komórki główne ściany żołądka przekształca się pod wpływem działania kwasu solnego w aktywną pepsynę, która częściowo rozkłada większość białek na krótsze łańcuchy polipeptydowe. Lipaza żołądkowa zapoczątkowuje trawienie tłuszczów, ale tylko zemulgowanych (których źródłem są m.in. jajka i mleko). Brak trawienia tłuszczów jest spowodowany brakiem emulgacji - żółć jest wydzielana dopiero do dwunastnicy.
68. Funkcja kwasu solnego w żołądku
- uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje
69. Enzymy soku trzustkowego
lipaza
trypsyna
chymotrypsyna A i B
α-amylaza
nukleaza
elastaza
karboksypeptydazy A i B
fosfolipaza A i B
esterazy
70. Funkcje wątroby
Głównym zadaniem wątroby jest filtracja krwi:
neutralizuje toksyny (np. alkohol i inne używki, a także niektóre leki) - głównie barbiturany
toksyczny amoniak przekształca w mocznik (cykl ornitynowy)
Poza tym:
syntezuje czynniki krzepnięcia krwi
przekształca puryny w kwas moczowy
węglowodany przekształca w łatwo przyswajalną dla organizmu glukozę, a jej nadmiar w glikogen lub w tłuszcze (które magazynuje)
aminokwasy metabolizuje w tłuszcze
magazynuje żelazo i witaminy: A, D, E, niewielkie ilości B12 i C, które uwalnia w razie potrzeby
wytwarza żółć (do 1,5 litra na dobę), która emulguje tłuszcze i powtórnie wykorzystuje zużytą sól żółciową
produkuje i magazynuje niektóre białka surowicy krwi (np. albuminę)
wytwarza i magazynuje enzymy
buforuje poziom glukozy we krwi
produkuje ciepło, bierze udział w termoregulacji (krew wypływa cieplejsza o 1 °C)
zachowuje w organizmie substancje nadające się do ponownego wykorzystania, zbędne - wydala
u płodu pełni funkcję krwiotwórczą
gromadzi i reguluje ilość żelaza w organizmie.
Podsumowując, wątroba spełnia cztery funkcje:
detoksykacyjną
metaboliczną
zapasową
magazynującą.
Gruczoły wydzielania wewnętrznego i hormony
do krwi (gruczoły wydzielania wewnętrznego)
szyszynka
przysadka mózgowa
tarczyca
grasica
nadnercza
trzustka
jajniki
jądra
podwzgórze
przytarczyce
hormony tropowe regulują czynności innych hormonów
podwzgórze
tyreoliberyna (TRH)
gonadoliberyna (GnRH)
somatoliberyna (GHRH)
kortykoliberyna (CRH)
somatostatyna (GIH)
prolaktostatyna inaczej dopamina (PIH)
wazopresyna
oksytocyna
przysadka mózgowa: płat przedni
somatotropina (GH), (STH), hormon wzrostu.
prolaktyna (PRL)
hormon adrenokortykotropowy (ACTH)
hormon tyreotropowy (TSH)
hormon folikulotropowy (FSH)
hormon luteinizujący (LH)
hormon lipotropowy (LPH)
przysadka mózgowa: płat tylny
oksytocyna
ADH (hormon antydiuretyczny, wazopresyna, VP)
szyszynka
melatonina (zegar biologiczny)
gruczoł tarczowy
Hormony tarczycy:
tyroksyna (T4)
trójjodotyronina (T3)
kalcytonina
gruczoły przytarczyczne
parathormon (PTH)
trzustka (wyspy Langerhansa)
insulina (regulacja ilości cukru we krwi)
glukagon (regulacja ilości cukru we krwi)
somatostatyna
polipeptyd trzustkowy
nadnercza: kora nadnerczy
glikokortykoidy
mineralokortykoidy
Androgeny
dehydroepiandrosteron
kortyzol
kortykosteron
nadnercza: rdzeń nadnerczy
adrenalina (epinefryna)
noradrenalina (norepinefryna)
nerki
renina
erytropoetyna (EPO)
kalcytriol
jądra
Androgeny
testosteron (reguluje aktywność gruczołów płciowych)
jajniki
estrogeny (regulują aktywność gruczołów płciowych)
progesteron
estron
estradiol
estriol
relaksyna