1. Karpaty jako jednostka geologiczna dzieli się na :
- Karpaty zewnętrzne Fliszowe - młodsze
- Karpaty wewnętrzne - starsze
Obie jednostki geologiczne rozdziela pieniński pas skałkowy
Dł. 600 km szerokości od kilkuset do 20 km
2. PPS składa się z jednostek tzw. Sukcesji skałkowych - utworzyły się one w Płn. Części oceanu TETYDY w Jurze i Kredzie. PPS to w większości skały morskie.
PPS składał się głównie z 3 elementów
- grzbiet czorsztyński
- grzbiet Andrusowi
- kilku basenów sedymentacyjnych, w których osadzały się różne skały
(sukcesje)
-Dno PPS było morfologicznie zróżnicowane
-szerokość PPS 150-200 km
Ccd - czyli poziom kompensacji kalcytu
W częściach PPS powyżej poziomu ccd tworzyły się osady węglanowe wapienne dolomity, osady margliste. Poniżej ccd, gdzie kalcyt ulega rozproszeniu, a więc w głębszych warstwach tworzyły się osady głównie krzemiankowe.
- sukcesja czorsztyńska ( płytko morska) - osady węglanowych
- sukcesja Braniska i Pienińska( głęboko morska) - osady krzemionkowe
- Czertezicka i Niedzicka( przejściowe ) - osady węglanowe jak i krzemionkowe
FAŁDOWANIE
Osady PPS przeszły 3 etapy fałdowań
- Górna Kreda
- Paleogen dolny
- Wczesny Miocen
Basen PPS uległ silnej redukcji z 150-200 km podczas ruchów orogenicznych. Dodatkowo PPS jest strefą prawoskrętnej rotacji Karpat wewnętrznych, w stosunku do Karpat zewnętrznych. W wyniku tego skały PPS zostały silnie zbrekcjonowane dlatego PPS nazywamy też MEGABREKCJA
Egzotyki nieliczne ślady po destrukcji grzbietu Andrusa w wyniku kolizji płyt litosfery.
Cechą Pienin jest obecność form KRASOWYCH oraz OKRUSZCOWANIE ( w wyniku prm i utworzenia się uskoków)
Góra Wdżar- Andezyty starsze i młodsze występujące w kilku odmianach
Starsze :
- Magnetytowa
- Amfibolowo - skaleniowcowi
- Amfibolowo - Augitowi
Młodsze:
- Amfibolowo - Augitowa
Z intruzja andezytową związane są wody mineralne oraz okruszcowanie skał,wody mineralne zwane SZCZWAMI występują w tej okolicy. Wody zostały zmineralizowane w wyniku odgazowania magmy. W tej okolicy występuje lokalne okruszcowanie skał złotem, srebrem, ołowiem. Jednak okruszcowanie to jest na tyle małe, że eksploatacja nie jest opłacalna na dużą skale. Jeszcze w XIX w mieszkańcy budowali niewielkie sztolnie próbując pozyskać cenne kurszce.
Charakterystyczna cechą obserwowanych andezytów jest CIOS widoczny w ścianach kamieniołomu. Spękania Ciosowe powstały na skutek krzepnięcia magmy kiedy to magma zmniejsza swoją objętość. W tym miejscu spękaniu ciosowe są prostopadłe do kierunku przemieszczania się intruzji magmowej .
Karpaty zew. w sęsie geologicznym to utwory fliszowe. W związku z tym obserwowane tam magmy andezytowi intrudowały w skały fliszowe w wyniku kontaktu z magmą skał fliszowych dochodzi do spieczenia fliszu w wyniki wysokiej temp. Pochodzącej od magmy takie zjawisko nazywamy METAMORFIZMEM KONTAKTOWYM.
METAMORFIZM KONTAKOWY - Charakteryzuje się działaniem na metamorfizowane skały wysoką temp. Natomiast ciśnienie odgrywa podrzędną rolę.
w wyniku metamorfizmu kontaktowego flisz przechodzi w :
- Piaskowce ze spoiwem węglowym w SKARNY
- Łupki, mułowce w HORNFELSY
SKARNY - Zmetamorfizowanie skały węglanowe w wyniku metamorfizmu kontaktowego z piaskowca.
HORNFELSY - Zmetamorfizowanie łupki mułowce w wyniku metamorfizmu kontaktowego.
JAWORKI - dolina potoku KRUPIANKA
znajdujemy się w obrębie PPS sukcesja płytkomorska( sukcesja czorsztyńska) zakole potoku Krupianka
FACJA - zespół wspólnych cech charakterystycznych dla skał utworzonych w różnych warunkach.
AMONITICO ROSSO - czyli wapienie bulaste z domieszką min. Ilastych, która zawiera skamieniałości amonitu. Nazwa ze względu na kolor. Domieszka min. Ilastych mówi o warunkach sedymentacji PELAGICZNYCH( pogłębianie zbiornika)
Facja ta należy do płytko morskiej :
Wapienie Kalpionellowe
Wapienie Bulaste - Amonitico Rosso
Wapienie Krynoidowe
Łupki + sferosyderyty
PSEUDO TEKTONIKA - czyli w wyniku spękań, erozji i potoków płynących w spękaniach tworzą się słupy, które w wyniku grawitacji zaczynają jeździć na miękkich łupkach, w wyniku utraty stabilności bloki ze szczątków wulkanicznych jeżdżą i dochodzi do DIAPIROWEGO wciśnięcia łupków
CZORSZTYŃSKA sukcesja charakteryzuje się tym, że znajduje się powyżej ccd w związku z czym jest płytko morska są to warunki, w których powstają, osadzają się skały węglowe. Dlatego też profil sukcesji czorsztyńskiej niemalże w całości jest zbudowany z wapieni.
Wąwóz HOMOLE - zbudowany z wapieni Krynoidowych i Amonitico Rosso. Z góry profilu osypują się też zielone fragmenty wapienia Kalpionellowego. W ścianach z wapienia krynoidowego widzimy spękania te jako miejsca osłabienia są szczególnie narażone / podatne na procesy erozyjne. W niektórych miejscach erozja działa tak mocno, że widzimy duże braki skalne.
Amonitico Rosso - charakteryzuje się zdolnościami do łatwego polerowania i występuje w dużej mierze w Płn. Włoszech eksploatowany jest w kopalnia odkrywkowych.
Polana DUBANOWSKIEJ z tej obserwuje CZAJAKOWOM Skałę. - skała ta fałd obalony. Stojąc na polanie Dubantowskiej znajdujemy się na sukcesji CZORSZTYŃSKIEJ natomiast CZAJAKOWA Skała zbudowana jest ze skał powstałych w sukcesji Niedzickiej. Sukcesja Niedzicka przejawia charakter głębokomorski ponieważ w jej profilu występują Radiolaryty.
CZAJAKOWA skała ma charakter lokalnej płaszczowiny tzn.
LOKALNA PŁASZCZOWINA - ponieważ skały zostały odkute od podłoża i nasunięcie/przesunięte na pewną odległość.
Rys. 10 Międyz jednostką czorsztyńską, a płaszczowina niedzicką brakuje skał powstałych w sukcesji czertezickiej. Oglądamy taką sytuację ponieważ płaszczowina niedzicka została nasunięta w tym miejscu w formę fałdu obalonego na jednostkę czorsztyńską.
Polana Dubantowska to osuwisko KOLUWIA. Istniało tu jezioro i istaniało na tyle długo, że zdążyły się osadzić skały charakterystyczne dla środowiska jeziornego. Jednak potok przeciął KOLUWIA i osuwisko się zsunęło. Wraz z Koluriami żeślizngęły się warstwy wapienia gruzłowego, które zalegały nad polaną. Teraz znajdują się na polanie w formie zalegających warstw tzw. KSIĄG
II DZIEŃ
Karpaty to rozległy łańcuch górski o długości 1300 km położony w Europie Środkowej.
Karpaty powstały w orogenzie Alpejskiej na skutek nacisku płyty Afrykańskiej na Euro-Azjatycką. Basen Karpacki, w którym powstały osady fliszowe podczas orogenezy Alpejskiej został zgnieciony i wypiętrzony. Nagromadzone osady basenu Karpackiego zostały odkute od podłoża i przesunięte w kierunki z S -> N na odległość kilkuset [km] następnie zostały sfałdowane na przełomie PALEOGENU i NEOGENU tak powstały jednostki tektoniczne Karpat Zew. zwane PŁASZCZOWINAMI
PŁASZCZOWINA - to masy skalne odkute oderwane od podłoża i przemieszczone na znaczną odległość.
Płaszczowiny budujące Karpaty zew. w Polsce ( S -> N)
- Pł. Magurska
- pl. Przedmagurska
dukielska, grybowska ( występują często w postaci okien tektonicznych)
- pł. Śląska
- pł. Podśląska
- pł. Skolska
Karpaty zew. od Płn. Graniczą z zapadliskiem przedkarpackim
Czapka tektoniczna :
- izolowany fragment płaszczowiny wyższej otoczony utworami płaszczowiny niższej
Okno Tektoniczne:
- Obszar w obrębie płaszczowiny wyższej, w którym na skutek erozji odsłaniają się na powierzchni utwory płaszczowiny niższej.
Karpaty Fliszowe charakteryzują się budową wewnętrzną złożona z szeroko promiennych synklin i wąsko promiennych antyklin
Od około 150 mln lat temu do 20 mln lat temu na Płd. Od dzisjeszych Karpat istniał szeroki i głęboki zbiornik morski ( 2-3 km ) był to fragment oceanu TETYDY - pozostałością po tym oceanie jest morze Śródziemne.
Proces powstawania Fliszu :
Materiał pochodzący z niszczeni obszarów lądowych trafił do zbiornika morskiego i osadził się na stoku kontynentalnym, następnie w wyniku wydarzeń typu wstrząs sejsmiczny, trzęsinie ziemi, Tsunami materiał ten był unoszony w postaci prądów gęstościowych( głównie prądów zawiesinowych ) i transportowany ze skłonu kontynentalnego w głąb zbiornika. Następnie był on deponowany na większych głębokościach. Najpierw osadzony był materiał o największej frakcji czyli żwir potem piasek a na samym końcu mat. Najlżejszy o frakcji pylastej i ilastej. Proces ten powtarzał się wielokrotni w ten sposób powstały na przemian ległe warstwy, które nazywamy fliszem.
FLISZ - słowo flisz pochodzi z niemieckiego FLISSEN co oznacza spływać -
Jest to zespół głębokomorskich osadów pochodzenia terygenicznego składający się z na przemian ległych warstw piaskowców, łupków mułowców zlepieńców pyłowców.
Flisz jest wynikiem działania spływów grawitacyjnych głównie prądów zawiesinowych.
4 podstawowe prądy grawitacyjne
1) Prądy zawiesinowe( nazywane inaczej prądami turbitytowymi, gęstościowymi lub turbulentnymi ) Jak jedna z nazw wskazuje prądy zawiesinowe utrzymywane są w ruchu przez turbulencję w wyniku ich działalności powstaje typowy flisz czyli na przemian ległe warstwy piaskowcowo - łupkowe. Osady takie charakteryzują się uziarnieniem frakcjonalnym.
2) Prąd Kohezyjny ( debis flow ) jest to prąd kohezyjny składa się on z dwóch faz .
fazy rozpraszającej ( drobnoziarnistej ) i rozpraszanej ( może osiągać ogromne wielkości kilkadziesiąt [m]). Efektem spływów kohezyjnych jest występowanie okruchów mat. Gruboziarnistego zawieszonego w mat. Drobnoziarnistym.
3) Spły kolizyjny podwodny spływ, w którym ziarna unoszone są w ruchu wskutek wzajemnych zderzeń ważną cechą jest fakt, że ziarna te są mniej więcej tej samej wielkości co oznacza, że osad jest bardzo dobrze wysortowany. Inną nazwą stosowaną jest grains flow.
Ten rodzaj spływu nie jest popularny w przyrodzie.
4) Spływ upłynnionego materiały ziarna są utrzymywane w zawieszeniu przez ciśnienie wody porowej. Taki spływ pozostawia po sobie charakterystyczne struktury : - struktury miseczkowe, - struktury w kształcie pionowych rurek (pipe)
MODELE SEDYMENTACJI FLISZOWEJ
Wyróżniamy dwa podstawowe modele sedymentacji fliszowej :
Model stożka podmorskiego - model ten jest zasilany punktowo. Charakteryzuje się uporządkowanym systemem depozycyjnym.
Model fartucha podmorskiego - zasilany liniowo charakteryzuje się haotycznym systemem depozycji
Charakterystyka modelu stożka - stożek możemy podzielić na 3 podst. Strefy :
Stożek wewnętrzny( sąsiadujący ze skłonem kontynentalnym) w jego obrębie czyli w kanale centralnym tworzą się grube ławice zlepieńców i piaskowców. Stożek wew. Nazywany jest stożkiem PROKSYMALNYM
Stożek środkowy - budowany przez kanały rozprowadzające i strefy między kanałowe. W obrębie kanałów rozprowadzających tworzą się osady głównie piaskowce, a podrzednie zlepieńcowe i mułowcowe. W obrębie stref między kanałowych powstają osady mułowocow- piaskowcowe o sekwencji pozytywnej czyli drobniejącej ku górze.
Stożek zewnętrzny - nazywany DYSTALNYM głowne elementy budujące stożek zew. to loby depozycyjne. W obrębie lobów depozycyjnych tworzą się warstwy piaskowców i mułowców. Stożek zew. sąsiaduje z głęboką równią basenową. Na obszarze stożka powstają osady mułowcowo - piaskowcowe o sekwencji negatywnej.
Poza obszarem stożka mamy równie basenową, którą charakteryzują osady drobno ziarniste.
CECHY FLISZU :
- Bardzo duża miąższość osadu ( kilkaset [m])
- osady głównie piaskowcowo - łupkowe
- bardzo żadko występują makroskamieniałośći
- powszechne są mikroskamieniałości
- dolne powierzchnie piaskowców są zazwyczaj hieroglify na spągowych powierzchniach ławic
- charakterystyczne jest uziarnienie frakcjonalne
- sekwencja Boumy - charakteryzuje flisz
SEKWENCJA BOUMY - jest to sekwencja turbidytowa( zawiesinowa), w której występuje następstwo różnych typów warstwowania i rodzajów osadów w ławicy. Sekwencja ta osadzona jest przez prąd zawiesinowy ( turbodytowy ) Pełna sekwencja Boumy składa się z 5 części a, b, c, d, e
Te- łupki mułowce
Td- laminacja równoległa w piaskowcach ( b.drobna i pyłowcowi )
Tc- laminacja warstwowanie przekątne oraz laminacja konwolutna w piaskowcach
Tb- warstwowanie równoległe w piaskowcach
Ta- uziarnienie frakcjonale zlepieńce piaskowce
Żadko sekwencja Boumy jest pełna. Zazwyczaj spotykamy niektóre człony sek. Boumy np. Tad, Tbcd
KOBIELNIK
Nieczynny kamieniołom warst menilitowych (oligocen). Nazwa pochodzi od słowa MENILI, a menili to ciemna czarna odmiana opalu w odsłaniającej ścianie oglądamy następujące skały: Margle, piaskowce, rogowce
Margle, Rogowce, na przemian ległe warstwy piaskowców i mułowców oraz łupki z skamieniałościami ryb.