Konspekt lekcji z wiedzy o kulturze

Prowadzący: Jolanta Młocek

Data: 13. 05. 2009

Placówka: Gimnazjum nr 2 w Żywcu

Klasa: I a

Temat: Tam, gdzie Komorowski pokutuje… Wycieczka na Stary Zamek (90

minut)

Godzina: 8.50 - 9.35, 9.45 - 10.35

Cele:

1. poznawcze:

uczeń:

• zapoznaje się z historią Starego Zamku

• poznaje legendy regionalne związane z Zamkiem

• zapoznaje się z pojęciem renesans

• kształcące:

uczeń:

• poszerza swoją wiedzę na temat historii miasta

• poszerza swoją wiedzę z zakresu historii sztuki

• wychowawcze:

• rozwijanie w uczniach poszanowania dla historii i tradycji własnego regionu

Metody:

• eksponująca (pokaz połączony z przeżyciem)

• wykład

• pogadanka

Formy pracy:

• zbiorowa

Środki dydaktyczne:

• karta pracy

Przebieg lekcji

1. Ogniwo wstępne

1. Spotkanie z klasą pod budynkiem szkoły

2. Sprawdzenie obecności

3. Wspólne wyruszenie pod Zamek

1. Część właściwa

1. Zebranie klasy przed wejściem na dziedziniec i wygłoszenie krótkiego wstępu na temat zamku - przedstawienie początków historii obiektu (jednoczesne przypomnienie wcześniejszych wiadomości na temat historii miasta)

Wzniesiony został z kamienia łamanego, był otynkowany. Jego początki okrywa tajemnica. Najstarsze wzmianki pochodzą z XIV wieku. Pierwotne, gotyckie założenie składało się z wieży mieszkalnej, drewnianych zabudowań oraz płytkiej fosy, później budowla stała się obronną fortecą.

Pierwszymi potwierdzonymi w dokumentach właścicielami zamku i miasta byli Komorowscy. Ród ten dzięki swym kontaktom i podróżom włączył zamek żywiecki w nurt renesansowej sztuki europejskiej. Z ich to inicjatywy - w ramach przebudowy zamku gotyckiego na renesansowy - powstał piękny arkadowy dziedziniec zachowany w swym układzie do dnia dzisiejszego. Przebudowa miała miejsce końcem XV wieku.

Obecny wygląd zamku pochodzi z ok. 1500 r. Jest on murowany, trójkondygnacyjny, na planie czworoboku. W 1568 r. zamek został rozbudowany o północne i zachodnie skrzydło, okalając w ten sposób dziedziniec.

Kolejny okres świetności zamku przypadł na lata panowania rodziny Wielopolskich. Początkiem XVIII w. zamek nabrał lekkości i stał się rezydencją o charakterze pałacowym. W latach 50. i 70. XIX w. na zlecenie nowych właścicieli - Habsburgów, zamek zyskał fasadę utrzymaną w stylu historyzmu, zaprojektowaną przez Karola Pietschkę, którą możemy oglądać do dzisiaj.

2. Omówienie roli zamkowej wieży - dawne więzienie

Czworoboczna wieża zwieńczona jest pseudogotyckimi krenelażami (tzw. zębami).

W dawnych czasach wieża była więzieniem, ponieważ zamek Komorowskich nie posiada lochów.

3. Wspólne wejście na zamkowy dziedziniec

4. Krótki wykład na temat dziedzińca - przedstawienie jego początków i historii

Najmniejszym zmianom uległ dziedziniec otoczony z czterech stron trzypiętrowymi galeriami arkadowymi. Arkady na parterze wsparte są na kolumnach toskańskich, na pierwszym piętrze na kolumnach jońskich, a na drugim piętrze na słupach żeliwnych wstawionych w XIX w. w miejsce pierwotnych drewnianych.

Z dziedzińca prowadzi wejście do sal wystawowych. Jedna z głównych ekspozycji prezentuje obiekty sztuki sakralnej Żywiecczyzny od XV do XIX w., druga nosi intrygujący tytuł „Kary i tortury na Żywiecczyźnie”.

5. Wspólne obejrzenie zabytkowych portali

W zamku zachowało się kilka portali w różnych stylach: od gotyckiego po barokowy. Jeden z nich opatrzony jest datą 1571 r. i łacińskim napisem.

6. Przedstawienie uczniom historii Mikołaja Komorowskiego i Elżbiety Wielopolskiej

Elżbieta Wielopolska

Żyła w XVIII w. Dama ta, niezwykle elegancka i zabawowa dość szybko i znacznie uszczupliła swój majątek. Strata była na tyle dotkliwa, że chcąc nie chcąc, musiała porzucić swój ukochany Paryż i wrócić do kraju. Trudno było się jej jednak wyrzec wielkomiejskich przyzwyczajeń. Żeby pozostać w zgodzie z sobą samą i swoją delikatną naturą dama ta sprowadzała specjalnie do prania własnej bielizny wodę wprost z Sekwany, twierdząc, że woda z Soły zupełnie do tych celów się nie nadaje.

Mikołaj Komorowski

Ostatni z Komorowskich był wielkim hulaką. Ciągłe pijaństwa, szastanie majątkiem, nieustające utarczki sądowe nadwyrężyły mocno kiesę Komorowskiego i obciążyły go gigantycznymi długami. Toteż Mikołaj zaczął produkować w podziemiach zamku fałszywe monety. Groziła za to okrutna kara - gotowanie żywcem w oleju. Sprawę wykryto, dowody przestępstwa złożono w sądowym skarbcu. Komorowski włamał się tam, fałszywe dukaty zamienił na prawdziwe i, aby uniknąć dochodzenia, oddał woje włości królowej. Nie wiadomo, gdzie dokonał swojego żywota. Jednak jego duch krąży po zamku i pobrzękuje sakwą wypełnioną dukatami. Ponoć to pokuta za jego winy.

7. Wspólne zwiedzenie wystawy „Kary i tortury na Żywiecczyźnie”

8. Przedstawienie uczniom legendy o ukrytych w ścianach zamku skarbach

1. Ogniwo końcowe

1. Zebranie klasy na dziedzińcu miedzy zamkami

2. Pogadanka na temat wycieczki i wrażeń uczniów (w wypadku złej pogody powrót do szkoły i przeprowadzenie dyskusji na lekcji)

3. Rozdanie uczniom kart pracy/załącznik nr 1/

4. Zadanie pracy domowej

1. Uzupełnij kartę pracy

2. Poszukaj informacji na temat:, Leonarda da Vinci, Rafaela, Michała Anioła, Albrechta Dürera, Piotra Bruegla, Tycjana, Thomasa More'a, Pierre'a de Ronsarda, Erazma z Rotterdamu, Jana Kochanowskiego, Francesco Petrarchi, Piccolo Machiavellego, Piotra Skargi (uczniowie przygotowują się w parach; każda z par została wcześniej przyporządkowana do danego twórcy - odbyło się to na zasadzie losowania; zadanie zostało zadane tydzień wcześniej, na dzisiejszej lekcji zostało powtórzone)

Załącznik nr 1

KARTA PRACY UCZNIA

- STARY ZAMEK-

1. Uzupełnij tekst

Pierwsze wzmianki o Starym Zamku pochodzą z ……. wieku. Najstarsze, gotyckie założenie składało się z ……………………………………… , ………………………………………… oraz …………………………………………… , później budowla stała się obronną fortecą.

Pierwszymi potwierdzonymi w dokumentach właścicielami miasta i zamku byli ……………......................... , herbu ………………………….. Z ich to inicjatywy - w ramach przebudowy zamku gotyckiego na renesansowy - powstał ……………………………………. zachowany w swym pierwotnym układzie do dnia dzisiejszego.

Kolejny okres świetności zamku przypadł na lata panowania rodziny ………………………… Dzięki nim nabrał lekkości i stał się rezydencją o charakterze …………………………… W latach 50. i 70. XIX wieku na zlecenie nowych właścicieli - ……………………………… , zamek zyskał fasadę utrzymaną w stylu ………………………… zaprojektowaną przez Karola Pietschkę, którą możemy oglądać do dzisiaj.

2. Rozwiąż krzyżówkę. Korzystając z podręcznika lub encyklopedii wyjaśnij jej hasło

Pytania do krzyżówki:

1. Pierwsi właściciele zamku

2. Nazwisko architekta, który zaprojektował obecną fasadę zamku

3. Wspierają arkady na parterze i pierwszym piętrze dziedzińca

4. Czworoboczna wieża zamku zwieńczona jest pseudogotyckimi ……………………………

5. Rodzina władająca zamkiem w XVIII wieku; pochodziła z niej słynna Elżbieta

6. ……………… Komorowski - jego duch błąka się po zamku

7. ……………… „Rycerska” - przytulny lokal w zamkowych podziemiach

8. Ostatni właściciele zamku

Hasło: ……………………………………………………………………………………………

Objaśnienie hasła: ………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zastanów się, jakie cechy stylu, który właśnie poznałeś ma Stary Zamek. Wypisz te, które zauważyłeś

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Przykład wypełnionej karty pracy

1. Uzupełnij tekst

Pierwsze wzmianki o Starym Zamku pochodzą z XIV wieku. Najstarsze, gotyckie założenie składało się z wieży mieszkalnej, drewnianych zabudowań oraz płytkiej fosy, później budowla stała się obronną fortecą.

Pierwszymi potwierdzonymi w dokumentach właścicielami miasta i zamku byli Komorowscy, herbu Korczak. Z ich to inicjatywy - w ramach przebudowy zamku gotyckiego na renesansowy - powstał arkadowy dziedziniec zachowany w swym pierwotnym układzie do dnia dzisiejszego.

Kolejny okres świetności zamku przypadł na lata panowania rodziny Wielopolskich. Dzięki nim nabrał lekkości i stał się rezydencją o charakterze pałacowym. W latach 50. i 70. XIX wieku na zlecenie nowych właścicieli - Habsburgów, zamek zyskał fasadę utrzymaną w stylu historyzmu zaprojektowaną przez Karola Pietschkę, którą możemy oglądać do dzisiaj.

2. Rozwiąż krzyżówkę. Korzystając z podręcznika lub encyklopedii wyjaśnij jej hasło

Pytania do krzyżówki:

1) Pierwsi właściciele zamku

2) Nazwisko architekta, który zaprojektował obecną fasadę zamku

3) Wspierają arkady na parterze i pierwszym piętrze dziedzińca

4) Czworoboczna wieża zamku zwieńczona jest pseudogotyckimi ……………………………

5) Rodzina władająca zamkiem w XVIII wieku; pochodziła z niej słynna Elżbieta

6) ……………… Komorowski - jego duch błąka się po zamku

7) ……………… „Rycerska” - przytulny lokal w zamkowych podziemiach

8) Ostatni właściciele zamku

K	O	M	O	R	O	W	S	C	Y
P	I	E	T	S	C	H	K	A
K	O	L	U	M	N	Y
K	R	E	N	E	L	A	Ż	A	M	I
W	I	E	L	O	P	O	L	S	C	Y
M	I	K	O	Ł	A	J
K	A	W	I	A	R	N	I	A
H	A	B	S	B	U	R	G	O	W	I	E

Hasło:

RENESANS

Objaśnienie hasła: Epoka w historii sztuki otwierająca erę nowożytną, rozwijająca się od schyłku średniowiecza do manieryzmu i początku baroku. Termin ten odnosi się do sztuki powstającej w XV i XVI w. we Włoszech, w krajach Europy Pn. od końca XV w., Przez XVI w., w niektórych przypadkach do XVII w. Obraz artystyczny Europy tego okresu jest bardzo zróżnicowany i zawiera odmienne zjawiska, dla których wspólny mianownik stanowi podstawa filozoficzno-ideowa: humanizm, który poprzedził renesans o wiek i opanował cały kontynent. W kwestii stylistycznej różnice pomiędzy Włochami a Europą Pn. były ogromne. W związku z tym generalnie jako renesans określa się początek doby nowożytnej w poszczególnych krajach. Natomiast o stylu renesansowym, czyli zjawisku, które przejawia się w swoistych formach, można mówić przede wszystkim w odniesieniu do sztuki włoskiej, wtedy jako charakterystyczne dla niego uznaje się: odwrót od przekonań i upodobań utrzymujących się w okresie średniowiecza, zwrot ku sztuce antyku, jej twórcze przetworzenie i uznanie za normę, pogodzenie systemu chrześcijańskiego z pogańskim, docenienie roli artysty, naukowe podejście do sztuki, racjonalną postawę wobec rzeczywistości, poszukiwanie ideału wyrażającego się w liczbach i proporcjach matematycznych.

Zastanów się, jakie cechy stylu, który właśnie poznałeś ma Stary Zamek. Wypisz te, które zauważyłeś

• prostota

• geometryczna przejrzystość kompozycji

• nawiązania do antyku - kolumny

• prostokątny dziedziniec ozdobiony arkadami i krużgankami

• subtelna ornamentyka

7

---