WSTĘP - PROBLEM GŁODU NA ŚWIECIE MARTA
Kryzys żywieniowy w Korei Północnej, mimo intensywnej pomocy humanitarnej, trwa nieprzerwanie od połowy lat 90. Problem swoje apogeum osiągnął w latach 1995 - 1997, kiedy to, wg niektórych szacunków, mogło zginąć nawet kilka milionów osób. Kolejne kryzysy miały miejsce m.in. w 2003, 2008 i 2010.
Przyczyny kryzysu - MAGDA
Szukając pośrednich przyczyn klęski głodu należałoby cofnąć się do II WŚ. Przed podziałem Korei na północy znajdowało się centrum przemysłowe, natomiast południe było tak zwanym spichlerzem z rozwiniętym rolnictwem. Po zakończeniu wojny alianci podzieli między siebie zarządzenie półwyspem, którego część północna przypadła sowietom. Ci w zarządzanej przez siebie części przeprowadzili kolektywizację i oddali ziemię chłopom. Reformy te doprowadziły do gwałtownego spadku produkcji rolniczej i niedoboru żywności w miastach. Sytuację pogorszył zakaz handlu żywnością i przymusowe dostawy zebranych płodów rolnych.
Odbudowie kraju nie pomógł wybuch wojny koreańskiej, która przetoczyła się przez cały półwysep powodując ogromne zniszczenia.
Po zakończeniu wojny koreańskiej lider Północy Kim Ir Sen przystąpił do umacniania swojej władzy oraz tworzenia ortodoksyjnej gospodarki centralnie planowanej z całkowitym wyeliminowaniem jakichkolwiek przejawów wolnego rynku. Utworzone zostały kołchozy i sowchozy (były tworzone z ziemi zarekwirowanej od dawnych wielkich właścicieli ziemskich w ramach reformy rolnej, a nie od indywidualnych, drobnych rolników), zakazano prywatnej produkcji i handlu oraz ustanowiono państwową dystrybucję dóbr. W wyniku tych zmian Korea doświadczyła niedoborów żywności w latach 1954 - 55.
Od 1955 Kim Ir Sen rozpoczął wdrażanie wypracowanej przez siebie ideologii tzw. juche. Jej głównym założeniem było osiągnięcie całkowitej autarkii, w każdej możliwej dziedzinie życia, w tym również gospodarce. Całkowita samowystarczalność w zakresie żywieniowym została w teorii wprowadzona od 1959 roku.
Wiejski krajobraz Korei został doszczętnie przeobrażony i zniszczony w 1976 roku w wyniku „nature re-making program”. Jego celem było utworzenie pól o regularnych kształtach i jednoczesne zniszczenie więzi między byłymi właścicielami ziemskimi a ich włościami.
Mimo haseł o samowystarczalności Korea polegała na pomocy z zewnątrz właściwie od samego początku - podczas zimnej wojny była to głównie pomoc z krajów komunistycznych takich jak ZSRR czy Chiny. Jednakże przyjmowanie tej pomocy ostro kontrastowało z oficjalną retoryką władz, która nie chciała zaakceptować pozycji kraju zależnego i odmawiała spłacania powiększających się długów. Postawa ta sprawiła, że kraje komunistyczne, które w latach 80. same przeżywały problemy gospodarcze, wycofały swoje wsparcie i od ok. 1987 roku Korea została całkowicie pozbawiona pomocy zewnętrznej.
Ponadto po rozpadzie ZSRR na początku lat 90., Korea utraciła swojego głównego partnera handlowego co spowodowało ogromny kryzys gospodarczy. Przez pierwsze kilka lat po upadku ZSRR Korea mogła jeszcze liczyć na wymianę z Chinami, ta jednak od ok. 1994 r. musiała zostać ograniczona ze względu na własne problemy żywieniowe.
Za przyczynę bezpośrednią można również uznać intensyfikację rolnictwa. W latach 60., forsowano tzw. „4 modernizacje”: mechanizacje, elektryzację, chemikalizację i irygację. Zmieniono również hodowane od wieków uprawy na kukurydzę. Tym sposobem powstał jeden z najbardziej intensywnych systemów rolniczych na świecie. Udało się w ten sposób chwilowo zwiększyć zbiory, jednak w ostatecznym rozrachunku nierozsądne zarządzanie ziemią połączone z intensywnym nawożeniem i stosowanie środków owadobójczych spowodowało wyjałowienie i zakwaszenie ziemi. W odpowiedzi na kolejny kryzy żywieniowy w latach 1970 - 73 pogłębiono jeszcze centralne zarządzanie rolnictwem, co doprowadziło do takich niedorzeczności jak odgórne instrukcje nakazujące zużycie nawozów na poziomie kołchozów i sowchozów. W konsekwencji doszło do ogromnej erozji gleby oraz zamulenia rzek.Ta nierozsądna polityka rolnicza w dużym stopniu przyczyniła się do powodzi w latach 1995 - 1996. danych udostępnionych przez rząd koreański w wyniku tych powodzi 4 miliony ludzi straciło dach nad głową, 330 tys. hektarów ziemi uprawnej zostało zalanych i stracono ok. 2 miliony ton zboża. Warto tutaj zwrócić uwagę że o ile klęski żywiołowe były przekleństwem dla mieszkańców, o tyle okazały się bardzo wygodną wymówką dla rządu - to nie ich zła polityka i zarządzanie a właśnie powodzie były przyczyną głodu.
Zła sytuacja kraju związana jest z jego niezwykle głęboką militaryzacją - każdy aspekt życia jest tam podporządkowany i powiązany z polityką i armią. Gospodarka Korei, nastawiona na przemysł zbrojeniowy, nie wytwarza ilości żywności wystarczającej dla zaspokojenia potrzeb ludności i jest zależna od pomocy innych krajów. Zjawisko to często bywa określane jako "guns over butter”.
PRZEBIEG - MARTA
Wykres przedstawia produkcję zbóż w Korei w latach 1982 - 2001. Widać na nim, że wg najważniejszych organizacji kryzys połowy lat 90. związany był z gwałtownym spadkiem produkcji zbóż w tym okresie. (ANALIZA WYKRESU) Począwszy od 1987 roku, gdy ustało wsparcie od ZSRR i Korea zmuszona została do samodzielnego wyżywienia ludności, dzienne racje żywnościowe systematycznie spadały. Przed 1987 rokiem racja żywnościowa dla przeciętnego mieszkańca miasta wynosiła 600 - 700 gram, dla rodzin uprzywilejowanych o 100 gram więcej. Po 1987 roku racje zmniejszono o 10%, a w 1991 roku o następne 10%. W 1994 roku racje żywnościowe zostały zmniejszone do 400 - 450 gram, a do niektórych prowincji w ogóle zaprzestano dostarczać żywność. Uchodźcy z najbardziej dotkniętych prowincji donosili że racje spadły do nawet 150 gram. Najniższe racje zanotowano w 1997 roku gdy na osobę przypadało 128 gram. W 1995 roku rząd rozpoczął także przymusowe przejmowanie zbiorów i zmniejszył roczny przydział dla rolników do 107 kilogramów na osobę. Kampania wywołała efekt przeciwny od zamierzonego, jako że rolnicy zaczęli nielegalnie gromadzić zapasy i zaniedbywać oficjalne gospodarstwa rolne, co doprowadziło do kolejnego załamania się produkcji rolnej.
Pierwsze informacje o kryzysie żywieniowym rząd koreański zaczął wysyłać już w 1994r. Rok później zwrócono się o pomoc do Japonii. Pomoc od Japończyków była wygodna dla rządu północnokoreańskiego, ponieważ propaganda mogła ukazać ją jako spłatę reparacji wojennych. Wsparcie zaoferowała również Korea Południowa. Do porozumienia doszło w ciągu miesiąca i rząd podał do publicznej wiadomości informację o pomocy zewnętrznej, aczkolwiek zapomniał wspomnieć o strumieniu żywności pochodzącym z Korei Południowej. Przywódcy Korei po raz pierwszy przyznali się do istniejącego problemu w 1994 roku. O pomoc początkowo się do Japonii, jako że pomoc humanitarną od tego kraju można było wytłumaczyć spłatą reparacji wojennych. Pomoc sąsiadowi zaoferowała również Korea Południowa. Do porozumienia doszło w ciągu miesiąca i rząd podał do publicznej wiadomości informację o pomocy zewnętrznej, aczkolwiek zapomniał wspomnieć o strumieniu żywności pochodzącym z Korei Południowej. Phenian zwrócił się o pomoc również do ONZ, która dostarczyła ogromne ilości żywności w latach 1997 i 1998.
Głównymi dostawcami pomocy dla Korei Północnej są USA, Korea Północna, Japonia i UE. Zależność mieszkańców Korei Północnej od pomocy humanitarnej obrazują dane statystyczne - Podczas gdy jeszcze w 1995 roku żywność dostarczana w ramach pomocy humanitarnej stanowiła 33%żywności importowanej, w 2002 roku odsetek ten wzrósł do 88%. (ANALZA WYKRESU II).
Klęska głodu nie dotyczyła w tym samym stopniu całego obszaru państwa. Dostęp do żywności w Korei zależy od takich czynników jak przynależność do warstwy społecznej czy miejsca zamieszkania - czy jest to prowincja z niedoborem czy nadwyżką żywności? Miasto czy wieś? Czy w danym rejonie istnieje możliwość bezpośredniej, nielegalnej wymiany z zagranicą? Generalnie za prowincje najbardziej dotknięte klęską głodu uważa się 4 najbardziej wysunięte na północ, które w 1994 roku zostały w ogóle odcięte od państwowego systemy dystrybucji żywności.
Wg wspólnych badań przeprowadzonych przez UNICEF i UE w 1998 r. 16% objętych kontrolą dzieci było niedożywionych w bardzo wysokim stopniu, a 62% ostro niedożywionych. Ponadto 61 % badanych dzieci miało niedowagę w stosunku do wieku.
Obecnie sytuacja wcale nie jest lepsza. Zgodnie z dostępnymi danymi aż 35% Koreańczyków z Północy w 2008 było niedożywionych, a krajowa produkcja żywności nie potrafi zaspokoić potrzeb dużej części mieszkańców. W czasach obfitych zbiorów może ona zapewnić jedynie 80% potrzebnych im kalorii.
KWESTIE SPORNE - MAGDA
Pomoc humanitarna dla Korei naznaczona jest wieloma kontrowersjami. Wiele wątpliwości nastręczają dane statystyczne. Nie ma zgody co do liczby ofiar klęski z lat 1995 - 1997.Jest ona szacowana od 220 tys. (liczby podawane przez północnokoreańskich urzędników) do nawet 3.5 miliona (dane przytaczane przez południowokoreańską NGO). Najbardziej zrównoważane i uważane za najbardziej wiarygodne dane szacują śmierć ok. 3 - 5 % populacji sprzed klęski.
Zdobycie wiarygodnych danych utrudniają niesprzyjające warunki polityczne panujące w Korei. Wstęp na tereny objęte pomocą mogą odbywać się jedynie po wcześniejszym zawiadomieniu, ponadto obserwatorzy nadzorujący wykonanie programów pomocy w 2003 roku nie mieli dostępu do terenów zamieszkałych przez ok. 15 % ludności. Utrudniany jest również monitoring przepływu wysyłanej żywności, co sprawia że nie ma pewności, czy jedzenie trafia do rzeczywiście potrzebujących czy też przeznaczane jest na potrzeby armii. W ten sposób kraje zachodu wspierałyby przecież totalitarny reżim zagrażający bezpieczeństwu całego świata.
W związku z tym działacze różnorodnych organizacji stale apelują o zwiększenie dostępu i przejrzystość działań. Wiele z nich wycofuje swoich pracowników z tamtejszych rejonów (np. Lekarze Bez granic 1998, World Concern 1999) argumentując właśnie że efektywność pomocy w Korei utrudnia opór biurokracji i podejrzliwość wobec działań pochodzących z zewnątrz.
Kolejnym punktem spornym jest wykorzystywanie koreańskich problemów żywieniowych do osiągnięcia celów politycznych krajów rozwiniętych. Pomoc humanitarna dla Korei jest i była silnie upolityczniona i wykorzystywana jako zachęta do przystępowania do negocjacji w innych dziedzinach. Najczęściej występującą relacją w tym zakresie jest uzależnianie pomocy humanitarnej od zaniechania rozwoju programu nuklearnego i przystąpienia do układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej.
PODSUMOWANIE - MARTA
Pomimo że kryzys żywieniowy w Korei trwa już od ponad 10 lat i stale organizowanych dostawach żywności wiele danych nadal pozostaje tajnych a sama sytuacja w Korei niejasna. Wg szacunków FAO międzynarodowa pomoc jedynie złagodziła skutki głodu, jednak sama sytuacja niewiele się zmieniła. Pewne jest, że rosnąca nierówność w dystrybucji dochodu i bogactwa w Korei pogłębia, i tak już ogromne, różnice w dostępie do żywności i wywołuje coraz większy sprzeciw społeczny.
W tym roku nastąpiło kolejne pogłębienie się kryzysu żywieniowego i Korea ponownie znalazła się na krawędzi klęski głodu. Główną przyczyną tego stanu rzeczy była zeszłoroczna reforma walutowa i dewaluacja wona, której celem miało być ukrócenie półlegalnej działalności rynkowej. Autor tej reformy dyrektor finansowy Partii Pracy Korei Pak Nam Gi został skazany na karę śmierci, a jego rodzinę wysłano do obozu pracy. Przedstawiciele północnokoreańscy zwrócili się o pomoc do swojego południowego sąsiada, uzależniając od kwestii pomocy żywieniowej możliwość przeprowadzenia kolejnego programu łączenia rodzin.
Strona | 1