Katarzyna Kozakiewicz Gdańsk 2003

Sekcja 43

Ćwiczenie 1

REKTYFIKACJA NIWELATORA

1. Cel i zakres ćwiczenia

Na ćwiczeniach zapoznaliśmy się z budową niwelatora, jego poziomowaniem i rektyfikacją.

Sprawdziliśmy również jeden z warunków rektyfikacji niwelatora - równoległość osi celowej do osi libelli rurkowej (c || l).

Ćwiczenie wykonane było na hali WBWiIŚ. Podczas ćwiczenia używaliśmy niwelatora PZO Warszawa Nr 4211694.

Budowa niwelatora:

• spodarka z trzema śrubami poziomującymi

• limbus

• alidada

• luneta, składająca się z obiektywu i okularu

• libella

• pudełkowa

• niwelacyjna (rurkowa)

• śruba zaciskowa

• śruba ruchu leniwego

• śruba elewacyjna

• śruba do ustawiania ostrości obrazu

• śrubki rektyfikacyjne

2. Opis przebiegu ćwiczenia

Ćwiczenie zaczęliśmy od ustawienia i spoziomowania niwelatora. Ustawiliśmy instrument

na stanowisku. Za pomocą śruby sercowej przymocowaliśmy niwelator do rozstawionego statywu. Przy pomocy nóg statywu wstępnie spoziomowaliśmy libelę pudełkową. Następnie za pomocą trzech śrub poziomujących dokładnie spoziomowaliśmy instrument względem libeli pudełkowej. Z tak spoziomowanym instrumencie przystąpiliśmy do sprawdzenia warunku równoległości osi celowej do osi libeli niwelacyjnej. Obraliśmy dwa punkty A i B odległe od niwelatora o ok. 12m tak, że niwelator znajdował się w środku odcinka AB. W punktach A i B ustawiliśmy łaty niwelacyjne. Przy pomocy muszki i szczerbinki wycelowaliśmy do łaty A. Zacisnęliśmy śrubę zaciskową, a leniwką dokładnie nacelowaliśmy na łatę. Następnie śrubą elewacyjną spoziomowaliśmy libelę niwelacyjną. Dokonaliśmy odczytu N_A. Następnie wycelowaliśmy do łaty B i analogicznie powtarzając czynności dokonaliśmy odczytu N_B. Obliczyliśmy różnicę wysokości Δh_AB.

Po czym przenieśliśmy niwelator na drugie stanowisko odległe od punktu A o ok. 5m. Po spoziomowaniu instrumentu wycelowaliśmy kolejno do obu łat i dokonaliśmy odczytu N'_A i N'_B (ponieważ instrument stał blisko punktu A, więc przyjmuje się, że odczyt jest prawidłowy). Dokonaliśmy obliczeń.

A B

niwelator

N_A N_B

12m 12m

N_A=1440 N_B=1419

Δh_AB=1440-1419=21mm

A B

niwelator

N­'_A N'_B

5m 19m

N'_A=1479 N'_B=1461

y=Δh_AB - (N'_A - N'_B)

y=21-(1479-1461)=3mm

3. WNIOSKI:

Aby c || l błąd powinien wynosić 0. Podczas ćwiczenia błąd wyniósł 3mm, jest to błąd

dopuszczalny, który mógł być spowodowany małą dokładnością pomiarów podczas wykonywania ćwiczeń. Gdyby błąd wyniósł więcej, nie zostałby spełniony jeden z warunków rektyfikacji.

Wówczas należałoby do odczytu na łacie bliskiej dodać różnicę Δh_AB. Naprowadzam lunetę

na odczyt prawidłowy na łacie dalekiej kręcąc śrubą elewacyjną. Odchyłkę libeli wyrównuję jej śrubkami rektyfikacyjnymi.

---