prawo administracyjne, Część Pierwsza: zagadnienia i pojęcia ogólne Teorii prawa administracyjnego


Część Pierwsza: zagadnienia i pojęcia ogólne Teorii prawa administracyjnego

Rozdział I: Zagadnienia wstępne

I. Pojęcie administracji

Znaczenia słowa administracja:

  1. Administracja jako pewna organizacja(ujęcie podmiotowe) składająca się z różnorodnych jednostek organizacyjnych skupionych wokół organów(jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje zawarte w ustawach, tworzące zamknięty układ organizacyjny)

  2. Administracja jako pewna działalność(ujęcie przedmiotowe) 

    1. Administracja państwowa w znaczeniu ścisłym, - gdy działalność tę prowadzi państwo jako pewna organizacja

    2. Administracja państwowa w znaczeniu szerszym - gdy działalność tę prowadzi nie tylko państwo

    3. Administracja publiczna - administracja państwowa w znaczeniu ścisłym i szerszym.

    4. Administracja prywatna - gdy działanie nie ma na celu wykonywanie zadań publicznych wyznaczonych przez ustawę i wykonywana przez organy prywatne

Przykładowe definicje administracji:

Administracja

podział administracji:

II. Związanie administracji prawem

W zasadzie z zasady legalizmu wynika bezwzględny obowiązek związania całej działalności administracji ustawą, jednak w praktyce zależy to od sfery rodzaju i form działania administracji

III. Pojecie prawa administracyjnego

W znaczeniu szerokim przez prawo administracyjne rozumie się normy prawne regulujące organizację i zachowanie się administracji państwowej jako części aparatu państwowego, a także zachowanie się osób fizycznych i prawnych w sposób nie uregulowanym przez przepisy innych gałęzi prawa. W tym rozumieniu na prawo administracyjne składa się:

W znaczeniu wąskim do prawa administracyjnego zalicza się na ogół tylko normy dwustronnie wiążące, ustanawiające bezpośrednio lub poprzez odpowiednie akty prawne określone uprawnienie i obowiązki organów administracji państwowej oraz podmiotów nie podporządkowanych im organizacyjne.

IV. Typy norm w prawie administracyjnym

(prawo administracyjne w znaczeniu szerokim)

V. Stosunek administracyjno prawny

Stosunek materialnoprawny - określa wzajemne prawa i obowiązki dwu lub więcej podmiotów, zawarte w normach prawa administracyjnego. Mogą tworzyć prosty(określone prawo odpowiada określonemu obowiązkowi i odwrotnie) lub złożony układ zależności(łącznie powstające dla jednej ze stron prawa i obowiązki i wzajemnie dla drugiej)

Stosunki ustrojowe - są regulowane przepisami ustrojowymi i wewnętrznymi(wszystkie podmioty są organami administracji państwowej lub innymi jej jednostkami)

Stosunki proceduralne - są konstruowane na podstawie przepisów postępowania administracyjnego. Łączą organ prowadzący postępowanie, stronę oraz pozostałych uczestników tego postępowania określając ich wzajemne prawa i obowiązki

Stosunki sądowo-procesowe - są zdeterminowane przedmiotem i funkcją.

Sposób nawiązanie stosunku administracyjnego:

  1. w drodze aktu administracyjnego

  2. w drodze umowy administracyjnej

  3. z mocy ustawy

  4. w wyniku działań faktycznych

Elementy stosunku administracyjnego:

  1. Przedmiot

  2. Podmiot

  3. Treść - wyznaczone przez normy prawa administracyjnego zachowanie(działanie, znoszenie działania, zaniechanie)

Rozdział II: Źródła prawa administracyjnego

I. Pojęcie i klasyfikacja źródeł

W prawie administracyjnym za źródła prawa przyjmuje się akty stosowania prawa, przez co należy rozumieć tylko tworzenie przepisów prawnych powszechnie obowiązujących, a więc takich, na, której podstawie można zbudować ogólną i abstrakcyjną normę prawną.

Podział:

II. Akty stanowienia prawa powszechnie obowiązującego]

Do aktów p[powszechnie obowiązujących należą:

  1. konstytucja

  2. ustawy

  3. ratyfikowane umowy międzynarodowe

  4. akty prawa miejscowego

III. Akty stanowienia prawa o charakterze wewnętrznym

Pozostałe akty maja charakter wewnętrzny, a wiec wiążą jedynie organy administracji, w związku z tym nie mogą być podstawą do kreowania sytuacji prawnej osób z [poza administracji.

Do aktów wewnętrznych należą

  1. Uchwały sejmu, senatu i rady ministrów

  2. Zarządzenia prezydenta RP i prezesa rady ministrów

  3. akty prawa miejscowego

  4. nieformalne umowy międzynarodowe

IV. Problem ważności aktów normatywnych wdanych przed wejściem konstytucji

Konstytucja 1997 nie pozbawia a priori mocy powszechnie obowiązujących aktów stanowienia prawa nieodpowiadającym wymogą konstytucyjnym aa pochodzących od administracji rządowe(rada ministrów miała w ciągu 2 lat wydać spis aktów, które miały być zmienione.

V. Procedura i technika ustawodawcza

Do zadań biura studiów i ekspertyz kancelarii sejmu należy:

do zadań Biura Studiów i Ekspertyz

Rozdział III: Geneza i rozwój prawa administracyjnego

I. Zasada państwa prawnego

Zgodnie z art. 2 konstytucji RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Jest to stan co do, którego administracja(organy państwa) ma się stosować.

Przykładowy system kryteriów państwa prawa;

  1. pierwszeństwa prawa wobec innych norm

  2. wymóg podstawy prawnej zawartej w ustawie dla wszystkich działań państwa wobec obywateli

  3. zagwarantowanie obywatelom prawa do bezstronnego, niezależnego i sprawiedliwego sadu

  4. rozdzielenie funkcji i kompetencji władz państwowych

II. Zarys Rozwoju administracji i prawa administracyjnego we Francji

A. Rozwój sądownictwa administracyjnego

B. doktrynalne spojrzenie na prawo(właściwość sadów administracyjnych)

III. Zarys rozwoju administracji i prawa w Niemczech

1)Czynniki rozwoju i rozwój prawa administracyjnego

Ograniczenia samowładztwa cesarza

IV. Zarys rozwoju administracji i prawa administracyjnego w Anglii

W Anglii odmiennie niż na kontynencie wykształcił się zupełnie inny system prawny tzw. common low, opierający się przede wszystkim na zwyczaju i equity opartemu na zasadach słuszności.

V. Zarys rozwoju Polskiej nauki prawa

Józef Buzek

Feliks Ochimowski

Władysław Leopold Jaworski

Kazimierz Władysław Kumaniecki

Bohdan Wasiutyński

Jerzy Penejko

Tadeusz Bigo

Rozdział IV: Podstawowe elementy Prawa europejskiego

I. Pojęcie prawa europejskiego

1) Prawo europejskie(sensu stricto) - obejmuje prawi Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Energii atomowej przy czym dominującą rolę ma traktat wspólnoty gospodarczej

2) Prawo europejskie (sensu largo) - obejmuje prawo wszystkich zachodnioeuropejskich organizacji międzynarodowych.

II. Organy i instytucje wspólnoty Europejskiej

  1. Parlament Europejski - liczy 626 deputowanych, wybieranych na pięcioletnia kadencje. Parlament pełni głównie funkcje doradcze i kontrolne(wobec komisji europejskiej[interpelacja wotum nieufności]); ma prawo wnosić skargi do Trybunału Sprawiedliwości, ma prawo współdziałać przy stanowieniu budżetu, wyraża zgodę na przyjęcie nowych członków. W parlamencie działają

    1. Prezydium i frakcje

    2. Komitety

    3. Sekretariat generalny

  2. Rada Unii europejskiej - ma kompetencje głównie prawodawcze ograniczone jednak tylko do zakresu jego upoważnień, może powoływać członków Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów. W skład rady wchodzą przedstawiciele państw członkowskich na szczeblu rządowym. Zazwyczaj głosowanie odbywa się zwykłą większością głosów jednak traktat przewiduje tez sytuacje większości kwalifikowanej i jednomyślności(ważne kwestie dla państw członkowskich)

  3. Komisja Europejska - organ decyzyjny i wykonawczy unii oraz reprezentuje na zewnątrz i wewnątrz. Składa się z 20 członków powoływanych na pięć lat. Komisja ma kompetencje do wydawania samodzielnych decyzji jeżeli traktat zawiera odpowiednie upoważnienia, ma prawo do składania propozycji aktów prawnych. Wydaje zalecenia i opinie. Ma prawo żądać wiążących informacji od państw członkowskich Wspólnoty i sprawdzać je.

  4. Trybunał Sprawiedliwości - dba o zapewnienie przestrzegania prawa przy interpretacji i stosowaniu aktu. Składa się z 15 sędziów powoływanych na 6 la przez zebranych w radzie państw zlonkowskich.

  5. Trybunał obrachunkowy - kontroluje finanse Wspólnoty Europejskiej 14 członków powoływanych przez radę

  6. Komitet ekonomiczno społeczny - jest organem pomocniczym rady i komisji Unii Europejskiej, na jego skład wchodzi 222 przedstawicieli różnych środowisk powoływanych przez radę na 4 lata podejmuje decyzje zwykła większością głosów(opinie doradcze)

  7. Europejski bank inwestycyjny - wspiera rozwój regionów zacofanych.

III. Źródła Prawa wspólnotowego(Europejskiego)

Rozróżnia się pierwotne i pochodne prawa wspólnotowe:

  1. pierwotne - Zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii prawa wspólnotowego.

    1. Pisemne - traktat Paryski. Rzymskie, Jednolity Akt Europejski[w części modyfikującej[EWG], Maastricht[też w części zmieniającej traktat rzymski i paryski], traktat brukselski, traktaty zmieniające liczbę sędziów i rzeczników generalnych w TS oraz liczbę komisji Europejskiej, uchwała o ustanowieniu sadu I instancji

    2. Niepisane - obejmuje ogólne zasady prawne i prawo zwyczajowe

  2. pochodne - to prawo tworzone przez organy wspólnot(musi się opierać na prawie pierwotnym)

    1. umowy zawierane z państwami trzecimi przez UE

    2. Rozporządzenia - (jest normą generalną i abstrakcyjną = ustawa) jest wiążące we wszystkich swoich częściach, obowiązuje bezpośrednio i nie wymaga aktu transformacji, ani ogłoszenia zgodnego z przepisami krajowymi(publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich)

    3. Dyrektywy - skierowane są wyłącznie do państw członkowskich, wiąże tylko to państwo do, którego została skierowana, państwo wobec którego została wydana dyrektywa ma obowiązek w określonym czasie wydać przepisy krajowe, odpowiadające treści dyrektywy. Dyrektyw wiąże państwo tylko co do celu. Dyrektywy wymagają transformacji do państwa jednak TS uznał, że w wyjątkowych przypadkach obowiązują bezpośrednio(powiązuje po okresie realizacji, jeżeli akt transformacji nie jest zgodny postulatami dyrektywy; gdy państwo członkowskie całkowicie nie zrealizuje dyrektywy, komisja lub inne państwa członkowskie mogą wszcząć postępowanie w sporawie naruszenia traktatu rzymskiego)

    4. Decyzje - regulują przypadki indywidualne i konkretne, mogą być skierowane tak do osób fizycznych jak i prawnych jak również do państw członkowskich. Jeżeli adresatem podmiot indywidualny są one bezpośrednio stosowane. Jeżeli adresatem jest państwo maja one charakter podobny do dyrektyw

    5. Zalecenia i opinie - komisji nie wymagają specjalnego upoważnienia , nie są one wiążące

IV. Stosunek Prawa Europejskiego do prawa krajowego

Akty prawne wspólnot nie wymagają ratyfikacji przez państwa członkowskie, bowiem prawo europejskie, bowiem prawo europejskie nie jest traktowane jako prawo międzynarodowe. Prawo europejskie tworzy samoistny porządek prawny. Prawo europejskie nie jest też częścią prawa wewnętrznego jednak ze względu na bezpośrednia skuteczność jest ono stosowane w stosunkach wewnętrznych i ma ono prymat nad prawem wewnętrznym(także nad konstytucją), jest to tzw. prymat zastosowania a nie prymat ważności. Prawo europejskie może być tworzone tylko w ściśle określonych upoważnieniami granicach w przeciwnym razie jest nieważne.

Kompetencje równoległe - mają miejsce wtedy kiedy wspólnota jak i państwa członkowskie mogą podejmować własne unormowania (pierwszeństwo ma prawo wspólnotowe).

Kompetencja konkurencyjne - kompetencje w danej dziedzinie leżą w kompetencji państw członkowskich dopóki nie zajmie się nimi unia.

V. Wykładnia prawa Europejskiego

Prawo wspólnotowe podlega wykładni TS, stosuje się głównie dosłowną, systematyczną(wykładnia według prawa pierwotnego) i teologiczną(i9nterpretacja w taki sposób aby normy były jak najbardziej skuteczne ) metodę wykładni.

VI. Ogólne zasady Prawne

Zasady państwa prawa:

  1. zasada proporcjonalności - wykorzystywany środek musi być odpowiedni, konieczny i stosowany do osiągnięcia celu

  2. zasada bezpieczeństwa prawnego i ochrony zaufania - czyli przede wszystkim lex retro non agit,

  3. zasada określoności - nakazuje aby regulacje prawne były jasne i wyraźne

indywidualne prawa zasadnicze;

  1. prawo do istnienia wolności i korzystania z własności

  2. swoboda wyboru i korzystania z zawodu

  3. swoboda dzialania

  4. zasada równości

  5. wolność wyznania

  6. wolność poglądów i publikacji

  7. poszanowanie sfery prywatności i tajemnicy korespondencji

  8. prawo do ochrony sądowej

VII. Zakaz dyskryminacji w prawie europejskim

ZAKAZ obejmuje:

  1. dyskryminacje ze względu na przynależność państwową, przepis ten jest objęty zasadą bezpośredniej skuteczności

  2. dyskryminacje w stosunkach konsumencko producencjich

  3. dyskryminacje płacową, warunków pracy i dostępu do zatrudnienia ze względu na płeć

VIII. Zasada subsydiarności

Została wprowadzona do traktatu rzymskiego na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego i dotyczyła wówczas jedynie aktywności wspólnoty jedynie w dziedzinie ochrony środowiska. Zasada subsydiarności powinna być przestrzegana we wszystkich działaniach objętych traktatem, nie podlegających wyłącznej kompetencji wspólnoty

IX. Wykonywanie prawa Europejskiego

Prawo wspólnotowe wykonywane jest przez państwa członkowskie(pośrednie wykonywanie prawa), a wyjątkowo właściwa do ich realizacji jest unia Europejska(bezpośrednie wykonywanie prawa).

  1. Bezpośredniemu - wykonywaniu prawa podlegają sprawy wewnętrzne Unii(kadrowe, struktura organizacyjne, wykonanie budżetu i inne)

  2. Pośrednie - wykonywane przez państwa, czyli cała materia nie podlegająca wykonywaniu bezpośredniemu. Jeśli chodzi o tryb realizacji to nie ma jednolitego europejskiego prawa procesowego ani wspólne prawo o postępowaniu administracyjnym. Jeśli w danej dziedzinie nie ma uregulowania prawem europejskim to państwa stosują się do własnego porządku prawnego

Przepisy unii powinny być jak najbardziej zharmonizowane z przepisami wewnętrznymi państw członkowskich. Harmonizacji podlegają przepisy prawne, prawo zwyczajowe oraz niepisane zasady obowiązujące w państwach członkowskich unii.

Harmonizacja prawa jest zadaniem wspólnoty, dokonuje się to w drodze:

  1. rozporządzeń tworzy się jednolite prawo wspólnotowe, które podlega bezpośredniemu zastosowaniu .

  2. dyrektyw - tworzy prawo zbliżone

RODZAJE HARMONIZACJI:

X. Wspólny rynek i podstawowe swobody

Swobody w traktacie rzymskim:

  1. swobodny przepływ towarów - Istota wolnego przepływu towarów są dwa zakazy: pobierania ceł i opłat podobnych i zakaz ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie

  2. swobodny przepływ osób - oznacza wolność przemieszczania się

    1. pracownikow

  3. swobodny przepływ usług

  4. swobodny przepływ kapitału i płatności

WSPÓLNY RYNEK

  1. wolność do wewnątrz i jednolitość na zewnątrz - zniesienie granic między państwami członkowskimi, a także wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec państw trzecich. Jedność rynku wewnętrznego osiągnięto jedynie w zakresie barier fiskalnych

  2. jednakowe zasady konkurencji

  3. zakaz prywatnych i państwowych ograniczeń konkurencji.

Rozdział V: Podstawowe pojęcia teoretyczne W Nauce prawa administracyjnego

I. Aparat administracyjny

Na aparat administracyjny składają się głównie organy administracji rządowej, organy samorządowe, zakłady użyteczności publicznej i podmioty wykonujące funkcję administracji.

Potrzeba podziału zadań wynika z przyczyn:

  1. funkcjonalnych - do wykonywania administracji w różnych dziedzinach potrzebna jest specjalistyczne wykwalifikowanie

  2. Terytorialne - różne zadania mogą być wykonywane dla różnego obszaru

  3. organizacyjne - w zależności od zadań administracji różny musi być jego stopień powiązania organizacyjnego z innymi organami

  4. finansowe -każde państwo dąży do minimalizacji kosztów utrzymania aparatu administracyjnego.

II. Nadzór, kontrola Koordynacja, kierownictwo

III. Decentralizacja i centralizacja administracji

Cechy decentralizacji

RODZAJE DECENTRALIZACJI:

IV. Samorząd

Samorząd w ujęciu tradycyjnym - samorząd jest forma decentralizacji, członkostwo w takim samorządzie powstaje samoistnie poprzez zamieszkanie na danym terytorium bądź wykonywanie określonego zawodu

  1. terytorialny

  2. specjalny

    1. zawodowy

    2. wyznaniowy

    3. narodowościowy

    4. gospodarczy(izby rolnicze i izby gospodarcze)

    5. itd.

EWOLUCJA POJĘCIA SAMORZĄDU

CECHY SAMORZĄDU:

V. Rodzaje jednostek organizacyjnych w systemie administracji publicznej

Organ - jest to wewnętrzna jednostka administracyjna, która jest wyposażona w prawo wyrażania woli tego podmiotu.

Organ państwa - wewnętrzna jednostka organizacyjna państwa uprawniona do wyrażania woli.

A. Organ państwowy i organ administracji państwowej

Organ danej osoby prawnej wyraża wolę tej osoby i osoba ta ponosi wszelkie skutki wynikające z działań jej organów. W imieniu państwa działają również jego organy - organy państwowe.

W okresie do 1990 zdefiniowanie organu administracji państwowej było dość łatwe gdyż były nimi wszystkie te organy, które nie dały się zakwalifikować do innej kategorii organów państwa(chowało je: wyodrębnienie organizacyjne, wykonywanie funkcji administracji i posiadanie własnych kompetencji). Sytuację zmieniło powstanie samorządów terytorialnych; kompetencje dawnych organów administracji państwowej zostały podzielone miedzy organy administracji rządowej a samorządowej. Sytuację pogorszyło jeszcze wprowadzenie małej konstytucji, wprowadzającej niejednolitą terminologie. Punktem wyjścia z tej sytuacji powinno być uznanie, że uprawnienie do wyrażania woli danego podmiotu prawa jest ujęte jako zakaz zadań i kompetencji danego organu.

Organem państwa - będzie każda jednostka organizacyjna państwa mająca uprawnienie do wyrażania woli tego państwa, czego wyrazem jest przyznanie tej jednostce kompetencji

Organem administracji państwowej - będzie organ państwa zajmujący się bezpośrednim wykonywaniem funkcji administracyjnej państwa(wykonywanie nie stanowienie)[organy, które należą do sfery oddziaływania władzy wykonawczej, a więc wszystkie organy po odjeciu organów ustawodawczych i sądowych].

B. Organy administracji

Cechy:

  1. Wyodrębnienie organizacyjne

  2. Charakterystyczny sposób działania

  3. upoważnienie do stosowania środków władczych

  4. działanie w interesie publicznym

  5. działanie w ramach kompetencji

Organ administracji państwowej = Organ administracji rządowej

Organ administracji państwowej = Organ administracji rządowej + samorządowej

Organ administrujący - wszystkie podmioty wyposażone przez ustawę w kompetencje w zakresie administracji

C. Rodzaje organów administracji

D. Zakres działania i właściwość organu

Kompetencja - zbiór uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw co do, których organ ma prawo/obowiązek działania

Zakres działania organu - obejmuje tylko wyliczenie spraw jakimi organ się zajmuje. (zwykle zapisany w przepisach ustrojowych). Do wydawania decyzji konieczny jest też przepis kompetencyjny(ustawy zaliczane do prawa materialnego)

Rodzaje właściwości:

Jeśli organ przekroczy swą właściwość taka decyzja jest objęta sankcją nieważności

Spór kompetencji:

  1. pozytywny

  2. negatywny

  1. Wewnętrzne

  2. Zewnętrzne

Przeniesienie kompetencji - oznacza, że kompetencje do załatwiania pewnego rodzaju spraw lub pewnej sprawy zostały przeniesione na inny organ, wiąże się z tym utrata kompetencji przez organ, który do tej pory był właściwy(tylko na podstawie ustawy).

Upoważnienie do wykonania kompetencji - w tym przypadku organ czy jednostka, której powierzono wykonywanie kompetencji, nie przejmuje tych kompetencji a tylko wywołuje je w imieniu i na rachunek organu, do którego one należą

Przekazanie kompetencji

  1. pracownikom aparatu pomocniczego tego organu - nie wymaga szczegółowej podstawy prawnej (nie potrzebne upoważnienie ustawowe ani inne upoważnienie). Nie można upoważniać do:

    1. do wydawania aktów normatywnych

    2. czynności należących

    3. kompetencji organów kolegialnych

  2. innemu organowi administracji - tylko na podstawie art. 52 k.p.a.

  3. inemmu podmiotowi - wymaga wyraźnej podstawy prawnej

E. Zakład administracyjny

Zakład - względnie samorządna jednostka organizacyjna, wyposażona w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, której podstawowym celem jest ciągłe, bezpośrednie świadczenie usług socjalno kulturalnych o szczególnym znaczeniu społecznym. Ponadto większość zakładów wyróżnia się dalszymi cechami jak to, że są jednostkami budżetowymi(finansowane z budżetu[zakład budżetowy koszty utrzymania pokrywane z dochodów własnych]) i stosunki łączące ten zakład z odbiorcami jego usług jest stosunkiem administracyjno prawnym(władztwo zakładowe- uprawnienia zakładu wobec użytkownika są z reguły określone ustawowo, a jego granicami są cele zakładu). Kierowanie zakładem często powierzone jest organowi jednoosobowemu obok którego jest zakład kolegialny.

Zakład administracyjny

  1. w ujęciu formalnym - jest to publiczna jednostka organizacyjna(?) nie będąca organem administracji ani przedsiębiorstwem

  2. W ujęciu materialnym - jest to państwowa jednostka organizacyjna wyposażona w możliwość zawiązywania stosunków administracyjno-prawnych

Zakład administracyjny(definicja powojenna) - względnie samodzielna jednostka organizacyjna wyposażona w trwałe wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, której podstawowym celem jest ciągłe bezpośrednie świadczenie usług socjalno-kulturalnych o istotnym społecznie znaczeniu.