P R O WA D Z Ą C Y: M G R J A K U B T U R S K I

Prawo administracyjne – część

szczególna

Zagadnienia wstępne

Program ćwiczeń

1. Zagadnienia wstępne
2. Obywatelstwo polskie
3. Dostęp do informacji publicznej oraz ochrona informacji
niejawnych
4. Administracyjnoprawna ochrona danych osobowych
5. Wybrane problemy z zakresu gospodarki nieruchomościami i
wywłaszczania nieruchomości
6. Administracyjnoprawne uwarunkowania nabywania
nieruchomości przez cudzoziemców
7. Wybrane problemy planowania i zagospodarowania
przestrzennego
8. Podstawowe zagadnienia prawa budowlanego

Podstawa zaliczenia: kolokwium

Literatura

Literatura podstawowa:

J. Zimmermann, Prawo administracyjne, wyd. 5, Warszawa 2012
E. Bojanowski, K. Żukowski (red.), Leksykon prawa administracyjnego. 100
podstawowych pojęć, Warszawa 2009

Literatura uzupełniająca:
 
W. Maciejko, M. Rojewski, A. Suławko-Karetko, Prawo administracyjne. Zarys
wykładu części szczególnej, Warszawa 2011, rozdział 1
J. Stelmasiak, P. Ruczkowski (red.), Materialne prawo administracyjne, cz. I i II,
Kielce 2010
J. Suwaj (red.), Prawo administracyjne. Ćwiczenia, wyd. 3, Warszawa 2011
Z. Leoński, Materialne prawo administracyjne, wyd. 9, Warszawa 2009
M. Stahl (red.), Materialne prawo administracyjne, wyd. 2, Warszawa 2005
M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne, wyd. 11, Warszawa 2013

Prawo administracyjne sensu largo

Prawo administracyjne

procesowe

Prawo administracyjne sensu largo obejmuje zarówno normy prawa
ustrojowego, materialnego, jak i procesowego.

Prawo administracyjne sensu largo stanowi zespół norm prawnych
regulujących organizację i funkcjonowanie administracji publicznej
oraz zachowanie się podmiotów w stosunku do niej
niepodporządkowanych w zakresie nienależącym do innych gałęzi
prawa.

ustrojowe

materialne

Prawo administracyjne sensu stricto – koncepcja

prof. W. Dawidowicza

W oparciu o wyodrębnienie norm prawa
materialnego, ustrojowego i procesowego
należy wyodrębnić:
1) prawo administracyjne ustrojowe,
2) prawo administracyjne procesowe,
3) prawo administracyjne materialne = prawo
administracyjne sensu stricto.

Prawo administracyjne materialne

Prawo administracyjne materialne – tworzy zespół norm
powszechnie obowiązujących, o charakterze generalnym i
abstrakcyjnym, związanych funkcjonalnie z organami
administracji publicznej w zakresie ich stosowania lub
kontroli przestrzegania,
których przedmiotem jest regulacja w sposób pośredni lub
bezpośredni praw i obowiązków podmiotów spoza
systemu administracji publicznej oraz
które nadają organom administracji publicznej
kompetencje do jednostronnego regulowania sytuacji
prawnej podmiotów spoza systemu administracji
publicznej oraz do kontroli przestrzegania przez nie prawa
administracyjnego.

Normy w prawie administracyjnym materialnym

- normy o charakterze ius cogens
- ich źródłem są wyłącznie przepisy prawa
powszechnie obowiązującego
- mają charakter dwupodmiotowy:

a) skierowane do organów administracji

•

NORMY KOMPETENCYJNE

1) DO STANOWIENIA PRAWA
2) DO STOSOWANIA PRAWA
3) DO KONTROLI PRZESTRZEGANIA PRAWA
4) DO CZYNNOŚCI PSYCHOFIZYCZNYCH

b) skierowane do obywateli

•

NORMY UPRAWNIAJĄCE

•

NORMY ZAKAZUJĄCE LUB NAKAZUJĄCE

Normy w prawie administracyjnym materialnym

Normy bezpośrednio kształtujące sytuację
administracyjnoprawną:

•

uprawnienia bądź obowiązki wynikają wprost z normy prawa
administracyjnego materialnego,

•

nie jest konieczny akt stosowania prawa w celu
ukształtowania sytuacji administracyjnoprawnej obywatela,

•

kompetencja organów administracji publicznej ogranicza się
do kontroli przestrzegania prawa.

Normy w prawie administracyjnym materialnym



Normy pośrednio kształtujące sytuację

administracyjnoprawną:

•

obowiązki i uprawnienia obywateli nie wynikają wprost z
normy prawnej,

•

norma prawna wskazuje jedynie potencjalnie sposób, w jaki
ukształtowana zostanie sytuacja administracyjnoprawna
obywatela, niezbędny jest do tego potrzebny jest akt
stosowania prawa o charakterze indywidualnym i konkretnym
– najczęściej decyzja administracyjna,

•

akt stosowania kształtuje sytuację administracyjnoprawną w
sposób wiążący dla jego adresata,

•

podstawą wydania aktu stosowania prawa kształtującego
sytuację administracyjnoprawną jest zawsze norma prawa
administracyjnego materialnego, nie ustrojowego.

Normy w prawie administracyjnym materialnym -

przykłady

art. 4 ustawy z 2001 r. - Prawo ochrony środowiska
1. Powszechne korzystanie ze środowiska przysługuje z mocy ustawy każdemu i
obejmuje korzystanie ze środowiska, bez użycia instalacji, w celu zaspokojenia
potrzeb osobistych oraz gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku oraz
uprawiania sportu, w zakresie:
1) wprowadzania do środowiska substancji lub energii;
2) innych niż wymienione w pkt 1 rodzajów powszechnego korzystania z wód w
rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. Nr 239,
poz. 2019, z późn. zm.).
2. Korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania powszechnego
może być, w drodze ustawy, obwarowane obowiązkiem uzyskania pozwolenia,
ustalającego w szczególności zakres i warunki tego korzystania, wydanego przez
właściwy organ ochrony środowiska.
3. Zwykłym korzystaniem ze środowiska jest takie korzystanie wykraczające poza
ramy korzystania powszechnego, co do którego ustawa nie wprowadza obowiązku
uzyskania pozwolenia, oraz zwykłe korzystanie z wody w rozumieniu przepisów
ustawy - Prawo wodne.

Normy w prawie administracyjnym materialnym -

przykłady

art. 15 ustawy z 2004 r. o ochronie przyrody
1. W parkach narodowych oraz w rezerwatach przyrody zabrania się:
1) budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z
wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo
rezerwatu przyrody;
2) (uchylony)
3) chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj,
postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt
kręgowych, zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronień
zwierząt oraz ich miejsc rozrodu;
4) polowania, z wyjątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach
ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody;

[…]

27) organizacji imprez rekreacyjno-sportowych - w parku narodowym bez zgody
dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody bez zgody regionalnego
dyrektora ochrony środowiska.

Normy w prawie administracyjnym materialnym -

przykłady

art. 40 ustawy z 1967 r. o powszechnym
obowiązku obrony

Osoba podlegająca obowiązkowi odbycia
zasadniczej służby wojskowej korzystająca z
odroczenia zasadniczej służby wojskowej jest
obowiązana stawić się przed wojskowym
komendantem uzupełnień niezwłocznie po
upływie okresu odroczenia.

Normy w prawie administracyjnym materialnym -

przykłady

art. 28 ustawy z 1994 r. - Prawo budowlane
1. Roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej
decyzji o pozwoleniu na budowę, z zastrzeżeniem art. 29-31.
[…]

art. 66 ustawy z 1994 - Prawo budowlane
1. W przypadku stwierdzenia, że obiekt budowlany:
1) może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia bądź
środowiska albo
2) jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi,
bezpieczeństwu mienia lub środowisku, albo
3) jest w nieodpowiednim stanie technicznym, albo
4) powoduje swym wyglądem oszpecenie otoczenia
- właściwy organ nakazuje, w drodze decyzji, usunięcie stwierdzonych
nieprawidłowości, określając termin wykonania tego obowiązku.
[…]

Stosunek administracyjnoprawny w prawie

administracyjnym materialnym

- stanowi postać stosunku prawnego,
- każdy rodzaj zależności (relacji) między organem administracji
publicznej wyposażonym w kompetencję do władczego
rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej a podmiotem, do
którego to rozstrzygnięcie będzie skierowane (strona w
rozumieniu art. 28 k.p.a. - każdy, czyjego interesu prawnego lub
obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu
ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.),
- charakter indywidualny,
- stosunek władczy,
- przedmiot stosunku: rzeczy niematerialne, zachowanie, dobra
niematerialne,
-treść stosunku: obowiązek, uprawnienie obywatela vs.
kompetencja organu.

Sytuacja administracyjnoprawna w prawie

administracyjnym materialnym

- materialnoprawne położenie podmiotu
niepodporządkowanego organizacyjnie
aparatowi administracji publicznej obejmujące
uprawnienia i obowiązki wynikające pośrednio
lub bezpośrednio z prawa administracyjnego
materialnego.



wg J. Bocia:

„sytuacja społeczna podmiotu, której elementy
składowe zostały ukształtowane normami prawa
administracyjnego o charakterze materialnym w
sposób bezpośredni lub pośredni ze względu na
konkretne zdarzenie faktyczne”.

Modalności w prawie administracyjnym

Modalność prawna wg S. Wronkowskiej:

„kwalifikacje prawne pewnych

zachowań ze względu na określoną
normę prawną lub wewnętrznie spójny
zespół norm prawnych”.

Modalności prawne mogą mieć charakter:

1)

pierwotny lub

2)

pochodny.

Modalności w prawie administracyjnym

Modalność podstawowa
- kwalifikacja prawna zachowań, niezawierająca
relatywizacji odnoszących dane zachowanie do
innego podmiotu niż adresat normy, ze względu
na którą dokonywana jest kwalifikacja.

Do modalności podstawowej zalicza się
kwalifikację zachowania nakazanego, zakazanego,
indyferentnego, dozwolonego, fakultatywnego,
będącego przedmiotem obowiązku.

Modalności w prawie administracyjnym

Modalność pochodna
- kwalifikacja zachowań odnoszących się do
innego podmiotu, z punktu widzenia innej
osoby niż adresat normy.

Do modalności pochodnej zalicza się
zachowania będące przedmiotem uprawnienia,
kompetencji, wolności prawnie chronionej.

Modalności w prawie administracyjnym

1) odnoszące się do obywateli:



uprawnienia administracyjnoprawne,



obowiązki administracyjnoprawne.

2) odnoszące się do organów administracji
publicznej:



kompetencje.

Obowiązek prawny

Nakaz lub zakaz określonego zachowania
wynikający z normy prawnej:



jego źródłem jest norma prawna,



wyraża określoną konieczność (powinność),



odnosi się do sfery behawioralnej (zachowań), a nie
przeżyć psychicznych,



ma sprecyzowanego adresata lub adresatów
(określonych rodzajowo lub indywidualnie),



ogranicza lub wyłącza swobodę wyboru zachowań przez
jego adresata (adresatów),



uchybienie obowiązkowi może skutkować –zasadniczo –
poniesieniem odpowiedzialności prawnej i
zastosowaniem sankcji prawnej.

Obowiązek administracyjnoprawny

- stanowi rodzajową postać obowiązku prawnego

Cechy:
1) wynika z normy prawa administracyjnego
materialnego



bezpośrednio



Indywidualizacja i konkretyzacja tego obowiązku następuje w
świadomości adresata, nie ma potrzeby podejmowania względem
niego aktu stosowania prawa, a prawidłowość jego wykonania
weryfikowana jest w toku kontroli przestrzegania prawa,



pośrednio



Obowiązek jest indywidualizowany i konkretyzowany w akcie
stosowania prawa podejmowanym względem określonego
adresata;

Obowiązek administracyjnoprawny

Cechy obowiązku administracyjnoprawnego c.d.:

2) wykonanie obowiązku administracyjnoprawnego zabezpieczone sankcjami
administracyjnymi, karnymi, cywilnymi;

3) zapewnienie możliwości przymusowej realizacji obowiązku
administracyjnoprawnego w drodze egzekucji administracyjnej;

4) organ administracji publicznej żądający wykonania obowiązku
administracyjnoprawnego powinien wskazać podstawę prawną swoich żądań;

5) obowiązek administracyjnoprawny zasadniczo pozostaje w związku z
zadaniami publicznymi realizowanymi przez organ administracji publicznej;

6) zazwyczaj z obowiązkiem administracyjnoprawnym jednego podmiotu nie
jest skorelowane uprawnienie drugiego podmiotu.

Obowiązek administracyjnoprawny

Rodzaje obowiązków w prawie administracyjnym:



nakazy (obowiązki określonego zachowania się, obowiązki
pozytywne)



zakazy (obowiązki powstrzymania się od określonego
zachowania, obowiązki negatywne)



obowiązki pieniężne



obowiązki niepieniężne



obowiązki bezwzględne (od ich wykonania nie można
uzyskać zwolnienia w drodze decyzji administracyjnej)



obowiązki względne (od ich wykonania można uzyskać
zwolnienie w drodze decyzji administracyjnej)

Obowiązek administracyjnoprawny

Rodzaje obowiązków w prawie administracyjnym
c.d.:

•

obowiązki samoistne

•

obowiązki komplementarne (towarzyszą określonemu
uprawnieniu administracyjnoprawnemu)

•

obowiązki osobiste (niezastępowalne)

•

obowiązki nieosobiste (zastępowalne)

•

obowiązki przenoszalne

•

obowiązki nieprzenoszalne

•

obowiązki jednopodmiotwe

•

obowiązki wielopodmiotowe

Obowiązek administracyjnoprawny

Rodzaje obowiązków w prawie
administracyjnym c.d.:

•

obowiązki osobowe

•

obowiązki rzeczowe

•

obowiązki generalne

•

obowiązki indywidualne

Uprawnienie

Możność zachowania się w określony sposób
wynikająca z normy prawnej:



jego źródłem jest norma prawna,



wyraża możność lub swobodę (a nie powinność)
zachowania się w określony sposób,



odnosi się do sfery behawioralnej (zachowań), a nie do
sfery przeżyć psychicznych,



ma sprecyzowanego adresata lub adresatów (określonych
rodzajowo lub indywidualnie),



zapewnia adresatowi (adresatom) swobodę wyboru
wariantów zachowań,



korzystanie z uprawnienia w granicach przewidzianych
prawem nie naraża jego adresata (adresatów) na sankcje.

Uprawnienie administracyjnoprawne

Uprawnienia administracyjnoprawne wynikają bezpośrednio lub
pośrednio z norm prawa administracyjnego materialnego

Typy uprawnień w prawie administracyjnym wg W. Dawidowicza:
1. Możność prawna żądania stosowania normy prawa
administracyjnego w celu uzyskania określonego pozwolenia



np. uchylenia zakazu względnego zabudowy nieruchomości gruntowej

2. „Wolność od obowiązku” ustawowa lub decyzyjna



np. zwolnienie od obowiązku podatkowego, służby wojskowej

3. Uprawnienie będące korelatem nałożonego obowiązku



np. prawo do odszkodowania z tytułu szkody powstałej w związku z realizacją świadczeń
publicznych albo odszkodowanie za czasowe zajęcie nieruchomości

4. Sfera wolności prawnie chronionej



np. organizacja i uczestnictwo w zgromadzeniach publicznych

Rodzajową postacią uprawnienia są publiczne prawa podmiotowe.

Uprawnienie administracyjnoprawne

Rodzaje uprawnień w prawie
administracyjnym:



uprawnienia wynikające bezpośrednio z norm prawa
administracyjnego materialnego



uprawnienia ustanawiane w akcie stosowania prawa
administracyjnego



uprawnienia przenoszalne



uprawnienia nieprzenaszalne



uprawnienia, które mogą być cofnięte



uprawnienia, które nie mogą być cofnięte

Uprawnienia administracyjnoprawne

Przykłady decyzji uprawniających:

1) zwolnienie z zakazu względnego
2) zwolnienie z obowiązku
3) udzielenie uprawnienia
4) koncesja
5) licencja
6) zezwolenie
7) pozwolenie etc.

Sankcjonowanie naruszeń prawa w związku z

wykonywaniem uprawnień administracyjnoprawnych

Korzystanie z uprawnień
administracyjnoprawnych w granicach prawa
podlega ochronie prawnej

Sankcjonowane w prawie administracyjnym
jest:



przekroczenie przewidzianych prawem granic
korzystania z uprawnienia,



niewykonywanie uprawnienia.

Sankcjonowanie przekroczenia granic uprawnień

administracyjnoprawnych



może prowadzić do ustanowienia zakazu korzystania z
uprawnienia w określonej sprawie (np. decyzja o zakazie
zgromadzenia publicznego);



może skutkować ograniczeniem zakresu lub utratą uprawnienia
udzielonego w decyzji (np. ograniczenie zakresu lub cofnięcie
koncesji);



może być zagrożone sankcją karną, administracyjną (np.
administracyjną karą pieniężną) lub sankcją prawa cywilnego.

Jeżeli wynika bezpośrednio z norm prawa administracyjnego – nie
może polegać na trwałym ograniczeniu lub utracie uprawnienia.

Sankcjonowanie przekroczenia granic uprawnień

administracyjnoprawnych - przykłady

art. 322 ustawy z 2001 r. – Prawo ochrony środowiska
Do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko
stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

art. 323 ustawy z 2001 r. – Prawo ochrony środowiska
1. Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio
zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu
odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego
z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez
zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub
naruszeniem; w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on
żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie.
2. Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z
roszczeniem, o którym mowa w ust. 1, może wystąpić Skarb Państwa, jednostka
samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna.

Sankcjonowanie przekroczenia granic uprawnień

administracyjnoprawnych - przykłady

art. 91a ustawy z 1994 r. – Prawo budowlane

Kto nie spełnia […] obowiązku utrzymania obiektu
budowlanego w należytym stanie technicznym,
użytkuje obiekt w sposób niezgodny z przepisami
lub nie zapewnia bezpieczeństwa użytkowania
obiektu budowlanego, podlega grzywnie nie
mniejszej niż 100 stawek dziennych, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności
do roku.

Sankcjonowanie przekroczenia granic uprawnień

administracyjnoprawnych - przykłady

art. 88 ustawy z 2004. r. o ochronie przyrody
1. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza
administracyjną karę pieniężną za:
1) zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów
spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub
wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń
technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w
sposób szkodliwy dla roślinności;
2) usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia;
3) zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane
niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych.
[…]

Sankcjonowanie niewykonywania uprawnień

administracyjnoprawnych

Zasadniczo niewykonywanie uprawnień
administracyjnoprawnych nie jest
sankcjonowane.

Sankcje przewidziane w przepisach
szczególnych mogą polegać na:



ograniczeniu zakresu uprawnienia,



utracie uprawnienia.

Sankcjonowanie niewykonywania uprawnień

administracyjnoprawnych - przykłady

art. 46 ustawy z 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
 
1. Trwały zarząd wygasa z upływem okresu, na który został ustanowiony, albo na skutek wydania
decyzji właściwego organu o jego wygaśnięciu.
2. Właściwy organ może z urzędu wydać decyzję o wygaśnięciu trwałego zarządu w odniesieniu do
nieruchomości lub jej części w razie stwierdzenia, że:
1) nieruchomość nie została zagospodarowana zgodnie z decyzją o ustanowieniu trwałego zarządu;
2) jednostka organizacyjna nie zawiadomiła właściwego organu o oddaniu nieruchomości lub jej
części w najem, dzierżawę albo o użyczeniu lub nie uzyskała zgody, o której mowa w art. 43 ust. 2
pkt 3;
3) nieruchomość jest wykorzystywana niezgodnie z jej przeznaczeniem określonym w decyzji, o
której mowa w art. 45;
4) sposób korzystania z nieruchomości pogarsza stan środowiska w stopniu zagrażającym życiu,
zdrowiu lub mieniu;
5) przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym uległo zmianie, która nie pozwala na dalsze
wykorzystywanie nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób, a jednostka organizacyjna
nie ma możliwości zmiany sposobu wykorzystywania nieruchomości;
6) nieruchomość stała się zbędna na cel określony w decyzji o ustanowieniu trwałego zarządu.

Sankcjonowanie niewykonywania uprawnień

administracyjnoprawnych - przykłady

art. 37 ustawy z 1994 r. – Prawo budowlane
1. Decyzja o pozwoleniu na budowę wygasa,
jeżeli budowa nie została rozpoczęta przed
upływem 3 lat od dnia, w którym decyzja ta
stała się ostateczna lub budowa została
przerwana na czas dłuższy niż 3 lata.
[…]

Wolność a uprawnienie

Podział powstał wraz z pojawieniem się prawa
pozytywnego, stosowany jest bez konsekwencji
w Konstytucji RP.

Zgodnie z podejściem doktrynalnym:
1) wolność – prawo negatywne - władza
publiczna ma obowiązek powstrzymywania się
od ingerencji w działania jednostki,
2) prawo – prawo pozytywne - władza publiczna
ma obowiązek podjęcia działań pozytywnych.

Teoretyczne ujęcia wolności w prawie administracyjnym

1) wolność dwustronna – zachowanie które nie jest ani
zakazane ani nakazane prawem (zachowanie prawnie
indyferentne);
2) wolności obywatelskie (tzw. „prawa wolnościowe”) –
sprowadzające się do zakazu ingerencji organów państwa
w pewne sfery zachowań obywateli oraz do obowiązku
stworzenia przez państwo instytucjonalnych zabezpieczeń
powstałej w ten sposób swobody działania obywateli przed
naruszeniem jej ze strony innych;
3) wolność prawnie chroniona – konsekwencja
wprowadzenia zakazu wszystkim lub niektórym
podmiotom realizowania działań ingerujących w określoną
sferę zachowań podmiotu – dysponenta wolności.

Podmioty administracji publicznej (organy

administrujące)



najszersze określenie, wywodzi się z
niemieckiej doktryny prawa
administracyjnego



obejmuje wg J. Zimmermanna:



organy administracji państwowej,



osoby prawa publicznego (korporacje, zakłady
publiczne, fundacje prawa publicznego),



pozostałe podmioty wykonujące zadania publiczne (np.
spółki handlowe).

Organ administracji publicznej

1) w znaczeniu ustrojowym

wg prof. W. Dawidowicza: „pewna wiązka kompetencji do
realizowania zadań z zakresu funkcji administracji państwowej tak,
iż stanowi to punkt dla powstania odpowiedniej organizacji celem
realizowania tych kompetencji”

Cechy:
1) znajduje się w strukturze organizacyjnej państwa i

jest w niej wyodrębniony,

2) jest powołany w celu realizacji norm prawa

administracyjnego,

3) działa na podstawie przyznanych mu kompetencji.

Organ administracji publicznej

2) w znaczeniu funkcjonalnym

każdy podmiot powołany z mocy prawa lub na podstawie
porozumień administracyjnych do załatwiania indywidualnych spraw
administracyjnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej

art. 5 k.p.a.
§ 2. Ilekroć w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jest mowa o:
3) organach administracji publicznej - rozumie się przez to ministrów, centralne organy
administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy
administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz
organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2;

art. 1 Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie:
1) przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach
indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych;
2) przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z
mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1.

Kompetencja organu administracji publicznej

- upoważnienie organu do działania;
- jedna z 3 modalności prawnych (obok
uprawnień i obowiązków);
- odnoszona jest wyłącznie do organów
administracji publicznej, nie zaś do obywateli;
- występują również w prawie
administracyjnym ustrojowym:

•

KOMPETENCJE DO STANOWIENIA PRAWA USTROJOWEGO
(NP. ZARZĄDZEŃ)

•

KOMPETENCJA DO KIEROWANIA, NADZORU, KOORDYNACJI,
KONTROLI, WSPÓŁDZIAŁANIA W SYSTEMIE
ORGANIZACYJNYM ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Kompetencja organu administracji publicznej

W prawie administracyjnym materialnym –
zgodnie z koncepcją Z. Ziembińskiego:

„upoważnienie do dokonania określonej czynności
konwencjonalnej ze skutkiem takim, że przez jej
dokonanie powstanie lub zaktualizuje się obowiązek
określonego zachowania się adresatów tej normy”

Kompetencja organu administracji publicznej

Rodzaje kompetencji w prawie administracyjnym
materialnym:
1) do kontroli przestrzegania norm prawa administracyjnego,
2) do stosowania norm prawa administracyjnego,
3) do dokonywania czynności psychofizycznych,
4) do stanowienia prawa.

Obowiązek realizacji kompetencji – wynika z norm prawa
organizacyjnego (obowiązek realizacji celu)

W prawie administracyjnym materialnym kompetencja ma
charakter szczegółowy.

Kompetencja organu administracji publicznej

Zasada kompetencji:

•

zakaz domniemania kompetencji

•

zakaz wykładni rozszerzającej

•

zakaz delegowania kompetencji, chyba że
zezwala na to przepis szczególny

•

zakaz subdelegacji kompetencji prawotwórczej

Kompetencja organu administracji publicznej

art. 64  ustawy z 1990 r. o samorządzie gminnym
1. W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć
związki międzygminne.
2. Uchwały o utworzeniu związku podejmują rady zainteresowanych gmin.
3. Prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku międzygminnym, związane
z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi, przechodzą na związek z dniem
ogłoszenia statutu związku.
4. Obowiązek utworzenia związku może być nałożony tylko w drodze ustawy,
która określa zadania związku i tryb zatwierdzenia jego statutu.
5. Do związków międzygminnych stosuje się odpowiednio art. 8 ust. 2-5 i art. 39
ust. 4.
 
art. 65 ustawy z 1990 r. o samorządzie gminnym
1. Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną
odpowiedzialność.
2. Związek posiada osobowość prawną.

Kompetencja organu administracji publicznej

art. 268a k.p.a.
Organ administracji publicznej może w formie pisemnej
upoważniać pracowników kierowanej jednostki
organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w
ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania
decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń.

1. Czy zmienia się status pracownika kierowanej
jednostki organizacyjnej? Czy staje się on organem
administracji publicznej?
2. Czy może on delegować upoważnienie podległym
sobie pracownikom?

Kompetencja organu administracji publicznej

Wyrok

Naczelnego Sądu Administracyjnego

z dnia 12 marca 2009 r.

I OSK 1067/08

W art. 268a k.p.a. przyjęto, że organ administracji może w
formie pisemnej upoważnić pracowników kierowanej jednostki
organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu. Udzielone
na mocy tego przepisu upoważnienie pozwala podejmować
decyzje w imieniu organu udzielającego upoważnienie.
Pracownik upoważniony do wykonywania kompetencji organu
(co nazwane jest pełnomocnictwem administracyjnym) nie staje
się przez to organem administracji, wykonuje tylko
kompetencje organu, lecz ich nie posiada.

Kompetencja organu administracji publicznej

Wyrok

Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Warszawie

z dnia 8 kwietnia 2011 r.

II SA/Wa 2053/10

Upoważnienie udzielone na podstawie przepisu art. 268a k.p.a.
wywiera ten skutek, że zmienia się osoba wykonująca
kompetencje organu, przy czym pracownik upoważniony do
wykonywania kompetencji organu nie staje się przez to
organem administracji publicznej, nie ma zatem uprawnienia do
upoważnienia innych pracowników do działania w imieniu
organu. Działanie pracownika bez upoważnienia właściwego
organu administracji publicznej pociąga za sobą nieważność
decyzji z mocy art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.

Kompetencja organu administracji publicznej

Budowa normy kompetencyjnej:
a) elementy obligatoryjne

1) wskazanie podmiotu upoważnionego (to nie jest adresat)
2) przedmiot działania (w prawie mat. szczegółowo)
3) forma realizacji kompetencji (np. akt stosowania prawa)

b) elementy fakultatywne:

1) warunki stosowania itd.

art. 124 ustawy z 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
1.

Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, może ograniczyć, w

drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na
zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i
urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii
elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych
podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do
korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty
nieruchomości nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to następuje zgodnie z planem
miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji
inwestycji celu publicznego.

Źródła prawa administracyjnego materialnego

Źródłem prawa administracyjnego materialnego
wyłącznie akty normatywne o mocy powszechnie
obowiązującej.

art. 87. Konstytucji RP
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa
Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz
rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa
Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania
organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Źródła prawa administracyjnego materialnego

art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują
rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.

Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio
stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.

Dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest
kierowana, w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty,
pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków.

Decyzja wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje adresatów, wiąże tylko
tych adresatów.

Zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.

Źródła prawa administracyjnego materialnego

Cechy źródeł prawa administracyjnego:

1) rozległy przedmiot regulacji,
2) brak kodyfikacji,
3) częsta nowelizacja i derogacja aktów,
4) istotne znaczenie aktów wykonawczych,
5) powstają w wielu ośrodkach prawotwórczych,
6) europeizacja prawa administracyjnego
materialnego.

Tzw. swoiste źródła prawa administracyjnego

materialnego

Obejmują one zgodnie z terminologią J.
Zimmermanna

1) akty planowania,
2) plany gospodarcze, budżety, miejscowe

plany zagospodarowania przestrzennego,

3) statuty i regulaminy (np. statut gminy),
4) prawo zakładowe,
5) normy techniczne.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

1)

należy do prawa publicznego:



reguluje stosunki między władzą publiczną a jednostkami
spoza systemu administracji publicznej,



posługuje się administracyjnoprawną metodą regulacji:



nierównorzędność podmiotów stosunku prawnego, stosunek poległości
kompetencyjnej, subordynacyjny,



organ władzy publicznej (wyposażony w kompetencję) ma pozycję
nadrzędną w stosunku do jednostki spoza systemu administracji
publicznej i może kształtować jego sytuację w sposób władczy w granicach
obowiązującego prawa,



regulacja oparta na przepisach bezwzględnie obowiązujących (iuris
cogentis)



Ius publicanum privatorium pactis mutari non potest (Prawo nie publiczne
nie może być zmieniane umowami osób prywatnych) – Papinian,



w razie stwierdzenia naruszenia prawa organy administracji publicznej
działają zasadniczo z urzędu.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

2) jest prawem pozytywnym
– jego źródłem są akty normatywne
stanowione w odpowiedniej formie przez
podmioty władzy publicznej,
– jego źródłem nie są natomiast normy
moralne i zwyczajowe, judykatura sądowa i
doktryna.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

3) jest prawem powszechnym

a) w znaczeniu podmiotowym



dotyczy każdego, kto znajduje się w sytuacji opisanej w
normie, obowiązuje erga omnes;

b) w znaczeniu przestrzennym



dotyczy każdego, kto przebywa na terytorium
obowiązywania normy: np. na terytorium państwa,
gminy, obszaru specjalnego

c) w znaczeniu strukturalnym



obowiązuje w strukturze danego podmiotu, np.
destynatariuszy zakładu administracyjnego, członków
samorządu zawodowego

.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

4) jest prawem obywatelskim



wg W. Dawidowicza

wraz z prawem administracyjnym procesowym
reguluje materialne oraz procesowe uprawnienia i
obowiązki jednostek spoza systemu administracji
publicznej oraz kompetencje organów administracji
publicznej wobec tych jednostek;



skierowane do obywateli;



chroni obywatela, gdy ochrona tożsama jest z ochroną
dobra wspólnego.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

5) jest prawem ochrony dobra wspólnego
(interesu publicznego)



porządkuje życie publiczne w celu ochrony ogólnych
interesów zbiorowych społeczeństwa i państwa jako
całości z jednoczesnym poszanowaniem interesów
indywidualnych i zabezpieczeniem uprawnień
jednostki przed niezgodnym z prawem postępowaniem
innych osób.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

6) jest prawem dwupodmiotowym

7) jest prawem niezależności adresatów norm



jednostka nie jest podporządkowana administracji
publicznej, lecz prawu administracyjnemu

8) jest zabezpieczone egzekucją
administracyjną.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

9) jest prawem niespornym



między organem administracji publicznej a jednostką w
toku stosowania prawa administracyjnego materialnego
nie ma sporu co do faktu czy co do prawa;



to organ administracji publicznej lub bezpośrednio
prawo administracyjne materialne w sposób władczy
kształtuje sytuację administracyjnoprawną jednostki;



organ administracji publicznej nie jest stroną
administracyjnego postępowania jurysdykcyjnego;



spór może powstać w razie skargi do sądu
administracyjnego, organ jest wówczas stroną
postępowania sądowoadministracyjnego.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

11) jest prawem sądowym



akty i czynności podejmowane przez organy administracji publicznej
podlegają kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne, a wyjątkowo
również przez sądy powszechne,



kryterium oceny sądów administracyjnych jest legalność.

art. 1 ustawy z 2002 r. – Prawo o ustroju sądów
administracyjnych
§ 1. Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez
kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie
sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek
samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i
między tymi organami a organami administracji rządowej.
§ 2. Kontrola, o której mowa w § 1, sprawowana jest pod względem
zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Cechy prawa administracyjnego materialnego

12) brak kodyfikacji,

13) zmienność w czasie,

14) wzrost znaczenia regulacji UE.

Literatura

J. Zimmermann, Prawo administracyjne, wyd. 5, Warszawa 2012
E. Bojanowski, K. Żukowski (red.), Leksykon prawa administracyjnego. 100
podstawowych pojęć, Warszawa 2009
J. Jabłońska-Bonca, Podstawy prawa dla ekonomistów, wyd. 2, Warszawa 2002
W. Dawidowicz, Wstęp do nauk administracyjno-prawnych, Warszawa 1974
W. Dawidowicz, Prawo administracyjne, Warszawa 1987
E. Bojanowski, Kilka uwag o sposobie kształtowania sytuacji
administracyjnoprawnej, [w:] Księga Jubileuszowa Prof. J. Filipka, I. Skrzydło-
Niżnik, P. Dobosz, D. Dąbek, M. Smaga (red.), Kraków 2001
S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2001
E. Bojanowski, Cofnięcie uprawnienia w przepisach prawa administracyjnego
(kilka uwag), [w:] Podmioty administracji publicznej i prawne formy ich działania.
Studia i materiały z konferencji naukowej poświęconej jubileuszowi 80-tych
urodzin profesora Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 2005
L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, wyd. 13, Warszawa 2009
E. Bojanowski, Konstrukcja kompetencji organu administracji państwowej, ZNUG
1981, z. 1