Prawo DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Prawo działalności gospodarczej reguluje ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.
Jest to zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, z wyjątkiem działalności wytwórczej w rolnictwie, w zakresie upraw rolnych, oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa, rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawienie namiotów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.
Podmiot, który podejmuje się działalności gospodarczej nosi nazwę przedsiębiorcy.
Reglamentacja gospodarcza jest to system przepisów prawa, których zadaniem jest zabezpieczenie interesu publicznego w systemie gospodarczym państwa.
Regulator rynku - podmiot administracji publicznej, który oddziałuje na kształt określonej sfery gospodarczej.
Nasz system oparty jest na społecznej gospodarce rynkowej.
Przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, prawna, jednostki które nie maja osobowości prawnej ale maja zdolność prawną do prowadzenia działalności.
Osobowość prawną posiada: przedsiębiorstwo, Skarb Państwa. Sp. Z o.o.. spółki akcyjne, kapitałowe i inne podmioty na podstawie ustaw (np. szkoły wyższe).
Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej to: spółki osobowe, jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne. Osobowości prawnej nie posiadają spółki przed zarejestrowaniem, są to tzw. spółki w organizacji (mogą być akcyjne lub spółki z o.o.) ale na podstawie kodeksu spółek handlowych mogą prowadzić działalność gospodarczą i występować jako równorzędny podmiot w obrocie publicznym).
Aby prowadzi działalność gospodarczą zgodnie z przepisami ustawy trzeba dokonać wpisu. Osoba fizyczna musi dokonać wpisu do ewidencjonowanej działalności gospodarczej, które należą do zadań własnych gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta). Związane jest to z wydaniem decyzji administracyjnej a oo odmowy wpisu możemy się odwołać. Przedsiębiorca musi się wpisać do Krajowego Rejestru Sądowego albo rejestru przedsiębiorców wykonujących regulowaną działalność gospodarczą prowadzoną przez organy administracji rządowej wskazane w ustawach.
Regulowana działalność gospodarcza to np. praktyka lekarska, prowadzenie stacji kontroli pojazdów, czy bezpieczeństwo imprez masowych. Wpis do tej działalności nie ma charakteru decyzji administracyjnej ale odmowa tak.
Koncesjonowana działalność gospodarcza jest to obowiązek uzyskania koncesji, zezwolenia albo licencji lub zgody (zezwolenie w formie decyzji adm. np. na przewozy lotnicze). Wydanie koncesji jest poprzedzone postępowaniem koncesyjnym. Organem koncesyjnym jest minister właściwy w danej dziedzinie gospodarki. Koncesje wydaje się w drodze przetargu i jest np.: poszukiwanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin, wytwarzanie i obrót energią i paliwami, ochrona osób i mienia.
Koncesję wydaje się na okres nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat. Koncesja wydawana przez KRRiT - nie krótszy niż 5 lat nie dłuższy niż 10 lat (radio 5-7 lat).
Przedsiębiorstwa państwowe
Ustrój przedsiębiorstwa państwowego reguluje ustawa z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych.
W myśl ustawy przedsiębiorstwo jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się przedsiębiorcą posiadającym osobowość prawną - jest rodzajem państwowej osoby prawnej, o której mówi kodeks cywilny.
Przedsiębiorstwo podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego i z chwilą wpisu uzyskuje osobowość prawną.
Organami przedsiębiorstwa są:
dyrektor przedsiębiorstwa - zarządza,
rada pracownicza, kontroluje,
ogólne zebranie pracowników.
Funkcje nadzorcze sprawuje organ założycielski, ale organ założycielski może przekazać swoje uprawnienia radzie nadzorczej.
Dyrektora przedsiębiorstwa powołuje rada pracownicza spośród kandydatów wyłonionych z konkursu.
Zarządzanie przedsiębiorstwem powierza się osobie fizycznej lub prawnej z inicjatywy organu założycielskiego za zgodą rady pracowniczej oraz ogólnego zebrania pracowników. Powierzanie zarządzania następuje w drodze umowy między Skarbem Państwa reprezentowanym przez organ założycielski a zarządcą na okres nie krótszy niż 3 lata.
Organizację przedsiębiorstwa określa statut oraz regulamin organizacyjny.
KOMERCJALIZACJA I PRYWATYCACJA PRZEDSIĘBIORSTW
Reguluje ustawa z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji.
Komercjalizacja - polega na przekształceniu przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczona odpowiedzialnością. Organem właściwym ds. komercjalizacji jest Minister Skarbu Państwa. jest to etap pośredni prywatyzacji.
Prywatyzacja polega na zbywaniu lub sprzedaży akcji lub udziałów spółek powstałych w wyniku komercjalizacji.
NADZOROWANIE POMOCY PUBLICZNEJ
Tylko Komisja Europejska może stwierdzić co jest pomocą publiczną i może zezwolić na udzielenie przez państwo pomocy publicznej przedsiębiorstwu.
Podstawowe przepisy dot. pomocy publicznej na rzecz przedsiębiorstw zostały zawarte w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską (TWE).
Tylko Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest wyłącznie organem wydającym opinię w sprawie udzielenia danej pomocy oraz organem właściwym w postępowaniu przed Komisją Europejską w sprawie pomocy publicznej na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach dot. pomocy publicznej z 2004 r.. Ma za zadanie przedstawienie opinii poprzedzającej notyfikacje Komisji Europejskiej.
Prezes UOKiK wyraża stanowisko w sprawie zgodności pomocy publicznej ze wspólnym rynkiem, wyraża swoje ostateczne stanowisko w sprawie obowiązku notyfikacji projektu.
Jest organem pośredniczącym między zainteresowanym podmiotem, który składa wniosek o pomoc publiczną a Komisją Europejską i reprezentuje podmiot w postępowaniu przed Komisją.
Dokonanie notyfikacji projektu programu pomocowego następuje po uzyskaniu zgody Rady Ministrów.
RYNEK KAPITAŁOWY W POLSCE
Regulują ustawy:
o nadzorze nad rynkiem kapitałowym z 2005 r.,
o obrocie instrumentami finansowymi z 2005 r.,
o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.
Emisja papierów wartościowych jest podstawowym sposobem pozyskiwania przez podmioty gospodarcze nowych kapitałów niezbędnych do inwestycji nadzór państwa w celu zapobieżenia nadużyciom.
Publicznym proponowaniem nabycia papierów wartościowych jest:
skierowanie propozycji nabycia do nieoznaczonego adresata,
skierowanie propozycji nabycia do większej niż 100 osób.
Publiczne proponowanie nabycia papierów wartościowych może być dokonywane wyłącznie w drodze oferty publicznej, co wymaga sporządzenia, zatwierdzenia i udostępnienia do publicznej wiadomości prospektu emisyjnego.
Pojęcie papieru wartościowego obejmuje:
akcje, prawa poboru, prawa do akcji,
kwity depozytowe,
obligacje,
listy zastawne,
certyfikaty inwestycyjne,
inne zbywalne papiery wartościowe np. bony skarbowe, czy bony pieniężne,
zbywalne prawa majątkowe.
Podstawowe formy prospektu emisyjnego to:
jednolity dokument,
zestaw dokumentów obejmujący dokument rejestracyjny, dokument ofertowy i dokument podsumowujący.
Papiery wartościowe, które są przedmiotem oferty publicznej lub dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym nie mają formy dokumentu, wprowadzono w pełnym zakresie dematerializację papierów wartościowych. Podstawą dematerializacji jest zawarcie przez emitenta umowy z Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych, której przedmiotem jest rejestracja w depozycie papierów wartościowych objętych ofertą publiczną. Krajowy Depozyt przechowuje zdematerializowane papiery wartościowe. Przy wycofaniu spółki z giełdy zwraca papiery w formie materialnej ale nie bezpośrednio z giełdy tylko przez pośrednika - dom maklerski.
Doradcy inwestycyjni musza zdąć egzamin i uprawnienia które mają obowiązują w całej UE. Działalność domów maklerskich jest reglamentowana (licencja).
W ramach rynku regulowanego można wyróżnić dwa segmenty: rynek giełdowy i rynek pozagiełdowy.
Rynek giełdowy - decyzję o dopuszczeniu do obrotu papierów wartościowych podejmuje Zarząd Giełdy - Giełda Papierów Wartościowych.
Rynek pozagiełdowy - prowadzony przez MTS Centralną Tabelę Ofert S.A. - gromadzi z reguły emitentów mających mniejsze potrzeby zbierania kapitału z rynku kapitałowego.
Nadzór nad rynkiem kapitałowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego - centralny organ administracji rządowej. W jej skład wchodzą:
przewodniczący - powoływany przez premiera na 5 lat,
dwóch zastępców przewodniczącego.
PRAWO BANKOWE
Reguluje ustawa z 1997 r. Prawo bankowe.
1. Polski system bankowy jest oparty na koncepcji banku uniwersalnego a nie specjalistycznego (działalność kredytowa czy inwestycyjna).
Dopuszczalne jest działanie banków w formie:
spółek akcyjnych (na podstawie przepisów dot. kodeksu spółek handlowych), - zezwolenie KNF,
banków spółdzielczych (zgodnie z przepisami Prawa spółdzielczego) - zezwolenie KNF,
banków państwowych oraz zagranicznych.
Przesłanki uzyskania zezwolenia KNF na założenie banku:
wymóg posiadania minimalnego kapitału założycielskiego w wysokości 5 mln euro (wyjątek banki spółdzielcze),
kapitał nie może pochodzić z pożyczek, kredytów ani ze źródeł nieudokumentowanych,
dobór odpowiedniej kadry - przynajmniej 2 osoby z członków zarządu banku muszą mieć odpowiednie wykształcenie oraz udowodnioną znajomość języka polskiego.
Drugi etap to zezwolenie na rozpoczęcie przez bank działalności:
bank jest należycie przygotowany organizacyjnie,
zgromadził kapitał założycielski,
dysponuje warunkami do przechowywania pieniędzy.
Nadzór bankowy może być prowadzony przez bank centralny albo przez wyspecjalizowaną instytucję powiązaną ściśle bądź niepowiązaną z bankiem centralnym. W Polsce działalność banków podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego przy pomocy organu wykonawczego, którym jest Generalny Inspektorat Nadzoru Finansowego.
Nadzór bankowy skupia się na dwóch podstawowych celach:
na zapewnieniu bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
na zapewnieniu zgodności działalności banków z przepisami prawa.
Narodowy Bank Polski - posiada osobowość prawną wynikającą z ustawy. Celem działania jest:
podtrzymywanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki finansowej rządu - ma dbać o siłę pieniądza, aby ceny były stabilne,
posiada wyłączne prawo wydawania znaków pieniężnych RP,
utrzymuje płynność banków, kształtuje warunki niezbędne dla rozwoju systemu bankowego,
prezes NBP powoływany na wniosek sejmu przez prezydenta na 6 lat,
zarząd NBP realizuje uchwały RPP (organ wykonawczy),
Rada Polityki Pieniężnej - przewodniczy prezes NBP - członkowie (10 osób) powoływani przez sejm, senat, prezydenta. Działania:
ustala coroczne założenia polityki pieniężnej przed rokiem budżetowym przed parlamentem
przekazuje sprawozdanie w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,
ustala stopy procentowe NBP i rezerwę obowiązkową banków
(rezerwa obowiązkowa to kwota pieniędzy które nie można pożyczać i jest odprowadzana do NBP),
RPP obserwuje rynek pieniądza i jest organem decyzyjno-kontrolnym..
Bankowy Fundusz Gwarancyjny - wyposażony w osobowość prawną i wypełnia zadania w zakresie obowiązkowego i umownego systemu gwarantowania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych oraz określa rodzaje działań podejmowanych w celu udzielenia bankom pomocy, którym grozi utrata wypłacalności.
Podstawą finansowania funduszu są środki gromadzone przez banki w ustalonej procentowo wielkości na zaspokojenie roszczeń.
PRAWO ANTYMONOPOLOWE
Reguluje ustawa z 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, której zadania realizuje Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który jest centralnym organem administracji rządowej podległy Prezesowi RM.
Ustawa określa:
warunki rozwoju i ochrony konkurencji,
zasady ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów
czyli przeciwdziałanie praktykom ograniczającym konkurencję oraz praktykom naruszającym interesy konsumentów, jak również antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków.
Kluczowe pojęcie dla istnienia ustawy to porozumienie rozumiane jako zawieranie umów między przedsiębiorcami lub związkami przedsiębiorców, uzgodnień i uchwał.
Zakazane są porozumienia, których celem albo skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku jak:
a) porozumienia cenowe (ustalanie cen, warunków sprzedaży),
b) kontyngentowe (ograniczenie lub kontrolowanie produkcji lub zbytu), c) podziałowe (podział rynku zbytu lub zakupu).
2. Indywidualna praktyka monopolistyczna to nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców, które polega między innymi na:
narzucaniu nieuczciwych cen,
ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów i konsumentów.
Przeciwdziałanie koncentracji przedsiębiorców - zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu Prezesowi UOKiK jeżeli łączny obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji przekroczy równowartość 50 mln euro. Wszczyna się wtedy postępowanie administracyjne, w wyniku którego wydaje się decyzję.
Kompetencje Prezes UOKiK rozciągają się na kontrolę działań prowadzących do koncentracji (działania uprzednie) i na wydawanie nakazów zmniejszających ograniczanie konkurencji (działania następcze).
Postępowanie przed UOKiK toczy się na zasadach i w trybie określonym w KPA. Od decyzji Prezesa UOKiK służy odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie - Sadu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (sąd gospodarczy) w terminie 14 dni.
PRAWO GOSPODARKI GRUNTAMI
Reguluje ustawa z 2004 r. o gospodarce nieruchomościami i reguluje kilka kwestii:
gospodarowanie nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa oraz własność jednostek samorządu terytorialnego,
podziału nieruchomości, ich pierwokupu,
wywłaszczania nieruchomości i zwrotu wywłaszczonych nieruchomości,
udziału w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej,
wyceny nieruchomości,
działalności zawodowej której przedmiotem jest gospodarowanie nieruchomościami.
Organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest:
starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej,
organami reprezentującymi JST są ich organy wykonawcze czyli wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu, zarząd województwa.
Zasoby nieruchomości to:
zasób mienia skarbu państwa,
zasób mienia gminnego, powiatowego, wojewódzkiego,
zasób mienia nieruchomości rolnych i leśnych.
Definicja nieruchomości - jest to część powierzchni ziemskiej, stanowiąca odrębny przedmiot własności, jak również budynki trwałe z gruntem.
Nabycie mienia przez gminę następuje w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy, przekazanie nieruchomości przez administracje rządową lub przez kupno albo darowiznę (zasób skarbu państwa - starosta za zgodą wojewody dokonuje darowizny).
Zasobami nieruchomości gminy są te, które są własnościami gminy i nie zostały oddane w użytkowanie wieczyste oraz użytkowane wieczyście przez gminę.
Nabycie mienia przez powiat następuje przez zmianę granic powiatu i w wyniku przejęcia mienia skarbu państwa na podstawie porozumienia z powiatem. Zasoby powiatu to te które stanowią własność powiatu i nie zostały oddane w użytkowanie wieczyste i te które są podmiotem użytkowania wieczystego.
Nabycie mienia przez województwo - przekazanie mienia skarbu państwa i mienia skarbu państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych (zarządzają mieniem które zostało im przekazane) następuje w drodze decyzji administracyjnej wojewody, a organem odwoławczym od decyzji jest minister skarbu państwa.
Do zasobu nieruchomości województwa należą nieruchomości, które stanowią jego przedmiot własności i nie zostały oddane w użytkowanie wieczyste i te które są przedmiotem użytkowania wieczystego.
Gospodarka nieruchomościami będącymi własnością skarbu państwa
Wg ustawy nieruchomości mogą być przedmiotem obrotu, sprzedaży, zamiany, wynajmu, dzierżawy, użyczenia, oddania w trwały zarząd.
Trwały zarząd ustanowiony na pewien czas określony, pobiera się opłatę i wygasa z terminem na który został ustanowiony.
jest ustanawiany w drodze decyzji administracyjnej.
Sprzedaż nieruchomości - nieruchomości stanowiące Skarb Państwa mogą być sprzedawane JST w cenach niższych niż wartość rynkowa nieruchomości lub oddawane w użytkowanie wieczyste bez pobierania pierwszej opłaty.
Zmiana nieruchomości - nieruchomość skarbu państwa lub JST można dokonać na rzecz osoby fizycznej lub prawnej w drodze przetargu, ale pierwszeństwo( w drodze bezprzetargowej) ma osoba która była poprzednim właścicielem nieruchomości.
Pierwokup nieruchomości - przysługuje wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta w przypadku sprzedaży:
niezabudowanej nieruchomości nabytej uprzednio przez sprzedawcę od skarbu państwa lub JST,
prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej,
nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym na cele publiczne,
nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej nieruchomości.
Z chwilą złożenia oświadczenia przez wójta, burmistrza, prezydenta, że korzysta z pierwokupu (1 miesiąc) u notariusza, który ma obowiązek zawiadomić o treści umowy sprzedaży - nieruchomość staje się własnością gminy i wygasa prawo wieczystego użytkowania jeżeli było wcześniej ustanowione.
Uwłaszczenie i zwrot wywłaszczonych nieruchomości
Nieruchomość może być wywłaszczona jeżeli jest położona na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie lub ograniczenie praw rzeczowych do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy. Wywłaszczenie jest przejęciem indywidualnym, dot. konkretnego podmiotu i ma na celu zaspokojenie konkretnych potrzeb.
Własności można także pozbawić w drodze np. ustawy i wtedy mamy do czynienia z nacjonalizacją.
Wszczęcie postępowania o wywłaszczeniu kończy się decyzją, która musi zawierać:
cel na jaki nieruchomość zostanie wywłaszczona,
przedmiot wywłaszczenia (oznaczenie nieruchomości wg księgi wieczystej)
- wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego, albo władającego nieruchomością,
- wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości,
- zobowiązanie do zapewnienia lokali zamiennych,
- ustalenie wysokości odszkodowania.
Zajęcie niezwłoczne nieruchomości - starosta może w drodze decyzji udzielić zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości po wydaniu decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli zwłoka w jej zajęciu uniemożliwiłaby wykonanie celu publicznego.
Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. Organem właściwym w sprawie wywłaszczenia jest starosta. Wszczęcie postępowania na rzecz Skarbu państwa następuje z urzędu a wszczęcie postępowania na rzecz jst na wniosek organu wykonawczego jst.
Działalność zawodowa w dziedzinie nieruchomości
Działalnością zawodową w tej dziedzinie jest:
- rzeczoznawstwo majątkowe,
- pośrednictwo w obrocie nieruchomościami,
- zarządzanie nieruchomościami.
Organem właściwym w sprawach nadawania uprawnień i licencji zawodowych rzeczoznawcom majątkowym, pośrednikom w obrocie nieruchomości i zarządcom nieruchomości, a także w sprawach odpowiedzialności zawodowej jest minister właściwy ds. budownictwa. Prowadzi też ich rejestry. Jest tez uprawniony do przeprowadzenia kontroli i składania wniosków o ukaranie w trybie przepisów kodeksu postępowania w sprawach wykroczeń.
Uprawnienia budowlane - jest to samodzielna funkcja publiczna stwierdzona decyzją administracyjną. Musi być zdany egzamin i wpis do centralnego rejestru w drodze decyzji - projektowanie i budowa.
IX. PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE
Reguluje ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r.
Minister właściwy ds. budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej koordynuje zgodność planów zagospodarowania przestrzennego województw z koncepcją przestrzennego zagospodarowania oraz przygotowuje okresowe raporty.
Minister Rozwoju Regionalnego, uwzględniając cele zawarte w rządowych dokumentach strategicznych:
sporządza koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju, która uwzględnia zasady zrównoważonego rozwoju.
Rada Ministrów przyjmuje koncepcje przestrzennego zagospodarowania kraju i ustala w jakim zakresie koncepcja będzie stanowiła podstawę do sporządzania programów rządowych służących realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym. Prezes RM przedstawia ją Sejmowi.
Organem doradczym Prezesa RM może być Państwowa Rada Gospodarki Przestrzennej.
Planowanie przestrzenne:
W gminie :
- uchwała o przystąpieniu do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego podjęta przez radę gminy (nie jest to akt prawa miejscowego),
- studium uchwala rada gminy,
- wójt, prezydent, burmistrz przedstawia wojewodzie uchwałę,
- rada gminy podejmuje uchwałę o przystąpieniu do planu miejscowego (np. w celu inwestycji publicznych) i po konsultacjach go uchwala,
- wójt, prezydent, burmistrz przedstawia plan miejscowy wojewodzie.
W województwie:
- sejmik województwa podejmuje uchwałę o przystąpieniu do planu zagospodarowania przestrzennego województwa i potem uchwala go też sejmik województwa.
Inwestycja celu publicznego jest lokalizowana na podstawie planu miejscowego.
X. PRAWO GEOLOGICZNE I GÓRNICZE
Reguluje ustawa Prawo geologiczne i górnicze z 1994 r.
Użytkowanie górnicze ustanawia się w drodze umowy, której stronami są Skarb Państwa oraz podmiot ubiegający się o nabycie użytkowania górniczego (poszukiwanie, rozpoznawanie lub wydobywanie kopaliny).
Organami Nadzoru górniczego są:
- Prezes Wyższego Urzędu Górniczego (centralny organ administracji rządowej),
- podlegli dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych,
- dyrektorzy specjalistycznych urzędów górniczych będący organami administracji niezespolonej.
Prace geologiczne mogą nadzorowane przez osoby posiadające kwalifikacje, które stwierdza minister ds. środowiska rozporządzeniem a wykonywanie prac możliwe jest tylko na podstawie projektu prac geologicznych.
XI. PRAWNE ASPEKTY DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ
Regulują ustawy:
o działalności ubezpieczeniowej z 2003 r., określa szczegółowo zasady gospodarki finansowej zakładów ubezpieczeń),
o pośrednictwie ubezpieczeniowym z 2003 r.,
o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku ubezpieczonych z 2003 r
o ubezpieczeniach obowiązkowych z 2003 r.
1) Zakłady ubezpieczeniowe są instytucjami zaufania publicznego i nadzór nad nimi polega na tym, żeby zakład zawsze był w stanie wypłacić odszkodowanie.
2) Organem administracji właściwym w sprawach ubezpieczeń jest Komisja Nadzoru Finansowego - przewodniczący, 2 zastępców, 4 członków. Działa kolegialnie i stosuje środki nadzoru w postaci decyzji.
Zagraniczne oddziały mogą prowadzić działalność na terenie Polski za pośrednictwem głównego oddziału na zasadzie wzajemności(nie stosuje się tej zasady do państw należących do Światowej Organizacji Handlu) - działalność wymaga zgody KNF natomiast zakłady ubezpieczeniowe z UE bez zezwolenia KNF ale musi być zezwolenie z kraju siedziby
4). Pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub czynności prawnych związanych z zawieraniem umów ubezpieczenia.
Pośrednictwo może być wykonywane przez:
agenta ubezpieczeniowego - reprezentuje zakład ubezpieczeń i wymaga szkolenia prowadzonego przez zakład i zakończonego zdaniem egzaminu oraz wpisu do rejestru agentów ubezpieczeniowych,
brokera - działa w imieniu lub na rzecz klienta i wymaga zdania egzaminu przed Komisja egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych i zezwolenia KNF na wykonywanie działalności i wpisu do rejestru.
Agent nie może wykonywać działalności brokerskiej.
Nadzór nad działalnością agencyjna i brokerską sprawuje KNF.
Aktuariusz osoba wykonująca czynności z tzw. matematyki - egzamin przed KNF.
5) Polskie zakłady ubezpieczeniowe mogą działać w formie:
spółki akcyjnej,
towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.
6) Ubezpieczenia obowiązkowe:
a) od odpowiedzialności cywilnej pojazdów mechanicznych,
rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego.
Rzecznik Ubezpieczonych jest powoływany przez Prezesa RM na wniosek ministra finansów i ministra właściwego ds. ubezpieczeń, kadencja 4 letnia.
XII. UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI
Zasady udostępniania informacji publicznych są regulowane w ustawie o dostępie do informacji publicznej z 2001 r. a także przepisy szczególne.
Informacją publiczną są informacje o różnych aspektach działania i funkcjonowania władz publicznych i innych podmiotów wykonujących zadania publiczne oraz o majątku publicznym. Obowiązek udzielania informacji ciąży na władzach publicznych oraz innych podmiotach wykonujących zadania publiczne oraz związki zawodowe, organizacje pracodawców i partie polityczne.
Sposoby realizowania prawa do uzyskania informacji:
dostęp do dokumentów,
wstęp na posiedzenia organów kolegialnych wybieranych w powszechnych wyborach.
Informacje są udostępnianie przede wszystkim przez zamieszczanie w Biuletynie Informacji Publicznej (zbiór stron w Internecie). Jeśli informacji nie ma w BIP do zainteresowany podmiot może złożyć wniosek w spr. uzyskania inf.. Odmowa udzielenia inf. Może być zaskarżona do sądu administracyjnego. Może to być w przypadku wyłączenia inf. Ze względu na:
- potrzebę ochrony danych osobowych,
- prawo do prywatności oraz tajemnicę inną niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna.
Różnica między informacją a dokumentem informacyjnym jezt zawarta w treści dokumentu.
PRAWO PRASOWE
Reguluje ustawa z dnia 1984 r. Prawo prasowe.
Prasa zaspokaja potrzeby społeczne i korzysta z wolności wypowiedzi. Są to dzienniki,, czasopisma, Internet, serwisy agencyjne, biuletyny, przeglądy radiowe i telewizyjne oraz Internet.
Prasa jest zobowiązana do bezpłatnego publikowania komunikatów urzędowych naczelnych i centralnych organów państwowych
Jedna z przesłanek realizacji przez prasę swych funkcji jest swobodny dostęp do informacji posiadanych przez organy administracji publicznej.
Organy administracji nie cenzurują prasy. Podejmowanie i wykonywanie działalności prasowej wymaga rejestracji w sądzie okręgowym właściwym miejscowo dla siedziby redakcji.
Materiał prasowy - przekazany druk do tekstu lub obraz o charakterze informacyjnym.
Czasopismo - nie częściej niż raz w tygodniu.
Dziennikarz - osoba zajmująca się redagowaniem materiałów prasowych pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo działalność z upoważnienia redakcji.
Redaktor - dziennikarz który współdecyduje o publikacji materiałów prasowych.
Redakcje - jednostka przygotowująca materiał do publikacji.
Wydawca - ten kto wydaje prasę.
PRAWO O RADIOFONII I TELEWIZJI
Reguluje ustawa o radiofonii i telewizji z 1992 r.
Jednostki publiczne radiofonii i telewizji to Telewizja Polska i Polskie Radio - Spółki Akcyjne - stosuje się przepisy Kodeksu Spółek Handlowych
Najbardziej istotne zadanie KRRiT to udzielanie i cofanie koncesji na rozpowszechnianie programów telewizyjnych i radiowych wydawane na rzecz niepublicznych podmiotów - emitują programy na częstotliwościach przydzielanych przez Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej w porozumieniu z przewodniczącym KRRTiT.
Istnieją ograniczenia dot. programu telewizyjnego związane z członkostwem w UE.
Telewizja Publiczna jest finansowana także z abonamentu a więc nie może przerywać programu dla reklam. Abonament jest szczególne świadczenie pieniężne ponoszone przez osoby posiadające radioodbiornik lub TV.
OCHRONA INFORMACJI NIEJAWNYCH
Reguluje ustawa o ochronie informacji niejawnych z 1999 r.
Tajemnica państwowa - informacja, której ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla interesów RP wskazana w ustawie.
Klauzula - ściśle tajne lub tajne.
Tajemnica służbowa - informacja niejawna niebędąca tajemnicą państwową, uzyskana w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której ujawnienie może spowodować zagrożenie dla porządku publicznego. - klauzula - poufne, zastrzeżone.
Dostęp do informacji niejawnych mają osoby, które zostały upoważnione, którym jest to niezbędne do wykonywania pracy. Są to osoby dające rękojmię zachowania tajemnicy - stwierdzenie, ze dana osoba daje rękojmię do zachowania tajemnicy państwowej następuje w toku postępowania sprawdzającego przez pełnomocnika ochrony informacji niejawnych danej jednostki organizacyjnej.
Służby ochrony państwa (ABW, WSI) prowadzą postępowanie poszerzone do dostępu inf. oznaczonych klauzulą tajne lub ściśle tajne. Kończy się wydaniem lub odmową poświadczenia bezpieczeństwa. Osoba której odmówiono może wnieść odwołanie a potem skargę do sądu administracyjnego. Warunkiem wydania poświadczenia bezpieczeństwa jest stwierdzenie, ze dana osoba daje rękojmię zachowania tajemnicy - jest ono ograniczone w czasie - ściśle tajne - 7 lat. Nie przeprowadza się takiego postępowania w stosunku do osób piastujących najwyższe stanowiska w państwie.
XIII. SZKOLNICTWO WYŻSZE
Reguluje ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z 2005 r.
Ustawa wprowadziła zmianę terminologii: w miejsce państwowych i niepaństwowych stały się uczelniami publicznymi i niepublicznymi.
Uczelnie podlegają nadzorowi ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego
Ustawa określiła pojęcia studiów (zgodnie z Deklaracją Bolońską):
- studia pierwszego stopnia (licencjackie lub inżynierskie),
- studia drugiego stopnia (magisterskie,
- jednolite studia magisterskie,
- studia trzeciego stopnia - studia doktoranckie.
2) Dwa rodzaje studiów - stacjonarne i niestacjonarne.
Na szczeblu centralnym działają dwa organy kolegialne:
- Rada Główna Szkolnictwa Wyższego,
- Państwowa Komisja Akredytacyjna.
Organy uczelni:
Kolegialne: (uchwałodawcze)
- Senat,
- Rady Wydziałów,
- konwent (jeśli statut tak stanowi)
Jednoosobowe: (wykonawcze)
- kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej - dziekan wydziału,
- rektor - na czele uczelni.
Stopnie naukowe (dwa):
- doktor i doktor habilitowany nadawane na uczelni,
Tytuł naukowy:
- profesor zwyczajny - nadaje prezydent,
- profesor nadzwyczajny - tytuł nadawany przez uczelnię.
XIV. ADMINISTRACYJNO-PRAWNU STATUS JEDNOSTKI
Prawo obywatelskie - reguluje ustawa o obywatelstwie polskim z 1962 r.
W Polsce obywatelstwo przyznaje się wg dwóch zasad jednocześnie:
- zasady krwi, czyli dziecko otrzymuje obywatelstwo rodziców,
- zasady ziemi, czyli dziecko otrzymuje obywatelstwo kraju, w którym się urodziło.
Obywatelskie polskie posiada dziecko, które jest urodzone z obywateli polskich lub jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie jest nieznane lub nie ma żadnego obywatelstwa.
Zasada ciągłości obywatelstwa - wszyscy którzy byli obywatelami polskimi na podstawie przepisów poprzednich ustaw, które już nie obowiązują ale są nadal skuteczne.
Zasada wyłączności obywatelstwa polskiego - nie zabrania posiadania przez obywatela polskiego innego obywatelstwa. Obywatel polski, który ma również inne obywatelstwo nie może być równoważnie traktowany jako obywatel innego państwa.
Zasada równouprawnienia małżonków pod względem obywatelstwa - zawarcie małżeństwa z innym obywatelem nie wywiera skutków w sensie obywatelstwa, a zmiana obywatelstwa w trakcie małżeństwa nie dotyczy drugiego małżonka.
Nabycie obywatelstwa polskiego:
1) mocy prawa :
przez urodzenie - jeżeli drugie z rodziców ma inne obywatelstwo,
przez znalezienie - rodzice nieznani lub nie maja żadnego obywatelstwa lub obywatelstwo nieokreślone,
przez repatriację - powrót do ojczyzny po zmianach terytorialnych tzw. wizy repatriacyjnej.
2) z mocy aktu władzy publicznej:
a) nadanie obywatelstwa przez prezydenta - jest to jego prerogatywa)
b) uznanie za obywatela - mała naturalizacja - jeżeli osoba nie mająca żadnego obywatelstwa (bezpaństwowiec) zamieszkuje w Polsce 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie - decyzje w tej sprawie wydaje wojewoda)
c) nabywa - naturalizacja właściwa - obywatelstwo cudzoziemiec, któremu udzielono pozwolenia na osiedlenie i pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osoba posiadającą obywatelstwo polskie - decyzje wydaje wojewoda,
3) przez złożenie oświadczenia: (uproszczona forma nabycia)
a) powrót do obywatelstwa po utracie przez wybór rodziców,
b) na skutek zawarcia małżeństwa,
c) która utraciła obywatelstwo na skutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem.
Złożenie oświadczenia do konsula lub wojewody i przyjęcie tego oświadczenia przez nich.
Nadanie obywatelstwa - akt konstytutywny.
Uznanie - akt deklaratoryjny.
Stwierdzenie posiadania obywatelstwa - zaświadczenie.
Prawo o cudzoziemcach
Reguluje ustawa o cudzoziemcach z 2003 r., ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP z 2003 r,; ustawa o zasadach i warunkach wjazdu i pobytu obywateli UE oraz członków ich rodzin na terytorium RP z 2002 r.
Cudzoziemcem jest każdy kto nie posiada obywatelstwa polskiego.
Rodzaje cudzoziemców:
osoby które są obywatelami innych państwa,
osoby, które nie są obywatelami żadnego innego państwa
osoby które nie są na trwale związane z Polską (pobyt krótkotrwały np. turystyczny),
osoby mające zezwolenie na osiedlenie i mają pobyt stały w Polsce (mieszkają w Polsce).
Zasada wjazdu na teren RP - nie jest w pełni swobodny, podlega reglamentacji administracyjno-prawnej:
- zezwolenie zwane wizą ( (np. lotniskowa, pobytowa, wjazdowa, dyplomatyczna) i posiadanie niezbędnych środków finansowych
Instrument reglamentacyjny to:
- odmowa wizy,
- odmowa wjazdu (decyzja o zakazie przekroczenia granicy).
Ruch bezwizowy - członkowie UE, albo na podstawie porozumienia między państwami na zasadzie wzajemności.
Pobyt legalny cudzoziemca polega na:
pobycie na podstawie wizy lub ruchu bezwizowym )pobyt do roku),
zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony na podstawie 18 wymienionych okoliczności (np. nauka, działalność zawodowa),
zezwolenie na osiedlenie cudzoziemca w Polsce tzw. zezwolenie na pobyt stały (opatrzony warunkiem bycia współmałżonkiem i posiadania dzieci).
Kontrola legalności pobytu (sposoby usunięcia cudzoziemca z Polski):
zobowiązanie cudzoziemca do opuszczenia RP - środek łagodny,
wydalenie cudzoziemca - orzeka się w drodze decyzji,
deportacja - przymusowe odstawienie cudzoziemca do granicy - działanie faktyczne, wykonanie decyzji orzeczenia o wydaleniu.
Udzielenie cudzoziemcowi ochrony na terenie RP polega na:
nadaniu statusu uchodźcy - na skutek prześladowań we własnym kraju ze względu np. na rasę, religię, przekonania polityczne,
udzieleniu azylu - w celu zapewnienia mu ochrony, gdy przemawia ważny interes RP,
udzieleniu zgody na pobyt tolerowany - gdy istnieją określone w ustawie przeszkody do wydalenia cudzoziemca,
udzielenie ochrony czasowej - ochrona cudzoziemców przybywających do RP, z powodu inwazji, wojny w swoim kraju.
XVI. ZRZESZANIE SIĘ OBYWATELI
Konstytucja RP zapewnia wolność zrzeszania się , które może przybrać dwie formy np. trwałe i zorganizowane np. stowarzyszenia, związki fundacje oraz krótkotrwałe w konkretnej słusznej sprawie np. zgromadzenie.
Wolność zrzeszania nie jest bezwzględna, zakazane są te które są niezgodne z prawem czyli z Konstytucją i ustawami.
Partie polityczne - reguluje ustawa o partiach politycznych z 1997 r.
1) Jest to dobrowolna organizacja pod określona nazwą, stawiająca sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej (tylko obywatele polscy):
- nie mogą prowadzić działalności gospodarczej,
- zakładać mogą osoby, które ukończyły 18 lat,
- rejestr partii w sądzie okręgowym w Warszawie,
- partii przysługują subwencje z budżetu państwa.
2) Nie można zakładać partii, które odwołują się do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu i takich których działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosujących przemoc w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.
Stowarzyszenia - reguluje ustawa Prawo o stowarzyszeniach z 1989 r.
1) Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o charakterze niezarobkowym, samodzielnie określające swoje cele, programy działania, struktury organizacyjne i opiera swoją działalność na pracy społecznej swoich członków: (PZŁ, PCK, Klub sportowy);
- mogą należeć obywatele polscy a także cudzoziemcy,
- osoby między 16 a 18 rokiem życia,
- cel niezarobkowy,
Nadzór sprawuje wojewoda.
2) Są dwa rodzaje stowarzyszeń: (dwie formy)
a) stowarzyszenia - właściwe, rejestrowe, uzyskują osobowość prawną po wpisie do KRS i utworzone przez co najmniej 15 osób;
b) stowarzyszenia zwykłe - uproszczona forma, nie maja osobowości prawnej, mogą założyć co najmniej 3 osoby, które uchwalają regulamin działalności, nie podlega rejestracji ale trzeba poinformować organ nadzorujący.
Zgromadzenia - reguluje ustawa Prawo o zgromadzeniach z 1990 r.
Zgromadzenie jest zgrupowanie co najmniej 15 osób o charakterze pokojowym, zwołane w celu wspólnych obrad lub w celu wyrażenia wspólnego stanowiska.
Organizator musi zawiadomić organ gminy nie później niż 3 dni a najwcześniej 30 dni przed zgromadzeniem, który zgromadzenie zatwierdza albo nie. Jeżeli jest odmowa (zagrożenie życia lub zdrowia) to jest to decyzja o zakazie zgromadzenia od której przysługuje odwołanie do wojewody w terminie 3 od doręczenia; może być zaskarżona do sądu administracyjnego. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje decyzji.
Na zgromadzenie nie jest potrzebne zezwolenie władzy.
PRAWO DEWIZOWE
Reguluje ustawa Prawo dewizowe z 2002 r.
Obowiązki dewizowe
- obowiązek zgłaszania przy przekraczaniu granicy państwa organom kontrolnym celnym przywozu lub wywozu wartości dewizowych jeżeli przekraczają 10 tys. Euro,
- przekazywanie wartości dewizowych za pośrednictwem banku jeżeli kwota przekracza 15 tys. euro - inf. do bilansu płatniczego państwa,
- przekazywanie danych i dokumentów związanych z obrotem dewizowym i działalnością kantorów - wg wzoru w rozp. NBP,
- przekazywanie danych na rzecz banków i przechowywanie dokumentów przez 5 lat.
Przekazywanie wartości dewizowych dot. też rezydentów (osoby, fizyczne, prawne mające siedzibę w kraju, oddziały i przedstawicielstwa firm zagranicznych w Polsce) i nie rezydenci jw. za granicą.
Obowiązki te dotyczą generalnie wszystkich krajów - UE, OECD, EOG, krajów trzecich jak jest zawarta umowa.
Zezwolenia dewizowe (zniesienie ograniczeń)
- szczególne-indywidualne wydawane przez Prezesa NBP albo osoby upoważnione w formie decyzji administracyjnej,
- zezwolenia ogólne - rozporządzenie MF.
3) Działalność kantorową odbywa się bez zezwolenia, nie jest reglamentowana ale musi spełniać określone warunki.
2