Język Polsk pytania na egzamin semestr III, Ustny polski, Ustny polski


1. Wyjaśnij znaczenie terminu „romantyzm", podaj ramy czasowe epoki romantycznej i wymień głównych twórców polskiego romantyzmu.

1 znaczenie - Nurt ideowy i artystyczny dominujący w kulturze europejskiej w I połowie XIX w. Nurt ten przybierał w każdym kraju różna postać,ale miał też wspólne cechy:

Poetyczność, mająca najlepiej wyrażać duchową naturę sztuki

2 znaczenie - Określenie epoki, w której dominował nurt romantyczny w kulturze.

Wywodzi się od ”romans” ten z kolei od języków romańskich, w których był pisany a języki biora swoja nazwę od Ramy (Rrzym)

Ramy czasowe:

- ok. 1800r. - początek epoki w Anglii i Niemczech

- 1822 (ballady i romanse Adama Mickiewicz) do 1863-64 powstania styczniowego w Polsce I połowa XIX w

Główni Twórczy:

Adam Mickiewicz

Juliusz Słowacki

C.K. Norwid

Zygmunt Krasiński

2.„Oda do młodości" A. Mickiewicza jako manifest młodego pokolenia - omów temat.

Jest to utwór napisany w Kownie w 1820 roku. Stanowi on dowód ścierania się klasycznych reguł z nowymi, romantycznymi tendencjami, Oda wyraża dążenie do powszechnego szczęścia,przekonanie o konieczności likwidacji zła, wezwanie do walki o postęp i dobro ludzkości , do przebudowy świata. Kompozycja utworu została oparta na kontraście między zmaterializowanym światem samolubów, a młodymi, którzy się kierują szlachetnymi ideałami. Głównym motywem konstrukcyjnym jest widok z lotu ptaka. Widać martwy świat,płaza w skorupie, a dzięki skrzydłom można odlecieć w krainę ułudy. W dalszej części wiersza motyw lotu zostaje zastąpiony obrazem walki, w której żadna ofiara nie idzie na marne,bo staje się kolejnym szczeblem w drodze do postępu i wspólnego szczęścia. W ostatniej zaś części utworu odnajdujemy obraz nowego świata, wyłaniającego się z zamętuducha. Oda łączy w sobie w sposób harmonijny elementy klasyczne z romantycznymi. Oświeceniowe hasła w utworze to :

- pogarda dla ciemnoty i zacofania,

- optymistyczna wiara w postęp

-kult da wspólnego działania,

-idea równości i braterstwa.

Romantyczne natomiast jest przekonanie o siłach potężniejszych niż rozum, takich jak miłość, młodzieńczy zapał, entuzjazm, pogarda dla obecnego świata.

3.Wyjaśnij pojęcie „werteryzm" w oparciu o utwór J.W. Goethego

Bohater werteryczny to:

człowiek cierpiący na chorobę wieku - weltschmerz (rozterki filozoficzne, emocjonalne i etyczne, nazywane bólem świata;

4.Na czym polegał romantyczny indywidualizm? Przedstaw jego przykłady.

W tej epoce powstało zjawisko nazwane później indywidualizmem romantycznym.

Stanowi on istotny element przedstawienia romantycznego bohatera literackiego i ideału człowieka tej epoki. Indywidualizm romantyczny przeciwstawiał się oświeceniowemu trendowi postrzegania jednostki przede wszystkim jako cząstki społeczeństwa, reprezentanta danej grupy społecznej czy narodu. Teraz, człowiek stał się jednostką wybitną, jedyną w swoim rodzaju, niepowtarzalną i wręcz genialną. Ma prawo do własnego postrzegania świata, poglądów, marzeń, nawet wtedy, gdy są one niezgodne ze stereotypem. Indywidualista był więc buntownikiem

Literackim przykładam absolutnego indywidualizmu jest zaś Werter - tytułowy bohater powieści Johanna Wolfganga Goethe'go. Poznajemy tam źródła cierpień i tragizmu, który w tym przypadku sam w sobie jest już wyjątkowy. Bohater kompletnie nie radzi sobie ze swoją pozycją przez co - wbrew uczuciom - odsuwa się od społeczeństwa, staje się wyobcowany. Niemalże nieustające opisy przeżyć wewnętrznych w powieści, wskazują na zupełnie odrębny i zamknięty dla innych sposób myślenia Wertera. Jest on wzorem, a jednocześnie symbolem epoki romantycznej, spełniającym wszystkie jej zasady.

Zapoczątkowany w romantyzmie indywidualizm stał się zalążkiem nowego sposobu postrzegania człowieka. Odtąd człowiek jako jednostka, sam w sobie, już przez samo istnieje, stał się wyjątkowy, bo inny niż wszyscy.

5.Opisz romantyczny krajobraz na podstawie „ Sonetów krymskich" A. Mickiewicza.

w cyklu 18 sonetów zamknął poeta wiele obrazów pięknej i malowniczej przyrody Krymu, w prowadzając w ten sposób modną w romantyzmie orientalną tematykę. 2 pierwsze zwrotki każdego z sonetów są opisami przyrody, natomiast 2 ostatnie mają charakter refleksyjny. Pierwszy sonet „Stepy akermańskie” jest przedstawieniem tęsknoty za ojczyzną, tęsknoty za utraconym szczęściem ,ukazaniem potęgi przyrody. W „Burzy” poeta zastosował krótkie urywane zdania i równoważniki zdań dla ukazania groźnej burzy na morzu. W sonecie „Ajudah” poruszony jest temat sławy, kiedy poeta wsparty na skale patrz na spienione fale rozbijające się o brzeg. Cierpienia i burze życiowe są właśnie źródłem poezji, która zapewni poecie nieśmiertelność.

W okresie romantyzmu panowała moda na bohaterów, którzy cierpieli z powodu nieszczęśliwej miłości, która z góry była skazana na niepowodzenie. Przykładem może być Werter z powieści Goethego, który z powodu nieszczęśliwego zakochania się popełnia samobójstwo. Miłość dla romantyków była uczuciem najwyższym, celem w życiu. Miłość rozumiana pod wieloma postaciami: do kobiety, do ojczyzny. Ponieważ bohater romantyczny był samotnikiem jego działania były od początku spisane na straty.

6.Jak romantycy rozumieli słowo „miłość"? - odpowiedz na podstawie wybranych utworów.\

Miłość sentymentalna: ceniła łagodność, czułość, słodycz smutku i łez. Potoczniej w polszczyźnie mianem romantycznego określa się uczucie wielkie, lekceważące życiowe realia i utożsamia się je z miłością sentymentalną.

Miłość romantyczna: przeciwnie wymagała aktywności, wzbudzała uczucia gwałtowne, skrajne czasem niszczące lub wręcz prowadzące do zbrodni. Aby dać temu namiętnemu uczuciu wyraz, często przekraczano ramy Liberadzkiej konwencji

Np.: „Cierpienia młodego Wernera”- Goethego dlatego określa się mianem człowieka który chce być uważany za jednostkę obdarzoną szczególną wrażliwością

7.Wymień gatunki literackie okresu romantyzmu i podaj przykłady.

8.Scharakteryzuj Gustawa z IV cz. „Dziadów" A. Mickiewicza jako romantycznego kochanka.

Gustaw IV cz. Dziadów

Gustaw jest postacią bardzo tajemniczą, nie wiadomo czy to duch czy człowiek. Gustaw jest skomplikowany wewnętrznie. Najprawdopodobniej przeżywa wiele emocji, w których natłoku nie jest w stanie rozeznać się. Człowiek ten był w przeszłości szczęśliwy. Gustaw jest samotny z wyboru, stroni od ludzi. Jest jednocześnie rozpalony wewnętrznie intensywnymi uczuciami, egzaltowany. Poznajemy go nie w działaniu, ale z wygłaszanych przez niego monologów, sam mówi, że jest przytłoczony ogromnym cierpieniem. Szuka ukojenia w śmierci, jest jakby chodzącym obrazem złamanego serca. Gustaw jest sceptyczny wobec miłości po bolesnych, osobistych przeżyciach. Według niego miłość jest tworem boskim, związkiem łączącym kochanków na wieki. Jest człowiekiem oczytanym, wykształconym, zna dzieła Tassa, Goethego, Homera, Rousseau. Uważa, że mądrość, którą posiadł przyczyniła się do jego nieszczęścia. Mówiąc o tym, używa określenia "niebo i tortury". Gustaw przyznaje, że pod wpływem lektur nie znosił rzeczy ziemskich, poszukiwał kochanki idealnej, boskiej. Te oczekiwania ocenia jako zwodnicze i błędne, nazywa je mamidłami, a o książkach, które przeczytał mówi, że były one zbójeckie, a więc wyrządziły mu szkody. Z monologów i dialogów Gustawa wynika, że zakochał się z wzajemnością. Zimny świat wzgardził jednak żarliwymi uczuciami bohatera, dlatego ma on pretensje do swego dawnego nauczyciela - księdza, oskarża go słowami "ty mnie zabiłeś, ty mnie nauczyłeś czytać w pięknych księgach". Miłość, z którą zetknął się, była nagła i porażająca, przesłoniła mu inne strony życia, Gustaw wszystko podporządkował temu uczuciu. Kochanka wyszła jednak za mąż za człowieka z innej niż Gustaw sfery. Słynny monolog zaczynający się od słów "Kobieto! Puchu marny! Ty wietrzna istoto!" wyraża rozczarowanie Gustawa po tym, jak dostrzegł on, że istnieje ogromny dystans pomiędzy zewnętrzną, anielską postacią kobiety jej gorsza, pożądliwą duszą, łasą na złoto i pieniądze. Mówiąc o naturze kobiecej, Gustaw wyraża żal, gniew, ironię, czułość, wyrazy entuzjazmu mieszają się w jego wypowiedzi z uczuciem pogardy dla kobiecej natury. Gustaw często używa słowa "śmierć". Słowu temu przypisuje kilka znaczeń. Siebie samego uważa za martwego w sensie duchowym. Osobliwością jest to, że Gustaw mówi, że Maryla też umarła. W tym przypadku śmierć rozumie jako uwiąd idealizmu, sprzeniewierzenie się prawdzie uczuć. Gwałtowność i egzaltacja Gustawa jest szczególnie widoczna w porównaniu z postawą księdza racjonalisty, potrafiącego pogodzić się z losem. Gustaw jest przeciw losowi zbuntowany, nie akceptuje nierówności społecznej, bowiem różnice klasowe stały się przyczyną jego nieszczęścia. Nowatorskie w IV części "Dziadów" jest oddanie treści psychologicznych bohatera. Mickiewicz uczynił tę postać psychologicznie prawdopodobną, bowiem oddał przy pomocy słowa poetyckiego tok myślenia człowieka szalonego, którego charakteryzuje luźność skojarzeń, egzaltacja, a nawet przebłyski psychozy.

9.Wyjaśnij, na czym polegał romantyczny charakter ballad A. Mickiewicza.

Ballady Mickiewicza to programowe dzieła polskiego romantyzmu, ściśle stosujące się do jego filozofii.

Bohaterów cechuje odrzucenie racjonalnego poznawania świata, przenoszą się w sferę uczuć i fantazji; intuicyjnie interpretują zachodzące zjawiska i wydarzenia (głos Jasia, szum wody w Świtezi). Bohaterowie nie walczą z własną imginacją, są całkowicie poddani duchowi - twórcy ich głębokich przeżyć. To z kolei nie zawsze podoba się otoczeniu - Starzec w "Romantyczności" symbolizuje ludzi bez wyższych uczuć, wchodzacych w konflikty z romantykami.

Na plan pierwszy wysuwa się u Mickiewicza ludowość. To także jedno z założeń romantyzmu - czerpać z podań i mitów krążących wśród ludu Istnieje tu swoista sprawiedliwość natury, która karze za występki przeciwko drugiemu człowiekowi. Ten sposób myślenia wynika również z zakorzenionego głęboko poglądu o sprawiedliwości wymierzanej przez matkę - ziemię. Wykorzystanie motywów folklorystycznych ma na celu uświadomienie głębokiej zależności człowieka od natury, stojącej odwiecznie na gruncie prawdy, piękna i dobra. Jest ona zawsze w stanie pomóc uczciwemu, kierującemu się dobrem innych. Prosty lud, nieskrępowany salonowymi wzorcami zachowań wykazuje dużą dojrzałość uczuciową. Jest gotowy do poświęceń, pomocy cierpiącemu.
Bohaterowie ballad są tragiczni. Nie mogą wyrwać się czy to z udręki (Karusia), czy też uciec od przeznaczenia (córka Tuhana broniąca Świtezi). Podejmują jednak trud heroicznej walki zgodny z romantycznym ideałem poświęcenia się w imię ukochanej kobiety czy ojczyzny.
Jest cechą romantyczną głęboka wiara bohaterów w Boga. Ludzie ci, niezależnie do pochodzenia, zdolni są do wyższych uczuć, są to postacie ponadprzeciętne, stąd szukają u Boga pomocy w dokonaniu własnego planu .
Ingerencja natury po stronie sprawiedliwych zawsze pozostawia piętno w krajobrazie. Coś zmienia się, pojawiają się nowe zjawiska często w niewytłumaczalny sposób. Czas akcji utworu jest albo niezdefiniowany albo ma miejsce w średniowieczu - epoce rycerstwa, wielkich bitew, głębokich puszcz i egzystującego w nich obyczaju pogańskiego. Tajemniczość ma wprowadzić czytelnika w nastrój grozy i oczekiwanie na niewiadome do końca, zwykle fantastyczne i absolutnie nierealne zakończenie.

10.Wyjaśnij pojęcie „ wallenrodyzm" odwołując się do utworu pt.: „Konrad Wallenrod" A. Mickiewicza.

Wallenrodyzm jest postawą, której nazwa wywodzi się od nazwiska tytułowego bohatera powieści poetyckiej Adama Mickiewicza Konrada Wallenroda. Bohater ten poświęca całe swoje życie i honor walce z wrogiem ojczyzny. Ukazuje w swoich działaniach moralnie naganne metody postępowania, gdyż dopuszcza się zdrady. Miał on jednak świadomość, że nie ma innej metody, którą można by pokonać wroga. Powoduje to konflikt wewnętrzny bohatera i jego klęskę. Zasadność i dopuszczalność takiego postępowania była często przedmiotem dyskusji.

Trzeba walczyć dwojako: trzeba być lisem i lwem... dobra walka nie opiera się tylko na sile, mocy, trzeba być na tyle sprytnym, żeby móc swojego przeciwnika przechytrzyć.

Pogląd ten stanowi motto Konrada Wallenroda. Pochodzi on z dzieła szesnastowiecznego pisarza Niccolò Machiavellego, Książę.

Konrad tak naprawdę nie reprezentuje makiawelizmu: "dwulicowego" działania nie traktuje jako moralnie neutralnego, wręcz przeciwnie: przeżywa dramat, że zmuszony jest podeptać rycerskie wartości, poświęca się dla ojczyzny i cierpi z powodu takiej konieczności. Gdyby tylko mógł, wybrałby inną drogę.

11.Wymień i scharakteryzuj krótko głównych bohaterów/,, Pana Tadeusza" A. Mickiewicza.

Pan Tadeusz” - główni bohaterowie epopei.

Pan Tadeusz - właściwie Tadeusz Soplica. Syn Jacka Soplicy i bratanek Sędziego. Po ucieczce ojca, zostaje oddany na wychowanie do stryja. W Momocie rozpoczęcia akcji utworu, właśnie wraca z nauk w Wilnie. Jest więc wykształcony, ale jeszcze bardzo młody i niedoświadczony. Łatwo daje się omamić Telimenie. Z domu rodzinnego wyniósł odwagę i miłość do ojczyzny. Nie boi się walczyć o odzyskanie niepodległości. Ma dobre serce, szczerze kocha Zosię.

Ksiądz Robak - Jacek Soplica, ojciec Tadeusza. Musi się ukrywać ponieważ jako młody człowiek niechcący zabił sąsiada Stolnika Horeszkę. Wielu ludzi uważa jednak, że zrobił to celowo, ponieważ odmówiono mu ręki córki Stolnika - Ewy. Ucieka z kraju i przez wiele lat walczy u boku Napoleona. Wstępuje do zakonu Benedyktynów i pod przybranym imieniem wraca w rodzinne strony. Jako ksiądz Robak przygotowuje powstanie na Litwie. Ginie w walce z Moskalami. Dopiero na łożu śmierci wyjawia swoja prawdziwą tożsamość i prosi Gerwazego o przebaczenie mu win młodości.

Sędzia - brat Jacka Soplicy i opiekun Tadeusza. Prawdziwy patriota, marzy o wolnej ojczyźnie. Rzetelnie wypełnia powierzone mu obowiązki. Dba o Tadeusza, którego kocha jak syna i wzorowo prowadzi gospodarstwo. Dba o kulturę i zachowanie staropolskich tradycji.

Zosia - córka Ewy Horeszko. Po śmierci rodziców oddana na wychowanie Telimenie. Jest młodziutką, ale bardzo rezolutną i grzeczną panienką. Słucha rad swojej opiekunki, ale ma też własne zdanie. Również kocha ojczyznę, co podkreśla strojem, jaki zakłada na własne zaręczyny z Tadeuszem.

Telimena - opiekunka Zosi, jej daleka krewna. Jest już niemłodą, ale nadal bardzo piękną kobietą. Nie wyszła jeszcze za mąż i chce to szybko zmienić. Rozkochuje w sobie Hrabiego i początkowo Tadeusza. Nie ceni tradycji tak jak reszta domowników. Łatwo poddaje się chwilowej modzie, uwielbia zagraniczne podróże. Jej ukochanym miastem jest Petersburg.

Hrabia - krewny Horeszków. Przybywa do Soplicowa, aby zakończyć trwający od lat spór o zamek. Również zwolennik nowej mody i kosmopolita. Jednakże, gdy zachodzi taka potrzeba, staje w obronie ojczyzny.

Wojski - długoletni przyjaciel domu Sopliców. Prawdziwy patriota i zwolennik zachowania dawnych tradycji.

Podkomorzy - przyjaciel Sędziego. Wyjątkowo zacny i mądry człowiek. Budzi szacunek w całej okolicy. Jest znany z umiłowania porządku, dbałości o dobre maniery i hołdowania staropolskiej tradycji.

Rejent - dobry znajomy Sędziego, jego częsty gość. Miłośnik psów i dumny właściciel charta o imieniu Kłusy. W końcowych księgach epopei, zdobywa przychylność pięknej Telimeny.

Asesor - podobnie jak Rejent, znajomy i częsty gość Sędziego Soplicy. Właściciel charta Sokoła, rywala Kłusego. Rejent i Asesor prowadza nieustanny spór o to, czyj pies jest lepszym myśliwym.

Gerwazy - stary klucznik zamku Horeszków. Szczerze kochał swoich państwa i nie może pogodzić się z ich śmiercią. O wszystkie tragedie obwinia ród Sopliców i pragnie dla nich srogiej kary. Łatwo namawia Hrabiego na walkę o prawa do zamku i pomaga mu zorganizować zajazd na ich dwór. Jednak, w obliczu walki o niepodległość ojczyzny, zmienia swoje postępowanie. Przebacza umierającemu Jackowi Soplicy jego błędy i informuje go o rozgrzeszeniu, które przed śmiercią dał mu Stolnik.

Protazy - wierny, stary sługa sędziego. Początkowo zaciekły wróg Gerwazego, po pojednaniu rodzin, prawdziwy przyjaciel klucznika.

Maciej Dobrzyński. Przedstawiciel szlachty zaściankowej. Mądry i roztropny gospodarz. Rozumie, że siła Polski tkwi w jedności narodu, dlatego też nie chce brać udziału w rebelii przeciwko Soplicom.

Jankiel - stary Żyd. Właściciel karczmy. Również wielki patriota, marzy o wolnej ojczyźnie. Jego wielki talent, to umiejętność pięknej gry na cymbałach. Na prośbę Zosi, wygrywa na tym instrumencie melodie Hymnu Narodowego.

Stolnik - postać jedynie wspominana. Szlachetny mąż i obrońca ojczyzny. Wielki zwolennik postanowień Konstytucji 3 maja. Przypadkowo zginął z ręki Jacka Soplicy.

12.Przedstaw racje obozu rewolucjonistów i obozu arystokratów w „ Nie - boskiej komedii" Z. Krasińskiego.

Arystokraci i bogaci bankierzy prowadzą walkę z rewolucjonistami. Arystokratami dowodzi hrabia Henryk, na czele obozu rewolucji stoi Pankracy. Arystokracja - hrabiowie, książęta różnej narodowości - to ludzie tchórzliwi, myślą tylko o ratowaniu własnego życia, nawet za cenę honoru, pozbawieni godności osobistej. O całkowitej degradacji arystokracji mówi Pankracy w trakcie rozmowy z hrabią Henrykiem: "Ów starosta, baby strzelał po drzewach i Żydów piekł żywcem - Ten z pieczęcią w dłoni i podpisem - kanclerz - sfałszował akta, spalił archiwa, przekupił sędziów, trucizną przyśpieszył spadki - stąd wsie twoje, dochody, potęga. - Tamten, czarniawy, z ognistym okiem, cudzołożył po domach przyjaciół - ów z runem złotym, w kolczudze włoskiej, znać służył u cudzoziemców - a ta pani blada, z ciemnymi puklami, kaziła się z giermkiem swoim - tamta czyta list kochanka i śmieje się, bo noc bliska - tamta, z pieskiem na robronie, królów była nałożnicą. Stąd wasze genealogie bez przerwy, bez plamy. (...) Głupstwo i niedola kraju całego - oto rozum i moc wasza. Ale dzień sądu bliski i w tym dniu obiecuję wam, że nie zapomnę o żadnym z was, o żadnym z ojców waszych, o żadnej chwale waszej". Hrabia Henryk stara się oczywiście odrzucić zarzuty Pankracego, przypominając, że to szlachta broniła wiary, tradycji, religii, granic, opiekowała się chłopami.

Zanim jednak dojdzie do ostatecznej klęski arystokracji w okopach świętej Trójcy, hrabia Henryk podejmie wędrówkę przez obóz rewolucjonistów, obserwując z uwagą swych wrogów. W obozie tym znajdują się chłopi, rzemieślnicy, robotnicy, którzy nie mogli dłużej znosić wyzysku arystokracji. Są wynędzniali, utrudzeni, ubrani w łachmany, doprowadzeni do ostateczności, gotowi do walki na śmierć i życie. Nie są uświadomieni, obce im są wszelkie idee. Motorem ich działania jest gromadzona i tłumiona od wieków nienawiść i chęć zemsty. Oto słowa pieśni śpiewanej przez chłopów pańszczyźnianych, którzy prowadzą na stracenie dziedzica: "Panom - tyranom śmierć - nam biednym, nam głodnym, nam strudzonym jeść, spać i pić". Obóz rewolucji został przedstawiony przez Krasińskiego negatywnie. Poeta przedstawia rewolucjonistów jako fanatyczny tłum, który umie burzyć stare wartości, ale do tworzenia nowych w ogóle się nie nadaje. Na gruzach "starego świata" zapewne powstanie nowa arystokracja. Przecież o własnej sławie myśli Bianchetti, przechrzty też chcą wykorzystać rewolucję społeczną do własnych celów, do przejęcia władzy

13.Wyjaśnij, jaki obraz narodu polskiego wyłania się z lektury „ Kordian" J. Słowackiego.

Sam moment koronacji w Katedrze Warszawskiej został pokazany przez Słowackiego dość niezwykle. Car Mikołaj I w całej scenie wypowiada tylko jedno słowo: "Przysięgam". Jednowyrazowa scena zwraca uwagę ze względu na to, że spisek podchorążych zmierzał do wywołania powstania w obronie łamanej przez cara konstytucji, na przestrzeganie której car w tej scenie przysięga.
Uroczystości koronacyjne pokazane w kolejnych scenach odsłaniają krytyczny stosunek autora do arystokracji i dygnitarzy, którzy nie rozumiejąc odbywającego się dramatu narodowego płaszczą się przed carem.
Przedstawiciele ludu widzą,że jest to chwila dramatyczna w życiu narodu, ale potrafią tylko żartować i drwić.
Żołnierz kościuszkowski, który najlepiej rozumie sens dramatu nie potrafi zaprotestować inaczej, jak zmieniając słowa rosyjskiego hymnu narodowego.
Poeta wskazał na patriotyzm ludu, ale ukazał także jego bierną postawę - nawet zabawę przy beczkach wina

14.Określ tematykę poszczególnych cząści „ Dziadów" cz. III A. Mickiewicza.

Struktura dzieła

Dziady nazywane są dramatem amorficznym. Charakteryzuje się on brakiem strukturalnej jednorodności. Poszczególne części dzieła dzieli tematyka

oraz czas powstania

15.Scharakteryzuj Konrada z III cz. „Dziadów" jako bohatera romantycznego.

W "III części Dziadów" Adama Mickiewicza pojawia się bohater, który jest wielkim patriotą. Jest to Konrad. Bohater ten jest niezwykłą postacią. W omawianym dziele pojawia się wnikliwy portret psychologiczny wspomnianej postaci, w związku z tym łatwo można scharakteryzować Konrada. Jest to człowiek o cechach bohatera romantycznego, konspiratora oraz poety i proroka.

Nie ulega wątpliwości, że Konrad z "III części Dziadów" to typowy bohater romantyczny. Jego osobowość daleko odbiega od przeciętnego człowieka. Towarzyszy mu przekonanie, że posiada moc właściwa samemu Bogu. Konrad czuje, że cierpi za miliony Polaków, chce pozyskać potęgę i moc boskości. Jest to wielki buntownik oraz indywidualista. Jego zamiarem jest samodzielne rządzenie narodem, przywrócenie mu dawnej świetności, jak również ochrona przed niebezpieczeństwem i cierpieniem. Konrad jest przekonany, że w mocy jednostki są losy całego świata, sądzi, że jest w stanie wpłynąć na bieg historii, do tego celu jest potrzebna mu władza samego Stwórcy. Bóg jednak wydaje się niewzruszony na wołanie Konrada, które pojawiają się w Wielkiej Improwizacji. W tej sytuacji rodzi się bunt określany mianem prometejskiego. Konrad sprzeciwia się Bogu, robi to w imię dobra ludzkości. Słowa Konrada są bliskie bluźnierstwom.

Słuszne wydaje się spostrzeżenie, że Konrad to konspirator. W jego postawie można dopatrzeć się zachowania samego Mickiewicza, który został ukarany za działanie w nielegalnej organizacji, w ten sposób trafił do więzienia za sprawą Nowosilcowa.

Konrad traktowany jest jako poeta. Wielka Improwizacja objawi jego moc twórczą, w tej sytuacji uznaje siebie jako człowieka lepszego od samego Stwórcy, dla którego bliska wydaje się być nieśmiertelność. W tej sytuacji chce posiąść władzę wpływania na umysły ludzkie. Poezja Konrada potrzebuje werbalizacji. Najpierw rodzi się w jego duszy.

Główny bohater "III części Dziadów" to także swego rodzaju prorok. Konrad sam siebie uważa za proroka, jednak jest to sprzeczne z wola Boga. Ów bohater posiada moce nadprzyrodzone, jest w stanie przewidywać przyszłość, w rozmowie z samym Stworzycielem czuje się równoprawnym partnerem. Jednak nie możemy o nim powiedzieć, że jest prawdziwym prorokiem, bowiem misja pochodząca od Boga nie była mu przydzielona.

16.Omów cechy epopei narodowej na przykładzie „Pana Tadeusza".

Najważniejsze cechy epopei na przykładzie "Pana Tadeusza"

Epopeja jest to rozbudowany utwór sytuujący się w obrębie epiki, który opowiada zazwyczaj o losach wybitnych jednostek i bohaterów. Ich losy przedstawione są zazwyczaj w scenerii historycznych przełomów, istotnych dla opisywanego środowiska społecznego. Do elementów wyróżniających ten gatunek należy niewątpliwie jego układ kompozycyjny. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem, najczęściej trzynastozgłoskowcem(prócz spowiedzi Jacka Soplicy), który zawiera rymy parzyste, żeńskie. Pana Tadeusza rozpoczyna Inwokacja, czyli bezpośredni zwrot do jakiejś osoby lub zjawiska, najczęściej istoty boskiej, w którym poeta prosi o natchnienie podczas pisania utworu. W swoim dziele A. Mickiewicz rozpoczyna tą apostrofę od wezwania:

"Litwo ojczyzno moja!"

Później kieruje swe słowa do Matki Bożej: Częstochowskiej, Ostrobramskiej i Wileńskiej. Utwór zamyka epilog.

Do wybitnych jednostek w Panu Tadeuszu zaliczyć można księdza Robaka, czyli Jacka Soplicę. Jest to postać o tajemniczym życiorysie, która, jak się dowiadujemy w toku powieści, doznała pewnego przełomu w życiu, będącego przyczyną diametralnej zmiany postawy. Następuje pewnego rodzaju idealizacja Jacka Soplicy, który z gwałtownika zmienił się w oddanego ojczyźnie wojownika o wolność.

Tłem historycznym epopei Mickiewicza jest szeroki wachlarz wydarzeń. Obejmują one nie tylko rok 1811 oraz 1812, ale odnoszą się również do wcześniejszych zdarzeń takich, jak Insurekcja Kościuszkowska, podpisanie Konstytucji 3-ego maja oraz wielu innych spraw wiążących się z upadkiem polskiego kraju. Soplicowski dworek wypełniają portrety ludzi, których nazwiska zapisały się dużymi literami w historii Polski, należą do nich przede wszystkim Kościuszko, Rejtan oraz Jasiński. Wszystkie te postacie z obrazów wsłuchują się jakby w wygrywaną przez zegar melodię Mazurka Dąbrowskiego. Ideały wolności i walki w imię wyzwolenia ojczyzny widać nie tylko w otoczeniu, ale przede wszystkim w mieszkańcach dworku w Soplicowie, którzy są żywym dowodem owych wartości- przykładem może być choćby Soplica, który należał do wojsk napoleońskich. Wszystkie wydarzenia w kraju i na świecie stają się dla Polaków przełomową chwila w historii ich narodu, wiedza, że odzyskanie wolności i niezależności jest możliwe, zyskują siłę płynącą z nadziei i wiarę w lepsze jutro.

Akcja utworu jest rozbudowana i dość rozciągnięta w czasie, następuje tak zwane zjawisko retardacji. Przyczyniają się również do tego fragmenty szczegółowo opisujące codzienność Soplicowa: wspólne polowanie w lasach, przechadzki, grzybobranie, wystawne uczty i sposób ich przygotowania. Wszystkie te elementy wpływają na akcję w sposób przedłużający tok fabuły. Jednak spełniają inną, niesamowicie istotną rolę: stwarzają panoramę życia i obyczajów tamtego okresu. Fabuła utworu jest wielowątkowa i złożona. Poruszane są między innymi kwestie narodowo- wyzwoleńcze, spory majątkowe, np. ten o zamek, czy też historia życia i przemiany J. Soplicy. Spomiędzy spraw politycznych i społecznych wybija się także wątek miłości, głównie Tadeusza i Zosi, ale wcześniej także wątek związków z Telimeną, jak również stosunki uczuciowe wielu postaci pobocznych. Także te ostatnie wprowadzają wiele pobocznych kwestii do utworu, rozbudowując jeszcze bardziej fabułę.

Stylistyka Pana Tadeusza również wskazuje na jego pochodzenie gatunkowe. Ton, w jakim pisane jest dzieło, jest poważny i podniosły, występuje nagromadzenie środków stylistycznych i co bezpośrednio łączy dzieło Mickiewicza z klasyką gatunku( Iliada i Odyseja) to tak zwane porównania homeryckie.

Utwór A. Mickiewicza Pan Tadeusz, który od lat utrzymuje miano epopei narodowej, w reprezentowany przez siebie gatunek wprowadził wiele nowatorskich rozwiązań

17.Wyjaśnij, na czym polega romantyczna koncepcja poety - wieszcza na przykładzie wierszy J. Słowackiego i C. K. Norwida.

Poeta wieszcz

Romantyczne przeświadczenie o nadrzędnej roli poety, połączone z poczuciem odpowiedzialności za naród i jego przyszłe losy historyczne sprawiło, że zaczęto w okresie Wielkiej Emigracji nadawać słowu wieszcz to szczególne znaczenie, które ma ono wyłącznie w języku polskim i w polskiej świadomości narodowej

Trójca wieszczów

Pierwszym i najwyższym z owej trójcy był Adam Mickiewicz, kolejno opinia ogółu dokonała kooptacji najpierw Zygmunta Krasińskiego, następnie Juliusza Słowackiego. Tzw. trójca wieszczów wyznaczała do końca XIX wieku najwyższe zadania sztuki narodowej w społeczeństwie pozbawionym niepodległości państwowej

18.Czym jest polski mesjanizm romantyczny ? - Odpowiedz w oparciu o poznane dramaty: „Kordiana" i,,Dziady" cz. III.

Mesjanizm - nurt w filozofii polskiej, którego największy rozkwit przypada na XIX wiek między powstaniami. Jest to specyficznie polska filozofia o tendencji do tworzenia spekulatywnych systemów metafizycznych z jednej strony i reformowania świata przez filozofię z drugiej. Także powszechny pogląd, że Polacy jako naród posiadają wybitne cechy osobowości, które w sposób szczególny wyróżniają ich pośród narodów świata. Jako taki ma wiele narodowych odpowiedników w innych krajach.

Na polskim gruncie idea mesjanizmu była popularna w sposób szczególny. W XVII i XVIII wieku wśród ludności żydowskiej dochodziło do powstania sekt opierających się na charyzmatycznym przywódcy obwoływanym przez współwyznawców mesjaszem. Być może ze względu na stały kontakt z kulturą żydowską, być może po prostu ze względu na głęboką religijność, już w okresie baroku zaczęły pojawiać się w filozofii sarmatyzmu pierwsze pierwiastki mesjanistyczne. Polski Naród, wywodzący się jakoby ze starożytnego ludu Sarmatów, miał mieć szczególną rolę w dziejach świata. Rzeczpospolita Obojga Narodów miała być przedmurzem chrześcijaństwa, azylem wolności i spichrzem Europy. Idee te wyraził najpełniej Wespazjan Kochowski w psalmach publicznych Psalmodii polskiej (Psalm V, Psalm VII, Psalm IX, Psalm XV, Psalm XXVI, Psalm XXXVI).

Mesjanizm romantyczny zrodził się z tradycji judeochrześcijańskich, ale odwoływał się do wizji umęczonego Jezusa Mesjasza (słowiańszczyzna, Polska) mającego zbawić i połączyć grzeszników (inne narody Europy).

Najważniejsze rysy filozofii mesjanistycznej, wspólne dla większości jego znanych przedstawicieli:

19.Opowiedz o cierpieniach młodego Wertera na podstawie powieści Goethego.

Cierpienia młodego Wertera poruszają wiele tematów. Przede wszystkim jest to opowieść o nieszczęśliwej miłości. Główny bohater zakochał się bez pamięci

w kobiecie, która obiecała swoją rękę innemu mężczyźnie. Werter zdawał sobie sprawę, że nigdy nie będzie miał Lotty dla siebie, ponieważ cenił i szanował Alberta. Nie chciał wkraczać między przyjaciela a jego narzeczoną. Wszelkie konwenanse, nakazy moralne i etyczne, obyczajność związały Werterowi ręce, przynajmniej on tak twierdził, i nie pozostało mu nic innego jak cierpień wielkie katusze wewnętrzne.

Powieść mówi nie tylko o cierpieniu, ale również o szczęściu i relacjach między tymi skrajnościami. Werter ma wiele do powiedzenie na ten temat. W swoich listach często wspomina, że jak tylko udało mu się osiągnąć szczęście, za rogiem czyhała na niego rozpacz. W liście z 18 sierpnia 1771 roku bohater napisał: O, czemuż tak się dziać musi, że to, co stanowi szczęście człowieka, przemienia się w krynicę jego niedoli?

Dla Wertera każdy przejaw szczęścia był okazją do narzekań, ponieważ obawiał się, ze niesie on za sobą rozpacz. Co więcej, główny bohater był przekonany, że jego przeznaczeniem jest szerzenie nieszczęścia wśród bliskich mu osób. Nawet Wilhelm cierpi przez niego, ponieważ był jedyną osobą, której Werter mógł o swoim bólu powiedzieć.

Powieść porusza również problem rodziny. Werter miał wiele do zarzucenia swojej matce, lecz nigdy nie zrobił tego wprost w żadnym z listów. Nigdy nie kontaktował się z nią bezpośrednio, zawsze jego łącznikiem w kontaktach z matką był Wilhelm. Werter nie miał prawdziwej, kochającej rodziny. W jego poczynaniach widać, że uporczywie poszukuje kogoś, kto by go pokochał. Gdy natknął się na Lottę wiedział, iż znalazł to, czego szukał. Kobieta pomagała owdowiałemu ojcu w prowadzeniu

domu i opiece nad licznym rodzeństwem. W rodzinie Lotty Werter widział to, czego nie doświadczył we własnym domu: miłość, ciepło i idealną matkę (chociaż bohaterka nią nie była).

20.Poetycki testament J. Słowackiego-zanalizuj wiersz poety pt. „ Testament mój".

„Testament mój” J. Słowacki

twór ten ma formę testamentu poetyckiego, czyli utworu stylizowanego na testament. Tematem tego liryku są przemyślenia i wskazania, które poeta pragnie pozostawić Polakom w niewoli, aby kierowali się nimi po jego śmierci. Tytuł sugeruje, iż utwór ten jest zapisem ostatniej woli poety, w którym podsumowuje swoje życie, twórczość i swą służbę ojczyźnie. Podmiot liryczny można utożsamić
z samym Juliuszem Słowackim, ponieważ mówi on w pierwszej osobie liczby pojedynczej,
np.: „żyłem, cierpiałem, płakałem”. Jest to liryka bezpośrednia. Autor w formie metafor i aluzji, przedstawia wiele istotnych faktów ze swej biografii, takich jak wyjazd do Paryża w czasie powstania listopadowego czy też tęsknota za pozostawioną
w Polsce matką.

„Testament mój” jest wierszem rytmicznym o regularnej budowie. Liczy dziesięć czterowersowych zwrotek - jest to więc wiersz stroficzny. Pojawiają się tu rymy dokładne, żeńskie, krzyżowe np.: wami - duchami, zdobi - przerobi, kaganiec - szaniec. W utworze tym występują zdania wykrzyknikowe i pytające, wiele w nim pauz i wielokropków, co zwiększa wieloznaczność wypowiedzi.
Ważną rolę w tym utworze odgrywają epitety, które Słowacki użył, aby jak najbardziej wiarygodnie opisać niezwykle podniosły sens tego utworu np.: „biedne serce”, „szlachetny”, „obojętny”. Występują tu również pytania retoryczne, które tworzą wokół poety klimat zadumy nad samym sobą: „Kto drugi tak bez świata oklasków się zgodzi / Iść... taką obojętność, jak ja, mieć dla świata?”. Znajdują się tu również liczne, rozbudowane przenośnie o znaczeniu symbolicznym np.: „kaganiec oświaty” - (kaganek oświaty) podniośle: krzewić oświatę, uczyć; czy tez „zjadacze chleba” - przeciętni, zwykli ludzie. Jednak dominującą rolę pełnią w tym liryku sugestywne i bogate metafory, które idealnie odzwierciedlają znaczenie poety („sternika duchami napełnionej łodzi”), poezji („siła fatalna”) czy też ogromnego poświęcenia dla tej poezji („twardą bożą służbę”).

Dwuwiersz: „A póki okręt walczył - siedziałem na maszcie, A gdy tonął - z okrętem poszedłem pod wodę...” jest alegorią, nawiązują do wydarzeń z powstania listopadowego (1830 - 1831 rok) i wojny polsko - rosyjskiej (również zakończonej klęską Polaków). Prawdopodobnie Juliusz Słowacki zaczerpną porównanie Polski do tonącego okrętu z kazań Piotra Skargi.
Adresatami tego liryku są najbliżsi przyjaciele („Niech przyjaciele moi”), matka („I tej, która mi dała to serce”), a także cały naród, do którego mówi: „Lecz zaklinam - niech żywi nie tracą nadziei / I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, / Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!...” Strofa ta jest również przykładem poezji tyrtejskiej, niepodległościowej, nawołującej do walki o ojczyznę i sprawiedliwość. Zarówno ta zwrotka, jak i ostatnia - dziesiąta, jest przykładem motywu przesłania do przyszłych pokoleń (w „Testamencie moim” można wyróżnić cztery takie motywy). Słowacki mówi w nich o roli swej poezji, którą nazywa „siłą fatalną”. Zna wartość swego rzemiosła - wówczas niedocenianego. Uważa, że będzie ona kształtowała w przyszłości ludzkie wartości... „Aż was, zjadacze chleba - w aniołów przerobi.” (czyli osoby światłe, idealne, wykształcone, świadome swej narodowości).
Wers: „Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!...” prawdopodobnie zainspirował Aleksandra Kamińskiego, który napisał książkę pt.: „Kamienie na szaniec”, opisującą wydarzenia z lat 1939 - 1943.

Spośród wspomnianych wcześniej motywów, można wyróżnić również motyw żałobny, czyli nawiązujący do pogrzebu, śmierci, a także życia po niej. Pojawia się on w piątej i szóstej strofie. Autor zwraca się w nich do swych przyjaciół z prośbą
o oddanie jego serca Salomie - matce Słowackiego, a także wspomnienie go czasem.
We fragmencie: „I zapiją mój pogrzeb - oraz własną biedę: Jeżeli będę duchem - to się im pokażę, Jeśli Bóg uwolni od męki - nie przyjdę...” podmiot liryczny obiecuje przyjaciołom, iż postara się ich odwiedzić po śmierci, jeśli jego męczeńska dusza będzie błąkać się po ziemi; jednak jeżeli Bóg uwolni go od męki, to nie zjawi się u nich. Autor nawiązuje w tych wersach do drugiej części dzieła Adama Mickiewicza pt.: „Dziady”, gdzie autor wskazuje na współistnienie i bezustanne przenikanie się świata żywych i świata zmarłych, w co od wieków wierzyli i wierzą prości ludzie.

Kolejnym motywem wyróżniającym się w „Testamencie moim” jest motyw oceny twórczości Słowackiego, który pojawia się m.in. w czwartej strofie, gdzie autor porównuje swą twórczość do twórczości ojców literatury polskiej, takich jak Kochanowski czy Rej w słowach: „Że płaszcz na moim duchu nie był wyżebrany, Lecz świetnościami dawnych moich przodków świetny.” Zwrotka ósma
i dziewiąta, również nawiązują do tego motywu. Mówiąc: „(...) srogą spełniłem, twardą bożą służbę...
I zgodziłem się tu mieć - niepłakaną trumnę.” Słowacki wyraża swój żal, spowodowany samotnością. Nie ma nawet nikogo, kto mógłby zapłakać nad jego trumną, gdyż całkowicie poświęcił się poezji.

Zapewne najbardziej widocznym motywem tego utworu jest samoocena życia podmiotu lirycznego i jego podsumowanie, które można zauważyć w pierwszej, drugiej, ósmej i dziewiątej strofie. Autor zaznacza w nich, że całe jego życie, nawet najmłodsze lata związane były z ojczyzną i jej historią: „Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode.”
„Nie zostawiłem tutaj żadnego dziedzica / Ani dla mojej lutni - ani dla imienia;”
W powyższych słowach Słowacki opisuje swój żal, z powodu braku potomka, który kontynuowałby jego ród i któremu mógłby przekazać swą ogromną wiedzę związaną z „rzemiosłem poetyckim”, które metaforycznie nazywa lutnią. Uważa też, ze jego imię „przeszło niby błyskawica” i nikt nie zwrócił na niego uwagi. Słowacki nie dba jednak o poklask i uznanie ludzi, bo zna wartość swej twórczości i to mu wystarcza. Ma jedynie nadzieje, że kiedyś ludzie docenią jego potęgę i talent.

21.Omów manifesty polskiego romantyzmu : „ Odę do młodości „ i „ Romantyczność" A. Mickiewicza.

„Oda do młodości” jest to utwór napisany w Kownie w 1820 roku. Stanowi on dowód ścierania się klasycznych reguł z nowymi, romantycznymi tendencjami. Oda wyraża dążenie do powszechnego szczęścia, przekonanie o konieczności likwidacji zła, wezwanie do walki o postęp i dobro ludzkości, do przebudowy świata. Kompozycja utworu została oparta na kontraście między zmaterializowanym światem samolubów, a młodymi którzy kierują się szlachetnymi ideałami. Głównym motywem konstrukcyjnym jest widok z lotu ptaka. Widać martwy świat, płaza w skorupie, a dzieki skrzydłom można odlecieć krainę ułudy. W dalszej części utworu motyw lotu zostaje zastąpiony obrazem walki, w której żadna ofiara nie idzie na marne, bo staje się kolejnym szczeblem w drodze do postępu i wspólnego szczęścia. W ostatniej zaś części wiersza odnajdujemy obraz nowego świata, wyłaniającego się z zamętu ducha. Oda łączy w sobie w sposób harmonijny elementy klasyczne z romantycznymi.

„Romantyczność” „A. Mickiewicza jako poetycki manifest romantyków . Utwór ukazał się w 1822 r. w Wilnie w tomie ,,Poezje” i rozpoczyna romantyzm w Polsce. Jest utworem programowym romantyzmu. Ma charakter udramatyzowanej scenki, w której obłąkana dziewczyna Karusia rozmawia ze swoim zmarłym kochankiem, którego widzi co noc we śnie. Dziewczyna prosi ukochanego aby jej nie opuszczał, choć trochę się go obawia. Obłąkanej dziewczynie przygląda się tłum wiejskich ludzi i mędrzec Lud współczuje rozpaczającej dziewczynie, solidaryzuje się nimi poeta (narrator), natomiast mędrzec (Jan Śniadecki) szydzi z rozpaczającej dziewczyny i ludzi. Ballada wyróżnia typowo romantyczny pogląd o wyższości uczucia nad rozumem. Romantyczne jest też poczucie niezrozumienia i osamotnienia Karusi i motyw nieszczęśliwej miłości.

22.Podaj cechy dramatu romantycznego.

Cechy dramatu romantycznego:

23.Jak wygląda dramat romantycznego poety w „ Nie-boskiej komedii" Z. Krasińskiego ?

Przedmiotem I i II  części Nie-Boskiej komedii czyni Zygmunt Krasiński rozważania na temat charakteru poezji oraz zadań poety. Zgodnie z założeniami romantycznymi, poezja przedstawiona została jako ideał, absolut, nie przyrastający do ziemskiej rzeczywistości i niemożliwy do ujęcia w słowa. W prozatorskim wstępie do cz. I, Z. Krasiński kontrastuje dwa typy twórcy: przeklętego i błogosławionego. Artysta, który pragnie zamknąć poezję w słowa, dostosować ją do ziemskich realiów, musi ponieść klęskę. Błogosławiony będzie ten poeta, który życie swoje zmieni w poezję i nie spróbuje zdeformować jej za pomocą języka. Rozważania na temat sztuki, zawarte we wstępie, wprowadzają dwie tragiczne przeciwności: absolutu poezji i jej ziemskiej realizacji oraz doskonałości idei i ułomności słowa. Rów-nie tragiczna jest, według Krasińskiego, dwoistość natury poety. Z jednej strony jest on twórcą wszechmocnym, nieomal bliskim Bogu ("<<...>> co ujrzysz jest twoim <<...>> nie-bo jest twoje. Chwale twojej niby nic nie zrówna"). Ale już słówko "niby" wskazuje na ironiczny dystans autora.

24.Zanalizuj i zinterpretuj hymn „ Smutno mi Boże" J, Słowackiego.

„Smutno mi Boże”

„Hymn” został napisany podczas jednej z wielu podróży Juliusza Słowackiego.
Utwór ma charakter polemiczny i jest jeszcze jednym przykładem romantycznej niezgody na porządek świata. Jest też bardzo osobistym wyznaniem Polaka emigranta tęskniącego za ojczyzną.
Tytuł wskazuje na podniosły charakter utworu. Podmiot liryczny wiersza mówi w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Jest nim sam autor. Wiersz składa się z ośmiu zwrotek, z których każda kończy się słowami: „Smutno mi Boże”

Refreniczny zwrot służy wydobyciu i podkreśleniu skargi oraz ukazaniu beznadziejności żywota człowieka pozbawionego ojczyzny. Słowa te, otwierające również cały utwór, wprowadzają do wiersza atmosferę smutku. Melodyjność wiersza nadaje mu łagodniejszą formę

Wiersz rozpoczyna się wyznaniem "Smutno mi Boże". Jest to apostrofa skierowana do Boga. Podmiot lirzczny stwierdza, że wszystko co się dzieje dookoła jest dziełem Boga. Słowa "Smutno mi, Boże" określają wizerunek człowieka pogrążonego w smutku i melancholii. Świadomość przemijania i tęsknota do ojczyzny, do której nigdy nie wróci, sprawiają, że podmiot liryczny cierpi. Jest zrezygnowany i pogodzony ze swoim losem. Dziękuje również Bogu za stworzenie pięknego świata, ale stwierdza, że wszystkie te dary nie są w stanie ukoić jego rozpaczy.
W pierwszej zwrotce poeta opisał kontrastujący krajobraz. Mimo piękna i bogactwa, nie jest to krajobraz, który wędrowiec chciałby podziwiać, tęskni za innym, ma przeczucie, że go już nigdy nie ujrzy.

Kolejne zwrotki opisują różne odcienie smutku. Podmiot liryczny pragnie otworzyć przed Bogiem "głąb serca", bo czuje się samotny. Porównuje się do "pustego kłosa", wyzbytego radości i pragnień. Przed obcymi ludźmi musi ukrywać swe uczucia, ozdabiając twarz maską, "ciszą błękitu", ale w głębi serca buntuje się. Wie, że jest to bunt bezsilny, dziecinny, dlatego porównuje swój lament do płaczu dziecka żalącego się na odejście matki.

W czwartej zwrotce pojawia się uczucie ogromnej tęsknoty za "polskimi ugorami", które wywołał widok przelatujących bocianów. Piąta zwrotka jest najbardziej dramatyczna, a zawarte w niej uczucia jeszcze bardziej podkreślają emocje pielgrzyma, który pozbawiony rodzinnego domu nie wie nawet, gdzie będzie jego mogiła.

Niepewny los tułacza wzbudza w nim uczucie zazdrości wobec tych popiołów, które spoczywają w rodzinnych grobowcach na ojczystej ziemi. Wie, że modlitwa nic nie pomoże. Z takim losem trudno się pogodzić, z podobnymi myślami i uczuciami trudno żyć, dlatego podmiot liryczny jest smutny i przepełniony gorzkim buntem.

W ostatniej zwrotce podmiot liryczny wyznaje, że mimo świadomości o przemijalności ludzkiego bytu i problemów w porównaniu z niezwykłością boskiego dzieła, stale tli się w nim bunt:

Juliusz Słowacki skierował do Boga żałosną skargę. Stworzony przez Niego wspaniały świat

budził podziw, a także napawał poetę wygnańca bezbrzeżnym smutkiem. Osobiste przeżycia i doznania były jednocześnie wyrazem niedoli polskich emigrantów, zmuszonych do opuszczenia ojczyzny i tułaczej pielgrzymki, której kresem będzie śmierć.

25.Odwołując się do wybranego utworu, omów romantyczną koncepcję poety i poezji.

Poeta jako geniusz ucieleśnia dwie najważniejsze cechy swojej epoki : wolność i indywidualizm. Staje się przewodnikiem, odkrywcą przyszłych dziejów narodu ludzkiego.
Takiego poetę spotykamy w „ Konradzie Wallenrodzie” . Jest nim tytułowy bohater oraz Wajdelota. Pieśniarza cechuje : talent wrażliwość oraz profetyzm. W swoich utworach zamieszcza prawdę o dziejach narodu, przechowuje ją i utrwala. Jako historie przekazuje ją młodym pokoleniom.
U Konrada przejawia się to inaczej. Zaszczepiona przez Halabana nienawiść do Krzyżaków oraz miłość do ojczyzny Litwy nakłania go do wypełnienia myśli patriotycznej. Poezja w tym utworze spełnia role nauczyciela który budzi w ludziach uczucie patriotyzmu , oraz na wzór poezji tyrreńskiej rozpala w narodzie nienawiść do wroga i pragnienie walki o ojczyznę. Mobilizuje ludzi do działania na rzecz kraju. Poezja jest tutaj traktowana jako sacrum.

26.„ Nasz naród jak lawa..." - oceń społeczeństwo polskie w III części „Dziadów" A. Mickiewicza.

Społeczeństwo polskie jawi się jako niespójne, podzielone odmiennym stosunkiem do sprawy narodowej. Postawa arystokracji, poddana krytyce wynikającej z zestawienia obu odmiennych grup, ułatwia zaborcy panowanie nad podbitym narodem. Przy stoliku rozważa się tematy błahe, towarzystwo skłania się tylko do balowania, podczas gdy naród pogrążony jest w niedoli i żałobie. Ocena społeczeństwa zawiera się w wypowiedzi Piotra Wysockiego. Pod „skorupą arystokracji” chowa ono wartościowych synów narodu, zdolnych do wielkich czynów, pełnych zapału do pracy dla ojczyzny. Zimna, nieczuła „lawa” elity społeczeństwa przeciwstawiona jest w komentarzu Wysockiego „żarowi” prawdziwych patriotów

Są oni związani z carskim dworem, nie analizują sytuacji ojczyzny, cechuje ich obojętność na aktualne zdarzenia spychające naród do roli niewolnika. Nowosilcow nie jest dla nich przedstawicielem obcego reżimu, ale świetnym organizatorem życia towarzyskiego. Pogardzają językiem i literaturą polską. Preferują język i poezję francuską. Literatura narodowa angażuje się w takie sprawy, których roztrząsanie - zdaniem służalców cara - nie należy do poetów.

27.Wymień obyczaje i tradycje opisane w „ Panu Tadeuszu" A. Mickiewicza.

W „Panu Tadeuszu” jak przystało epopei narodowej, mamy w bardzo dokładny sposób przedstawioną pewną grupę społeczną, a mianowicie szlachtę zarówno tą zamożną jak i zaściankową. Książka jest kopalnią wiedzy na temat szlachty polskiej w początkach XIX wieku. Została ona przedstawiona ze wszystkimi szczegółami i w związku z tym nie zabrakło szczegółowo przedstawionych obyczajów polskich, bo jak wiemy z innych źródeł informacji Polacy, a w szczególności szlachta, mieli ich bardzo wiele i troszczyli się o przekazywanie tych tradycji kolejnym pokoleniom. Poeta ukazując codzienne życie mieszkańców zwyczaje i obyczaje szlacheckie, starał się zatrzymać w czasie z biegiem lat zanikający obyczaj szlachecki.
Dwór Soplicowo jest to przykład domostwa szczególnie dbającego o tradycję. Gospodarz tego dworu - Sędzia - to patriota, wzorowo utrzymujący staropolskie obyczaje, dba o zachowanie ducha polskości wśród znajomych. Dom Sędziego to tradycyjny, szlachecki, polski dom. Mickiewicz zwraca uwagę na ogromną ilość pamiątek po niepodległej Polsce.

Przy pierwszym posiłku dowiadujemy się o kolejnych tradycjach, a mianowicie bardzo ważna była kolejność osób przy stole, a także kto za kim szedł podczas spaceru. Postaram się przedstawić tą kolejność: na początku szły małe dzieci z dozorcą, potem szedł Sędzia wraz z Podkomorzyną, obok nich pan Podkomorzy otoczony rodziną, za nimi szły panny, a za pannami w odległości pół kroku szła młodzież, gdyż tak „Tak każe przyzwoitość”. Kolejność osób siedzących przy stole, była ustalona już przy wchodzeniu do sali jadalnej. Najwyższe miejsce zajął Podkomorzy, ponieważ był najstarszy i najwyższy urzędem. Obok niego znajdował się ksiądz Robak, a obok księdza Sędzia, jako właściciel majątku.
Gdy wszyscy siedzieli przy stole to nadchodził czas, aby panowie służyli paniom, a mianowicie mieli oni obowiązek podawać im jedzenie, nalewać wino do kielichów i zabawiać je rozmową. Sędzia mówi o wysyłaniu młodzieży na dwory magnackie, gdzie może się ona nauczyć manier i ogłady oraz o wysyłaniu młodych ludzi do szkół za granice, w celu zdobycia wiedzy. Dzięki takim metodom wychowania chłopcy mieli wielki szacunek w stosunku do swoich rodziców i dlatego przy powitaniu całowali ich po rękach, albo ściskali za kolana.
Z przywiązania szlachty do ziemi, lasów i przygody wynikało wielkie zamiłowanie do polowań. Trwały one przez cały dzień od wschodu słońca. Polowanie przedstawione w „Panu Tadeuszu” zakończone było koncertem Wojskiego na rogu oraz ucztą, na której podawano bigos.
Kolejnym ważnym obyczajem było grzybobranie, z którym były związane odmienne ubiory, a konkretniej wkładali oni płócienne opończe, którymi osłaniali z wierzchu kontusze, a na głowy wkładali słomiane kapelusze. Wtedy dopiero szli zbierać grzyby, których w tamtejszych lasach nie brakowało. Najchętniej zbierano koźlarze, borowiki i rydze.
Polacy jako ród waleczny bardzo lubili pojedynkowanie się oraz organizowanie zajazdów. Sam podtytuł „Pana Tadeusza” brzmi „ostatni zajazd na Litwie”. Pojedynki te wynikały kłótliwości i skłonności do samosądów. Szlachta zbierała wojsko i sama wydawała wyrok. Ważną osobą był Woźny, który zanosił zapowiedź zajazdu i ogłaszał zajęcie ziemi przez organizatora zajazdu.
Szlachta do posiłków głównie spożywała wino i miód pitny, ale także uwielbiała delektować się Polską kawą. Na jej przyrządzanie i podawanie był ściśle określony sposób. Podawano ją na ogromnych tacach malowanych w kwiaty, w blaszanych imbrykach, w filiżankach z saskiej porcelany i z małym garnuszkiem do śmietanki. Przyrządzała ją osobna niewiasta zwana kawiarką, która sama sprowadza ziarenka kawy, a potem ją gotuje.
Mickiewicz pokazał w "Panu Tadeuszu", jak różni są ludzie: jedni zapominają o kraju w którym żyli, inni ubolewają nad stratą ojczyzny, jeszcze inni wreszcie walczą bez końca w imię wolności. Jednym z takich ludzi jest ksiądz Robak, czyli Jacek Soplica. Jest on jednym z niewielu bohaterów czynnie przeciwstawiających się niewoli. Jest on częstym bywalcem w Soplicowie, gdzie próbuje przygotować powstanie ziem litewskich.
Nie tylko Robak czekał na Napoleona, cały naród polski wiązał z nim ogromne nadzieje , że już skończy się ta niewola i Polska znowu będzie mogła istnieć na mapach.
Jednym z obyczaji były również sejmiki szlacheckie, których historia zapisana została na serwisie stołowym.
Był on jak fotografie, które w tamtych czasach przedstawiały codzienność, dziś jednak wyciskały z każdego łzy tęsknoty za tym, co utracone. Przedstawiały scenki z sejmików, zgromadzeń szlachty, wyborów i nic nie byłoby w tym nadzwyczajnego gdyby nie pojedynczy osoby, które burzyły całą harmonię obrazów. Jednym z nich był szlachcic, który nie mógł podjąć ostatecznej decyzji i zdawał się na los, fatum. Dla tego człowieka nie istniały żadne zwierzchnie wartości. Na drugiej scenie przedstawionej na talerzach również dokonywano ważnych wyborów i widać już było, że szlachta doszła do porozumienia z wyjątkiem jednej osoby, zdrajcy krzyczącego „veto!”. Burzy on wszystko, całe zmagania szlachciców, dla tego człowieka nieważne jest dobro ogółu, najważniejsze jest jego własne zdanie. Te dwie postacie są na serwisie symbolami niezdecydowania, bierności, egoizmu i zdrady, które doprowadziły Polskę do upadku.
Manifestacją patriotyczną jest koncert na cymbałach w wykonaniu Jankiela, starego Żyda. Już od początku jego gra przybiera charakter narodowy. Zaczyna od Poloneza Trzeciego Maja i od razu napełnia serca zgromadzonych radością. "Starców myśli z dźwiękiem w przeszłość się uniosły". Tak, starcy pamiętali, pamiętali również o Targowicy, która pojawiła się w grze Jankiela pod postacią zdradzieckiego, fałszywego tonu. Po innych patriotycznych utworach rozbrzmiał wreszcie wspaniały Mazurek Dąbrowskiego, dumny hymn wolności, niepodległości i patriotyzmu budząc w każdym sercu pamięć i żal, tęsknotę.

28.Omów motyw pielgrzyma i tułacza na wybranych przykładach utworów romantycznych.

Pielgrzym i tułacz:

W utworze „Księgi Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego” mamy do czynienia z pielgrzymem-apostołem narodowych ideałów, pielgrzymem-narodem, który ma przewodzić w wyzwoleniu całej ludzkości. „Księgi Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego” to utwór nawiązujący do Biblii, wskazujący wyjątkową rolę i przesłannictwo polskiej emigracji. W pierwszej części dzieła przedstawiony jest obraz dziejów narodu, aż do upadku Polski, czyli klęski powstania listopadowego. Poeta pisze, że wolność przyniesiona na ziemię przez Chrystusa pogwałcili królowie zaborcy. Uważa, że Bóg tworząc ludzi obdarzył ich wolnością, a feudalna tyrania i mieszczański materializm są zaprzeczeniem wolności, a więc woli Bożej. Zaś rozbiory Polski były najjaskrawszym pogwałceniem woli Boga. Mickiewicz zawarł w utworze mesjanistyczne proroctwo, że naród polski wywiedzie narody europejskie z niewoli, spełniając analogiczną rolę jak Chrystus do narodu żydowskiego. Dlatego też emigranci z drugiej części utworu, „W Księgach Pielgrzymstwa” - Polacy, zostali przedstawieni jako pielgrzymi podejmujący wędrówką do „Ziemi Obiecanej”, czyli wolnej ojczyzny. Walka o wolność jest więc realizacją woli bożej. Doświadczenia Polaków w bojach o niepodległość oraz ich ofiarność czynią ich apostołami wolności. Oni pielgrzymi-apostołowie są początkiem i wypróbowaną kadrą przyszłej światowej rewolucji ludów, która miała by doprowadzić do powszechnego wyzwolenia i bohaterstwa narodów

29.Na czym polegał romantyczny indywidualizm - przedstaw jego przykłady.

W tej epoce powstało zjawisko nazwane później indywidualizmem romantycznym.

Stanowi on istotny element przedstawienia romantycznego bohatera literackiego i ideału człowieka tej epoki. Indywidualizm romantyczny przeciwstawiał się oświeceniowemu trendowi postrzegania jednostki przede wszystkim jako cząstki społeczeństwa, reprezentanta danej grupy społecznej czy narodu. Teraz, człowiek stał się jednostką wybitną, jedyną w swoim rodzaju, niepowtarzalną i wręcz genialną. Ma prawo do własnego postrzegania świata, poglądów, marzeń, nawet wtedy, gdy są one niezgodne ze stereotypem. Indywidualista był więc buntownikiem

Literackim przykładam absolutnego indywidualizmu jest zaś Werter - tytułowy bohater powieści Johanna Wolfganga Goethe'go. Poznajemy tam źródła cierpień i tragizmu, który w tym przypadku sam w sobie jest już wyjątkowy. Bohater kompletnie nie radzi sobie ze swoją pozycją przez co - wbrew uczuciom - odsuwa się od społeczeństwa, staje się wyobcowany. Niemalże nieustające opisy przeżyć wewnętrznych w powieści, wskazują na zupełnie odrębny i zamknięty dla innych sposób myślenia Wertera. Jest on wzorem, a jednocześnie symbolem epoki romantycznej, spełniającym wszystkie jej zasady.

Zapoczątkowany w romantyzmie indywidualizm stał się zalążkiem nowego sposobu postrzegania człowieka. Odtąd człowiek jako jednostka, sam w sobie, już przez samo istnieje, stał się wyjątkowy, bo inny niż wszyscy.

30,Scharakteryzuj Gustawa z iV części „Dziadów" jako romantycznego kochanka.

Gustaw IV cz. Dziadów

Gustaw jest postacią bardzo tajemniczą, nie wiadomo czy to duch czy człowiek. Gustaw jest skomplikowany wewnętrznie. Najprawdopodobniej przeżywa wiele emocji, w których natłoku nie jest w stanie rozeznać się. Człowiek ten był w przeszłości szczęśliwy. Gustaw jest samotny z wyboru, stroni od ludzi. Jest jednocześnie rozpalony wewnętrznie intensywnymi uczuciami, egzaltowany. Poznajemy go nie w działaniu, ale z wygłaszanych przez niego monologów, sam mówi, że jest przytłoczony ogromnym cierpieniem. Szuka ukojenia w śmierci, jest jakby chodzącym obrazem złamanego serca. Gustaw jest sceptyczny wobec miłości po bolesnych, osobistych przeżyciach. Według niego miłość jest tworem boskim, związkiem łączącym kochanków na wieki. Jest człowiekiem oczytanym, wykształconym, zna dzieła Tassa, Goethego, Homera, Rousseau. Uważa, że mądrość, którą posiadł przyczyniła się do jego nieszczęścia. Mówiąc o tym, używa określenia "niebo i tortury". Gustaw przyznaje, że pod wpływem lektur nie znosił rzeczy ziemskich, poszukiwał kochanki idealnej, boskiej. Te oczekiwania ocenia jako zwodnicze i błędne, nazywa je mamidłami, a o książkach, które przeczytał mówi, że były one zbójeckie, a więc wyrządziły mu szkody. Z monologów i dialogów Gustawa wynika, że zakochał się z wzajemnością. Zimny świat wzgardził jednak żarliwymi uczuciami bohatera, dlatego ma on pretensje do swego dawnego nauczyciela - księdza, oskarża go słowami "ty mnie zabiłeś, ty mnie nauczyłeś czytać w pięknych księgach". Miłość, z którą zetknął się, była nagła i porażająca, przesłoniła mu inne strony życia, Gustaw wszystko podporządkował temu uczuciu. Kochanka wyszła jednak za mąż za człowieka z innej niż Gustaw sfery. Słynny monolog zaczynający się od słów "Kobieto! Puchu marny! Ty wietrzna istoto!" wyraża rozczarowanie Gustawa po tym, jak dostrzegł on, że istnieje ogromny dystans pomiędzy zewnętrzną, anielską postacią kobiety jej gorsza, pożądliwą duszą, łasą na złoto i pieniądze. Mówiąc o naturze kobiecej, Gustaw wyraża żal, gniew, ironię, czułość, wyrazy entuzjazmu mieszają się w jego wypowiedzi z uczuciem pogardy dla kobiecej natury. Gustaw często używa słowa "śmierć". Słowu temu przypisuje kilka znaczeń. Siebie samego uważa za martwego w sensie duchowym. Osobliwością jest to, że Gustaw mówi, że Maryla też umarła. W tym przypadku śmierć rozumie jako uwiąd idealizmu, sprzeniewierzenie się prawdzie uczuć. Gwałtowność i egzaltacja Gustawa jest szczególnie widoczna w porównaniu z postawą księdza racjonalisty, potrafiącego pogodzić się z losem. Gustaw jest przeciw losowi zbuntowany, nie akceptuje nierówności społecznej, bowiem różnice klasowe stały się przyczyną jego nieszczęścia. Nowatorskie w IV części "Dziadów" jest oddanie treści psychologicznych bohatera. Mickiewicz uczynił tę postać psychologicznie prawdopodobną, bowiem oddał przy pomocy słowa poetyckiego tok myślenia człowieka szalonego, którego charakteryzuje luźność skojarzeń, egzaltacja, a nawet przebłyski psychozy.

31.„Nie - boska komedia" Z. Krasińskiego jako dramat rodzinny, dramat o poetach, dramat o rewolucji - przedstaw temat.

”Nie-boska komedia” jako dramat rodzinny

Dramat rodzinny. Dramat "Nie-Boska komedia" rozpoczyna się sceną, w której Anioł Stróż posyła do poety oblubienicę, by była dla niego dobrą żoną. Chór Złych Duchów przygotowuje pokusy: Dziewicę (poezję), Orła (sławę), Eden (naturę). Hrabia Henryk bierze ślub z Marią, jest zachwycony jej urodą. W sypialni, w czasie snu, Henrykowi ukazuje się Dziewica - kochanka z młodych lat. Zrozpaczony przeklina swe małżeństwo - przyrzeka wierność zjawie. Podczas przygotowań do chrztu Maria spostrzega, iż mąż przestał ją kochać. Prosi, by nie opuszczał syna. Pojawia się zjawa - Henryk opuszcza dom; podąża za Dziewicą. Odbywa się chrzest - Maria wyraża pragnienie, aby młody Orcio został poetą. Anioł powoduje, że hrabia powraca do domu. Jednak Maria znajduje się w szpitalu dla obłąkanych. Opowiada mężowi, że stała się poetką, umiera po chwili.
W dramacie rodzinnym Krasiński potępia poezję romantyczną - typ "nieszczęśliwy" i "błogosławiony". Doprowadza ona do egoizmu, zabija prawdziwą miłość, gdyż oderwana jest od rzeczywistości; błądzi w świecie urojeń. Poezja może być dwuznaczna - ideałem piękna, natchnieniem (Orcio), albo fałszem, źródłem nieszczęścia (Henryk).

Dramat społeczny. Wokół Okopów Świętej Trójcy istnieje obóz arystokratów i rewolucjonistów - wynędzniałych głodnych - robotników, chłopów, przechrztów, którym przewodzi Pankracy i zastępca Leonard. Pankracy wysyła Przechrztę, by namówił Henryka do spotkania z wodzem. Przebrany hrabia wędruje po obozie rewolucjonistów. Ich celem krwawa zemsta za wyzyskiwanie, zniszczenie starego porządku. Pankracy proponuje Henrykowi, by zrezygnował z walki. Hrabia krytykuje bunt - "stare zbrodnie świata ubrane w szaty świeże (...) rozpusta, złoto i krew". Zarzuca wodzowi pogardę dla swego ludu. Broni arystokracji, która zapewniała innym stanom bezpieczeństwo granic, żywność, edukację, rozwój kultury. Henryk zostaje zaprzysiężony jako obrońca "wiary i czci przodków". Orcio prowadzi ojca do lochów, gdzie opisuje mu scenę sądu duchów ofiar feudalizmu. Henryk, za egoizm, zostaje skazany przez zjawy na potępienie. Do zamku przybywa posłaniec Pankracego, Ojciec Chrzestny, proponując kapitulację. Część magnatów wypowiada posłuszeństwo Henrykowi. Hrabia walczy z niewielką grupą żołnierzy - brakuje amunicji. Ojciec żegna się z Orciem. Po chwili chłopak pada trafiony kulą. Henryk widząc wdzierających się do zamku rewolucjonistów, popełnia samobójstwo. Pankracy zostaje porażony wizją gniewu Chrystusa - pada martwy.

Dramat społeczny ukazuje rewolucję antyfeudalną i antykapitalistyczną - przeciw "Bogu, królom i panom". Rewolucja ma zaspokoić głód, stać się krwawą ucztą biednej społeczności polskiej. Arystokracja broni ustalonego porządku społecznego. Cechuje ją jednak zdegenerowanie, zmazy nocne, nicość moralna. Pankracy uważa, że zestarzała historycznie klasa musi prawem rozwoju ustąpić miejsca klasie młodej. Henryk sądzi, iż objęcie władzy przez Sasów może dać początek nowej arystokracji. Oba obozy ponoszą klęskę, ponieważ motorem działań jest nienawiść, zemsta, materializm. Świat może uratować idea dobra prezentowana przez Chrystusa - Pankracy wy-powiada słowa "Galilejczyku, zwyciężyłeś". Rewolucję rozpatrywać można także na płaszczyźnie programu romantyków, który opierał się na antynomiach - spór scholastyków z romantykami.

32.Zaprezentuj obraz szlachty w „Panu Tadeuszu" A. Mickiewicza.

Pan Tadeusz to swoista panorama społeczno - historyczna. Mickiewicz przedstawia w drobiazgowy sposób obraz szlachty w dawnej Polsce, utrwalając znaczenie szlacheckiej przeszłości. Uczynił z tej warstwy bohatera zbiorowego, lecz nie zatarł indywidualizmu każdej postaci, rysując na kartach

dzieła mocno nakreślone portrety psychologiczne.
Ma tu miejsce swoista idealizacja szlachty. Trwa ona w poczuciu patriotyzmu i jest ostoją dawnej tradycji oraz świadectwem świetności minionych czasów. Świat

szlachty to świat spokoju, ładu i harmonii. Wszystkie postacie nacechowane są charakterystycznymi dla Polaków wadami i zaletami. Autor przedstawia i niejako opiewa zalety szlachty, natomiast jej wady traktuje w sposób humorystyczny, z dystansem. Wiara we wrodzone poczucie etyki, jakim kieruje się szlachta, wynika z jej dobroduszności i siły wspólnoty. Tylko czasem ów ład zostaje zachwiany przez konflikty i zwady, będące wynikiem pobudliwego charakteru. Wszystko jednak kończy się dobrze, a górę

bierze dobrotliwa dusza i gasząca ognisty temperament.

Szlachtę cechuje również ogromny patriotyzm i zdolność do największych poświęceń w walce o ukochaną ojczyznę. Walka w obronie kraju nabiera dużego znaczenia, zwłaszcza w obliczu zagrożenia. Wtedy to cała zbiorowość szlachecka, zapominając o prywatnych interesach, walczy ze wspólnych wrogiem.
Mickiewicz nie pozostaje jednak obojętny na wady tego stanu. Indywidualizm i popędliwy charakter są jedną z przyczyn upadku planowanego na Litwie powstania. We wszystkie nieomalże wady stanu szlacheckiego została wyposażona szlachta zaściankowa, ze swoim awanturniczym trybem życia, pijaństwem i warcholstwem. To właśnie, tak powszechna dawniej wśród szlachty, „prywata” jest przyczyną zmiany haseł powstania narodowego w prywatne wyrównanie rachunków i zajazd na Soplicowo.
Szlachta w Panu Tadeuszu pozostaje bohaterem, który ma odegrać najważniejszą rolę w odzyskaniu niepodległości. To wśród szlachty ciągle obecna jest wiara w lepsze jutro i odrodzenie całego narodu, nie tylko na płaszczyźnie narodowego patriotyzmu, ale także na płaszczyźnie duchowej. Autor widzi możliwość odrodzenia państwa jedynie poprzez wspólną W dziele mamy przedstawicieli szlachty średniozamożnej, kontuszowej, która z pietyzmem pielęgnuje rodzimą tradycję i narodowe obyczaje. Szczególnie widoczne jest to w Soplicowie, które jawi się jako miejsce szczęśliwe i centrum polszczyzny. Sędzia nader wszystko ceni narodową tradycję i przestrzeganie staropolskiej zwyczajowości. Jego dom wypełniony jest pamiątkami, świadczącymi o jego oddaniu ojczyźnie. Na ścianach wiszą obrazy, przedstawiające sceny z przełomowych chwil w historii Polski oraz portrety wielkich Polaków: Kościuszki, Rejtana i Jasińskiego. Ze starego zegara wydobywa się melodia Mazurka Dąbrowskiego.

33.Scharakteryzuj Kordiana z dramatu J. Słowackiego jako bohatera romantycznego.

Na początku Kordian jest tak zagubiony i niepewny siebie, że trudno jest w ogóle mówić o jakimkolwiek patriotyzmie, jednak po przemianie na Mont Blanc dochodzi do wniosku, że tylko on może odwieść naród od zguby. Od tego momentu patriotyzm Kordiana nie ma sobie równych. Za wszelką cenę chce zabić cara nie dbając o własne życie. Na spotkaniu spiskowców okazało się, że tylko pięciu z nich zgadza się z Kordianem a stu pięćdziesięciu jest przeciw. Jednak fakt ten nie zniechęca Kordiana - uznaje, że do zabicia władcy wystarczy on sam i nie potrzebuje pomocy. Nie udaje mu się zrealizować własnego planu i zostaje aresztowany.
Mimo nieudanej próby oswobodzenia narodu spod panowania cara, Kordiana można nazwać patriotą ze względu na jego poświęcenie i upór w dążeniu do zamierzonego celu.

34.Wyjaśnij pojęcie : „martyrologia", „prometeizm", „mistycyzm", „mesjanizm" odwołując
się do „Dziadów" cz. III.

Wyjaśnij pojęcia:

35.Scharakteryzuj Jacka Soplicę jako bohatera romantycznego.

Jacek Soplica, czyli ksiądz Robak, to bohater epopei narodowej pt.''Pan Tadeusz'' Adama Mickiewicza. Pochodził ze średnio zamożnej szlachty, miał młodszego brata Sędzięgo.
W młodości Jacek Soplica był bardzo przystojnym mężczyzną, który cieszył sie zainteresowaniem u płci przeciwnej. Odznaczał się duża sprawnością fizyczną, odwagą, świetnie jeżdził konno, znakomicie strzelał, po mistrzowsku władał szablą. Jego popularność wśród szlachty była tak ogromna, że układano o nim piosenki i nazywano ''Wojewodą''. To wszystko sprawiało, że Jacek coraz częściej bywał w zamku Horeszki, gdzie poznał i zakochał się w Ewie, jego córce. Miał ogromną nadzieję, że zasłuży sobie na rękę pięknej dziewczyny.
Soplica był człowiekiem porywczym i zuchwałym, autor nazywa go ''kłótnikiem i paliwodą''. Jednak w obecności Ewy nasz bohater staje się potulny jak owieczka. Jego dominującą cechą była duma, która powstrzymuje go przed wyjawieniem prawdziwych uczuć jakie żywi do młodej Horeszkówny. To właściwie ta cecha nie pozwoliła mu przyznać się do nieszczęścia jakie go spotkało. Opanowała go chęć zemsty, ratunku szukał w alkoholu i w małżeństwie z niekochaną kobietą. Rozpacz ogarniała jego serce coraz bardziej, nie dbał o swoją żone i syna Tadeusza, zaniedbywał obowiązki gospodarza domu.
Przełomowym momentem jego życia jest zabójstwo Stolnika, wtedy cierpienie przerasta jego siły. Okrzyknięty jest zdrajcą narodowym, zewsząd pogardzonym, ze zrujnowanym majątkiem.
W tym właśnie momencie zaczyna zdawać sobie sprawę z nieszczęść, których jest sprawcą. Opuszcza kraj, wstępuje do klasztoru, przyodziewa habit i odbywa pokutę, a także rozpoczyna służbę żołnierską na polach bitew. Radykalnie zmienia się charakter Jacka, kiedyś dumny, teraz pokorny. Przelewa swoją krew, jego życie całkowicie podporządkowane jest sprawie narodowej. Dostrzegamy w nim mądrego człowieka, który wykazał się silną wolą, pokonał przeciwności losu i dźwignął się z upadku.

36.Ukaż IV cz. „Dziadów" A. Mickiewicza jako studium miłości romantycznej.

O IV części Dziadów często mówi się: studium miłości romantycznej. Postać tragicznego, nieszczęśliwego kochanka i jego refleksje o nim samym, o ukochanej i wspólnie przeżytych chwilach - to elementy składające się na obraz miłości. Jak była ona pojmowana przez romantyków? Dlaczego fascynowano się przede wszystkim tą niespełnioną, prowadzącą do cierpienia? Skąd wziął się dramat miłosny Adama-Gustawa?
Istotnie, romantyzm preferuje miłość trudną, nie mającą szans na spełnienie, prowadzącą do rozstania kochanków i związanych z nim rozterek. Bohater IV części wypowiada swoje nieszczęście w długich monologowych partiach. Opisuje przeżycia - dawne (z ukochaną) i teraźniejsze (po jej utracie). Podejmuje próbę analizy swojej sytuacji, zastanawia się nad jej przyczynami, wygłasza ogólne wnioski oparte na własnych doświadczeniach.
Powody, dla których wybranka jego serca związała się z innym, są dla niego co najmniej dziwne, świadczą o słabości jej charakteru a może także o tym, że tak naprawdę go nie kochała - być może była to po prostu miłość nieodwzajemniona. Takie wątpliwości dręczą bohatera i wpędzają w poczucie krzywdy. Głównym powodem rozstania kochanków jest niesprawiedliwość społeczna i wynikający z niej podział na bogatych i ubogich, wysoko urodzonych i prostych. Obowiązująca norma nakazywała zawieranie związków małżeńskich pomiędzy osobami tego samego stanu i uposażenia. Na straży tej zasady stali zwykle rodzice młodych, którzy uzurpowali sobie prawo do narzucania swojej woli w sprawie ożenku dzieci. Jak się okazuje, nie siła uczuć, ale właśnie owe przesądy stanowe decydowały o przyszłości młodych ludzi. Gustaw, który padł ofiarą takiego sposobu myślenia o małżeństwie, buntuje się więc przeciwko konwenansom i obowiązującym obyczajom. Najbardziej żarliwa miłość może zostać przekreślona z powodu różnic społecznych dzielących zakochanych.
Niepopularne wśród romantyków dążenie do bogactwa, zdobywania dóbr materialnych, jest tu skrytykowane poprzez negację „kupowania” uczuć. Zdroworozsądkowe małżeństwo dla interesu, w ogóle kojarzenie pieniędzy z uczuciami - to przeciwieństwa prawdziwego szczęścia. Miłość nie ma więc nic wspólnego z kierowaniem się zasadą zabezpieczania majątkowego przyszłego stadła.
Miłość to uczucie wszechogarniające. Szczęśliwa - może uskrzydlać, pobudzać do działania, nieszczęśliwa - odbierać ochotę do życia. Uczucie Gustawa jest przyczyną jego cierpienia i rozpaczy, nie pozostawia w jego myślach miejsca na cokolwiek innego. Bohater całkowicie poddaje się sile porywu serca. Miłość ma w IV części Dziadów oblicze niszczącego żywiołu. Potwierdzeniem takiej interpretacji są samobójcze plany Gustawa.
Miłość jako cierpienie jest także częstym motywem ludowych pieśni. Fragment jednej z nich przywołuje Pustelnik na początku części IV:
Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy,I noc ma spokojną i dzień nietęskliwy
(s. 48-49).
Uczucie zawsze - według ludowych przekonań - jest przyczyną burz w sercu kochającego, niesie niepokój i tęsknotę.
Gustaw przedstawia miłość w różnych wariantach. Jego spostrzeżenia wynikają z osobistych doświadczeń. Czułość i pragnienie bliskości ukochanej zamienia się w żar zmysłów. Intensywność przeżyć odrzuconego bohatera prowadzi do obłędu i rozpaczy. Stąd już tylko mały krok do krytyki, nienawiści, pogardy i do refleksji bardziej ogólnej natury o kobiecie, uczuciu, sensie - czy raczej bezsensie życia bez ukochanej.
Gustaw traktuje miłość jako boski dar, zaś jej zabicie, odtrącenie uważa za pewnego rodzaju świętokradztwo, skalanie tego, co święte, co pochodzi od Boga.
[...] nas Bóg urządził ku wspólnemu życiu,Jednakowa nam gwiazda świeciła w powiciu,[...}
Gustaw ma poczucie, że przeznaczone sobie dusze kochanków stanowią jedność, czuje się związany z Marylą, chociaż nie może się z nią połączyć.
Przedstawione w IV części Dziadów studium miłości romantycznej można by streścić w kilku zdaniach. Jest to uczucie ogarniające całą duszę zakochanego, prowadzące odrzuconego kochanka do rozpaczy, obłąkania i śmierci. Miłość nie potrafi się oprzeć tradycyjnym obyczajom, przesądy stanowe leżą u podstaw tragedii zakochanych. Samobójcza śmierć z powodu nieszczęśliwej miłości jest niemalże oczywista i w kontekście obrazów cierpienia i tęsknoty zupełnie uzasadniona. Rozdzieleni kochankowie są pozbawieni życiodajnej siły uczucia, są skazani na osobistą klęskę

37.Jaką rolę odgrywa przyroda w wierszach A. Mickiewicza i J. Słowackiego - przedstaw temat.

Przyroda w romantyzmie była zarówno tłem przeżyć ludzkich jak i przedmiotem zachwytu. Romantyzm jest jedną z niewielu epok, w której poświęcano jej tak dużo miejsca. Nadawano jej również charakter spirytualistyczny, tzn. rzeczywistość spostrzegana zmysłowo jest jedynie przejawem aktywności pierwiastka duchowego, np. Boga. Do omówienie przyrody w balladzie wybrałem balladę Johana Wolfganga Goethego - „Król Olch”.

Johan Wolfgang Goethe w balladzie „Król Olch” używa przyrody do opisania nastroju jaki panuje w danej sytuacji. Wprowadza nastrój niepokoju, grozy, tajemniczości. Siły natury wywołują śmierć dziecka. Owe dziecko oddaje się tym siłom. Staje na pograniczu dwóch światów: świata rzeczywistego, w którym najważniejszą postacią jest dla dziecka ojciec i świata irracjonalnego, fantastycznego, którym włada budzący grozę król olch. Ojciec widzi zwykłą przyrodę, kiedy jego syn widzi coś innego, coś dla niego istotnego, coś czemu jest w stanie oddać się. Dziecko to widzi króla olch - „tam, ojcze, on, król olch, daje znak, ma płaszcz, koronę i biały tren”. Ojciec stara się wytłumaczyć mu, że to w rzeczywistości nie jest król olch tylko nocna mgła, sen - „to mgła, mój synku, albo sen”. Synowi wydaje się, że nawet go słyszy - „czy słyszysz, mój ojcze, ten głos w gęstwinie drzew? To król mnie wabi, jego śpiew”. I ponownie ojciec daje mu do zrozumienia, że to tylko otaczająca ich przyroda - „to wiatr, mój synku, to wiatru głos, szeleści olcha i szumi wrzos”. Dziecko to posiada dużą wyobraźnię, wykazuje większą wrażliwość od ojca, dzięki czemu odczuwa wszystko inaczej. Patrzy na tą przyrodę sercem. Chłopiec jest chory, majaczy. Romantycy uważali, że chorzy, obłąkani są w pewien sposób wybrani, powołani do kontaktu ze światem metafizycznym, irracjonalnym. Jest on typowym bohaterem romantycznym, dla którego ta przyroda jest czymś istotnym, czymś ważnym w jego życiu, czymś czemu się oddaje. Na wołanie króla olch - „pójdź do mnie, mój chłopcze, w głęboki las! Ach strzeż się bo wołam ostatni już raz!” - chłopiec zauważa zmiany w sobie, jakby miał już całkowicie, na zawsze przejść do świata fantastycznego, znaleźć się tam skąd wydobywa się głos króla olch - „czy widzisz, mój ojcze, król zbliża się tu, już w oczach ciemno i brak mi tchu”. Syn umarł w ramionach ojca, uznając jednocześnie wyższość świata przyrody, świata fantastycznego, metafizycznego nad rzeczywistością.

Johan Wolfgang Goethe w utworze „Król Olch” używa natury do tworzenia nastroju. Opisuje przedziwne kształty, otulone mgłą drzewa, obszar pokryty w ciemności, wycie wiatru, szelest olszynowych liści. To wszystko wprowadza nastrój tajemniczości i grozy. Przyroda jest baśniowym bohaterem przyjmującym postacie elfów, rusałek i innych podobnych stworzeń. Ludzie nie mają wpływu na jej działanie. Jest ona siłą sprawczą wydarzeń. Człowiek jest przedstawiony jako zabawka w jej ręku, z którą można zrobić wszystko, co się chce. Nawet ją uśmiercić. Ukazany jest również, jako jeden z wielu elementów przyrody, a nie jako centralny punkt porządku panującego w świecie.

38.Wyjaśnij, dlaczego „Nie - boską komedię" Z. Krasińskiego" można nazwać dramatem społecznym.

”Nie-boska komedia” jako dramat rodzinny

Dramat rodzinny. Dramat "Nie-Boska komedia" rozpoczyna się sceną, w której Anioł Stróż posyła do poety oblubienicę, by była dla niego dobrą żoną. Chór Złych Duchów przygotowuje pokusy: Dziewicę (poezję), Orła (sławę), Eden (naturę). Hrabia Henryk bierze ślub z Marią, jest zachwycony jej urodą. W sypialni, w czasie snu, Henrykowi ukazuje się Dziewica - kochanka z młodych lat. Zrozpaczony przeklina swe małżeństwo - przyrzeka wierność zjawie. Podczas przygotowań do chrztu Maria spostrzega, iż mąż przestał ją kochać. Prosi, by nie opuszczał syna. Pojawia się zjawa - Henryk opuszcza dom; podąża za Dziewicą. Odbywa się chrzest - Maria wyraża pragnienie, aby młody Orcio został poetą. Anioł powoduje, że hrabia powraca do domu. Jednak Maria znajduje się w szpitalu dla obłąkanych. Opowiada mężowi, że stała się poetką, umiera po chwili.
W dramacie rodzinnym Krasiński potępia poezję romantyczną - typ "nieszczęśliwy" i "błogosławiony". Doprowadza ona do egoizmu, zabija prawdziwą miłość, gdyż oderwana jest od rzeczywistości; błądzi w świecie urojeń. Poezja może być dwuznaczna - ideałem piękna, natchnieniem (Orcio), albo fałszem, źródłem nieszczęścia (Henryk).

Dramat społeczny. Wokół Okopów Świętej Trójcy istnieje obóz arystokratów i rewolucjonistów - wynędzniałych głodnych - robotników, chłopów, przechrztów, którym przewodzi Pankracy i zastępca Leonard. Pankracy wysyła Przechrztę, by namówił Henryka do spotkania z wodzem. Przebrany hrabia wędruje po obozie rewolucjonistów. Ich celem krwawa zemsta za wyzyskiwanie, zniszczenie starego porządku. Pankracy proponuje Henrykowi, by zrezygnował z walki. Hrabia krytykuje bunt - "stare zbrodnie świata ubrane w szaty świeże (...) rozpusta, złoto i krew". Zarzuca wodzowi pogardę dla swego ludu. Broni arystokracji, która zapewniała innym stanom bezpieczeństwo granic, żywność, edukację, rozwój kultury. Henryk zostaje zaprzysiężony jako obrońca "wiary i czci przodków". Orcio prowadzi ojca do lochów, gdzie opisuje mu scenę sądu duchów ofiar feudalizmu. Henryk, za egoizm, zostaje skazany przez zjawy na potępienie. Do zamku przybywa posłaniec Pankracego, Ojciec Chrzestny, proponując kapitulację. Część magnatów wypowiada posłuszeństwo Henrykowi. Hrabia walczy z niewielką grupą żołnierzy - brakuje amunicji. Ojciec żegna się z Orciem. Po chwili chłopak pada trafiony kulą. Henryk widząc wdzierających się do zamku rewolucjonistów, popełnia samobójstwo. Pankracy zostaje porażony wizją gniewu Chrystusa - pada martwy.

Dramat społeczny ukazuje rewolucję antyfeudalną i antykapitalistyczną - przeciw "Bogu, królom i panom". Rewolucja ma zaspokoić głód, stać się krwawą ucztą biednej społeczności polskiej. Arystokracja broni ustalonego porządku społecznego. Cechuje ją jednak zdegenerowanie, zmazy nocne, nicość moralna. Pankracy uważa, że zestarzała historycznie klasa musi prawem rozwoju ustąpić miejsca klasie młodej. Henryk sądzi, iż objęcie władzy przez Sasów może dać początek nowej arystokracji. Oba obozy ponoszą klęskę, ponieważ motorem działań jest nienawiść, zemsta, materializm. Świat może uratować idea dobra prezentowana przez Chrystusa - Pankracy wy-powiada słowa "Galilejczyku, zwyciężyłeś". Rewolucję rozpatrywać można także na płaszczyźnie programu romantyków, który opierał się na antynomiach - spór scholastyków z romantykami.

39.Na czym polega ludowy charakter ballad A. Mickiewicza ? - zaprezentuj temat opierając się na odpowiednich przykładach literackich.

Wierzenia ludowe, poczucie moralności prostego ludu, stały się jeszcze bardziej bliskie poecie, wszak w nich niewierny kochanek zostaje zawsze ukarany, a miłość kruszy przesądy feudalne.
W balladzie "Rybka" opisał Mickiewicz historię prostej dziewczyny uwiedzionej przez bogatego panicza. Pozostawiona z dzieckiem Krysia prosi świtezianki, aby przyjęły ją do swego grona. Zamieniona w rybkę wypływa, aby dać piersi dzieciątku, które przynosi jej do karmienia stary sługa dworski. Tymczasem pan poślubia bogatą damę i jako małżonkowie udają się na spacer właśnie w stronę rzeki, w której mieszka nieszczęsna Krysia. Sługa, który niósł dziecko do karmienia, zatrzymał się, aby nie spotkać państwa. Oni jednak długo nie powracali znad rzeki, więc sługa wyszedł z ukrycia i zobaczył... dwa głazy podobne kształtem do postaci ludzkich. Tak spełniła się sprawiedliwość: niewierny kochanek i jego żona zostali zamienieni w kamienie.

40.Przedstaw treść sceny więziennej z III cz. „Dziadów" A . Mickiewicza.

SCENA WIĘZIENNA
Scena odgrywa się w Wigilię Bożego Narodzenia w klasztorze Bazylianów, który więzieniem i znajduje się w Wilnie. Czasem wydarzeń jest północ.
Podczas wieczoru Wigilijnego wszyscy więźniowie zbierają się w celi Konrada, aby uczcić święta i jednocześnie przywitać nowo przybyłego towarzysza Żegotę, który nie wie za co aresztowano. Jest przekonany w tym, że wszyscy zostaną uwolnieni. Jednak pozostali więźniowie pozbawiają go tych nadziei, gdyż są świadomi tego, że czeka ich kara, która może doprowadzić nawet do śmierci. Tomasz przedstawia plan poświęcenia kilku nieżonatych i kilka sierot, którzy przejmą na siebie całą winę. Sam zgłasza się jako pierwszy. Mimo ciężkich, trudnych warunków więźniowie są w stanie żartować i śmiać się.
OPOWIEŚĆ SOBOLEWSKIEGO
Sobolewski opisuje obraz, którego był świadkiem podczas powrotu z przesłuchania. Kiedy przechodził obok Kościoła, gdzie odbywała się Msza zostali wyprowadzeni więźniowie, młodzi ludzie, głównie studenci. Byli bardzo zmęczeni, wyczerpani pobici i chorzy. Mieli ogolone głowy, a nogi mieli skute kajdanami. Najmłodszy z więźniów miał około 10 lat. Chłopiec skarżył się na to, że łańcuchy mu ciążyły i nie dał rady iść. Policmajster jednak to zbagatelizował i pozwolił chłopcu cierpieć. Wśród więźniów Sobolewski dostrzegł swojego przyjaciele Janczewskiego, Był bardzo wychudzony i wyczerpany. Nie tracił jednak poczucia humory. Podtrzymywał innych więźniów i zebranych na duchu. Starał się pokazać zgromadzonym, że jest pełen sił i łańcuchy mu nie ciążą. Jan wspomina jego patriotyzm, który ukazał się w momencie runięcia kibitki kiedy to Janczewski krzyknął 3 razy "jeszcze Polska nie zginęła". Jako ostatniego więźnia wprowadzono wyczerpanego i słaniającego się na nogach Wasilewskiego. Był to drugi przyjaciel Sobolewskiego, który na przesłuchaniu został tak brutalnie pobity, że nie dał rady sam wejść do kibitki. Ostatecznie zmarł pogrążony w ogromnym cierpieniu. Jego śmierć wzbudziła w zgromadzonych żal i współczucie dla więźniów.
W opowieści Sobolewskiego przejawia się jawna martyrologia młodzieży. Najbardziej drastycznym przykładem męczennictwa i cierpienia młodych ludzi jest śmierć Wasilewskiego i męki 10 letniego chłopca. Martyrologia występuje również w scenie 7 tzw. Salonie Warszawskim, kiedy to Adolf przedstawia dzieje Cichowskiego. Innym miejscem występowania motywu męczeństwa jednostki są sceny 3 i 8. Przedstawiona w niej opowieść o Rolissonie i matce jest dowodem na to, żę nie tylko młodzież cierpiała za sprawą narodową.
BAJKA ŻEGOTY
Nowoprzybyły więzień Żegota opowiada zgromadzonym bajkę o diable. który dążył do ukrycia przed Adamem wygnanym z Raju ziarna zboża, które otrzymał od Boga. Zakopał się więc w ziemi, aby nikt go nie znalazł. Wiosną ziarno wydało plon, co rozczarowało diabła. Bajka miała na celu pokrzepienia ducha towarzyszy. W ustach Żegoty miała ona sens alegoryczny, niczym biblijna przypowieść gdyż zakopane ziarna miały symbolizować wywożonych na Sybir uczniów. Diabeł był symbolem cara, a nowe kłosy to przyszłe pokolenia, które powstaną mimo wszelkich przeciwności losu. Bajka zapowiadała ukazany później mesjanizm.
MAŁA IMPROWIZACJA
W małej improwizacji Konrad przejął postawę proroka, któremu dane było ujrzeć przyszłości. Wzniósł się ponda ludzkość w postaci orła, który był symbolem siły, męstwa. Nagła nad orłem pojawił się olbrzymi kruk, który przesłonił całe niebo i nie pozwolił orłowi na dalszy spokojny lot. Czarny kruk to znak niejednoznaczny być może symbolizuje szatańską pychę, która o mało nie doprowadziła Konrada do zguby podczas wygłaszania Wielkiej Improwizacji bądź był to symbol rządów cara, który ograniczał filomatów i filaretów

41.Na czym polega tragizm spiskowca w „ Kordianie" J. Słowackiego - omów temat.

Tragizm patrioty - spiskowca polega na ciągłym dokonywaniu wyborów. Jest on stawiany naprzeciw racji i musi w śród nich odnaleźć tę właściwą.
Sam tragizm przejawia się w tym, że każde posunięcie bohatera, niezależnie od pobudek nim kierujących, okazuje się być błędne. Nieważne co wybierze i tak będzie to tragiczne w skutkach.
Postaci: mickiewiczowskiego Konrada Wallenroda i Kordiana J. Słowackiego są doskonałymi wzorcami bohaterów tragicznych, posiadają wszystkie charakterystyczne dla nich cechy.
Osobę Wallenroda stworzył A. Mickiewicz w latach 1825/27 w czasie pobytu na zesłaniu w Rosji. Zastosował tu kostium historyczny: o niektórych sprawach nie mógł pisać wprost przeniósł wiec akcję w odległą przeszłość. Zastosował również poetykę maski : przedstawił głównego bohatera jako człowieka zmuszonego do przyjęcia postawy dwulicowości .
Walter Alf przeciwstawiał się układom polityczny, za wszelką cenę chciał zniszczyć Zakon i uratować swoją ojczyznę.
Stanął on przed ciężkim wyborem między ojczyzną a ukochaną kobietą.
Z pomocą Aldony podjął decyzję o rozstaniu i udaniu się na ratunek Litwie.
Działał on z pobudek patriotycznych, lecz z góry wiedział, że przyniesie to jego osobistą klęskę. Jedna tragiczna decyzja pociągnęła za sobą kolejną: Wallenrod musiał porzucić swoje zasady i idee, aby walczyć podstępem i zdradą, ponieważ był to jedyny sposób uratowania ojczyzny.
Mimo ciągłych wyborów prowadzących go do klęski moralnej, nie utracił cech średniowiecznego rycerza . Musiał popełnić samobójstwo, bo zdawał sobie sprawę z tego, że wygrał to o co walczył , ale przegrał swoje życie: nie mógł być z ukochaną kobietą, żyć zgodnie z wyznawanymi zasadami, nie mógł też nic więcej zrobić dla Litwy - jego misja została skończona.
Zachowanie Wallenroda ma cechy prometejskie: jest gotów do najwyższego poświecenia w imię dobra własnego narodu.
Z kolei Kordian - bohater wykreowany przez J. Słowackiego w roku 1833 w Genewie - był zupełnym przeciwieństwem Konrada, osobą słabą psychicznie, niezdolną do podejmowania decyzji. Postawiony przed wyborem nie potrafił go dokonać.
Już na początku utworu poznajemy go jako apatycznego, znudzonego młodzieńca, niechętnego światu i życiu, nie potrafiącego obrać sobie jakiegoś celu. Jego stan psychiczny doprowadza go do nieudanego samobójstwa. Znajdujemy tu pierwszą oznakę nieudolności Kordiana, jego słabości i niezdecydowania.
Następnie spotykamy go jako już dojrzałego młodzieńca. Poznaje on wartość miłości kupionej za pieniądze. Dowiaduje się o stosunku papieża do narodu polskiego, mówi on: ,, Na pobitych Polaków pierwszy klątwę rzucę."
Ta wypowiedź wstrząsa Kordianem; osoba, która była dla niego jedynym autorytetem i podporą, okazuje się być w jego mniemaniu zdrajcą. W tym momencie dokonuje się w Kordianie przemiana wewnętrzna, formuje się w nim patriota, odnajduje swój cel w życiu - postanawia walczyć o wolność ojczyzny. Rozbudza się w nim uczucie wyjątkowości, mówi o sobie: ,,Jam jest posąg człowiek, na posągu świata".
Postanawia zrealizować swój cel. Podejmuje się zabicia cara. Wierzy, że czyn ten będzie zbawieniem dla ojczyzny.
Wie jednak, że jeśli zabije cara, popełni śmiertelny grzech zabójstwa, a przede wszystkim królobójstwa - a taki czyn nie mieści się w kodeksie rycerskim. Znów ukazuje się niezdecydowanie i zmienność poglądów Kordiana.
Walka Strachu i Imaginacji, czyli walka pomiędzy obowiązkiem moralnym a instynktem samozachowawczym, który nakazuje mu odstąpienie od powziętego zamiaru, zupełnie go wykańcza.
Próba zabójstwa zostaje udaremniona przez jego własną psychikę. Pada zemdlony przed drzwiami komnaty cara. Pokonały go jego własne niezdecydowania i słabość. W tym właśnie mieści się tragizm Kordiana - w nim samym.
Na tym też polegał tragizm uczestników powstania. Byli osamotnieni w swojej walce, podobnie jak Kordian odznaczali się biernością, nadwrażliwością, byli niezdolni do czynu. Tworząc osobę Kordiana, Słowacki chciał ukazać jedną z przyczyn upadku powstania listopadowego - jego uczestników.
Mimo, że Wallenroda i Kordiana dzieli tak wiele, łączy ich chęć walki o ojczyznę, jej niepodległość, wolność. Obaj w związku z tym stają przed trudnymi wyborami, staja się patriotami - spiskowcami.
Jednak ich tragizm przejawia się w dwojaki sposób: u Konrada przejawia się w trudności dokonania właściwego wyboru, konieczności wielu wyrzeczeń, u Kordiana zaś w niezdolności podejmowania jakichkolwiek decyzji czy czynów.

42.Omów genezę i tło historyczne „Pana Tadeusza" A. Mickiewicz

Pomysł napisania "Pana Tadeusza" zrodził się w myślach Mickiewicza podczas jego pobytu w Wielkopolsce, w dworku Śmiełów. Jedną z najważniejszych przyczyn było rozczarowanie Mickiewicza do Wielkiej Emigracji. Pierwszy Zamiar był skromny. Miał to być Poemat sielankowy w rodzaju "Hermana i Doroty" Goethego, ale w ciągu kilkunastu miesięcy pracy poety ( od listopada 1832 r. do czerwca 1834 r.) Utwór rozrósł się do rozmiarów epopei. Tworząc na Emigracji w Paryżu, Mickiewicz stykał się z "polskim piekłem", czyli ugrupowaniami politycznymi, które miały różne poglądy wydobycia ojczyzny z niewoli. Wciąż toczyły się spory:
Dlaczego upadło Powstanie listopadowe ?
Jak dalej walczyć o Niepodległość ?
Jaka powinna być przyszła niepodległa Polska ?
Na wszystkie te pytania Poeta usiłował odpowiedzieć w swoim dziele. Ma więc ono Charakter polityczny i na pierwszy Plan wysuwane są sprawy narodowe. Tematyka utworu jest różnorodna:
zabawy i spory graniczne szlachty,
miłosne perypetie bohaterów.
Tłem tego wszystkiego są Wydarzenia epoki napoleońskiej.
Utwór posiada dwa tytuły i podtytuł.
"Pan Tadeusz, czyli Ostatni Zajazd na Litwie" "Historia szlachecka z r. 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem."

Akcja utworu toczy się na Litwie w Soplicowie i okolicy. Trwa 5 dni w lecie 1811 r. i 2 dni wiosną 1812 r.
Drukiem Utwór ukazał się w Paryżu w kwietniu 1834 r.

43.Podaj główne cechy literatury romantycznej.

Cechy literatury romantycznej

Literatura miała przede wszystkim wyrażać indywidualne cechy myślenia jednostki twórczej, występując zarazem w imieniu zbiorowości, społeczeństwa, narodu, przy czym poeta kreował się na jego przywódcę, proroka, wieszcza, geniusza zdolnego wszystko przeniknąć. Pomagała mu w tym wyobraźnia i nieskrępowane natchnienie, co prowadziło niekiedy do frenezji (świat przedstawiony jako szaleństwo zbrodni, namiętności, okropności i immoralizmu uwolnionego od rozumowych przesłanek).
W przeciwieństwie do oświecenia, romantyzm zdystansował się od klasycznych wzorców literatury antycznej (tzw. literatura Południa), przeciwstawiając im "literaturę Północy": tradycje narodowe (szczególnie związane ze średniowieczem), twórczość ludową (np. ballada), mitologie ludów Europy, motywy orientalne i biblijne swoiście interpretowane.
Ewolucji uległy także formy literackie, powstały nowe gatunki mieszane, jak poemat dygresyjny, powieść poetycka i powieść historyczna, której twórcą był W. Scott (tzw. walterskotyzm). W Anglii tendencje preromantyczne pojawiły się od poł. XVIII w., szczególnie w wierszach R. Burnsa i W. Blake'a

44.„Wielka Improwizacja" z „Dziadów" cz. III jako przykład indywidualizmu romantycznego - zaprezentuj temat.

Indywidualizm Romantyczny Wielkiej Improwizacji

  Konrad, którego Mickiewicz uczynił poetą, cenionym przez przyjaciół i obdarzonym improwizatorskim talentem, ma wiele cech samego autora. Konrad w scenie II wygłasza monolog zwany "WIELKĄ IMPROWIZACJĄ". Fragment ten jest owocem niezwykłego natchnienia poetyckiego, jednocześnie kreuje on Konrada na głównego bohatera utworu, czyni z niego wielkiego patriotę, gotowego oddać swe życie w obronie własnego narodu, stawia go ponad współwięźniami, których Konrad przewyższa siłą uczucia, talentem, niezwykłą indywidualnością. Konrad nosi też takie samo imię jak poprzedni bohater Mickiewicza, co wskazuje na to, że obie postacie reprezentują tę samą ideę - nie mogą pogodzić się z niewolą swojego narodu. "WIELKA IMPROWIZACJA" to owoc długich, samotnych przemyśleń, których wynikiem było uświadomienie sobie tragedii narodu. Konrad buntuje się przeciw nieszczęściom, szuka ratunku w ufności religijnej, ale jednocześnie oskarża Boga o obojętność wobec własnego narodu. W szczytowym momencie niezwykłego uniesienia, Konrada ogarnia poczucie niezwykłej potęgi, równej mocy boskiej:
    "Dziś mój zenit, moc moja dzisiaj się przesili
     Dziś poznam, czym najwyższy, czylim tylko dumny".
   Konrad mówi o swej wielkiej miłości do ojczyzny, którą tak bardzo pragnie widzieć szczęśliwą i wolną. W tym celu żąda od Boga, aby mu dał moc panowania nad światem, wówczas będzie rządził ludźmi czystym aktem woli - uczuciem. Bunt przeciwko obojętnemu na nieszczęścia ludzi Bogu wyraża się w trzech kolejnych bluźnierstwach: Bóg nie jest miłością, lecz mądrością, miłość to tylko omyłka Boga, a Bóg nie jest ojcem świata, lecz jego carem. Konrad czuje, że nadeszła wielka chwila, chce jak mityczny Prometeusz podjąć samotną walkę z Bogiem w celu uszczęśliwienia narodu. To równanie się z Bogiem jest przejawem wielkiego indywidualizmu Konrada, jego zarozumiałości i pychy. Utożsamianie się z ojczyzną, chęć podjęcia samotnej walki o dobro narodu, uszczęśliwienia ludzi przez jednostkę - taką postawę bohatera nazwano prometeizmem, od imienia mitycznego Prometeusza, który wbrew boskiej woli darował ludziom ogień, uczył ich różnych rzemiosł i umiejętności, a za co poniósł surową karę. Buntujący się przeciwko Bogu Konrad, mimo swego patriotyzmu i umiłowania narodu, którego cierpienia odczuwa jak swoje własne, ponosi klęskę. Bluźnierstwa wypowiedziane przez Konrada powodują, że popada on w moc szatana. Tak więc mimo że Adam Mickiewicz nie przedstawił bezpośrednio wydarzeń związanych z powstaniem listopadowym poprzez "WIELKĄ IMPROWIZACJĘ", wypowiedział się na temat przyczyn jego klęski. Skrytykował to, że Konrad działa w osamotnieniu, świadomie wywyższa się ponad ludzi, o których szczęście i wolność chce walczyć:
    "...z góry na ludy spoziram (...)
     Gdzie człowiek, co z mej pieśni całą myśl wysłucha".
   Podobnie spiskowcy zaprzepaścili wielką szansę zwycięstwa, ponieważ nie pomyśleli o tym, aby zaangażować do walki cały naród

45.Omów motyw pielgrzyma na wybranych przykładach liryki romantycznej.

Pielgrzym i tułacz:

W utworze „Księgi Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego” mamy do czynienia z pielgrzymem-apostołem narodowych ideałów, pielgrzymem-narodem, który ma przewodzić w wyzwoleniu całej ludzkości. „Księgi Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego” to utwór nawiązujący do Biblii, wskazujący wyjątkową rolę i przesłannictwo polskiej emigracji. W pierwszej części dzieła przedstawiony jest obraz dziejów narodu, aż do upadku Polski, czyli klęski powstania listopadowego. Poeta pisze, że wolność przyniesiona na ziemię przez Chrystusa pogwałcili królowie zaborcy. Uważa, że Bóg tworząc ludzi obdarzył ich wolnością, a feudalna tyrania i mieszczański materializm są zaprzeczeniem wolności, a więc woli Bożej. Zaś rozbiory Polski były najjaskrawszym pogwałceniem woli Boga. Mickiewicz zawarł w utworze mesjanistyczne proroctwo, że naród polski wywiedzie narody europejskie z niewoli, spełniając analogiczną rolę jak Chrystus do narodu żydowskiego. Dlatego też emigranci z drugiej części utworu, „W Księgach Pielgrzymstwa” - Polacy, zostali przedstawieni jako pielgrzymi podejmujący wędrówką do „Ziemi Obiecanej”, czyli wolnej ojczyzny. Walka o wolność jest więc realizacją woli bożej. Doświadczenia Polaków w bojach o niepodległość oraz ich ofiarność czynią ich apostołami wolności. Oni pielgrzymi-apostołowie są początkiem i wypróbowaną kadrą przyszłej światowej rewolucji ludów, która miała by doprowadzić do powszechnego wyzwolenia i bohaterstwa narodów

46.Opowiedz treść najsłynniejszych scen z III cz. „Dziadów" A. Mickiewicza.

Scena I - więzienna rozgrywa się w celi gorącego patrioty - Konrada, w
wieczór wigilijny. Następuje spotkanie więźniów, na którym opowiadają
oni sobie wzajemnie o metodach carskich prześladowców. Część z więźniów
została zamknięta w więzieniu bez przedstawienia dowodu winy a ci,
którzy byli już uwięzieni byli morzeni głodem, nie mogli się także
spotkać z najbliższymi na widzeniu jak na przykład Rollinson. Niektórzy
z nich jak na przykład Jan Sobolewski, podczas prowadzenia na śledztwo
przez miasto mieli możliwość obserwowania wywożonych na Sybir
skazańców, bardzo często ludzi bardzo młodych, którzy jednak pomimo
skucia kajdanami, zachowywali się bardzo dzielnie i do końca
manifestowali walkę o niepodległość Polski, jak na przykład wychudły i
poszarzały więziony Janczewski. Pomimo zniszczenia fizycznego tego
człowieka przez strażników carskich, duchowo był bardzo silny, i gdy
kibitka, w której siedział ruszyła zaczął śpiewać: "Jeszcze Polska nie
zginęła". Ukazany jest również w tej scenie Wasilewski - inny więzień
podczas śledztwa pobity tak okrutnie, że nie mógł iść o własnych siłach
i niczym Chrystus z rozkrzyżowanymi rękami był niesiony przez innych
więźniów.
"Salon warszawski" to scena VII - przedstawiająca różne warstwy
społeczeństwa polskiego oraz ich problemy. Jest więc tu ukazane
służalstwo elity arystokratycznej zgromadzonej w literackim salonie
jenerała Wincentego hrabiego Krasińskiego. Arystokracja związana z
dworem carskim i namiestnikiem Nowosilcowem troszczy się jedynie własny
interes, natomiast los ojczyzny jest jej najzupełniej obojętny. Do tego
towarzystwa zaliczają się ludzie siedzący przy stole, a więc wysocy
urzędnicy, generałowie, oficerowie, damy, i "oficjalni" literaci.
Wiodącym tematem rozmów jest urządzanie kolejnych zabaw i przyjęć oraz
narzekanie na nudę. Ci zaprzedani reżimowi literaci są przedstawieni
przez Mickiewicza z ironią, gdyż jeden z nich stwierdza: "Nasz naród
scen okropnych, gwałtownych nie lubi...|Słowianie, my lubim sielanki".
Natomiast druga część gości to ludzie młodzi, rozmawiający - w
przeciwieństwie do arystokracji - po polsku, a nie po francusku. Gardzą
oni sprzedajnymi rodakami, a tematem ich rozmów - jak na patriotyczną
młodzież przystało - są pełne przygnębienia, ale i woli walki sprawy
dotyczące spraw niepodległości oraz cierpienia uwięzionych
współtowarzyszy. Jeden z pośród nich stwierdza nawet: "Teraz Polska
żyje, kwitnie w ziemi cienicach, Jej dzieje na sybirze, w twierdzach i
więzieniach". Scena ta jest przypomnieniem dramatu młodzieży
filomackiej, ale także jest oskarżeniem caratu, jego zniewalającej
władzy oraz postawy części społeczeństwa uległego wobec zaborcy,
usiłującej za wszelką cenę zaskarbić sobie jej przychylność.
Najdobitniejszą krytykę poeta wyraził poprzez wypowiedź piotra
Wysockiego na zakończenie tej sceny: "Nasz naród, jak lawa, Z wierzchu
zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie
wyziębi; Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi!"
Również scena zatytułowana "Pan Senator" przedstawia problemy dręczące
naród polski pod jarzmem niewoli. Ukazani tu zostają zausznicy
Nowosilcowa - dr Wacław Pelikan - postać autentyczna, oraz noszący
znamiona Augusta Becu (ojczyma Słowackiego) - doktor. Te dwie postacie
ukazane są w momencie, gdy wraz z Nowosilcowem obmyślają pozbycia się
niewygodnego więźnia, zamiast zająć się próbą jego uwolnienia O
Rollinsonie, o którym tu mowa, i o jego męczeństwie chodzą po Wilnie
wspaniałe legendy, co jest bardzo nie na rękę władzom carskim.
Mickiewicz przedstawia też karę, z jaką mogą się spotkać zdrajcy narodu
polskiego - Doktor zostaje zabity podczas burzy przez piorun, a więc
dosięga go ręka sprawiedliwości

47.Podaj i omów dwa znaczenia pojęcia „romantyzm"

1 znaczenie - Nurt ideowy i artystyczny dominujący w kulturze europejskiej w I połowie XIX w. Nurt ten przybierał w każdym kraju różna postać,ale miał też wspólne cechy:

Poetyczność, mająca najlepiej wyrażać duchową naturę sztuki

2 znaczenie - Określenie epoki, w której dominował nurt romantyczny w kulturze.

Wywodzi się od ”romans” ten z kolei od języków romańskich, w których był pisany a języki biora swoja nazwę od Ramy (Rrzym)

48.Scharakteryzuj wybraną postać kobiecą z „Pana Tadeusza" A. Mickiewicza.

Najbardziej wyrazistą postacią kobiecą „Pana Tadeusza” jest Telimena. Choć nie wiemy dokładnie jaki stopień pokrewieństwa łączy ją z inną bohaterką - Zosią, nazywana jest przez nią „ciocią”. Przed laty była przyjaciółką jej matki - Ewy Horeszkówny. Telimena to dojrzała kobieta, obyta w arystokratycznych środowiskach Petersburga, która świadoma jest swojej urody i w pełni potrafi wykorzystać siłę swojego uroku. Prawdopodobnie jest ona wdową, która poszukuje męża. Początkowo pod jej urokiem pozostaje młody Tadeusz, który po przyjeździe do Soplicowa otrzymuje od uroczej kobiety kluczyk do sypialni. Flirt doświadczonej kobiety i młodzieńca kończy się rozstaniem, jednak dostarcza Mickiewiczowi licznych pretekstów do stworzenia żartobliwych scen z udziałem tejże pary, jak choćby słynna scena w świątyni dumania, z księgi V, w której to Telimena z pomocą Tadeusza próbuje odeprzeć atak mrówek.

Telimena stara się także zawładnąć sercem Hrabiego i jawnie go kokietuje. Jednak młodzieniec nie jest skory do ożenku ze starszą od siebie kobietą. W końcu Telimenie udaje się zaciągnąć do ołtarza Rejenta, staromodnego szlachcica, którego zmusza do wyrzeczenia się kontusza i nałożenia francuskiego stroju

49.Zaprezentuj romantyczne widzenie świata w balladzie „Romantyczność" A. Mickiewicza.

„Oda do młodości” jest to utwór napisany w Kownie w 1820 roku. Stanowi on dowód ścierania się klasycznych reguł z nowymi, romantycznymi tendencjami. Oda wyraża dążenie do powszechnego szczęścia, przekonanie o konieczności likwidacji zła, wezwanie do walki o postęp i dobro ludzkości, do przebudowy świata. Kompozycja utworu została oparta na kontraście między zmaterializowanym światem samolubów, a młodymi którzy kierują się szlachetnymi ideałami. Głównym motywem konstrukcyjnym jest widok z lotu ptaka. Widać martwy świat, płaza w skorupie, a dzieki skrzydłom można odlecieć krainę ułudy. W dalszej części utworu motyw lotu zostaje zastąpiony obrazem walki, w której żadna ofiara nie idzie na marne, bo staje się kolejnym szczeblem w drodze do postępu i wspólnego szczęścia. W ostatniej zaś części wiersza odnajdujemy obraz nowego świata, wyłaniającego się z zamętu ducha. Oda łączy w sobie w sposób harmonijny elementy klasyczne z romantycznymi.

„Romantyczność” „A. Mickiewicza jako poetycki manifest romantyków . Utwór ukazał się w 1822 r. w Wilnie w tomie ,,Poezje” i rozpoczyna romantyzm w Polsce. Jest utworem programowym romantyzmu. Ma charakter udramatyzowanej scenki, w której obłąkana dziewczyna Karusia rozmawia ze swoim zmarłym kochankiem, którego widzi co noc we śnie. Dziewczyna prosi ukochanego aby jej nie opuszczał, choć trochę się go obawia. Obłąkanej dziewczynie przygląda się tłum wiejskich ludzi i mędrzec Lud współczuje rozpaczającej dziewczynie, solidaryzuje się nimi poeta (narrator), natomiast mędrzec (Jan Śniadecki) szydzi z rozpaczającej dziewczyny i ludzi. Ballada wyróżnia typowo romantyczny pogląd o wyższości uczucia nad rozumem. Romantyczne jest też poczucie niezrozumienia i osamotnienia Karusi i motyw nieszczęśliwej miłości.

50.Wiersze romantyków jak „ skargi wygnańców" - przedstaw temat w oparciu o przykłady.

Jednym z częstszych motywów literackich w tym okresie, była figura pielgrzyma - tułacza. Pielgrzym to człowiek wędrujący do miejsca kultu religijnego, składający Bogu w ofierze swą uciążliwą często wędrówkę. Pątnik chce uzyskać w ten sposób odkupienie za grzechy lub wyjednać łaski. W literaturze romantycznej termin ten ma trochę inne znaczenie. Romantyczny pielgrzym jest pozbawiony ojczyzny. Musiał ją opuścić, gdyż jego kraj zajął okupant czy zaborca, przeciw któremu wygnaniec występował. Dlatego teraz nie może tam powrócić, bo czeka go represje, aresztowanie, a nawet śmierć. Z kolei symbolem okrutnego władcy i tyrana stał się dla Polaków rosyjski car. Jak łatwo się domyślić, motyw pielgrzyma - tułacza związany jest w polskiej literaturze ze środowiskiem tzw. Wielkiej Emigracji. Po upadku powstania listopadowego nastąpił wielki exodus uczestników tego zrywu narodowego, którzy emigrowali w przeważającej części do Francji, lecz również Anglii, Niemiec i Ameryki. Motyw ten pojawił się jednak już nieco wcześniej, w latach dwudziestych, w twórczości Adama Mickiewicza. Po represjach aparatu carskiego, które dotknęły zaangażowaną patriotycznie wileńską młodzież, poeta wyruszył w podróż po Rosji. Już wtedy zaczęła się tułaczka Mickiewicza. Artystycznym owocem tej podróży stał się cykl osiemnastu utworów zwanych "Sonetami krymskimi". W przeważającej części tych utworów pojawia się temat pielgrzymowania. Pomimo cudownych widoków Krymu czy akermańskich stepów, poeta nie może stłumić swojej tęsknoty do ojczyzny. Jego miejsce urodzenia, rodzinne strony jawią mu się stokroć piękniejsze niż te wspaniałe górskie krajobrazy, morskie widoki czy stepowe równiny. Poświęcony tym przeżyciom jest na przykład znamiennie zatytułowany sonet "Pielgrzym". Tak więc bohaterem "Sonetów krymskich" jest romantyczny wygnaniec i tułacz, którego wędrówka ma metafizyczny charakter. Jest czymś więcej, niż tylko poszukiwaniem zmysłowych dążeń. Do metafizycznych refleksji, poszukiwania esencji życia skłania poetę dzika przyroda, która jest wyrazem mocy Boga. Podmiot liryczny cyklu, to wrażliwy na emocje człowiek, który stara się poetycko uporządkować swoje wnętrze i otaczającą go rzeczywistość. Jego tęsknota jest tak przemożna, że każdy kolejny widok czy nowy obraz przywołuje wspomnienie tego, co stracił. Niepowodzeniem kończą się wszelkie próby ukojenia bólu i tęsknoty za ojczyzną. Piękny krajobraz tylko na moment budzi zachwyt, już za chwilę przychodzi udręka pielgrzyma - tułacza. Poeta zwraca swe myśli ku ostatecznym, zadaje sobie pytania o kwestie przemijania, śmierci a także nieskończoności, której wyrazem jest dzika przyroda. Pojawia się pewnego rodzaju pośrednik między wędrowcem a wschodnią przyrodą, mieszkaniec tamtych terenów, Misza. Dzięki niemu podróż nabrała charakteru pielgrzymki, w czasie której namacalna stała się potęga Stwórcy. W trakcie swej wędrówki poeta zdaje się słyszeć "głos Litwy", wołanie niedostępnej dla niego ojczyzny. Na obraz przyrody wciąż nakłada się pryzmat przykrych doświadczeń poety - wygnańca. Dwupłaszczyznowość "Sonetów krymskich" ma duży wpływ na znakomite walory poznawcze i artystyczne tego cyklu.

Kolejny cykl poetycki Mickiewicza pod tytułem "Liryki lozańskie" powstały w końcu lat trzydziestych. To dzieło również było wyrazem uczuć polskich emigrantów. Pokazywało ich tęsknotę za ojczyzną, uczucie zagubienia w obcym kraju, w którym przyszło im żyć, po opuszczeniu rodzinnego kraju. W piątym utworze cyklu pod tytułem "Nad wodą wielką i czystą" znajdujemy znów znajomy motyw pielgrzyma - tułacza:

"Skałom trzeba stać i grozić,

Obłokom deszcze przewodzić,

Błyskawicom grzmieć i ginąć,

Mnie płynąć, płynąć, płynąć."

Motyw ten pojawia się także w innych dziełach Adama Mickiewicza. W Epilogu eposu "Pan Tadeusza" znajdujemy nawiązanie do wygnańczego losu poety, jego cierpienia i tułaczki. Pisanie poematu przywołującego kraj lat dziecinnych próbuje było osłodą ciężkiego życia poety "na paryskim bruku". Pozwoliło powrócić mu w myślach do opuszczonego kraju, do wytęsknionej przez wszystkich emigrantów Polski. Podobny do Mickiewicza los stał się udziałem Cypriana Kamila Norwida, który również przebywał na emigracji, a wyraz jego tęsknoty za krajem znajdujemy w wierszach poety, który w swoim utworze "Moja piosnka II" mówi bezpośrednio:

"Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba

Podnoszę z ziemi przez uszanowanie

Dla darów Nieba...

Tęskno mi, Panie...”

51.Wymień cechy bohatera romantycznego.

Cechy bohatera romantycznego:

- buntownik przeciw zastanym normom, skostniałemu światu
- odkrywca, ciekawy świata
- nieszczęśliwie zakochany
- podróżnik, wrażliwy na piękno natury, poszukujący samego siebie
- tajemniczy, skryty, izolujący się od otoczenia, wyniosły często ironiczny
- religijny, często buntujący się, bluźnierczy wobec Boga
- patriota, buntownik o wolność
- metamorfoza, przemiana duchowa
- poświęcenie dla ojczyzny, utożsamia się z nią, przekonany o własnej wartości
- wrażliwy, marzy o sławie, docenieniu własnych czynów
- świadomy swoich błędów, niemorlanych czynów, pragnie je odpokutować, gdyż chce osiągnąć zbawienie
- egoizm, pewność siebie, indywidualizm
- niezdecydowanie, rozdarcie wewnętzrne, zmiennie nastroje, kierowanie się emocjami
- czesto odczuwający swoją moc (nadprzyrodzoną) i potęgę
- nie chce dożywac własnej starości

52.Zaprezentuj problem martyrologii młodzieży w II cz. „Dziadów" A. Mickiewicza.

Martyrologia narodu w "Dziadach" cz. III

Akcja pierwszej sceny rozgrywa sie w celi Konrada, w klasztorze bazylianów, zamienionym wówczas na wiezienie. Wiezniowie spotykaja sie w wieczór wigilijny w jednej celi, opowiadaja o nieprawnych sposobach wiezienia, bez przedstawienia dowodów winy, o metodach stosowanych podczas sledztwa. Powszechne bylo morzenie glodem, podawanie niestrawnego jedzenia. Jeden z wiezniów mówi:
"Tydzien nic nie jadlem
Potem jesc próbowalem, potem z sil opadlem
Potem jak po truciznie czulem bóle, klucia,
Potem kilka tygodni lezalem bez czucia
Nie wiem, ile i jakiem choroby przebywal,
Bo nie bylo doktora, co by je nazywal".
Inny z wiezniów, Jan Sobolewski, byl prowadzony na przesluchanie przez miasto i mial wówczas okazje obserwowac wywóz skazanców na Sybir. Takze lud zgromadzony w pobliskim kosciele wylegl na ulice, ze zgroza i przerazeniem obserwujac przebieg wydarzen. Skazancami byli mlodzi ludzie, nawet bardzo mlodzi. Sobolewski twierdzi, ze widzial wsród nich nawet dziesiecioletnie dziecko, które nie moglo udzwignac
dziesieciofuntowych kajdan, nogi dziecka byly do krwi poobdzierane lancuchem. Wsród uwiezionych Jan Sobolewski rozpoznal swego
przyjaciela Janczewskiego. Zmienil sie on bardzo - wychudl, postarzal, ale cierpienie nadalo szlachetny wyraz jego twarzy. Janczewski nie zauwazyl towarzyszacego Sobolewskiemu kaprala, totez gestem i wyrazem twarzy dawal do zrozumienia, ze bardzo sie cieszy z uwolnienia
przyjaciela. Janczewski wzruszyl Sobolewskiego swa szlachetna i patriotyczna postawa. Stojac dumnie w kibitce wodzil wzrokiem po placzacym tlumie, jakby chcial powiedziec: "nie bardzo mnie boli". W momencie kiedy kibitka ruszyla, Janczewski zdjal kapelusz, podniósl w góre reke, krzyknal trzykrotnie mocnym glosem: "Jeszcze Polska nie zginela".
Ostatnim wiezniem wyprowadzonym z ratusza byl Wasilewski, okrutnie bity w czasie sledztwa, nie mógl isc o wlasnych silach, spadl od razu z pierwszego stopnia schodów. Opis Wasilewskiego z rozkrzyzowanymi rekami sugeruje analogie miedzy cierpieniem Chrystusa na krzyzu a meka narodu polskiego. Martyrologia mlodziezy polskiej w oczach opowiadajacego
urasta do rangi rzezi niewiniatek zarzadzonej przez Heroda - cara:
"Przyjm te spod sadów cara ofiare dziecinna,
Nie tak swieta ni wielka, lecz równie niewinna."
- zwraca sie Sobolewski w modlitwie do Boga.
Inny, równie przejmujacy obraz meczenstwa narodu polskiego zostal przedstawiony w scenie noszacej tytul "Salon warszawski". Adolf opowiada zgromadzonemu przy drzwiach salonu towarzystwu o meczenstwie Cichowskego. Cichowski byl uroczym mlodziencem, dusza kazdego
towarzystwa, ulubiencem dzieci. W niedlugim czasie po slubie zostal aresztowany, po czym upozorowano jego samobójstwo, pozostawiajac plaszcz i kapelusz nad brzegami Wisly. Mówiono takze o torturach stosowanych w sledztwie, o karmieniu sledziami bez podawania picia, o pojeniu opium, o straszeniu noca. Zona starala sie o uwolnienie meza, ale niestety, bezskutecznie. Po latach bezowocnego sledztwa przywieziono Cichowskiego do domu, potajemnie, zmuszono zone do podpisania oswiadczenia, ze maz wrócil zdrowy z Belwederu. Przebyte sledztwo, okrutne tortury stosowane w trakcie przesluchan spowodowaly, ze Cichowski powrócil do domu z objawami choroby psychicznej. Zmienil sie takze wyglad zewnetrzny Cichowskiego. Byl opuchniety od zlego jedzenia i wilgoci, blady, pomarszczony, mimo mlodego wieku calkiem
wylysial, a cierpienia dlugoletnich przesluchan i bezsennych nocy odbily sie niezatartym pietnem w jego oczach. Adolf konczac opowiadanie plakal nad losem Cichowskiego, gleboko wzruszona byla grupa stojacych przy drzwiach polskich patriotów.

Represje i przesladowania stosowano takze wobec nieletnich uczniów gimnazjum, wsród których zalazl sie syn pani Rollison. Zrozpaczona matka przychodzi przychodzi blagac senatora Nowosilcowa o laske dla jedynego syna, który juz rok trzymany jest w wiezieniu o chlebie
i wodzie. Wreszcie uzyskuje obludna - jak sie okazuje - obietnice rychlego zajecia sie sprawa syna. W istocie Nowosilcow z urzednikami i doradcami obmysla plan zrecznego pozbycia sie wieznia, o którego meczarniach wiesci kraza po Wilnie. Scena balu u senatora zostaje nagle
przerwana okrutnym krzykiem zrozpaczonej matki, która wtargnela do sali balowej, aby odslonic przed Nowosilcowem jego wlasne okrucienstwo. Nieszczesliwa matka, pozbawiona jedynej radosci swojego zycia, rzuca przeklenstwo na Nowosilcowa, zbryzganego niewinna krwia tylu mlodych ludzi.

Przytoczone przyklady martyrologii narodowej maja znaczenie symboliczne - informuja czytelnika, w jaki sposób przesladowano Polaków, jak tepiono wszelkie objawy patriotyzmu, którego nosicielami byla w przewazajacej mierze polska mlodziezy

53.Jaki obraz rewolucji wyłania się z lektury dramatu „Nie - boska komedia" Z. Krasińskiego -omów temat.

Autor "Nie-boskiej komedii" Zygmunt Krasiński odsunięty został od wydarzeń Powstania listopadowego przez swego ojca. Stary Krasiński wysłał syna za granicę, chciał go ocalić. Zygmunt Krasiński swoim dramatem, pisanym w Wiedniu i w Wenecji w 1833 roku, próbował odpowiedzieć na pytanie czy jest sens buntu. "Nie-Boska komedia" inspirowana jest rewolucją francuską i wiadomościami, które Zygmunt Krasiński posiadł na temat powstania listopadowego. Rewolucja francuska - burżuazyjna ( bourgeois - obywatel ) to bunt sklepikarzy, rzeźników, właścicieli kawiarenek, jednym słowem motłochu miejskiego. Przeciwko min stanęli: król, dwór, arystokracja. W "Nie-Boskiej komedii" widzimy zarówno obóz prostych ludzi, jak i obóz arystokracji. Rewolucja francuska miała zasadniczo zmienić życie Francuzów. Chciano wprowadzić nowe nazwy miesięcy, nowe numerowanie lat, miano zwracać się do wszystkich per "obywatelu". Kler, według rewolucjonistów, należało zupełnie zlikwidować, można mówić nawet o prześladowaniu wszystkiego, co ma związek z kościołem. Z tego wyszedł Krasiński prezentując w utworze obóz rewolucjonistów. Należą do niego ludzie ograniczeni, których jedynym motorem działania jest gromadzona i tłumiona od wieków nienawiść i chęć zemsty, są żądni mordu i krwi:
"Chór rzeźników
Obuch i nóż to broń nasza - szlachtuz to życie
nasze. - Na jedno: czy bydło, czy panów rznąć. -"
W rewolucji potrafią jedynie zauważyć możliwość zdobycia władzy i zemsty:
"Pierwszy Lokaj
Jużem ubił mojego dawnego pana. -
Drugi Lokaj
Ja szukam dotąd mojego barona - zdrowie twoje! -"
Z historii powstania listopadowego wyrasta postać hrabiego Henryka. Oddziały w powstaniu listopadowym składały się przeważnie z takich straceńców jak on. Wraz z postacią Hrabiego pojawia się problem czy warto bronić straconych pozycji? Poświęcenie się dla przegranej sprawy może naprawić godność człowieka, obronić jego honor. Akcja toczy się w okopach św. Trójcy, które znajdują się na Podolu, należącym dzisiaj do Ukrainy. Dramat nie jest więc przekazaniem wydarzeń historycznych, a bardziej studium zdobywania władzy i przewagi. Autor stara pokazać nam co należy sobą reprezentować, kim należy być, aby można było stać się przywódcą walczących. Postaciami, które odpowiadają takim wymaganiom, są hrabia Henryk - przywódca arystokracji i Pankracy - przywódca strony przeciwnej, rewolucjonistów. Pojawia się pytanie, czy rewolucja rzeczywiście jest potrzebna? Odpowiedź Krasińskiego brzmi: Tak, ponieważ nie ma innej drogi, aby obalić ludzi, którzy zdradzają ojczyznę, chcą przejść na drugą stronę, poddać się, od pokoleń są zdegenerowani:
( Pankracy o arystokracji w rozmowie z hrabią Henrykiem )
"Ów, starosta, baby strzelał po drzewach i Żydów piekł żywcem. - Ten z pieczęcią w dłoni I podpisem - "kanclerz" - sfałszował akta, spalił archiwa, przekupił sędziów, trucizną przyspieszył spadki - stąd wsie twoje, dochody, potęga. - Tamten, czarniawy (.) cudzołożył po domach, ów (.) służył u cudzoziemców - a ta pani blada (.) kaziła się z giermkiem swoim - tamta czyta list kochanka (.), tamta (.) królów była nałożnicą. - Stąd wasze genealogie bez przerwy, bez plamy."
Tacy ludzie trzymają się jednak bardzo mocno władzy. Rewolucja jest bolesna, ale jest zarazem jedynym narzędziem historii do usuwania takich właśnie ludzi. Nie ma innej rady, należy się poświęcić i walczyć. Rewolucja u Krasińskiego jest anarchistyczna, bez zasad, hasła zostały przez stronę rewolucjonistów potraktowane demagogicznie, często ich próba górnolotnego oratorstwa kończy się powtarzaniem frazesów, bądź pojedynczych wyrazów mówionych przez ich panów:
"Chór Lokai
Zdrowie Prezesa - on nas powiedzie drogą honoru."
Pankracy wie o tym, ze niewielka ilość osób wie o prawdzie rewolucji, że będzie to jedynie zmiana ludzi na stanowiskach rządzących. O własnej sławie marzy Bianchetti, przechrzty chcą również wykorzystać rewolucję społeczną do własnych celów, do przejęcia władzy. Rewolucja stara się stworzyć własne bóstwa, nie istnieje taka dziedzina życia, której nie zawłaszczyłaby. Jednak w końcowej scenie zwycięża Chrystus, a więc siła dobra. Możemy więc powiedzieć, że rewolucja ma częściowy sens, mimo wszystkich swoich okropności. Jest jedynym sposobem zmiany panującego ustroju.

54.Obiaśnij na czym polega mesjanizm „Widzenie księdza Piotra" z „Dziadów cz. lII. A. Mickiewicza.

Bóg nie odpowiedział dumnemu Konradowi, miotającemu się w celi pod presją uczucia, ale odpowiedział skromnemu duchownemu - Piotrowi (nazywał siebie "prochem i niczem"). Ksiądz Piotr przeżył widzenie, które jest odpowiedzią Boga - mistycznym uniesieniem, w którym dane jest mu widzieć dzieje Polski i jej przyszłość. Wizja jest romantyczną realizacją hasła mesjanizmu narodowego, bo ksiądz Piotr widzi dzieje Polski ułożone na wzór dziejów Chrystusa - męczeństwo polskiego narodu ma zbawić inne ludy walczące o wolność.

Widzenie księdza Piotra:
1. Spojrzenie z "lotu ptaka" - splątane drogi wiodące na północ, mnóstwo wozów wiozących Polaków na Sybir. Porównanie cara do biblijnego Heroda - mordercy dzieci.
2. Wizja pojedynczego człowieka, który ocalał i będzie wskrzesicielem narodu.
Jego imię - czterdzieści cztery (mesjanizm jednostki).
3. Naród "związany" i Europa, która "nad nim się urąga". Wizja procesu na wzór losów Chrystusa. Porównanie Gala (Francja) do Piłata, który "umywa ręce", ale jednak wydaje wyrok.
4. Droga krzyżowa - "Naród-Chrystus" dźwiga krzyż ukuty z trzech ludów (trzy zabory), a ramiona rozciąga na całą Europę.
5. Ukrzyżowanie - na wzór Matki Boskiej Naród opłakuje matka Wolność. W bok rani go żołdak Moskal.
6. Wniebowstąpienie - Naród unosi się ku niebu w białej szacie, lecz przemienia się w portret wybawcy - namiestnika wolności.

Wizja jest niejasna. Postać o trzech obliczach stoi na trzech stolicach i trzech koronach - pognębienie zaborców. Powtarza się jego imię - czterdzieści cztery. Obrazy z Widzenia księdza Piotra są niejasne, pełno w nich symboli, niedomówień i zagadek (podobnie jak w objawieniach biblijnych, np. Apokalipsa św. Jana). Losy narodu polskiego ukazane są wyraźnie na wzór dziejów Chrystusa, poszczególne zdarzenia mają swoje analogie - dlatego cała wizja jest literacką realizacją koncepcji: "Polska Chrystusem narodów" (mesjanizm)

55.Scharakteryzuj społeczeństwo polskie ukazane w „Salonie warszawskim -„Dziady" cz. III.

Mickiewicz pragnąc ukazać czytelnikowi całkowity obraz społeczeństwa polskiego w ciężkim okresie rozbiorów , uciemiężenia i prześladowań wprowadza go w towarzyskie życie Warszawy . „ Salon Warszawski” to kontrast między „polka oficjalną” , arystokracją , urzędnikami , ludźmi cieszącymi się łaskami carskich delegatów i zabiegającymi o nie , ludźmi wysoko postawionymi bo bratającymi się z prześladowcami swego narodu , zdrajcami , a „polska prawdziwą” , Polską młodych patriotów , cierpiących , więzionych , katowanych i zsyłanych w ogromne tereny syberyjskich śnieżnych pustyń , za miłość do Ojczyzny , tych którzy przeciwstawiają się jako jedyni , ogromowi władzy cara Rosji.
W salonie jednego z przedstawicieli znakomitych rodów warszawskich zgromadziło się „ kilku wielkich urzędników , wielkich literatów , dam wielkiego dworu , jenerałów”, wokół małego stolika pijąc herbatę i umilając sobie czas wesołą rozmową , wspominając przeszłe bale , nie stroniąc od krytyki. Są to kosmopolici i zdrajcy, jedynym obchodzącym ich tematem są bale i przyjęcia , choć ostatni z nich nie przypadł im do gustu, ganią bowiem jego urządzenie , niezgrabna usługę służby , tańce. Jedna z dam z prawdziwym i szczerym żalem czy sentymentem wspomina bale wydawane przez Nowosilcowa , „ On umiał ugrupować bal na kształt obrazu” , stwierdza a podobna jej kobieta rzecze „śmiejcie się, Państwo , mówcie co się wam podoba / A była to potrzebna w Warszawie osoba” . Towarzystwo to jest zobojętniałe na toczące się wokół nich wydarzenia , na los rodaków na Polskę , skutą kajdanami zaborców , żyją we własnym świecie niewiedzy i odosobnienia.
Zgoła inna rozmowa toczy się wśród Polaków zgromadzonych przy drzwiach , ich myśli zajmuje jedynie Ojczyzna i ludzie dzielący wraz z nimi niewolę . Wywiązuje się wśród nich rozmowa na temat poezji , której nie doceniają kosmopolici , polskości a jeden z nich ,Kamerjunkier , stwierdza „ O Litwie , dalibógże ! mniej wiem niż o Chinach” , wspominają losy Cichowskiego , których opisania podjął się Adolf. Młodzieniec znał Cichowskiego jeszcze gdy był małym chłopcem , wspominał go jako „ wesołego pana” , zawsze chętnego do figli i zabawy . Ten przyjaciel dzieci , wkrótce po swym ślubie niespodziewanie zniknął , poszukiwali go bliscy i rząd , w końcu uznano go za zmarłego , stwierdzono iż utopił się w Wiśle , czego dowodem miał być znaleziony na brzegu płaszcz . Mijały lata , zapomniano o nieszczęściu , lecz z miasta nadeszły wieści iż Cichowski więziony jest od dwóch lat w Belwederze . Chociaż jego żona prosiła , pisała listy i błagała nie udzielono jej żadnych wieści o mężu , dochodziły ja jedynie wiadomości o katuszach jakie tam musiał cierpieć
„ Że mu przez wiele nocy spać nie dozwalano ,
Że karmiono śledziami i pić nie dawano
Że pojono opijum , nasyłano strachy”
Pewnego dnia w progu ich mieszkania pojawili się żandarmi , znacząco nakazując milczenie oddali żonie męża , lecz jakże zmienionego , spuchniętego i otyłego , tą niezdrową otyłością odbierającą życie , wypadły mu wszystkie włosy a wszelkie koszmary minionych lat i przeżyte cierpienia odbijały się w źrenicach , sprawiających wrażenie zastygłych . Człowiek ten po tylu latach strachu i prześladowań nie potrafił odzyskać duchowej równowagi i zaufania do ludzi od których stronił , „ Słońce zda mu się szpiegiem , dzień donosicielem / Domowi jego strażą , gość nieprzyjacielem” .
Towarzystwo zgromadzone przy stoliku tragiczną historie potraktowało jak ciekawy epizod , nadający się idealnie na temat wiersza , bowiem „ nie szkodzi , że przedmiot jest nowy / Szkoda tylko , że nie jest polski , narodowy” , literat nie czujący się Polakiem nie utożsamia się , nie odczuwa wspólnoty z człowiekiem cierpiącym za Ojczyznę , nie rozumie motywów jego postępowania i uporczywego milczenia .
Lecz wewnętrznego ogn
Z rozmowy wywiązała się polityczna dyskusja arystokracji przypominającej zalety dworu , młody , zapalczywy Wysocki , stwierdza iż tacy ludzie jak kosmopolici zapatrzeni w cara nie mogą stać na czele narodu , bowiem
„ Nasz naród jak lawa ,
Z wierzchu zimna , twarda , sucha i plugawa ia sto lat nie wyziębi”

56.Przedstaw racje Pankracego i Męża z „Nie - boskiej komedii" Z. Krasińskiego.

Pankracy " Pierwszy Obywatel" obozu rewolucjonistów i hrabia Henryk, wybrany na dowódcę Okopów Świętej Trójcy, gdzie schroniła się reszta pozostałej przy życiu arystokracji, widzą wiele błędów popełnionych we własnych obozów. Zresztą Krasiński opisując oba obozy, nie opowiada się czy raczej nie faworyzuje żadnego. Bez przemilczeń opisuje okrucieństwo rewolucjonistów ich niszczycielską siłę, lecz i bez specjalnych względów przedstawia zacofanie i wynaturzenia arystokratów. Może dlatego Hrabia Henryk i Pankracy nie są wrogami, a przeciwnikami właśnie, szukają okazji do rozmowy i co paradoksalne są sobie chyba najbliższymi osobami w dramacie. Tylko w rozmowie ze sobą mogą być szczerzy i dopuścić do głosu wątpliwości. Obaj czują, ze są na straconych pozycjach. Pankracy wie, że na krwi i gniewie nie zbuduje szczęśliwego świata, min. dlatego przed śmiercią roi jeszcze, że zaludni wyniszczone wioski, pozwoli ludziom na spokojną prace, bo "inaczej dzieło zniszczenia odkupionym nie jest".. Hrabia Henryk zaś z determinacją prowadzi arystokratów na śmierć, widząc chyba że jedyną ich zasługą w życiu może być bohaterska śmierć, która przynajmniej w części pozwoli zatrzeć ich winy. Zaplatani w walkę i śmierć Pankracy i Hrabia giną wraz ze spełnieniem rewolucji. Jednak nie odnosi ona sukcesu, gdyż jak sam dowódca rewolucjonistów wykrzykuje przed śmiercią "Galilaee vicisti" - "Galilejczyku zwyciężyłeś". Zakończenie dramatu przynosi nie zwycięstwo którejś ze stron, lecz poprzez "ingerencje" Chrystusa ukazuje bezsensowność ludzkich prób kierowania światem. Przecież samo imię Pankracego niesie w sobie znaczenie - Pankracy - z gr. Pankrathos- oznacza wszechwładcę, stworzyciela; i właśnie dowódca rewolucji chce być takim tworzycielem ziemskiego porządku, pokonuje go Bób, prawdziwy i jedyny władca świata i ziemskiego i niebieskiego.

Krasiński pokazuje w swoim dramacie, przewrotnie zatytułowanym "komedią" najrozmaitszych więc przeciwników a nawet wrogów: klasy społeczne, ich dowódców, ale i w ujęciu metafizycznym zwraca uwagę na złożoność natury samego świata. Pokazuje dobro i zło nim kierujące, ale i podobne pierwiastki obecne w każdym człowieku

57.Przedstaw treść i przesłanie wybranej ballady A. Mickiewicza.

A. Mickiewicz „Lilije”

Młoda kobieta zabija swojego męża, po jego śmierci zakopuje ciało na łące przy strumieniu, na grobie zasiewa lilije. Siejąc kwiaty śpiewa radosną piosenkę o tym, że lilije, powinny urosnąć tak wysoko, jak głęboko jest pochowany jej pan.
Po zakopaniu męża, cała zakrwawiona, biegnie do chatki pustelnika. Opowiada mu o tym, jak zdradziła męża, a potem go zabiła. Następnie pyta starca, co robić?! Pustelnik radzi jej wrócić do domu i zapomnieć o wszystkim.
Szczęśliwa morderczyni biegnie przez noc do zamku. Przy bramie zastaje swoje dzieci, pytające, gdzie ich tata. Udziela im wymijającej odpowiedzi, że ojciec został w lesie, za dworem i wieczorem będzie w domu. Dzieci czekały kilka dni, ale po niedługim czasie zapomniały o swoim ojcu.
Tymczasem we dworze nocami słychać kroki w świetlicy i głos nieboszczyka.
Pewnego dnia wracają bracia zmarłego, z wojny. Żona mówi im, że mąż zginął rok temu na wojnie. Bracia stwierdzają, że to nieprawda i niedługo ujrzy ona swojego męża. Przerażona kobieta wyobraża sobie przyjeżdżającego do niej trupa i po chwili mdleje. Po obudzeniu opowiada, że zemdlała z radości na wieść o przyjeździe ukochanego.
Następnego dnia posłali służących, żeby poszukali pana, czekali kilka dni, jednak nie odnaleźli brata. Załamani jego zaginięciem, chcą wracać. Natenczas zachodzi im drogę pani i mówi, że jesień nie jest najlepszą porą do podróżowania i prosi ich, żeby jeszcze trochę poczekali. Po jesieni przyszła zima, potem wiosna - a brat nie wraca. Bracia stwierdzają, że całkiem przyjemnie mieszka im się z młodą gospodynią, jednak dla zachowania pozorów mówią, że chcą jechać. I tym razem zatrzymuje ich kochająca żona, która chce, żeby razem z nią poczekali na męża. Czekają tak do lata, aż wreszcie zupełnie o nim zapominają.
Obaj stwierdzają, że podoba im się bratowa, więc decydują się pójść do niej, żeby dokonała wyboru. Ta, prosi o chwilkę czasu i biegnie do pustelnika prosić o radę. Starzec chce wskrzesić zmarłego męża, lecz za namową pani postanawiają zdać się na los Boży. Każdy z braci ma upleść wianek i oznaczyć go, żeby potem rozpoznać. Kiedy zbliża się już niedziela, czas wesela, pani bierze pierwszy wianek i pyta się czyj on jest, ten, w którym są, lilije?! Starszy brat przyznaje, że to jego, lecz młodszy też tak twierdzi. Panowie się kłócą, który jest właścicielem wianka i przyszłym mężem Pani.
Wtedy otworzyły się drzwi kościoła i wchodzi zmarły mąż wołając, że wieniec jest jego i żona jego. Bracia nie mają się kłócić, ponieważ to z jego grobu zrywali lilije. Cerkiew się zatrzęsła i zapadła w głąb. Kryje ją ziemia a na niej rosną lilije tak głęboko jak leżał pan.

58.Zinterpretuj ostatnią scenę dramatu „Nie- boska komedia" Z. Krasińskiego.

Zakończenie utworu wynika z logiki myśli historiozoficznej Krasińskiego. Historiozofia, czyli doszukiwanie się w historii pewnych prawideł przedstawia tutaj dwie racje: cząsteczkową i nadrzędną. Racjami cząsteczkowymi są dążenia obu przywódców oraz myśl, którą kierowali się w czasie rewolucji. Racją nadrzędną jest jednak Bóg, ostateczny zwycięzca rewolucji. Pankracy jako wódz rewolucji zwycięża, ale na nienawiści nie można budować nowego świata. Chrystus jest mistrzem w dziele stworzenia i On jedynie potrafi tworzyć historię

59.Wymień cechy „Dziadów" cz. III jako dramatu romantycznego.

Cechy dziadów jako dramatu romantycznego:

1. Brak akcji w tradycyjnym pojęciu
2. Luźna budowa dramatu złożonego z odrębnych scen, połączonych tylko wspólną ideą.
3. Połączenie dramatu z liryką i epiką (liryczno - epicki charakter ma Wstęp, epicki charakter mają opowiadania Kaprala Sobolewskiego i Adolfa, liryki - Wielka Improwizacja)
4. Obecność elementów muzycznych jako wpływ opery (pieśni więźniów w sc. I, muzyka balu u senatora)
5. Połączenie rzeczywistości z fantastyką
6. Zerwanie z zasadą trzech klasycznych jedności
7. Oprócz bohaterów jednostkowych występuje bohater zbiorowy - naród

60.Opowiedz, jaki typ patriotyzmu proponuje epoka romantyzmu.

Mickiewicz w "Dziadach" pokazał, co znaczy najprawdziwszy patriotyzm, najgłębsze umiłowanie własnego narodu. Pokazał też, jak daleko może się posunąć jednostka, identyfikująca się ze swoją nacją. Wyrażone to zostało w słynnej "Wielkiej Improwizacji", czyli monologu Konrada, głównego bohatera dramatu. Konrad, który przez Mickiewicza uczyniony został poetą, wygłasza mowę, będącą świadectwem jego niezwykłej mocy poetyckiej, a także niezwykłej miłości, jaką darzy on swój naród. Jest on gotów na wszystko, by przyczynić się do jego wyzwolenia, dla jego dobra., nawet na śmierć i nawet na konflikt z samym Bogiem. "Wielka Improwizacja" jest bowiem również wielkim oskarżeniem Najwyższego o obojętność wobec cierpień Polaków, o sprzyjanie, poprzez bierność, złu. Konrad, czując w sobie moc poetycką, będącą mocą tworzenia równą mocy boskiej, żąda od Stwórcy, by ten dał mu "rząd dusz", by mógł rządzić ludźmi tak, by wyzwalać ich i czynić szczęśliwymi. Według Konrada, Bóg nie jest miłosiernym opiekunem świata, ale co najwyżej "samą mądrością". Zaś w uniesieniu, rozwścieczony boskim milczeniem, Konrad pragnie nazwać Boga "carem". Postawa Konrada jest prometejska, zaś poprzez prometeizm rozumiemy odwagę przeciwstawienia się potężnym, boskim siłom w trosce o dobro ludzi, którzy wobec wyroków sil wyższych pozostają zupełnie bezradni. Konrad utożsamia się ze swym narodem, mówiąc "za miliony kocham i cierpię katusze", pragnie stoczyć walkę z Bogiem dla dobra swej ojczyzny, uważa, że wie, jak dać ludziom szczęście, którego nie chce dać im Bóg.

Temat ojczyzny, choć już nie ujmowany tak metafizycznie, a bardziej politycznie, powraca w scenie, zatytułowanej "Salon Warszawski", rozgrywającym się podczas przyjęcia w stolicy, na którym dochodzi do spotkania i konfrontacji ludzi o różnych stanowiskach politycznych, różnych zapatrywaniach i rozmaitych postawach wobec problemu narodowego. Zasadnicza linia podziału przebiega pomiędzy młodymi, aktywnymi patriotami, a starą, arystokratyczną elitą. Ci pierwsi z zapałem dyskutują o sytuacji Polski i Litwy, omawiają problem zsyłek, przesłuchań i innych represji, zaś ci drudzy zainteresowani są wyłącznie dobrą zabawą na przyjęciu, zadowoleni z łask carskiego namiestnika, zobojętniali na problemy ojczyzny. Scena ta pokazuje też nastawienie inteligencji do kwestii narodowych - literaci wolą poruszać bezpieczne, puste tematy, sprawy aktualne pomijać, czekając, aż okryje je całun czasu, nadający spojrzeniu dystans. Młodzi kwitują to ironicznym stwierdzeniem "trzeba czekać, aż się przedmiot świeży jak figa ucukruje, jak tytuń uleży". Scena ta wyraźnie pokazuje rozłam w polskim społeczeństwie - młodzi chcą działać aktywnie, walczyć, podejmować wyzwania, ale nie maja żadnego oparcia w starszym pokoleniu.

Ważnym elementem literatury o wydźwięku patriotycznym jest także literatura, podejmująca krytykę państwa i samego narodu, wskazująca wady i wypływające z nich zagrożenia. Nurt ten mocno rozwinął się w literaturze doby oświecenia, kiedy zagrożenie stawało się coraz wyraźniejsze, aż w końcu doprowadziło do katastrofy, a także w romantyzmie, na czas którego Polska znajdowała się już pod zaborami. Wieszczem, który podejmował bezlitosną, ostrą i celna krytykę Polaków, po to, by ukazać im ich wady i wskazać drogę ku poprawie, był Juliusz Słowacki. Proponuję przyjrzeć się tym jego utworom, w których krytyka spełniała istotną rolę, a także przyjrzeć się temu co i jak ganił w swych rodakach.

Jednym z takich utworów jest dramat "Kordian", poświęcony sprawom narodowowyzwoleńczym, w swej wymowie w pewnym stopniu polemiczny z III częścią "Dziadów". Słowacki poddaje krytyce powstanie listopadowe, wskazując na przyczyny jego klęski. Uważa, że złe moce przyczyniły się do upadku zrywu. W "Przygotowaniu" widzimy jak szatani, widząc nadciągające powstanie, tworzą mu nieudolnych, konserwatywnych, pozbawionych odwagi i polotu przywódców, którzy zaprzepaszczą szanse na odzyskanie przez naród wolności. Toteż Diabeł wie, że powstanie z miejsca skazane jest na przegraną, ponieważ przywódcy są pod wpływem złych mocy, którym odpowiada tragiczne położenie narodu polskiego. Widać, ze Słowacki był zwolennikiem walki, ale takiej, która prowadzona byłaby wspólnymi, połączonymi siłami szlachty i mas ludowych, która byłaby prowadzona przez rozsądnych, niecofających się dowódców, która byłaby bezwzględna i uparta. Tylko takie powstanie mogłoby przynieść Polakom korzyść. Podobnie jak Konrad w "Dziadach", tak i Słowacki zarzuca samemu Bogu, że ten nie angażuje się w słuszną sprawę walki ze złem zniewolenia. Wyrazem tego była przecież reakcja papiestwa na powstanie, które potępiło tę walkę, nakazując się Polakom cieszyć z carskiej władzy.

W swym oskarżeniu powstania, Słowacki broni ludu, który chciałby walczyć, ale nikt nie wyszedł doń z taką propozycją. Lud, pomimo zapału, był pozbawiony przywódcy, który mógłby w pełni wykrzesać jego zapał i potencjał. W "Kordianie" pojawia się też koncepcja Polski jako "Winkelrieda narodów", mówiąca, że Polska, poprzez swój zryw, ma skupić na sobie uwagę i siły zaborców, by w ten sposób umożliwić innym zniewolonym krajom swe powstania i walkę o niepodległość.

W wierszu "Grób Agamemnona" Słowacki krytykuje uległość narodu polskiego, który zbyt łatwo przyjmuje cudzą władzę, który zbyt łatwo zgina karki pod obcym panowaniem. Słowacki krytykuje także samowolną, tępo konserwatywną, sarmacką szlachtę, która blokowała wszelkie korzystne reformy kraju, a także kosmopolityczną kulturę mieszczaństwa i części arystokracji, która pogardzała dziedzictwem narodowym, uznając wyższość kultur zachodnich, szczególnie francuskiej. Poeta nazywa Polskę "papugą narodów", oskarżając naród o to, że nie potrafił odnaleźć i utrwalić w krytycznej chwili własnej tożsamości. To też było przyczyną jego klęski.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Język Polsk pytania na egzamin semestr III, spis alfabetyczny
Informatyka pytania na egzamin semestr III, spis alfabetyczny
Wiedza o Społeczeństwie pytania na egzamin semestr III, Pytania egzaminacyjne z Wiedzy o Społeczeńst
Inżynieria oprogramowania Przykładowe pytania na egzamin 4 semestr, edukacja i nauka, Informatyka
ULO ch 3s pytania na egzamin, semestr 3
Pytania na egzaminy semestr trzeci ?ministracja
Filozofia - pytania na egzamin - semestr I, Wychowanie fizyczne (hasł awf)
Chemia Żywności pytania na egzamin, 3 semestr, chemia, chemiaywnocitroszkeniewyraznealemozesieprzyda
Pytania na egzamin semestr IV 13(1)
Pytania na egzamin ustny (4), Pielęgniarstwo licencjat cm umk, III rok, Neurologia i pielęgniarstwo
amw Pytania na egzamin z socjologii?ukacji i wychowania dla studentów dziennych III semestr
Pytania na egzamin ustny (1), Pielęgniarstwo licencjat cm umk, III rok, Neurologia i pielęgniarstwo
pytania na egzamin z elektrotechniki ii ciag 1, Studia, SiMR, II ROK, III semestr, Elektrotechnika i
Ochrona środowiska - pytania na egzamin, BIOLOGIA UJ LATA I-III, ROK II, semestr II, Ochrona środow
Pytania na egzamin , WSPiA Poznań (2009 - 2012), ROK 2, semestr III zimowy, WSP wyk
Pytania na egzamin ustny - zabiegi II semestr pracownia chemii kosmetycznej2, Wymagania egzaminacyj
Pytania na egzamin 2011 semestr III, masaz, technik masazysta
Pytania na egzamin ustny (3), Pielęgniarstwo licencjat cm umk, III rok, Neurologia i pielęgniarstwo

więcej podobnych podstron