26.Oświecenie niemieckie (Kant, von Herder)
Oświecenie niemieckie
W trakcie oświecenia Niemcy byli ekonomicznie wyraźnie opóźnione względem Francji i Wielkiej Brytanii
Ten stan pogłębiał się także rozbiciu politycznemu i brak silnej władzy centralnej
Jednostka w zakresie filozofii (w tym filozofii społecznej) Niemcy nie odstawały od krajów zachodnich. Głównymi przedstawicielami myśli oświeceniowej byli: Immanuel kant i von Herder
Immanuel Kant (1724-1804)
Jego wpływ na socjologię był pośredni był przede wszystkim filozofem, zajmował się przede wszystkim filozofią teoretyczną
Atakował popularne w jego czasach przekonanie, że rozum odgrywa ład obecny w przyrodzie, w zamian głosił, że rozum jest obiektywnym twórcą tego ładu nadającym sens jego elementom
Wprowadził kwestię moralną rozumu ludzkiego, któremu niepotrzebne jest ani z zewnątrz nakaz, ani świadomość skutków pewnych działań, aby odróżnić dobro od zła, jednak te wskazania rozumu często są niweczone przez wpływ zewnętrzny
Stąd podstawowe pytanie było dla kanta jak stworzyć społeczeństwo w którym ludzka wolność nie wchodziłaby w konflikt z więzią z innymi ludźmi.
Dobra wola to najlepsza wartość (reszta jest albo użyteczna albo nie)
Człowiek jest częścią przyrody, bo nosi moralność
Wybory moralne nie należą do części przyrody, bo są wyborami człowieka
Twórca imperatywu kategorycznego- to przymus jaki rozum wywiera na wole
Człowiek nigdy nie może być środkiem do celu (nawet Bóg nie może traktować człowieka jako środka do celu)
Społeczeństwo to według niego związek istot rozumnych, powiązanych prawami, nie mogących być środkami do celu
Granicą wolności jednostki jest wolność drugiego człowieka
Zwolennik teorii postępu
Historia natury zaczyna się od dobra a wolności od zła
Nie był zwolennikiem utopii
Johann Gottlieb von Herder (1744-1803)
Niemiecki lingwista i filozof urodzony w Morągu
Jego poglądy lokują go na pograniczu oświecenia i romantyzmu, gdyż w wielu miejscach są krytyką oświecenia francuskiego
Twórca pojęcia narodu, nacjonaliści się na niego powoływali
Uważa się go za pierwszego myśliciela posługującego się pojęciem narodu rozumianego jako odwieczna zbiorowość spojona więzami kulturowymi (głównie wspólnym językiem)
Władza polityczna była wtórna wobec związków kulturowych stąd też naród mógł istnieć i nie posiadając własnego państwa.
Krytykując nadużywanie pojęcia ludzkości przez myślicieli francuskich nie kwestionował jednak jej istnienia, zakładając, że jest ona wspólnotą narodów
Przeznaczeniem rodzaju ludzkiego jest iść naprzód (z cywilizacja), musi opierać się na rozumie i sprawiedliwości
Najważniejsza wspólnota to naród
Na naród składa się język i kultura (język jest ważniejszy)
Język duszy (niewypowiedziany) był pierwszy a wypowiedziany drugi
Można podzielić ludzi według języka jakim mówią, bo myślą też w tym języku
Wszystkie ludy posiadają kulturę i są na różnym etapie
Podkreśla rolę religii w narodzie religia łączy
Naród to wspólnota etniczna (nie wspólnota krwi) a wspólnota historyczno-kulturowa
Nie ma u niego niczego z nacjonalistycznego punktu widzenia
Podmiotem historii nie są państwa a narody (państwo w porównaniu z narodem jest mniej istotne narody raczej nie upadają, a państwa tak)
Przeciwstawiał się, że państwo powinno opierać się na sile, a twierdził że powinno być humanitarne i narodowe a wielonarodowe nie sa w stanie przetrwać.
Jego krytyka oswieceniowa sprowadza się do trzech punktów:
Kwestionował mechanistyczną wizję świata i zastępował ją organicystyczną
Nie kwestionując koncepcji postępu przestrzegał
3