Wykład prehistoria 17.05.2005

Epoka Brązu

• Zjawiska cywilizacyjne w tej epoce przypadają na czasy, kiedy ludzkość zaczyna posługiwać się słowem pisanym, zaczyna się okres protohistoryczny, czy historyczny jak kto woli

• Są też takie miejsca, gdzie ludzie nie piszą

• Czas historyczny nie rekonstruowany jak to co do tej pory, ale zapisywany, dla tych co nie pisali ten czas historyczny nie istnieje

• Umiejętność wykorzystywania metali nie zaczęła się w epoce brązu, wcześniej wykorzystywano złoto i miedź, ale te metale nie nadawały się do wytopu broni i narzędzi, bo były zbyt kruche i miękkie, więc były wykorzystywane głównie do wyrobu ozdób i towarów luksusowych, dopiero brąz okazał się rewolucyjny

• BRAZ stop cyny i miedzi, łac. Kruszec brindyzyjski z miejscowości Brundidium (dziś. Brindisy na Płw. Peloponeskim), ta miejscowość to prężny ośrodek metalurgiczny. Proporcje miedzi i cyny w wytopie zmieniały się w zależności od celu, w jakim miał zostać wytopiony. Cyny było zawsze mniej. Do tego ile czego dać dochodzono metodą prób i błędów.

• Brązy arsenowe 5 tys. lat BC z domieszką arsenu, ale później uznano, że najlepsze właściwości ma stop miedzi z cyną.

• Kwestia uzyskiwania metalu Z RUDY na tym polegała rewolucja

Miedź:

- wysoka temperatura topnienia

- bez domieszki staje się porowata

- łamliwa, miękka, krucha, ale łatwo tworzy stopy

Stop miedzi i cyny:

- niższa temp. Topnienia

- twardszy, odporniejszy

- miększy w obróbce, nadaje się do dolewów

- surowiec wielokrotnie wykorzystywany kamienie i kości trudniej było przerobić jeszcze raz a tu taka oszczędność

Źródła:

- z rud

- ze złóż powierzchniowych

Wydobyta ruda rozcierana, płukana, prażona by uzyskać możliwie jak najczystszą postać.

• Nie znamy dokładnie technicznie przebiegu procesu wytopu żelaza i brązu, wiemy że miedź i cynę wytapiano w piecach z gliny (częściowo zakopane w ziemi wieżyczki z wlotem na powietrze) Wsypywano warstwę węgla drzewnego na przemian z warstwami rudy. Były to piece jednorazowe, bo żeby wydobyć stop trzeba było rozbić piec.

• W procesie obróbki brązu szybko wykształciła się specjalizacja, ludzie którzy się tym zajmowali, stanowili odmienne grupy społeczne, mieszkali pewnie w pobliżu kopalni. Ich praca owiana była tajemnicą, pochówki tych ludzi wyposażone są w różne narzędzia.

Brąz to niezwykle ważny czynnik rozwoju cywilizacyjnego czas historyczny przyspieszył

• Rudy cyny wydobywane z kilku miejsc

Dla Europy i Azji

Miedź: Irlandia, Walia, Anglia Zachodnia, Ural, Kreta, Cypr, Kaukaz, Płw. Iberyjski, Alpy Wschodnie

Cyna: Ural, Kaukaz, Anatolia, Płw. Iberyjski, Walia, Kornwalia

↑

Na tych terenach w różnych okresach czasu powstają wyspecjalizowane ośrodki, stymulują one handel i wymianę kulturową

• Jutlandia, Sambia tam wytwarzano też ze sprowadzanych surowców za metal wymieniali bursztyn

• Tworzą się szlaki wymiany utrzymywane i skonkretyzowane już w epoce żelaza

• Rozpoczynają się wyprawy transśródziemnomorskie

• Istnieją drogi wymiany z południa na północ tam, gdzie bursztyn

• Południe bardziej zaawansowane cywilizacyjnie niż północ, nowinki stamtąd

• Szybki przebieg informacji

• W epoce brązu ostatecznie kształtują się centra starożytnych cywilizacji: Egipt, Mezopotamia, Grecja (cywilizacja minojska i minejska), Dorzecze Indusu, Chiny

W Epoce brązu powstaje pismo

• Egipt hieroglify, ok. 3 tys. lat BC

• Mezopotamia kliny, ok. 3 tys. lat BC

• Indus pismo harappańskie, ok. 2 tys. lat BC, nie jest odczytane, niektórzy myślą, że powstała dzięki inspiracjom sumerysjkim

↑

Te trzy systemy były pionierskimi, inne kształtujące się później lub nawet w tym samym czasie powstały na drodze inspiracji z tych systemów.

• Każda z zaawansowanych cywilizacji powstała na bazie pisma. Wyjątek stanowią Inkowie.

Ramy czasowe

- najstarsze brązy arsenowe ok. 5 tys. lat BC w Anatolii

- przełom powszechne zmiany kulturowe ok. 3 tys. lat BC

• Europa (najwcześniej Grecja) 3.300 lat BC

• Europa Środkowa 2.200 lat BC

• Europa Północna ok. 1.800 lat BC

Brąz został wyparty przez żelazo. Zaczęto najpierw wykorzystywać meteorytowe żelazo. Żelazo było bardziej dostępne i szybko się rozpowszechniło

Brąz w Chinach

- tam epoka brązu późniejsza niż w Azji Centralnej ok. 2 tys. lat BC

- umiejętność w Azji Wschodniej wynalazkiem niezależnym sami wymyślili, szybciej się tam rozprzestrzenił

- brąz w Chinach tak jak w Europie był odlewany

2

---