I - MIĘDZYNARODWY PODZ. PRACY-

Definicja MPP

Zjawisko hist. Stanow. Szczeg. Formę

Ewolucji społ. Podz. Pracy dokonując.

Się między podm. Prowadzącymi dział. Gosp. W obrębie różnych organizm. Państ.

-zaistniał dopiero wtedy , gdy proces społ. Podział. Pracy w poszcz. Kraj. Osiągn. Poziom przy którym asortymentowy i ilościowy wzrost produkcji przekroczył chłonność rynków międzynarodowych.

- główną siłą napędową M.P.P. stanowi rozwój techniki i technologii

2 podejścia:

- statyczne- zakłada się przyjęc. osiągniętej struktury towar. i geograficznej za wartość daną i niezmienną

- dynamiczne- zakł. się konieczność nieust. zmian w strukt. handlu uwzględn. z jednej

strony możliwości rozwojowe danej gosp., potrzeba adaptacji do warunków rozwoju technik wytwarzania a także dostęp do bogactw naturalnych i zmian wielkości struktury popytu i podaży.

Czynniki kszt. MPP

wewnętrzne - związane ze specyficznymi właściwościami gospodarek knkretnych krajów. Warunki naturalne, położenie, klimat, zasoby naturalne, warunki glebowe, czynniki demograficzne, osiągnięty poziom rozwoju i struktura gospodarki (warunki nabyte/dziedzictwo przeszłości). Zasoby kapitałowe, stan infrastruktury, nowoczesność, rozwój instytucjonalności. Mają wpływ na dynamikę, strukrurę wzrost gosp., inwestycje, postęp tech., czynniki syst. wpływające na miejsce danego kraju w MPP oraz określenie kierunków i celów rozwoju. Są jeszcze zdarzenia losowe (wojna, klęski, etc.) nie podlegają regułom ekonomii.

zewnętrzne - stanowią efekt rozwoju MPP wynikające z przekształceń strukturalnych w gospodarce światowej jako całości. Istotne dla krajów o rozwijających się.

Struktura tradycyjnego MPP i skutki.

Kraje rozwijające się - tradycyjna produkcja, zacofana, mało produktywna i pracochłonna. Kraje wysokorozwinięte - wyspecjalizowana produkcja, bardzo wydajna, na dużą skalę. Przemysł w krajach rozwiniętych, rolnictwo przeważa w słabo rozwiniętych.

Definicja gosp. światowej i rynku światowego

GOSP.ŚWIATOWA - jest to system trwałych powiązań ekonomicznych włączający gospodarki narodowe poszczególnych krajów do procesów produkcji i wymiany o zasięgu globalnym. Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym. Kształtowanie się gosp. światowej zostało zainicjowane powstaniu na przełomie XV/XVII syst. gosp. europ. Powstała w tym czasie komplementarność systemw ekonomicznych zach. części kontyn. oraz europy śr. i wsch. Przyczyniła się ona do powstania asymetrycznej współzależności, gdzie kraje CE dost. strukturę prod. do rynków zbytu.

RYNEK ŚWIATOWY- został wykształcony w II poł. XIXw. kiedy pojawił się typ powiązań gospod. między krajami noszącymi nazwę tradycyjnego mię-

dzynarodowego podz. pracy. Wytworzył się on w okresie upowszechniania prod. maszyn. i wprowadz.

nowocz. śr. transp. (XVIII/XIXw.). W tym czasie świat podzielił się na nieliczną gr. krajów rozw. gosp. i pozostałe regiony stanowiące zaplecze surowcowo- żywnosiowe oraz rynki zbytu. Po II woj. św. powst. wspólczesna gosp. świat. Przewaga kraj. najb. rozw.

nie jest już taka przygniatająca ale ich pozycja jest nadal silna. Pojawiły się też zmiany jakościowe takie jak : przekształcenia struktury handlu międzynar. i powstanie nowych form międzynar. wspólpracy gos.

Zmiany te obejmują również ewolucję strukt. podmiot. w gosp. świat. Należą do niej poszcz. państwa, międzyn. inst. i org. ekonomiczne, przed. transnarod, a także krajowe jedn.gosp. uczest. w MPP

Strukt/ podm. gosp. świat. podlega dalszym przeobrażeniom.

II. Teoria handlu międzynarodowego

Teoria korzyści komparatywnych Ricardo

Klasyczna teoria kosztów komparatywnych - wymiana międzynarod. jest korzystna i możliwa dla 2 krajów, nie tylko wtedy gdy istnieje bezwzględna różnica w kosztach wytwarzania, ale gdy koszty towarów wszystkich w kraju 1 są wyższe niż w 2. Wystarczy różnica względna w kosztach towarów.

ustalenie relacji między kosztami poszczególnych produktów wewnątrz danego kraju

porównanie tych relacji z innymi krajami

TKK rozważa 2 zagadnienia:

wartość międzynarodowa

korzyści z wymiany międzynarodowej

Ricardo pomijał wpływ na stosunek wymiany wzajemnego popytu na towary importowane. Sądził że teoria wartości na rynku wewn. nie nadaje się do analizy wartości międzynarodowej.

Przesłanki TKK:

doskonała przenośność czynników wewnątrz kraju i niepełną/brak w skali międzynarodowej

wymiana towar za towar

próba stworzenia teorii wartości międzynarodowej niezależnie od wart. kraj.

Ewolucja TKK

Współczesna TKK na podstawie J.S. Milla. Jego następcą był A. Marshall - rozwinął zwłaszcza analizę Milla dot. wzajemnego popytu na dobra importowane uważając że jest to zasadniczy czynnik określający międzynarodową stopę wymiany. Ważną rolę odegrał Ohlin. Podważył tezę o nieprzenośności czynników wytwarzania między krajami jako podstawowej odrębności teorii wymiany międzynar. i wart. międzyn. Uważał, że należy zrezygnować z jakiegokolwiek pojęcia kosztu realnego i operować wyłącznie kosztem pienięznym. Wpływ wywarł kierunek subiektywistyczny w teorii ekonomii Haberler - koszt alternatywny.

2 kierunki:

Pierwszy : reprezentowany przez szkołę neoklasyczną (Marshall, Harrod, Viner). Zmodyfikowana wersja klasycznej koncepcji kosztów realnych ale uwzględnia zarówno koszty pracy jak i kapitału. Analiza kształtowania się popytu na rynku międzynarodowym oraz graficzne metody prezent.

Drugi - matematyczna szkoła równowagi ogólnej (Pareto, Samuelson, Leontief). Konieczność oderwania się od koncepcji kosztów realnych bądź ujmowanych w kategoriach okiektywnych lub subiekt. Rach. koszt. i korz.komp. w wymianie międz. powinien opierać się na pieniężnych rynkowych cenach czynn. prod.

Nowoczesna teoria TKK - synteza Ohlina,Marshalla i Haberlera.

III. Cena światowa oraz mechanizm cen i kosztów w handlu międzynarodowym.

Pojęcie ceny światowej - wyrażona w pieniądzu światowym wartość towarów uczestniczących w wymianie międzynarodowej.

Czynniki określające relacje podaży,popytu i cen na rynku światowym.

Prawo popytu i podaży. Elastyczność popytu i elastyczność podaży. Elastyczność towarów substytucyjnych - wzrost cen tow. subst. będzie powodować wzrost popytu na dany towar i odwrotnie. Efektywna podaż tow. oferowanych na export i efektywny popyt na tow. importowane decydują o zmianach popytu i strukturze cen światowych. O rozmiarach podaży tow. export w skali światowej decyduą czynniki strukturalne. Na zmiany struktury podaży w długi okresie wpływają:tempo i kierunki zmian postępu technicznego. Warunki społeczno-ekonomiczne i warunki instytucjonalne. Zmiany popytu określane są przez czynniki o char. struk.: war. społ-gosp, PKB net, strukturę konsumpcji, postęp techn. O rozmiarach popytu na rynku światowym decyduje rządowa plityka handlu zagranicznego. Stopień elast pop/pod jest zazwyczaj wyższy niż na rynku krajowym.

Czynniki okr. rozm. pop/pod cen tow. surowcowo-rolnych na rynku świat.:

Określane przede wszystkim przez strukturę MPP. Kraje słabo rozwinięte - wpływy export sur-rolnych. Sztywność podaży. Niski poziom koncentracji i monopolizacji w por. z prod. przemysłową. Popyt na towary rolnicze - kraje uprzemysłowione w 2 rodzajach:

popyt na surowce rolne dla przemysłu - określany przez tempo wzrstu prod. przemysł. w krajach uprzemysł. i zależy w wysokim stopniu od wahań koniunkt. Częste i duże wahania. Szybki spadek, wolny wzrost cen. Mogą się pojawiać surowce syntetyczne - spadek cen ogólny.

popyt na środki żywności - określany przez rozmiary dochodu i konsumpcji żywności na 1 mieszkańca i zmiania się z dochode i przyrostem ludności. W krajach wysokorozwiniętych mało elastyczny

Pojęcie i rodzaje TERMS OF TRADE

TOT - warunki wymiany w handlu międzynarodowym. Relacje wzajemne cen towarów przemysłowych i surowcowo-rolnych biorących udział w handlu międzynarodowym. Relacje cen eksportow-importowych poszczególnych krajów (nominalne tot - tot<1 gorzej tot>1 lepiej)

towarowe lub realne tot (barter tot)- proporcje ilościowe wymiany towarów.

czynnikowe tot (factorial tot) - relacje w jakich wymieniane są zawarte w towarach biorących idział w handlu m. środki produkcji

W krótkich okresach zmiany cen tow. przem. do sur-rol następują pod wpływem wahań koniunkturalnych. Pogorszenie się relacji cen tow. sur-rol do cen tow. przem. nazywa się rozwarciem nożyc cen tow. przemysłowych i sur-rol na niekorzyść tych ostatnich.

IV. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne i przedsięb. wielonarodowe

Przed. międzynarodowe - Ważny fragment światowych obrotów handlowych i inwestycji a także często środkiem do kredytowania i zadłużania się w skali światowej. Międzyn. przepływ kapit. przyjmuje formę inwestycji zagranicznych firma tworzy filie w innych krajach. Prawo kontroli, finansowe zob. wobec firmy macierzystej. Forma międzynarodowej integracji gosp. Główna siła napędowa globalizacji w skali świat. Przycz. się do przemieszczania się prod. kapitałochłonnej z krajów uprzemysł. do krajów zasobnych w pracę. Bezp. inwestycje zagraniczne - głównym zadaniem jest stwarzanie możliwości formowania się przeds. międzyn. których celem jest rozszerzanie kontroli. Motyw lokalizacji i internacjonalizacji w teorii przed. wielon. motyw lokalizacji - skłania firmę do działania w różnych krajach, determinowany przez zasoby a także przez koszty transportu lub inne bariery, np. cła/środki pozataryfowe. utrudniające handel. internacjonalizacja - umiędzynarodownienie - powoduje, że działalność jest zintegrowana w jednej firmie. Bardziej opłacalne jest dokonywanie transakcji wewnątrz firmy niż pomiędzy firmami. Prod. w jednej firmy wkładem w prod. innej filii. Technologia rozwinięta w jednym kraju może być zastosowana w innym. Ułatwia transfer technologii. Takie działania zespalają wewnętrznie firmy międzyn. Unika się problemów związanych z koordynacją działań, ryzykiem cen lub poz. monop. Pojęcie międzynarodowego transferu technologii: Obok autonomicznego rozwoju technicznego występuje pojęcie rozwoju technicznego transmitowanego czyli przenoszenia z jednych krajów do innych. Transm. wiedzy tech i umiejętności, jej zastosowania w praktuce nosi nazwę przypływu lub transferu technol. najczęściej przez pojęcie technologii rozumie się w ujęciu szerszym ogólną wiedzę techniczną dot. danej dziedz. techniki a w ujęciu węższym tzw. konkretną wiedzę tech. Przed i wielkie org. gosp. zainter.są na ogół w utrzymywaniu swego monopolu a w zakresie nowych techn. tylko do czasu gdy inne kraje lub org przem. nie osiągną faktycznego dostępu do zbliżonej tech. tak żę są zdolne do prod. podobnych wyr. gotowych wytw. przy wyk. danej techn. Kanały transferu technologii zakup za granicą prodktu gotowego którego wytwarzania poszczególne kraje starają się następnie uruchomić w kraju i dzięki imitacji oraz stoponiowemu doskonaleniu procesu jego prod. osiągnąc z czasem poziom zbliżony do kraju zakupu przemieszczenie się osób o określonej wiedzy i umiejętnościach tech., które opanowały sposób prod. określonych tow. transfer w ramach korporacji międzynarodowych - nie tylko metody ale także potrzebne maszyny urzązenia i materiały. Personel kier. i tech. Najbardziej kompletny transfer i bezpieczny. tworzenie spółek joint-venture sprzedaż licencji i patentów leasing - metoda finansowa użytkowania określonego przedmiotu transfer pionowy (przekazywany jest cały zasób komplex. inf. od badań podst do badań stosowanych) i poziomy (przekazuje się techn. zast. przy prod. określonego wyrobu) Międzynarodowy obrót kapitałem - rynek na którym dochodzi do wymiany aktywów róznych krajów. nie stanowi jednego rynku ale jest grupą rynków ściśle ze sobą powiązanych systemem komunikowania się. Rynek dewizowy: banki handlowe, wielkie korp. transnarodowe, nie bankowe instytucje finansowe, banki centralne i inne agencje rządowe Aktywa - akcje i obligacje krajów 3 kategorie: wymiana dóbr i usług na dobra i usługi wymiana dóbr i usług na aktywa. Kraj mniej rozwinięty pożycza śr. fin. dzięki czemu może importować tow. niezbędne do realizacji krajowego projektu inwest. wymiana aktywów na aktywa - posiadłości ziemskie na obligacje skarbowe.

V. Pieniądz światowy i mech. roz. międz. Funkcje pieniądza międzynarodowego miernik wartości - ceny wymienianych towarów. Ceny aktywne. środek płatniczy - Uwalnia po jej przekazaniu podmiotom gosp. od zob. zagr. Dokonywanie przez państwo transakcji wyrównawczych bilansu płatniczego. środek gromadzenia rezerw - w momencie gdy waluta jest atrakyjna że pojawia się potrzeba podmiotów gosp. do exportowania w zamian za wpływy w tej walucie. Waluty regionalne i światowe Międzynarodowe systemy walutowe Postawowym kryterium MSW jest rodzaj waluty pełniącej rolę pieniądza światowego. Kryterium uzupełniającym jest rodzaj polityki kursowej obowiązującej w danym systemie. 3 główne rodzaje MSW: system waluty złotej - Swoboda cyrkulacji złota i wymianialność na banknoty. Obowiązek banku cent. do kupna i sprz. złota po stałej cenie w walucie krajowej. W stos. z zagr. - waluta rezerwowa (pieniądz światowy), swobowa wywozu i przywozu złota oraz banknotów, stałość kursów walutowych. Granie parytetów - punkty złota (koszty transportu i ubezpiezenia) system dewizowo złoty - po I WŚ. Złoto - waluta rezerwowa (sztabowo-złoty-wlkbryt,belgia,fr,cz-sł,wł). Pieniądz krajowy bezp. wymienialny na złoto(na sztabki). Parytety przestały odgrywać rolę. kursy centralne wyznaczały baki centralne. system wielowalutowy - plan White'a - obok złota wymianielne na złoto waluty narodowe (1944 Bretton Woods). Zasady działania MSW z Bretton Woods 01-22.07.1944 - pierwszy umowny system walutowy wymienialność walutowa - czynność gwarantowana przez BC emitujący daną walutę jako wymienialność rynkowa (całkowita swoboda obrotu pien. w skali międzyn) stabilnośćć - reguły kształtowania kursów bieżących walut w długim i krótkim okresie.Kursy w złocie jako parytetowe lub $ jako kursy centralne. kształtowanie kursów bieżących - oficjalne transakcje złotem i waltami wymienialnymi (+/- 1% od kursu paryt. lub centraln). Wykluczone były dyskryminacyjne zarządzenia walutowe i praktyki różnicowania kursów walut. 2 rodzaje pieniądza światowego - złoto i dolary USA. Kursy walut względem dolara. Cechy: monowalutowość brak elastyzcności w przywracaniu zewn. równowagi płatniczej wysoki sopień międzynarodowej mobilności pieniądza i kapit. krótkoterm. System stałego kursu. Rozpad odejście od kursów stałych i wprowadzenie przez większość krajów ograniczonych kursów płynnych. Zasady działania współczesnego WSW (jamajka-kingston) 1974 - komitet rady G-6 w Kingson - podstawowe założenia. zasada udzielania krajom członkowskim pomocy w wyborze kursu walutowego. Kraj powinien powstrzymać się od manipulowania kursem jeżeli ma to mu zapewnić niesprawiedliwą przewagę konk. w polityce interwencyjnej kraj powinien brać pod uwagę interesy innych krajów interwencje na rynku walutowym w celu zapobiegania chaosowi Zmiana roli poszcz. walut - złoto zastąpiono dolarem. Rodzaje kursów walutowych we wsp. syst. walutowym kurs płynny - kształtuje się na rynku walutowym bez interwencji władz monetarnych. Konieczne jest dokonywanie transakcji wyrównawczych bilansu płatniczego kierowany kurs płynny- wymaga interwencji na rynku walut. jedynie w przypadku utrzymywania się znacznej różnicy między kursem rynkowym a uważanym przez BC za właściwy w odniesieniu do wybranej waluty zagr. lub koszyka walut. Transakcje wyrównawcze bil. płat. kurs centralny - wymaga utrzymywanie kursów rynkowych waluty kraj. w stos. do wybranej waluty zagr. na stałym poziomie. Interwencje częste i transakcje wyrównawcze. Wahania dopuszczalne w wąskim przedziale. Specjalne prawa ciągnienia - pieniądz międzyn. kreowany przez międz. fundusz walut. w celu udost. go krajom członk. mającym deficyt bil. płatn. do użycia w trans. wyrówn. (bezzwrotność, niskie %, przydział)

VI. Wzrost gosp. i ewol. handlu międzynarodowego.

Dominująca rola USA we wsp. gosp. świat.

90% transakcji wymiany walut odbywa się z udziałem % USA.

Dom. poz. w gosp. świat. w wyniku expansji exp. zajęły USA. Zdobyły poważna nadwyżkę obrotów handlowych z pozost. krajami świata. Nowa rewolucja przemysłowa związana z rew. naukowo-tech, powstanie nowych gałęzi przemysłu, proces modernizacji i rekonstr. istniejących gałęzi wytwarzania, długotrwały boom inwest, boom budowlany, wzrost exportu i większe zaang. rządów w pobudzaniu rozwoju gosp. rywalizacja kapitalizmu z komunizmem. Plan Marshalla.

Tendencje do regionalnej integracji gosp.

W dłużej perspektywie połączenie interesów ekonom. USA i krajów pacyfku a takżę azji dalekowsch., powstanie w ten sposób w przyszłości diada - 2 główne ośrodki handlu międzynarod. USA- Japonia i UE. Najważniejsze znaczenie rozwoju gosp. światowej w końcu lat 90 i pocz. XXI w będą miały USA. Efekt kreacji i przesunięcia - unia celna.

Europ. integracja ekon. miała na celu zwiększenie stopnia specjalizacji i podziału pracy wewn. eurpy - rozszerzenie europ. rynku zbytu dla prod. krajów eur. zach i ułatwienie rozwoju prod. na wielką skalę, przyśpieszenie postępu techn. obniżenie kosztów wytwarzania, ułatwienie konkurencji z tow. przem. z USA zarówno w Europie jak i na innych rynkach świata. Początek utworzenie EWG- w okresie planu Marshalla. Czynniki prowadzące do integracji : handel zagraniczny, czynniki polityczne (bariery przeciwko rozszerzeniu się wpływów byłego ZSRR i USA) Lata 50 przyśpieszenie procesów integracyjnych. Traktaty rzymskie 157 - EWWiS,EWG, EWEA. W 1992 utworzono UE - wspólny rynek, jednolity organizm gosp i polit. Unia Celna. GAT 1995 WTO.

VII. Wzrost gospodarczy

2 strony zacofania gospodarczego

skutek kolonialnego systemu MPP

globalne zmiany jakie zaszły w tym systemie

Próby skierowane na przezwyciężenie zacofania napotykają na poważne trudności wynikające z praw i mechanizmów działających w gosp. światowej.

wewnętrzne - dezintegracja ekonomiki i wysoki udział w jej strukturze układu drobnotowarowego hamującego rozwój gosp. oraz niski poziom rozwoju sił wytwórczych i zacofane stosunki produkcji.

zewnętrzne - jednostronnie, surowcowa struktura ekonomiki krajów rozwijających się, zależność od kapitału obcego, rynku światowego i dopływu wykwalifikowanej kadry oraz przechwytywania dochodów przez kapitał obcy w MPP.

Pojęcie wzrostu i rozwoju gospodarczego

WZROST GOSP. - jest to rozszerzanie się zdolności danego kraju do produkcji tow. i usł. niezbędnych dla konsumentów. Wzrost gosp. musi wiązać się z rozszerzaniem i ulepszaniem tych czynników produkcji. Szczególnie ważnymi czynnikami są:akumulacja kapitału, oszczędności, inwestyje oraz doskonalenie umiejętności i postęp techniczny.

ROZWÓJ GOSP. - składa się ze strukturalnych oraz innych zmian towarzyszących wzrostowi gospodarczemu. Obejmuje on ale i wykracza poza doskonalenie techniki i umiejętności a więc poza czynniki pobudzające wzrost gosp. Gosp. może wykazywać wzrost bez rozwoju nigdy odwrotnie.

Cechy charakteryzujące kraje rozwijające się

odpowiednia ilość i jakość pracy

odpowiednia ilość i jakość zasobów naturalnych

odpowiednia ilość i jakość kapitałów

odpowiednio wysoki poziom technologii

sprzyjające czynniki socjokulturowe Cechy: niski poziom dochodu na głowę, oraz mniej równomierny jego podział niż w krajach rozwiniętych. Poszczególne kraje bywają klasyfikowane jako rozwinięte lub rozwijające się w oparciu o poziom PNB/mieszkańca. W najbiedniejszych krajach nie występuje klasa średnia. Roczny dochód wynosi mniej niż 3% PNB per kapita wytworzonego w USA. Często wzrost jest równy przyrostowi naturalnemu. Powolny wzrost utrwala ubóstwo. Biedne kraje zużywają swoje zasoby na własne potrzeby. Niewiele pozostaje im do wyeksportowania w celu zdobycia środków niezbędnych do rozwoju gospodarczego. Nisko wydajna produkcja, mały poziom rozwoju technicznego, zacofane stosunki produkcji, produkcja drobnotwarowa, głównie rolnicza. Cechuje te kraje duży stopień przyrostu naturalnego. Metody gospodarowania są prymitywne, nie ma śr. fin. na import sprzętu rolniczego. Nowoczesna produkcja na export w rękach zagranicznych, tradycyjna i prachłonna rodzimym posiadaniu. Brak możliwości oszczędzania i gromadzenia kapitału na inwestycje. Przeszkody rozwoju gospodarczego Wysokie zaludnienie, przyrost ludności którą trzeba wyżywić, a z drugiej strony mało kapitału. Słabo rozwinięta infrastruktura. Niska stopa oszczędności. Ograniczona oferta exportowa. Czynniki socjokulturowe. Różnice społeczne.

VIII. Polityka handlowa - zagraniczna polityka ekonomiczna. Pojęcie zagranicznej polit. ekon. - jest to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gosp. z zagranicą sprowadzająca się z jednej strony do wytwarzania określonyh celów w tej dziedzinie, a z drugiej strony do wyboru i zastosowania określonych narzędzi które przez swój wpływ na obroty gosp. z zagr. mają przyczynić się do osiągania tych celów. Drugi człon zagr. polit. ekon. sprowadza się do wyboru i zast. określonych narzędzi służących do osiągania wytyczonych celów. Narzędzia i środki zagranicznej pol. ekon. Wybór tych narzędzi musi być zgodny z mechanizmem gosp. rynkowej wynikającym z prywatnego charakteru własności śr. prod. Jeżeli państwo dąży do ogranizcenia poziomu czy tempa wzrostu importu to wprowadza narzędzia które ten import podrażają. cła (bariery taryfowe) bariery pozataryfowe regulacja poziomu kursu waluty krajowej wobec walut zagranicznych umowy gospod. zawierane z zagr. (dwu- lub wielostronne) np. powoływanie międzyn. organizacji (CEFTA) Polityka autonomiczna a polityka umowna autonomiczna - zmierza do osiągnięcia wytyczonych przez państwo celów za pomocą narzędzi o których wyborze, formie i sposobie zastosowania decyduje ono samo bez uzgodnienia tego z innymi państwami umowna/konkurencyjna - zmierza do osiągnięcia celów przez zawieranie z zagranicą umów gosp. Jest często reakcją na politykę autonomiczną i jej rezultatem. Wyklucza zastosowanie pewnych narzędzi i w zakresie w jakim doprowadza do ustalenia zasad i wzajemnego traktowania się w stosunkach gospod. np. zasady wzajemnej niedyskryminacji powoduje że jeżeli są wprowadzane jakieś auton. posunięcia to powinny być zgodne z zasadami ustalonymi w umowach. Jej efektem jest szersze autonomiczne stosowanie innych instrumentów nieobjętych umowami. Polityka umowna wpływa na politykę autonom. Istnieje między nimi ścisły związek i są w znacznym stopniu wobec siebie alternatywne. Polityka wolnego handlu a polityka protekcjonalizmu polityka wolnego handlu - państwo powstrzymuje się od bezpośredniego oddziaływania na obroty gosp. z zagranicą w przypadku tej polityki nie są stosowane żadne cła chyba że o char. fiskalnym, ani ograniczenia dewizowe, ilościowe czy też subwencje exp. Oddziaływanie państwa sprowadza się do prowadzenia polityki umownej której celem jest zapewnienie max swobody w dostępie do rynków zagr. dla tow. i przed. krajowych. Dąży do zapewnienia max swobody działania sił rynkowych bo tylko wtedy można zapewnić max korzyści z wymiany z zagr. zarówno dla podmiotów tej wymiany jak i dla krajów i świata jako całości. Jest oparta na klasycznej TKK. Taka polityka daje korzyści przede wszystkim krajom wysokorozwiniętym. polityka protekcjonalizmu - odrzuca swobodne , niczym nie skrępowane działania sił rynkowych. Wycho.ona z założenia , że potencjał ekonomiczny i konkurencyjność poszcz. kraj. są zróżnicowane i w efekcie swob. dział. sił rynkowych może być dla kraj. mniej rozw. i mniej konkurenc. niekorzystne. W szczególności nieogran. konkurencja ze strony zagranicy może w takich krajach prowadzić do zastoju gosp. i ukształt. się niekorzystnej strukt. gosp. Państwo powinno chronić nowe gałęzie przemysłu do momentu ich rozwinięcia i uzyskania możliwości konkurowania z tow. zagr. (Cła etc.) Pojęcie międzynarodowej polityki ekonomicznej Weszło w życie stosunkowo niedawno. Sama polityka jest zjawiskiem nowym. Do II WŚ każdy z krajów prowadził swoją politykę całkowicie odrębnie. Idee mpe pojawiły się po II WŚ - kształt gosp. świat. Po II WŚ tendencje do koordynacji zagranicznej pol. ekon. poszcz. krajów umocniły się ponieważ wraz z odb. ekonom. kraje te znosiły stopniowo różnego rodzaju ograniczenia w st. gosp. z zagr, czego efektem był roznąca współzależność gospodarek. Jest to skoordynowana polityka państw skierowana na cały świat, wspólna dla krajów ją prowadzących i wspólnie ustalana nastawiona na wzrost i rozwój gosp. całego świata i ustalenie wzajemnych stosunków gospodarczych. Obecnie mpg krajów rozwijających się obejmuje właściwie wszystkie dziedziny tych stosunków (handel, pomoc gosp, transfer techn, spr. walutowe, żeglugowe). Wspólne uzgodnienie celów oraz narzędzi do osiągania tych celów w międzynarodowych stosunkach gosp. Cele międzynarodowej polityki ek. dla krajów wysoko i słaborozwiniętych Kraje rozwinięte: zniesienie przeszkód dla handlu zagranicznego, czy wywóz kapitałów tych krajów zrównoważenie ich bilansów płatniczych stabilność ich systemu walutowego zapewnienie zaopatrzenia w określone surowe w ost. latach w energię Krajów rozwijających się: radykalna poprawa ich miejsca w gosp. światowej polepszenie warunków pomocy gosp. polepszenie warunków handlu zagranicznego zapewenienie wzrostu i rozwoju gosp.

IX. Przesłanki i argumenty współczesnej ochrony handlowej Argument poprawy terms of trade h. zagr. nałożenie cła na import lub export ochrona nowych gałęzi przemysłu (stosowanie protekcjonizmu) Stosowanie protekcjonizmu handlowego w okresach stagnacji. Ochrona wrażliwych gałęzi przemysłu. W pewnych warunkach nałożenie cła na import lub na eksport może przyczynić się do poprawy terms of trade i w efekcie może spowodować wzrost dobrobytu danego kraju. Sytuacja taka występuje wówczas gdy protekcjonizm prowadzi do spadku cen produktów które dany kraj kupuje od swoich partnerów handlowych tzn. gdy wzrost ochrony handlowej skłania zagranicznych dostawców do obniżki cen oferowanych przez nich towarów lub jeżeli popieranie eksportu, zwiększa ceny towarów, które dany kraj sprzedaje za granicą. Argument ochrony bilansu płatności bieżąych W przypadku trudności w bilansowaniu gosp. nie kieruje się i nie może się kierować względnymi różnicami w kosztach wytwarzania między poszczególnymi krajami. O kierunkach handlu decyduje wówczas względna trudność lub łatwość uzyskania określonej waluty. Uzasadnia to stosowanie ograniczeń w handlu międzynarodowym, jak twierdzi J. Mead ograniczeń nawet o charakterze dyskryminacyjnym. Formułuje argumenty dopuszczejące stosowanie protekcjonizmu przy założeniu, że pełne zatrudnienie i równowaga bilansów płatności bieżących została zapewniona w opraciu o założenia ekonomii dobrobytu. Podkreśla, że wolna wymiana handlowa max dobrobyt w skali światowej zapewniając optymalne wykorzystanie zasobów tylko przy danej, istniejącej strukturze gosp. światowej. Wiodący argument to ochrona płac i zatrudnienia. Ochrona młodych przemysłów: Jest to czasowa ochrona młodych gałęzi przemysłu przed konkurencją zagraniczną do czasu kiedy się rozwiną i będą potrafiły sprostać tej konkurenji. Początkowo powoduje wzrost cen, ale wraz z rozwojem ceny zaczynają spadać wraz ze zwiększaniem się wydajności danego przemysłu. W dużej mierze dotyczy krajów w których nie nastąpiło jeszcze przejście od gosp. o char. rolniczym do gosp. przemysłowej. Ochrona płac i zatrudnienia Jego ważna rola związana jest z koniecznością utrzymania stabilności społecznej. Ograniczenie importu towarów zagrażających prod. krajowej ma na celu utrzymanie podaży krajowej tych art. i dzięki temu nie zmniejszenia płac i zatrudnienia w przypadku silnej presji importowej. Wyższy stopień konkure. tow. krajowych obniżenie ich cen spadek zarobków i zysków właścieli. Jeżeli bariery są wysokie to przymysł może przetrwać i się rozwijać. Dopóki tempo wydajności pracy wyprzedza dynamikę wzrostu płac gałąź możę (zakładając, że była konkurenyjna) w punkcie wyjścia pozostać konkurtenyjna wobec dost. zagranicznych. W obenych warunkach dąży się do ochrony zatrudnienia a także zapewnienia wzrostu płac w miarę poprawy płac pracowników najbardziej wydajnych. Protekcja ma zapewnić utrzymanie miejsc pracy i osiąganie wyższych płac o tych jakie określają ogólne trendy wzrostu wydajności pracy.Ochrona nie może występować stale, bo może osłabiać podaż siły roboczej dla gałęzi bardziej dynamicznychi pracobiorcy nie mieliby bodźców do podnoszenia konkurenyjności. Należy wprowadzić w krótkim czasie innowacje techniczne i technologiczne. Nadmierna otwartość na rynek wobec handlu zagranicznego a makroek. stab.gosp. Motywacja ta sprowadza się do tezy, że wysoki lub wzrastający w szybkim tempie udział handlu zagraniznego w gosp. który mierzony jest stosunkiem imp/PNB tzw. kwota importowa, lub kwota do konsumpcji zwiększa podatność gosp. na zakłócenia zewn. i utrudnia utrzymanie jej w makroekonomiznej stabilności w dziedzinie zatrudnienia, stopy inflacji, bilansu płatności bieżącej itp. Może zaistnieć także sytuacja odwrotna, w której zakłócenia o char. makroekon. powstają w danym kraju a gosp. światowa jako całość może być bardziej ustabilizowana. Handel zagraniczny może łagodzić problemy zagraniczne danego kraju - kraje znajdujące się w różnych fazach cyklu koniunkturalnego. Recesje są wtedy mniej ostre, ponieważ inne kraje, które aktualnie są w fazie ożywienia dokonują poważniejszych zakupów w kraju gdzie występuje stagnacja. Otwartość gosp. może mieć również korzystny wpływ na rozwój ekonomiczny kraju. Zakłócenia mogące mieć wpływ na makroekonomiczną stabilność przenoszone są nie tylko drogą obrotu towarowego. Szereg zakłóceń ma swoje źródła nie w rynku towarowym lecz w operacjach finansowych.

X. Analiza ceł i polityka celna Pojęcie cła - jest to opłata pobierana przez państwo od przewozu, wywozu i przywozu towarów w momencie przekraczania granicy celnej, swego rodzaju podatek zwiększający cenę towaru i ograniczający jego konkurencyjność na rynku wewn. Przez wpływ na wysokość cen tow. cło aktywnie oddziaływuje na akumulację kapit, tempo wzrostu gosp. i stopę zysku poszczeg. gałęzi gosp. a także przyczynia się do zmniejszenia różnic w wewn. i zewn. warunkach prod. Ze względu na charakter działania cło należy do rynkowych instrumentów regulowania obrotów handlowych z zagranicą. Jedna z najważniejszych funkcji jest tworzenie bariery wartościowej pow. cenę tow. importowanego. Znaczenie i siła oddziaływania cła zależy od rodzaju towarów. Rodzaje ceł: procent od wartości. cło od ceny ad valorem określona suma pobierana od ciężaru, objętości lub szt. (specyficzne) mieszane maksymalne, minimalne, preferencyjne - w zależności od kraju pochodzenia. Max dla wszystkich krajów. Min. dla stos. klauzulę najw. uprzywil. Pref. w stos. do poszcz. krajów lub grup krajów objętych syst. pref. handlowych autonomiczne i umowne - charakter ich pochodzenia prosta i złożona taryfa celna cła antydumpingowe i kompensacyjne - do polityki dyskryminacyjnej Pojęcie wartości celnej towaru Metodologia określania wartości celnej jest zróżnicowana. Zgodnie z par. 2 art. VII WTO pod faktyczną wartością celną towaru powinno się rozumieć cenę wg której ten czy analogiczny towar sprzedaje się lub przedkłada się go do sprzedaży w taki czasie i miejscu które określone jest prawami kraju importera w warunkach pełnej konkurencji. Kraje importera mają prawo do wyboru w charakterze wartości celnej jakiejkolwiek wewnętrznej ceny analogicznego towaru lub jakiejkolwiek jego ceny exportowej. Jeżeli wartość nie może być określona przy pomocy podanej metody może być ona oparta na ekwiwalencie tej wartości. Brukselska konwencja o wartości celnej z lat 50 określiła wartość celną towaru jako normalną cenę towaru wg której może on być sprzedawany w kraju przeznaczenia w momencie podania deklaracji celnej. Konwencja o wartości celnej rozpatruje w.c. jako cenę c.i.f. w tym miejscu co towar przekracza granicę celną kraju przeznaczenia. Zawiera także warunek mówiący o tym, że normalna cena jest to cena kształtowana na otwartym rynku pomiędzy sprzedawcą i niezależnym od niego kupującym. Jest najbardziej rozpowszechniona. Protekcja celna nominalna/efektywna Efektywność prot. celnego zależy nie tylko od wlk. abs. cła. Porównywalnie struktury taryfy celnej do str. prod. wewn. i strukt. prow. do wniosku, że stop. ochrony wyr. got. zależy nie tylko od wys. cła na wyr. got. ale także od wys. cła na import. części składowe i mat. potrzebne do jego wykon. cło nałożone na wyrób gotowy lub półfabrykat faktycznie może zabezp. znacznie wyższy poziom ochr. celnej niż jego wielkość nominalna w taryfie celnej. Stawka celna obliczana w ten sposób otrzymała nazwę stawki efektywnej. Aby obliczyć efekt. st. celne należy najpierw ustalić staw. nomin. stosowane do dóbr pośrednich tj, surowców i półfabr. wchodzące w skład wyr. got. Jeżeli stawki celne na półfabrykaty są niższe od stawek dot. wyr. got. to efekt. stawka celna jest wyższa od stawki nomin. ujętej w taryfie celnej. W syt. odwrotnej ochronna składka efekt. będzie niższa od nominalnej obowiąz. dla danego prod. wg taryfy celnej. Ewolucja ceł w skali międzynarodowej W latach 50 kraje zachodnie cechował szybki wzrost prod. przem. i wysoka dynamika handlu międzynarodowego. W tym czasie zachodził proces swego rodzaju wyrównania poziomu wydajności pracy, kosztów prod. oraz cen wewn. i zewn. tendencjom tym tow. umacnianie się walut w szeregu krajów i wznowienia ich wymienialności. Warunki te stworzyły warunki do obniżania stawek celnych w taryfach w stosunku do poziomu osiągniętego w kryzysowych latach 30 i utrzymanych do pocz. lat 50. Przeciętny stat. wsk. stawek celnych wg GATT w krajach wspólnoty europ. USA i JP obniżył się z 25-30% w pierwszych latach powojennych do 8-10% na pocz. 70. Poźniej ten poziom uległ dalszemu obniżeniu po rundzie tokijskiej zakończonej w 79 do ok. 6%, a po rundzie urugwajskiej GATT (93) do 3,2%. Obecnie przeciętna stawka celna wynosi 3%. Wysokość stawek celnych we wspólnej taryfie celnej UE ustalono na podst. średniej arytm. stawek celnych obow. 1.01.57 w RFN,BLX,FR,WŁ. Stawki przy imporcie z krajów trzecich są takie same dla każdego kraju UE i przeciętnie wynoszą 3,2%.

XI. Środki pozataryfowe w polityce handlu (bariery ilość, fin i tech) Określenie śr. pozataryf. Są to wszystkie stosowane narzędzia (oprócz ceł) oraz podejmowane działania inst. państ. i pryw. w interesie określonych gał. prod które mogą zniekształcać lub ogr. rozwój różnych aspekt. handlu międz. w skali światowej. Najbardziej znanymi w prakt. handlu są : śr. ilościowe (licencje ilościowe, kontyngenty, dobrowolne ograniczenia exportu) Licencje importowe i kontyngenty Licencje importowe - system licencjonowania zabrania przywozu i wywozu określonych wyrobów. Import tow. obj. lic. może mieć miejsce tylko w przypadku uzyskania specjalnej licencji. Stosuje się 2 typy lic. imp.: indywidualne - jednorazowe zezwolenie na imp. tow. wyd. przez organ władzy państ. spraw. konrolę nad handlem zagr. Reglamentuje wszystkie ważniejsze strony transakcji. generalne - stanowi stale obowiązujące zezwolenie na import przez dowolną osobę lub firmę wyszczególnionych tow. ze wszystkich krajów świata bez jakichkolwiek ograniczeń wart/ilości. Jest to tzw. globalna lub otwarta lic. generalna. lub tylko z krajów w niej określonych. Wyszcz. się tow. których nie można przywozić. licencje automatyczne Kontyngenty - kontyngentowanie towarów przyw. z zagr. - jest to ograniczanie importu określonej ilości lub sumy tow. zagr. w ciągu ustan. przedziału czas. kwoty globalne - lub kont. globalny ustanawia wlk. imp. w jedn. wart. lub jedn. natur. na określony okres.Nie rodziela się na poszcz. kraje. kwoty indywidualne - Wielkość kwoty rozdziela się wg krajów. 2 rodzaje kwot : ustalana na podst. kwoty globalnej w przypadku kiedy tow. w ramach kw. glob. rodziela się między kraje prop. do ich udziałów w imp. w minionym okresie. I kwota ustanowiona na podst. umowy 2stronnej. Pojęcie dobrowolnych ograniczeń exportu i ich rodzaje Dobr. ogr. ex. prowadzone są przez kraje exportujące w stosunku do własnych exporterów w celu ogranicz. sprzedaży niektórych tow. na rynkach określonych krajów importujących. Maja one taki sam charakt. i efekt jak inne ogran. ilościowe importu. Przyczyną dla których się je wprowadza jest obawa , że w przypadku nie podję. takich kroków dany kraj import. zastosuje środki , które w większym stopniu i najczęściej na dłuższy okres ograniczą możliwości export. na tym rynku. Są one najczęściej stos. w przypadku zapowiedzi wprowadzenia postępowania antydumpingowego, dany kraj obawia się w takiej sytuacji bardzo wysokicch ceł antydump. i wprowadza dobrow. ogr. exportu. 3 typy dobr. ogr. ex.: ogran. w istocie jednostr. i z własnej inicjatywy wprowadzone przez kraj exportujący po dokonaniu oceny syt. na rynku któregoś z kraj. odbiorców. ogran. w formie jednostr. ale wynikające z dwustr. konsultacji lub negocjacji, które może być podane do wiadomości publicznej lub też nie porozumienie dwustronne zostaje zawarte w ramach układu lub porozumienia wielostr. , którego typowym przykł. może być porozumienie ogólnotekstylne. Subsydia i ulgi finansowe Subsydia- znaczącym rozwojem oznacza się ( szczególnie w UE) subsydiowanie rolnictwa, realizowane jest ono różnymi drogami a przede wszystkim przez kompensację części wydatków farmerów na nabywanie maszyn rolniczych, nawozów i środków chemicznych , wykonywanie bezpłatnych prac związanych z poprawą jakości ziemi , budową dróg, systemów nawadniających itp. - przez wypłacanie farmerom rekompensat . Ale uważa się ,że powodują one przy tym nieefektywną alokacje krajowych zasobów w tym sensie, że odciągają siłę roboczą i kapitał od zastosowania produktywnego do zastosowania mniej efektywnego. Jednym wielostronnym porozumieniem w którym problemy subsydiów i ulg finansowych rozpatrywane są z pozycji polityki handlu zagr. jest światowa org. handlu (WTO) ale nie ma w nim konkretnych ustaleń i postanowień. Brak prec. norm międzynar. regul. stos. subsyd. i ulg finans. w celach protekcjonistycznych a także ukryty w wielu przypadkach charakter ich stosowania czyni te środki silnym narzędziem wspólcz. protekcjonizmu handlowego. 5) Depozyty importowe Stanowi swojego rodzaju kaucję którą importer powinien wnieść do swojego banku przed zakupem towaru pochodzenia zagranicznego, kaucję tę wnosi się w walucie krajowej lub obcej, jej wysokość ustala się w postaci określonej części wartości transakcji importowej., kupujący nie otrzymuje procentu a po upływie kilku mies. wysokość kaucji podlega zwrotowi. Powodują wzrost kosztów importera. Wpływają na cenę towaru. Zamrażają i wycofują z obiegu znaczne środki pieniężne. 6)Priorytetowe systemy rozmieszczania zamówień publicznych Wprowadzanie psrzp motywuje się celami dalekimi od polityki handlu zagranicznego. Celem tych przedsięwzięć jest zachowanie bezp. narod. kraju a także wymagają tego krajowe interesy natury politycznej i strategicznej. Ochrona interesów ekon. danego kraju jest główną siłą wprawiającą w ruch cały mech. przp. w istocie takie działanie tworzy dyskrym. barierę pozataryfową dla importu tow. i stanowi trudną do pokonania przeszkodę, która zamyka rynek zamówień państw. dla firm zagranicznych. Dwa główne warunki reglamentacji srzp w krajach. działania i rozporządzenia rządu ust. dyskr. reżim w dziedzinie cen dla zewn. prod. i exporterów. związany z tworzeniem całego szeregu przep. admin. mających często nieformalny i ukryty char., które określają w jakich przyp. państw. inst. gosp. obow. jest do zakupu tow. prod. kraj. a także kiedy i na jakich war. zamówienie może być wydane dost. zagr. Ukryty charakter. Mechanizm kursów walutowych Przedłużeniem każdej transakcji handlowej są operacje płatnicze przy pomocy których można również regulować wielkość obrotów handlowych. Rozliczenia z zagranicą w istotny sposób wpływają na zdolność konkurencyjną tow. zagr. na rynku krajowym. Walutowe śr. regulowania importu mogą wywierać również istotny wpływ na ceny tow., wlk. obrotów handlowych oraz ich str. tow. i geogr. Manewrując kursem walutowym i zmieniając parytet walutowy w znacznej mierze można wpływać na ceny towarów exportowanych i importowanych nasilać/osłabiać działanie barier protekcjonistycznych. Powszechnie znany jest efekt działania k.w. kiedy jego obniżenie prowadzi do wzrostu zdolności konkurencyjnej kraju dewaluującego swoją walutę i jednocześnie utrudnia realizację tow. zagr. na rynku wewn. danego kraju.Dew. waluty tworzy dodatkową barierę import. stwarzającą przeszkodę dla realizacji tow. zagr. i równocześnie prowadzi do pojawienia się swego rodzaju subsydium exportowego na wszystkie tow. exportowane oraz do obniżenia cen exp. Jeżeli dewaluacja waluty zwiększa efekt. działania barier ochronnych i powodując wzrost cen na tow. imp. wprowadza dod. przeszkody dla imp. to rewaluacja walut działa wprost przeciwnie przyśpieszając wzrost cen tow. exp. i hamuje wzrost cen na tow. imp. Rewaluacja obniża barierę protekcj. Podatki w ochronie handlu Podatki podwyższają cenę tow. imp., obniżają ich kons. krajową i wpływają na zmniejszanie importu. Oprócz tego zw. cenę tow. imp. prow. do ogólnego wzr. cen krajowych w tym również tow. wytw. przez miejscowych prod. co przyczynia się do zwiększenia zysków. O tym jaką rolę pełnią podatki w syst. wsp. prot. hand. świadczy analiza tzw. wartości przewozu towarów. Wsk. ten składa się z 3 elementów. wydatków exp. na transport tow. sumy opłaconych ceł sumy pod. pobieranych przy imporcie Podatki w większości przypadków nie podlegają ustaleniom wynikających z umów międzyn. a ich stos. w znacznie mniejszym st. związane jest ze zob. wynik. z umów międzyn. i poroz. hand. Podatki tak samo są pobierane od tow. imp. jak prod. w danym kraju. W UE podatki importowe są szeroko wykorzystywane w protekcji rolnitwa. Podatki mają charakter wyrównawczy. Podstawę wspólnej polityki rolnej UE stanowi jednolity system cen wewnętrznych, które obowiązują na art. rolne Unii. Wszystkie ceny wew. ustanowione dla UE można podzielić na 3 grupy: 1. Ceny indykatywne-zajmują centralne miejsce w systemie cen UE. Są ustalane każdego roku przez Radę UE na poziomie wyższy niż światowy.2. ceny interwencyjne-ustalane są na poziomie od 5-7% niższym od ceny indykatywnej. Jeśli cena rynkowa spadnie do tego poziomu zaczynają się zakupy interwencyjne mające na celu nie dopuszczenie do dalszego jej obniżenia.3. ceny progu- na początku każdego sezonu równają się cenie indykatywnej. W sezonie w miarę wzrostu podaży art. rolnych UE cena progu przewyższa cenę indykatywną. Wtedy są stosowane opłaty wyrównawcze, a ich wysokość określa się jako różnice między ceną progu a ceną światową. Cena importu do UE składa się z 2 części: 1.ceny światowej, którą otrzymuje eksporter spoza Unii, 2.ze zmiennej opłaty wyrównawczej, która jest wpłacana do funduszu gwarancji i orientacji rolnictwa(FEOGA). Cena progu jest ceną najniższą, po której może zostać dokonany import. Import do UE jest opłacalny, gdy cena rynkowa UE przekroczy poziom ceny progu. Ważną rolę odgrywają też podatki od wartości dodanej i podatki konsumpcyjne- akcyzy. Są to podatki pośrednie , którymi są objęte towary przy sprzedaży. Cechą charak. akcyzy jest to, że objęte nią towary nie mogą być dopuszczone do sieci handlowej do czasu zaopatrzenia się przez sprzedawcę w odpowiednią markę tych towarów. Obecnie tym podatkiem są objęte przedmioty codziennego użytku. Pobiera się je od towarów imp. i eksp. 9) Standardy krajowe i międzynarodowe Różnice w standardach poszczególnych krajów i firm są wykorzystywane dla tworzenia barier ochronnych skierowanych przeciwko importowi produkcji zagr. i do ochrony interesów producentów krajowych. Dążąc do pokonania tych ograniczeń producenci wypuszczają różnego rodzaju modyfikacje tego samego podstawowego modelu próbując dostosować się do rynku. Jest to szczególnie charakt. dla firm produkujących art. elektryczne, samochody, wyroby chem. Proces ten otrzymał nazwę proliferacji 10) bariery dotyczące opakowania 11) Bariery wynikające z wymogów ochrony środowiska naturalnego środki ochrony środowiska naturalnego- dzielą się na 2 grupy: 1.Budowa urządzeń oczyszczających, tworzenie nowych materiałów źródeł energii. 2.ustawowe reglamentowanie, ograniczanie i zabranianie kontynuacji procesów produkujących, a także import wyrobów przem. powodujących zanieczyszczenie. Pierwszy kierunek działań związany z ochroną środowiska nat. Doprowadził do rozwoju specjalnych urządzeń i pojawienia się nowego i chłonnego rynku towarowego. Przedsięb. zostały wyposażone w środki oczyszczające, co wiąże się ze zwiększeniem kosztów produkcji i wzrostem cen produkowanych towarów. 12) Bariery higieniczno- sanitarne normy sanitarno-higieniczne- normy te są stosowane dla towarów spożywczych, farmaceutycznych, drogeryjnych, kosmetycznych. Import farmaceutyków związany jest z długimi ekspertyzami. Opakowanie i oznakowanie towarów imp. powinno odpowiadać normom przyjętym w danym kraju. Eksporter musi przeznaczać dodatkowe środki w celu wypełniania warunków przepisów prawnych, bez czego eksport towarów nie będzie mógł być zrealizowany. Wymogi dot. opakowań i oznakowań towarów przekształcają się w barierę pozataryfową. 14) Dokumentacja techniczna i towarowa jednolity dokument administracyjny (SAD)Dokumentacja towaru i jednolity dokument administracyjny SAD- protekcjonistycznym celom w tym przypadku służą wymogi określające liczbę dokumentów, które powinny być przedstawione przez właściciela towaru władzom celnym, po to aby towar mógł być przepuszczony przez granicę. Obroty towarowe powinny być obsługiwane przez 2 dokumenty: transportowy i fakturę występującą w charakterze dokumentu towarzyszącego towarowi. W 85r. Rada Ministrów Wspólnoty Europ. Podjęła decyzję o wprowadzeniu w życie jednolitego wielofunkcyjnego dokumentu. W Polsce obowiązek stosowania w ewidencji celnej SAD wprowadzony został 1.01.92. SAD zastępujący dotychczasowe zgłoszenie celne zawiera więcej inf. handlowej zarówno dla eksportera i importera. Jego znaczenie wiąże się z powszechnym wprowadzeniem techniki komputerowej. Posługiwanie się SADEM może przynieść ułatwienia w obrotach handl. W krajach Europy Śr., Wsch. Z UE.

XII. Dumping i postępowanie antydumpingowe Pojęcie dumingu określenie to zawiera art. 6 GATT/WTO oraz art. 2 kodeksu antydumpingowego. W rozumieniu kodeksu produkt uznaje się za będący przedmiotem dumpingu tzn. wprowadzony do handlu w 2 krajach po cenie niższej od jego wartości nominalnej, jeśli cena eksportowa tego produktu eksportowanego z jednego kraju do drugiego jest niższa od ceny porównywalnej stosowanej w normalnym obrocie handl. Pojęcie dumpingu składa się z 2 elementów: 1.ze sprzedaży towarów do kraju drugiego po niższej cenie od ceny określonej w postanowieniach kodeksu oraz wystąpieniach w wyniku takiej sprzedaży szkody krajów importujących. Tak rozumiany dumping uzasadnia pojęcie środków przeciwdziałających tej praktyce. Dumping może mieć charakter okresowy, sporadyczny. Ta ostatnia forma dumpingu stosowana jest w celu zdobycia nowego rynku zagr. lub zlikwidowania obcej konkurencji. Wg. Art. 6 GATT postępowanie antydumpingowe należy rozpatrywać w 4 kategoriach: 1.w technicznej definicji dumpingu 2. Znaczenia pojęcia szkody 3.zakresu stosowania środków przeciwdziałających dumpingowi 4.procedur obowiązujących przy nakładaniu tych środków. Pojęcie szkody powst. w wyniku dump. Nowy kodex z 1979 nie wymaga wykazywania iż dump. pow. gł. szkodę poprzez porówn. szkody wynikłej z dump. ze szkodą powst. z innych przyczyn. Określenie szkody jako niezbędnego elementu w przypadku dumpingu. Stawia ona exp. w dużo słabszej poz. pozb. go możliwości obrony przez wykazanie wielkości szkody wywołanej innymi czynnikami. Rodzaje postępowania anty-dump. 3 rodzaje działań: wprowadzenie wysokich ceł antydumpingowych - trafia do budżetu UE zobowiązań cenowych (dla wszystkich sprzedających wobec krajów 3) możliwość umorzenia postępowania antydump. Rola GATT/WTO Celem stosowania środków antydumpingowych jest eliminacja dumpingu. Wielostronne rokowania handl. doprowadziły do wypracowania porozumienia w sprawie stosowania art. 6 GATT/WTO zwanego kodeksem antydumpingowym. Wynegocjowany w 67r. stanowi art. 6 GATT/WTO i obowiązuje wszystkie kraje uczestniczące w GATT/WTO. Przepisy antydumpingowe należą do najczęściej stosowanych środków ochrony rynku UE. Dodatkowe znaczenie działań antydump. wzrosło w wyniku znacznych redukcji taryf celnych osiąganych w czasie wielostronnych negocjacji handlowych zwanych rundami w ramach GATT. Osiąganie innych celów np. sztuczne ograniczanie imp. lub celowe wypieranie export. z rynku są sprzeczne z postanowieniami GATT. Postanowienia z 67 zostały zmodyfikowane podczas rundy tokijskiej GATT w 1979. W UE proced. antydump. zajmują się 3 instyt: komisja europejska(najważniejsza rola, może po konsultacji z kom.dor. - rodzaje postęp.), rada unii europejskiej, komitet doradczy.

XIII. Ograniczenia ceł i środ. pozataryf. Główne postanowienia rundy Kennedy'ego. W ciągu 4-ech lat rozpoczętej w Genewie w maju 1964r. rundy Kennediego toczyły się uciążliwe rozmowy, których pierwotnym zamierzeniem było obniżenie o połowę taryf celnych państw w nich uczestniczących. W sumie jednak osiągnięto jednak porozumienie zmniejszające w ciągu 4 lat (1968-72) cło na artykuły przemysłowe w przybliżeniu o 35%. Runda tokijska i jej główne postanowienia Sytuacja kryzysowa, która pojawiła się w gospodarce w latach 70-tych, skłoniła USA, EWG i Japonię do nowych VII wielostronnych rokowań handlowych. Rozmowom dała początek deklaracja przyjęta na naradzie ministrów 102 krajów 14.10.1973r. w Tokio. Rokowania, które otrzymały nazwę rundy Tokijskiej różniły się od poprzednich zarówno składem uczestników jak też zakresem omawianych problemów. Ogłoszono je otwarcie dla każdego kraju w tym także dla krajów nie będących członkami GATT. Około 2/3 wszystkich uczestników stanowiły kraje rozwijające się. Już w trakcie przygotowań do rozmów oraz z deklaracji Tokijskiej wynikało, że przedmiotem wielostronnych rokowań handlowych oprócz taryf celnych będą różnego rodzaju bariery pozataryfowe. Z uwagi na rozbieżności stanowisk w ramach rundy pomiędzy głównym partnerami, rozmowy zakończone zostały dopiero po upływie 5-ciu lat od ich rozpoczęcia - 12.05.1979r. podpisaniem porozumienia handlowego, które weszło w życie 01.01.1980r. Obejmowało ono obniżenie stawek celnych na artykuły przemysłowe przeciętnie o 34% jeżeli za współczynnik przyjęto średnią arytmetyczną ważoną lub o 39% w przypadku zwykłej średniej arytmetycznej w ciągu 8-10 lat, a także porozumienie to obejmowało ograniczenie możliwości stosowania najróżnorodniejszych barier pozataryfowych od subsydiowania produkcji antyimportowej do środków zabezpieczających co stanowiło kluczowy element porozumienia. W dziedzinie artykułów rolnych redukcja ceł dotyczyła towarów, na które przypadało 12 spośród 48 mld USD globalnej wartości importu rolnego. Obniżki ceł miały osiągnąć poziom 52% w przypadku surowców rolnych, 30% w przypadku półfabrykatów, 33% w przypadku produktów finalnych. Oprócz tego podpisano tzw. kodeksy stosowania barier pozataryfowych, obejmujące techniczne bariery handlowe, subwencje oraz cła wyrównawcze i antydumpingowe, wycenę celną towarów oraz zasady stosowane przy zakupach rządowych. Podpisano również porozumienie dotyczące tzw. ram handlu światowego. Sformułowano w nim ideę specjalnego, preferencyjnego traktowania krajów rozwijających się. Sprecyzowano zasady stosowania protekcjonizmu wychowawczego i stosowania ochrony bilansu płatniczego oraz dokładniej określono sposoby rozstrzygania sporów. Runda urugwajska i jej efekty W wyniku stagnacji gospodarczej kryzysu w handlu międzynarodowym i eskalacji protekcjonizmu handlowego w pierwszej połowie lat 80-tych, postanowiono przeprowadzić nowe wielostronne rokowania handlowe w sprawie redukcji rozszerzającego się w szybkim tempie stosowania ograniczeń handlowych. Na sesji ministerialnej w Punta del Este w Urugwaju 20.09.1986r. przyjęto deklarację o rozpoczęciu nowej rundy rokowań handlowych, która otrzymała nazwę rundy Urugwajskiej. Zakończenie jej przewidywano na rok 1990. Do najważniejszych dziedzin objętych negocjacjami należała liberalizacja wymiany handlowej artykułów tekstylnych i rolnych ochranianych zarówno przez cła jak i przez środki pozataryfowe. Ich przedmiotem były także wewnętrzne środki ochronne stosowane przez poszczególne kraje takie jak subwencje w rolnictwie. Nie mniejszą uwagę przywiązywano również do złożonych problemów handlu usługami, ponieważ znaczenie tego sektora gospodarki w wymianie międzynarodowej ciągle wzrasta. runda Urugwajska zajęła się też liberalizacją wymiany technologicznej a w tym handlem patentami i prawami autorskimi. Znaczne trudności w czasie rokowań wystąpiły w przypadku rozpowszechnionych już dobrowolnych ograniczeń eksportu, a największe korzyści jak przewidywano odniesiono w sprawach związanych z klauzulą największego uprzywilejowania. W wyniku trudności w rokowaniach, które związane były przede wszystkim z rolnictwem runda Urugwajska zakończyła się 15.12.1993r. Jednakże akt końcowy podpisano 15.04.1994r., z którego wynikało, że w ciągu kilku lat nastąpi dalsza redukcja stawek celnych w handlu artykułami przemysłowymi przeciętnie o 39%, tj. z 6,3% do 3,9%. Uzgodniono również wyeliminowanie w ciągu 10-ciu lat dobrowolnych ograniczeń eksportu i ich odmian w handlu wyrobami tekstylnymi i odzieżą stosowanych na mocy tzw. porozumienia wielowłóknowego, a więc uzgodniono poddanie także tej dziedziny wymiany ogólnym zasadom WTO. Po raz pierwszy zawarto porozumienie w sprawie regulacji i liberalizacji handlu artykułami rolnymi. Cłami zastąpiono wszystkie środki pozataryfowe stosowane w handlu rolnym, czyli nastąpiła tzw. taryfikacja, a następnie nowe podwyższone stawki celne są obniżane w ciągu 6-ciu lat przeciętnie o 36%. W rezultacie rozmów postanowiono również obniżyć subsydia w eksporcie artykułów rolnych, czyli tzw. wsparcie wewnętrzne rolnictwa. Ponadto nowymi regulacjami wielostronnymi zostały objęte trzy nowe dziedziny międzynarodowego obrotu gospodarczego: handel usługami, ochrona praw własności intelektualnej, handlowe aspekty polityki inwestycyjnej Celem porozumienia w dziedzinie usług, czyli układu ogólnego o handlu usługami (GATS) było ustalenie wielostronnych reguł prowadzenia handlu w tej dziedzinie, oraz zmniejszenie barier w tym handlu. W dwóch pozostałych nowych dziedzinach porozumienia przewidywały ograniczenie nadużywania praw własności intelektualnej poprzez podrabianie towarów, programów komputerowych, kaset wideo itp., oraz zmniejszenie stosowania przez państwa instrumentów polityki, które utrudniały dokonywanie inwestycji zagranicznych.

XIV. Światowa organizacja handlu WTO i jej cele Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu czyli GATT został zastąpiony Światową Organizacją Handlu (WTO) powołano 10.01.1995r. o szerszych kompetencjach niż GATT. Głównym zadaniem WTO jest nadzorowanie wprowadzania w życie, przez poszczególne kraje porozumień rundy Urugwajskiej. Organizacja ta stanowi też forum negocjacji dotyczących dalszej liberalizacji międzynarodowego obrotu towarowego, usługowego w zakresie inwestycji zagranicznych, związanych z obrotem towarowym oraz w zakresie praw własności intelektualnej. W wyniku rundy Urugwajskiej i utworzenia WTO powstał system jednolitych reguł w międzynarodowym obrocie gospodarczym. Warunkiem uczestnictwa w WTO jest bowiem albo przyjęcie wszystkich porozumień rundy, albo też ich odrzucenie. Na początku 2000 roku członkami WTO były 134 kraje. WTO stała się więc niemal uniwersalną organizacją. Stanowi jednocześnie system obejmujący znacznie większą liczbę dziedzin współpracy międzynarodowej niż GATT oraz nowych porozumień wynegocjowanych w rundzie Urugwajskiej. Ma też obowiązek dostosowywania krajowych przepisów handlowych zasad WTO oraz publikacji tych przepisów. Polska należy do WTO od 05.08.1995r. Udział w WTO oznacza stopniową liberalizację handlu i innych dziedzin wymiany gospodarczej w Polsce, jak też zwiększenie stabilności i przewidywalności zagranicznej polityki ekonomicznej. Kolejne rokowania handlowe w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego miały rozpocząć się 01.01.2000r. w Seatlle w USA. W wyniku fiaska rozmów ministrów krajów członkowskich WTO w czasie sesji ministerialnej, tej organizacji, która miała miejsce na przełomie XI/ XII 1999r. nowa runda nie rozpoczęła się w planowanym terminie. Miała ona dotyczyć ważnych kwestii handlu międzynarodowego artykułami rolnymi i tekstylnymi. Zakłada się jednak jej rozpoczęcie w ciągu najbliższych 6-ciu miesięcy 2000r. Przyczyną takiej sytuacji był wzrost roli organizacji pozarządowych zajmujących się przede wszystkim ochroną środowiska naturalnego, a także różnych organizacji konsumentów, w tym związków zawodowych. Organizacje te uważają, że liberalizacja handlu międzynarodowego przynosi korzyści przede wszystkim krajom najbardziej rozwiniętym. Uważa się też, że należy dokonać bardziej szczegółowego wyliczenia co jest aktualnie korzystne dla rozwoju gospodarki światowej: czy liberalizacja handlu międzynarodowego, czy też ochrona środowiska naturalnego. Z uwagi na wagę tych problemów powinno się okresowo stosować liberalizm handlowy i ochronę środowiska naturalnego. Ponieważ jednak liberalizacja handlu międzynarodowego przynosi znaczące korzyści dla rozwoju gospodarczego zagadnienie to również w przyszłości będzie odgrywać bardzo ważną rolę.

XV. Integraja gosp. w Europie i świecie Teoria unii celnej i jej efekty Zainteresowania badaniami dotyczącymi integracji gospodarczej znalazły wyraz w pracach poświęconych teorii unii celnej. Punktem wyjścia tych badań była ogłoszona w 1950r. teoria unii celnej J. Vinera. Utworzenie unii celnej wg tej teorii wywołuje zawsze dwa efekty: zmiana kierunków handlu międzynarodowego, czyli efekt przesunięcia (trade diversion effect); w wyniku dyskryminacji eksportu krajów nie wchodzących w skład unii, których towary obciążone zostają we wszystkich krajach unii takim samym cłem importowym w porównaniu z obrotami między krajami unii, których towary nie podlegają ocleniu. Prowadzi to do ograniczenia eksportu krajów nie należących do unii, a także do realokacji zasobów zarówno w krajach unii, jak i pozostałych krajach świata i to często w kierunku zwiększającym koszty wytwarzania tj. zmniejszającym efektywność wykorzystania zasobów kreacja nowych możliwości handlu między krajami unii (trade creation effect): czyli efekt rozszerzania się specjalizacji, co może prowadzić do bardziej racjonalnego wykorzystania zasobów krajów unii. Obydwa te efekty występują łącznie i dopiero uwzględnienie ich łącznych skutków dla handlu, realokacji zasobów, oraz efektywności ich wykorzystania w unii i poza nią dać może określone i oczekiwane korzyści. Wspólna polityka rolna UE i jej efekty Cele oraz zasady wspólnej polityki rolnej zostały określone w podpisanym 25 marca 1957 r. Traktacie Rzymskim o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. TRZY PODSTAWOWE ZASADY WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ · wspólny rynek produktów rolnych; · preferencje, czyli pierwszeństwo w zbycie i zakupie produktów wytworzonych na obszarze EWG; · solidarność finansowa, czyli wspólne finansowanie polityki rolnej, którego źródłem początkowo były wyłącznie wpłaty państw członkowskich, później coraz większego znaczenia zaczęły zyskiwać środki „własne”, uzyskiwane z opłat na granicy, opłaty cukrowej oraz części podatku VAT. CELE. · podnoszenie produkcyjności rolnictwa; · zapewnienie ludności rolniczej właściwego poziomu życia; · stabilizacja rynków; · gwarancja bezpiecznego poziomu zaopatrzenia; · zapewnienie konsumentom produktów rolnych po rozsądnych cenach. · PROTEKCJONIZM wobec własnych producentów, czyli ich ochrona przed konkurencją zewnętrzną, co w konsekwencji prowadzi do izolowania rynku wewnętrznego od międzynarodowych rynków rolnych; · INTERWENCJONIZM ROLNY, który w znacznym stopniu ogranicza działanie mechanizmu rynkowego; · SOLIDARNOŚĆ FINANSOWA wszystkich państw członkowskich. EFEKTY: Do korzystnych następstw WPR można zaliczyć: wzrost dochodów rolników osiągnięcie samowystarczalności żywnościowej Wspólnoty zjednoczona Europa stała się drugą po Stanach Zjednoczonych potęgą eksportową w dziedzinie produktów rolnych ochrona rynku wewnętrznego i subsydiowany eksport produktów rolnych sprzyjał wzrostowi wydajności pracy rolnictwa europejskiego. dokonała się redukcja liczby zatrudnionych w rolnictwie Efekty niekorzystne są następujące: znacznemu obciążeniu podlega unijny budżet odmienna organizacja rynków rolnych poszczególnych produktów doprowadziła do zwiększenia różnic w dochodach między różnymi regionami rolnymi dokonuje się nierównomierny rozdział pomocy finansowej dla rolników powstały nadwyżki produkcji rolnej system cen gwarantowanych (wyższych niż ceny światowe) pogorszył sytuację konsumentów, płacących koszty protekcji unijnego rynku rolnego intensywna produkcja rolnicza wywarła negatywny wpływ na środowiskowzrosły ceny środków produkcji. Zasada jedn. aktu europ. i idea jedn. rynku. traktat z Maastricht . Procesy integracyjne w Europie ulegały pogłębianiu i poszerzaniu. Istotny wpływ na ich pogłębianie wywarł jednolity akt europejski z 1986r., który wszedł w życie w 1987r., a także traktat o unii Walutowej i Ekonomicznej podpisany w Masttstrich w 07.02.1992r. Traktat o Unii Europejskiej wszedł w życie 01.11.1993r. W wyniku poszerzania wspólnot europejskich w 1973r. przystąpiły trzy kolejne kraje: Wielka Brytania, Dania i Irlandia. W 1981r. przystąpiła Grecja, w 1986r. - Hiszpania i Portugalia, w 1994 - Austria, Szwecja i Finlandia. Jednolity Akt Europejski przyczynił się istotnie do powstania międzynarodowych organów Wspólnot Europejskich. Należą do nich: Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski i Trybunał Sprawiedliwości. Miał on także znaczący wpływ do końca 1992r. jednolitego rynku wewnętrznego Wspólnot Europejskich. W celu przyspieszenia zadań związanych z tworzeniem jednolitego rynku europejskiego wydano 1985r. tzw. białą księgę, która zawierała 282 akty prawne, w formie propozycji dotyczących zniesienia istniejących jeszcze na wspólnym rynku barier legislacyjnych, fiskalnych i technicznych w celu swobodnego przepływu towarów usług, kapitałów i siły roboczej. Budowa unii walutowej i ekonomicznej przebiegała w 3-ch etapach: od 1990r. -dotyczył swobodnego przepływu kapitałów od 01.01.1994r.- w czasie tego etapu kraje UE zostały zobowiązane do spełnienia 4-ch tzw. kryteriów konwergencji: przyrost rocznego zadłużenia nie mógł przekroczyć 3% PKB, a ogólne zadłużenie nie mogło przewyższać 60% PKB; stopa inflacji nie mogła wynosić więcej jak 1,5% średniej 3-ch państw o najniższej inflacji; nominalna długoterminowa stopa procentowa nie mogła przekraczać 2% przeciętnej 3-ch krajów o najniższych stopach inflacji; dane państwo nie mogło powodować, przynajmniej przez dwa lata żadnych poważniejszych napięć w mechanizmie kursów walutowych europejskiego systemu walutowego; w trakcie tego etapu powołano do życia Europejski Instytut Walutowy. Od 01.01.1997 do 01.01.1999 - przewidywał wejście w życie Unii Walutowej i Gospodarczej w oparciu o Europejski System Banków Centralnych i Europejski Bank Centralny oraz wspólną walutę EURO (wcześniej do 1995roku, ECU) Jednolita waluta EURO została wprowadzona 01.01.1999r. do rozliczeń międzybankowych w krajach UE, a do powszechnego obiegu zostanie wprowadzona w 2002 roku. Walutę tę wprowadziły nie wszystkie kraje UE (Grecja, Wielka Brytania, Dania, Szwecja). Grecja nie spełniała warunków w/w konwergencji, pozostałe kraje nie wprowadziły EURO z powodu własnej polityki ekonomicznej, która nie została jeszcze dostosowana do UE. Rola CEFTA w dost. krajów europy śr. i wsch. do UE Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (Central European Free Trade Association - CEFTA), porozumienie podpisane w 1992 przez Czechosłowację, Polskę i Węgry (od 1993 Czechy i Słowację) dotyczy powołania do życia strefy wolnego handlu pomiędzy krajami członkowskimi. Zawiera harmonogram redukcji stawek celnych i barier pozataryfowych (subsydia, embargo, podatki importowe itd.) we wzajemnym handlu. Problemy związane są jedynie z liberalizacją handlu w zakresie towarów rolno-spożywczych wynikające z silnych działań w zakresie ochrony własnych rynków żywnościowych. Kraje CEFTA wspierają się wzajemnie w dążeniu do przyjęcia do Unii Europejskiej. W 1995 do CEFTA przystąpiła Słowenia, a w 1997 Rumunia. Integracja gosp. w ameryce północnej W Ameryce Północnej powstało Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA, 1989) obejmujące Stany Zjednoczone, Kanadę i Meksyk. Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (North American Free Trade Agreement - NAFTA), układ zawarty między USA, Kanadą i Meksykiem tworzący strefę wolnego handlu, obowiązuje od 1994. Według jego postanowień w ciągu 15 lat powinny być zniesione cła i bariery w przepływie towarów, usług, inwestycji zagranicznych. NAFTA nie jest więc porozumieniem, które miałoby doprowadzić do wspólnej polityki handlowej czy koordynacji polityki gospodarczej, choć wykracza poza zwykłe umowy handlowe, omawia zasady rozwiązywania sporów, ochronę środowiska oraz własności intelektualnej, stawia zadanie zapewnienia trwałego wzrostu w regionie. W wyniku realizacji traktatu powstaje największy w świecie rynek (375 mln ludności, 6,5 bln dolarów rocznej produkcji). Jego ziszczenie może jednak napotykać przeszkody wynikające z poważnych różnic w poziomie rozwoju krajów uczestniczących w umowie. Atrakcyjność NAFTA jest duża dla innych państw Ameryki Łacińskiej, swój akces zgłosiło Chile i Argentyna. Dynamicznie rozwijające się w latach 90. inicjatywy integracji regionalnej na tym obszarze prowadzą też do idei poszerzenia NAFTA na Amerykę Południową i utworzenia docelowo wolnego rynku amerykańskiego. Integracja gosp. w ameryce łacińskiej W latach 90. stał się też widoczny postęp ekonomiczny w Ameryce Łacińskiej. W całym regionie zintensyfikowały się procesy integracji gospodarczej. Powstała NAFTA, z docelową ideą utworzenia ogólnoamerykańskiego wolnego rynku FTAA, czemu sprzyja odrodzenie się struktur regionalnej integracji w Ameryce Łacińskiej (np. Mercosur, Pakt Andyjski). Działa ASEAN, wśród którego członków zrodziła się idea utworzenia z kolei azjatyckiego wolnego rynku AFTA. Strukturą obejmującą cały region jest APEC. Region ten ma wielkie szanse na odegranie roli centrum świata, ale jego przyszłość jest uzależniona od przezwyciężenia głębokich różnic w rozwoju poszczególnych państw, utrzymania stabilnego rozwoju, zapobieżenia możliwym konfliktom politycznym. Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (Latin American Free Trade Association - LAFTA), organizacja utworzona na mocy Układu z Montevideo w 1960 przez 6 państw Ameryki Łacińskiej: Argentynę, Brazylię, Meksyk, Paragwaj, Peru, Urugwaj, do których dołączyły - Kolumbia, Ekwador, Wenezuela, Boliwia. Jej celem był rozwój współpracy gospodarczej, likwidacja barier celnych w handlu, koordynacja polityki gospodarczej. Realizacja tych celów napotykała jednak trudności wynikające z różnic w poziomie rozwoju gospodarczego, podporządkowaniu państw zagranicznym monopolom, konfliktów wewnętrznych i sporów politycznych. Brak zgody części państw członkowskich na zniesienie barier celnych spowodował kryzys organizacji i próbę zastąpienia jej szerszą formułą, uwzględniającą zróżnicowanie państw. W ten sposób w 1980 powstało Stowarzyszenie Integracji Ameryki Łacińskiej (LAIA), zrzeszające te same kraje. Integracja gosp. w innych regionach świata APEC (z angielskiego Asia-Pacific Economic Cooperation), Układ o Współpracy Gospodarczej Azji i rejonu Pacyfiku, układ podpisany w 1989 na konferencji ministrów spraw zagranicznych i handlu z 12 państw w Canberze (Australia). Założycielami były kraje ASEAN oraz Australia, Nowa Zelandia, Japonia, Korea Południowa, Kanada, USA, w 1991 dołączyły Chiny, Tajwan i Hongkong, w 1993 - Meksyk i Papua-Nowa Gwinea, w 1994 - Chile. APEC działa na rzecz koordynacji przedsięwzięć i rozwoju ekonomicznego państw członkowskich. Podstawowym celem jest liberalizacja handlu i wzajemnych stosunków gospodarczych, uzgadnianie stanowiska prezentowanego w organizacjach: GATT i WTO. Odbywa się to poprzez konsultacje ministerialne oraz coroczne Konferencje Ministrów i spotkania na szczycie szefów państw. W 1995, na szczycie w Bogor (Indonezja) region Pacyfiku ustalono obszarem wolnego handlu do 2020. Byłby to najpotężniejszy gospodarczo obszar, obecnie liczący ponad 2 mld ludności, wytwarzający ponad połowę światowej produkcji dóbr i usług oraz posiadający 40% światowego handlu. Skupia on kraje bardzo różne pod względem tradycji, kultury, rozwoju ekonomicznego i politycznego, co może stanowić przeszkodę w ścisłej integracji, szczególnie typu europejskiego. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej, Association of South East Asian Nations, ASEAN, organizacja polityczno-gospodarcza założona w 1967 w Bangkoku, z siedzibą w Dżakarcie. Członkowie: Brunei (od 1984), Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia, Wietnam (od 1995). Popiera współpracę gospodarczą i kulturalną w swoim regionie, dąży do utworzenia strefy pokoju, neutralności i wolności, pozbawionej broni jądrowej. Kraje ASEAN podejmują działania na rzecz pokojowego rozwiązywania sporów, normalizacji na Półwyspie Koreańskim. Do współpracy zapraszane są także państwa trzecie, np. kraje Unii Europejskiej, USA, Rosja, Chiny. ASEAN zadecydował o wprowadzeniu na swoim obszarze do 2005 strefy wolnego handlu (AFTA). Współuczestniczy w konsolidacji działań w całym regionie Pacyfiku, wchodząc w skład APEC. Siłą tej organizacji jest postępujący dynamicznie od przełomu lat 80. i 90. rozwój gospodarczy (“azjatyckie tygrysy”), atrakcyjny rynek, liczący ponad 180 mln ludności i tania siła robocza.

---