3. Liga Narodów - powstanie i działalność
Był to międzynarodowy związek niezależnych państw, powołany do życia po I wojnie światowej i działający faktycznie do końca 1939. Formalnie rozwiązany uchwałą Zgromadzenia Ligi Narodów 18 kwietnia 1946 roku. Majątek po Lidze Narodów przejęła Organizacja Narodów Zjednoczonych.
Statut Ligi Narodów stanowił część wersalskiego traktatu pokojowego z 28 czerwca 1919. Na siedzibę Ligi Narodów wybrano Genewę. Założycielem jej było siedem państw, na początku 1920 w skład Ligi Narodów wchodziły już 43 państwa. Do Ligi Narodów nie należały wówczas Stany Zjednoczone Ameryki, ZSRR (należał w latach 1934-1939), Japonia i Niemcy (przyjęte w 1926, wystąpiły z Ligi Narodów w 1933). Polska była członkiem od 1920.
Cele i zadania Ligi Narodów
Zadaniem Ligi Narodów było likwidowanie sporów międzypaństwowych na drodze pokojowej. Założenia programowe określone zostały w 26 artykułach statutu, które zobowiązywały członków do nie uciekania się do wojny, utrzymywania jawnych stosunków międzynarodowych, ścisłego przestrzegania sprawiedliwości i poszanowania wszelkich zobowiązań wynikających z traktatów. Głównymi organami Ligi Narodów były: Zgromadzenie, Rada i Sekretariat.
Ponadto Liga Narodów posiadała dwa organy specjalne: Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej i Międzynarodową Organizację Pracy. Zgromadzenia mogły być dwojakie: zwyczajne, zwoływane we wrześniu każdego roku, i nadzwyczajne, zwoływane na żądanie większości członków Ligi Narodów lub na mocy decyzji samego Zgromadzenia. Rada składała się z przedstawicieli wielkich mocarstw jako członków stałych.
Zgodnie z założeniami w skład Rady miały wejść: Wielka Brytania, Francja, Włochy, Japonia i Stany Zjednoczone, jednakże z powodu uchylenia się Stanów Zjednoczonych od udziału w Lidze Narodów liczbę członków Rady zredukowano do czterech, by po wstąpieniu Niemiec ponownie podnieść ją do pięciu. Ponadto Rada miała w swym składzie członków niestałych, początkowo przedstawicieli czterech państw, później ich liczbę podniesiono do dziewięciu.
Przy podejmowaniu zasadniczych decyzji przez Zgromadzenie i Radę obowiązywała zasada jednomyślności, wyjątkiem były sprawy proceduralne i inne, ściśle określone przypadki, np. przyjęcie nowego kraju na członka. Ścisły podział kompetencji między Zgromadzeniem i Radą nie istniał.
Błędy strukturalne, sprzeczności między mocarstwami powodowały, że w praktyce Liga Narodów służyła przede wszystkim utrzymaniu hegemonii politycznej Wielkiej Brytanii i Francji. Powołana do obrony pokoju organizacja nie potrafiła zrealizować swego podstawowego celu, nie zdołała zapobiec agresji Japonii na Chiny, Włoch na Etiopię czy wywołaniu przez Niemcy II wojny światowej.