1. Co to jest rachunkowość i kto jest użytkownikiem informacji przez nią generowanych.

Rachunkowość to proces identyfikowania, pomiaru i komunikowania informacji ekonomicznych w celu umożliwienia rozsądnego osądu i podjęcia decyzji przez użytkowników informacji. Jest to więc język komunikujący informacje ekonomiczne tym, którzy są zainteresowani działalnością przedsiębiorstwa tzn. Kadrze kierowniczej, potencjalnym inwestorom, pracownikom, kredytodawcom i właścicielowi. Tak więc istnieje wielu użytkowników informacji generowanych przez rachunkowość, którym niezbędne są dane do podejmowania decyzji. Celem rachunkowości jest dostarczanie informacji, jakich oczekują różne grupy odbiorców.

Użytkowników informacji dostarczanych przez rachunkowość można zakwalifikować do dwóch kategorii:

• grupa zewnętrzna (głównie poza firmą),

• grupa wewnętrzna (w obrębie firmy).

Rachunkowość finansowa zajmuje się dostarczaniem informacji zewnętrznej grupie użytkowników informacji, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

Rachunkowość finansowa jest procesem, którego uwieńczeniem jest przygotowanie sprawozdań finansowych dotyczących przedsiębiorstwa jako całości.

Rachunkowość zarządczej zajmuje się dostarczaniem informacji wewnętrznej grupie użytkowników informacji, mająca na celu pomoc w podejmowaniu decyzji.

Rachunkowość zarządcza ukierunkowana jest na odbiorców wewnątrz organizacji. Jest procesem identyfikowania, mierzenia, analizy i przekazywania informacji o kosztach używanych przez kierowników różnych szczebli do planowania, oceny i kontroli w przedsiębiorstwie. Rachunkowość zarządcza nie musi być poddawana rewizji zewnętrznej, gdyż służy ona poprawie działalności przedsiębiorstwa.

2. Jakie są podstawowe rodzaje sprawozdawczości finansowej i co zawierają.

Podstawowe rodzaje sprawozdawczości finansowej wynikającej z ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości to: bilans przedsiębiorstwa, rachunek zysków i strat oraz rachunek przepływu środków pieniężnych

Bilans księgowy przedsiębiorstwa ma na celu prezentację kondycji finansowej firmy w danym momencie czasu. Po lewej stronie bilansu znajdują się aktywa. Prezentują one prawdopodobne korzyści ekonomiczne. Aktywa analizuje się w podziale na majątek trwały i majątek obrotowy. Majątek trwały to wartości niematerialne i prawne, rzeczowy majątek trwały, finansowy majątek trwały oraz należności długoterminowe. Natomiast majątek obrotowy to zapasy materiałów, półproduktów i produktów, należności i roszczenia, papiery wartościowe przeznaczone do obrotu, środki pieniężne oraz rozliczenia międzyokresowe. Prawa strona zawiera pasywa. Pasywa to prawdopodobne przyszłe wydatki, wynikające z zobowiązań przedsiębiorstwa. Innymi słowy są to wielkości należne kredytodawcom. W szczególności dotyczy to między innymi zobowiązań długoterminowych, reprezentujących długi, których okres spłaty jest dłuższy niż rok, zobowiązań krótkoterminowych i funduszy specjalnych, rozliczeń międzyokresowych i przychodów przyszłych okresów. Po stronie pasywów występuje również kapitał własny, który równa się praktycznie różnicy pomiędzy aktywami a pasywami.

Rachunek zysków i strat zawiera wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa. Rachunek ten zawiera przychody ze sprzedaży wyrobów i usług, towarów, z operacji finansowych i inne koszty uzyskania przychodów, zyski i straty nadzwyczajne a w konsekwencji zysk lub stratę brutto i netto. Pomiędzy bilansem i rachunkiem zysków i strat występują zależności, Na przykład gdy wzrasta sprzedaż na kredyt, wówczas zwiększają się pozycje: Przychód (rachunek wyników) i należności (bilans). To powoduje spadek pozycji zapasy (bilans) i wzrost kosztu uzyskania przychodu (rachunek wyników).

Rachunek przepływów środków pieniężnych obejmuje trzy podstawowe rodzaje działalności każdego przedsiębiorstwa: działalność operacyjną, działalność inwestycyjną oraz działalność finansową.

3. Przedstaw proces podejmowania decyzji i omów poszczególne jego elementy.

Informacje dostarczane przez rachunkowość zarządczą są oceniane w świetle efektów podjętych na ich podstawie. Dlatego należy zrozumieć proces podejmowania decyzji, który można przedstawić następująco:

Proces planowania	Ustalenie celów
	Poszukiwanie różnych możliwości działania
	Gromadzenie informacji o różnych możliwościach
	Wybór możliwości działania
	Wdrażanie decyzji w życie
Proces kontroli	Porównywanie aktualnych i planowanych rezultatów
	Reakcja na odchylenia od planu

Pierwsze pięć kroków reprezentuje proces podejmowania decyzji i planowania. Planowanie pociąga za sobą dokonanie wyboru między różnymi możliwościami i jest początkową fazą podejmowania decyzji. Ostatnie dwa kroki przedstawiają proces kontroli, czyli pomiaru i korygowania aktualnych osiągnięć.

Ustalanie celów.

Podjęcie decyzji musi być poprzedzone wytyczeniem głównego celu lub kierunku, który umożliwi podejmującemu decyzję oszacowania celowości przedłożenia jednej możliwości działania nad inne.

Głównym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku.

Poszukiwanie różnych możliwości działania.

Firma powinna brać pod uwagę następujące sposoby działania.

- wytwarzanie nowych produktów w celu sprzedaży ich na aktualnym rynku,

- wytwarzanie nowych produktów dla nowych rynków,

- stworzenie nowych rynków dla istniejących produktów.

Poszukiwanie różnych możliwości działania.

Firma powinna brać pod uwagę następujące sposoby działania:

• wytworzenie nowych produktów w celu sprzedaży ich na aktualnym rynku,

• wytworzenie nowych produktów dla nowych rynków,

• stworzenie nowych rynków dla istniejących produktów.

Gromadzenie informacji o różnych możliwościach.

W każdej firmie niezbędne jest podejmowanie:

• decyzji długookresowych lub strategicznych

• decyzji krótkookresowych lub operacyjnych np.

• jakie kanały własne produktów powinny być uzyskane,

• jaka powinna być cena sprzedaży produktów wytworzonych przez firmę,

• ile sztuk danego produktu powinno być wytwarzanych,

• jakie środki powinny być użyte w celu reklamy wyrobów firmy,

• jaki poziom usług, tzn. jaka liczba dni na dostarczenie towaru i jaki serwis gwarancyjny powinny być zaoferowane klientom.

Wybór odpowiedniej możliwości działania.

Wprowadzenie decyzji w życie.

Kiedy możliwości działania zostaną wybrane, powinny być one wdrożone jako część procesu budżetowania. Budżet jest to plan finansowo-kosztowy wprowadzenia w życie decyzji podjętych przez zarząd. Budżety dla wszystkich decyzji są przygotowywane z punktu widzenia wpływów i wydatków pieniężnych oraz kosztów i przychodów ze sprzedaży. Budżety te są łączone w jeden ujednolicony raport na temat oczekiwań firmy w przyszłych okresach. Raport ten określamy mianem rocznego planu finansowego firmy tzw. biznes plan.

Porównanie aktualnych i planowanych rezultatów oraz reagowanie na odchylenia od planu.

Kierownicy mają obowiązek kontroli tj. mierzenia, raportowania i korekty działań, których celem jest upewnienie się, że firma osiągnęła swe cele i zrealizowała plany.

4. Przedstaw funkcje zarządzania w przedsiębiorstwie.

Amerykański uczony J.Drucker (1974) sugeruje, że na zarządzanie składają się: planowanie, kontrola, organizowanie, oraz komunikowanie i motywowanie. Rachunkowość służy wszystkim wymienionym funkcjom zarządzania zapewniając kierownictwu organizacji gospodarczej niezbędne informacje

Funkcje zarządzania to: planowanie, kontrola, organizowanie, oraz komunikowanie i motywowanie.

Planowanie.

Planowanie zazwyczaj dokonuje się w cyklu krótko, jak i długoterminowym. Długookresowy plan określa oczekiwania zarządu na okres trzech do pięciu lat lub nawet na okres dłuższy.

Celem długookresowego planu jest określenie przyszłych potrzeb lub możliwości, które wymagają podjęcia określonych kroków w kolejnych latach realizacji planu. Przykładowo może to być inwestowanie w nowe urządzenia, aby zwiększyć lub unowocześnić produkty wytwarzane w organizacji.

Proces planowania powinien dostarczyć odpowiedzi na pytania:

• co potrzebne jest firmie,

• kiedy i jak cele firmy zostaną osiągnięte, itp.

Wówczas gdy zarząd zgodny jest co do odpowiedzi na wyżej wymienione pytania, może być sformułowany program działania, składający się z krótko i długookresowych planów. Program ten przekształca długoterminowe plany na potrzeby bliskiej przyszłości i w ten sposób powstają szczegółowe, krótkookresowe, operatywne (roczne, kwartalne, miesięczne) plany.

Kontrola.

Kontrola wymaga porównania aktualnych dokonań czyli realizacji z planami w celu ustalenia odchyleń od planu i korygowania działania. Proces kontroli umożliwia kierownictwu ocenę, czy cele zawarte w długookresowym planie są możliwe do osiągnięcia, czy też nie. Proces kontroli ostrzega o ewentualnych problemach i umożliwia zmianę celów i zobowiązań zanim wystąpią poważne szkody na rzecz firmy.

Organizowanie.

Organizowanie to ustanowienie struktury wewnętrznej, która zapewnia, że wyznaczone działania mogą być wykonalne, oraz opis, kto powinien działania te realizować.

Motywowanie.

Motywowanie oznacza wpływanie w taki sposób na zachowanie ludzi, aby utożsamiali się oni z celami firmy i podejmowali decyzje, które są zgodne z tymi celami.

5. Omów rolę księgowości w procesie zarządzania.

Znając poszczególne działania wchodzące w skład procesu zarządzania rozważmy problem, w jaki sposób rachunkowość zarządcza pomaga kierownikom wykonać każde z tych działań.

W procesie planowania.

W procesie planowania rachunkowość zarządcza pomaga tworzyć przyszłe plany przez dostarczanie informacji użytecznych w decydowaniu o tym, jakie produkty sprzedawać, na jakim rynku i po jakiej cenie, w wycenie projektów kapitałowych itp. Rachunkowość zarządcza zbiera plany cząstkowe w jeden ogólny roczny plan finansowo-kosztowy i przedstawia go do aprobaty kierownictwu.

W procesie kontroli.

Rachunkowość zarządcza wspomaga proces kontroli poprzez dostarczanie raportów kontrolno-wynikowych, które zawierają porównanie aktualnych rezultatów z planowymi dla każdego ośrodka odpowiedzialności. Ośrodek odpowiedzialności może być definiowany jako część (np. oddział) firmy, za której działalność i osiągnięcia odpowiada indywidualny kierownik.

Rachunkowość zarządcza dostarcza pomiarów wyników działalności i identyfikuje niepokojące zjawiska. W ten sposób kierownictwo może być powiadomione o określonych obszarach, w których plan nie jest możliwy do osiągnięcia.

W procesie organizowania.

Występuje ścisłe oddziaływanie rachunkowości zarządczej i procesu organizowania. Identyfikacja elementów struktury organizacyjnej najbardziej rozpowszechniona i niezbędna dla właściwego funkcjonowania rachunkowości zarządczej pozwala na przystosowanie wewnętrznego systemu sprawozdawczego do tej struktury.

Struktura organizacyjna musi być dostosowana do władzy, odpowiedzialności i specjalizacji a wówczas rachunkowość zarządcza potrafi zapewnić analizę i ocenę efektywności tych struktur.

W procesie motywowania.

Plany i raporty kontrolno-wynikowe o ich wykonaniu, które są sporządzane przez księgowego, mają ważny wpływ na motywowanie personelu firmy. Księgowy dostarcza systemu ewidencji i rozliczania, który umożliwi kadrze kierowniczej bardziej efektywną kontrolę ich działalności.

6. Jakie typowe problemy rozwiązuje się w ramach rachunkowości zarządczej.

Wykorzystanie rachunkowości zarządczej w sterowaniu ekonomiką przedsiębiorstwa można rozpatrywać biorąc pod uwagę rodzaje problemów ekonomicznych, w rozwiązywanie których angażuje się system rachunkowości. Można wyróżnić następujący zbiór ogólnych zagadnień ekonomicznych związanych z działalnością przedsiębiorstwa, w których stały udział rachunkowości jest wyraźnie widoczny i niezbędny.

A. Utrzymanie płynności finansowej w przedsiębiorstwie. Jest to problem kluczowy, polegający na sterowaniu zasobami i strumieniami środków finansowych. Zatrzymanie płynności finansowej grozi poważnymi konsekwencjami, w związku z czym istnieje potrzeba stałego prognozowania przepływu środków.

B. Sterowanie obiegiem środków obrotowych. Są to zagadnienia zarządzania kapitałem obrotowym w firmie w szerokim kontekście powiązań z dostawcami i odbiorcami. Sterowanie poziomem i rotacją środków finansowych w odniesieniu do materiałów, produkcji nie zakończonej i zapasów wyrobów.

C. Sterowanie ekonomiką środków trwałych. Ekonomiczna kontrola środków trwałych jest niezbędna na każdym etapie decyzji dotyczących zakupu lub wytworzenia, eksploatacji, konserwacji, naprawy i odnowy, sprzedaży lub likwidacji.

D. Sterowanie kosztami. Wybór i organizacja właściwego rachunku kosztów. Doskonalenie systemu pomiaru kosztów i oddziaływań modyfikujących przebieg procesów wytwórczych, a także doskonalenie systemu rozliczania kosztów, szacowania technicznego oraz całkowitego kosztu wytworzenia.

E. Kalkulacje, decyzje cenowe i planowanie zysków przedsiębiorstwa. Problemy tworzenia cen rozwiązywane są przy szerokim uwzględnieniu wyników analizy obejmującej koszty - rozmiary produkcji - zyski.

F. Polityka produkcji i sprzedaży. Doskonalenie działań wprowadzających nowe wyroby do produkcji i sprzedaży.

G. Osiąganie stałego wzrostu wydajności i produktywności. Osiąganie stałego wzrostu efektywności jest koniecznym warunkiem rozwoju i przetrwania przedsiębiorstwa jako samodzielnej jednostki ekonomicznej. Konieczne jest więc rozpatrywanie wskaźników charakteryzujących różne aspekty efektywności.

H. Stymulacja aktywności załogi. Współpraca między załogą a kierownictwem przedsiębiorstwa wymaga odpowiedniego przepływu rzeczowo-finansowej informacji między kierownictwem a pracownikami. Odpowiednio sporządzone raporty pozytywnie motywują pracowników.

I. Raporty i sprawozdania dla zarządzających. Niezbędne jest wprowadzenie i stałe doskonalenie systemu informacji ekonomicznej. Informacje dotyczą głównie kosztów i rentowności produktów na rynku krajowym i zagranicznym, wpływu zmian cen na rozmiary dochodów ze sprzedaży oraz struktury dochodów, kosztów i zysków.

J. Skuteczny system planowania i kontroli. Gospodarka rynkowa wymaga stosowania dynamicznego planowania produkcji, kosztów, sprzedaży oraz wszystkich istotnych relacji występujących między wielkościami ekonomicznymi. Opracowanie analiz, które umożliwiają znalezienie przyczyn powstania odchyleń.

7. Omów podstawowe struktury organizacyjne przedsiębiorstw.

Istniejący wewnątrz podmiotu gospodarczego podział pracy polega na rozczłonkowaniu całej działalności gospodarczej na wiele odrębnych zadań i czynności.

Wyrazem podziału pracy jest tworzenie komórek organizacyjnych. Komórkę organizacyjną stanowi zespół ludzi i środków kierowany przez jednego zwierzchnika i wykonujący określone zadania.

Układ i system wzajemnych powiązań i zależności zachodzących między komórkami organizacyjnymi strukturą organizacyjną.

Ogólnie przyjętym sposobem przedstawienia struktury organizacyjnej jest schemat organizacyjny.

Rozróżnia się trzy podstawowe systemy:

• System liniowy

• System funkcjonalny

• System sztabowo - liniowy

System liniowy odznacza się tym, że na czele każdej komórki organizacyjnej stoi tylko jeden kierownik, który kieruje i ponosi odpowiedzialność za pracę. W tym systemie każda komórka otrzymuje polecenie tylko od kierownika szczebla wyższego i tylko przed nim jest odpowiedzialna za wykonanie zadania.

W systemie funkcjonalnym nie ma jednego kierownika, komórka niższego szczebla może więc otrzymywać jednocześnie polecenia od kilku zwierzchników i odpowiada przed nimi z zakresu wykonania poleceń wynikających z pełnionych przez zwierzchników funkcji, każdy zaś pracownik podlega jednocześnie kilku zwierzchnikom. Konieczna jest tu wąska specjalizacja i duża wiedza fachowa personelu kierowniczego. System ten nie znalazł szerszego zastosowania.

System sztabowo - liniowy zachowuje zasadę bezpośredniego podporządkowania jednemu kierownikowi. Kierownik dodaje się jednak komórki sztabowe, których zadaniem jest opracowanie materiałów potrzebnych mu do podejmowania decyzji. Komórki funkcjonalne zatrudniają specjalistów z określonych dziedzin. Komórki te nie maja jednak prawa wydawania poleceń wykonawczych kierownikom lub pracownikom niższych szczebli.

8. Przedstaw typowe komórki organizacyjne w przedsiębiorstwie.

Komórki organizacyjne wykonujące określone zadania są w większych jednostkach gospodarczych grupowane w wyodrębnione piony, które obejmują komórki wykonujące tematycznie pokrewne funkcje lub obsługujące określone odcinki działalności. W przedsiębiorstwie przemysłowym mogą to być piony: techniczno - produkcyjny, ekonomiczno - handlowy, finansowo - księgowy, zatrudnieniowo - płacowy i administracyjny. Częścią funkcjonalnych komórek organizacyjnych obsługujących problematykę związana z prowadzeniem całości przedsiębiorstwa kieruje dyrektor (prezes). Są to:

- dział jakości,

- dział organizacji i zarządzania,

- dział marketingu.

W procesie technologiczno - produkcyjnym znajdują się komórki ruchu wytwarzające bezpośrednio lub pośrednio produkty oraz komórki stwarzające warunki do realizacji produkcji.

Są to:

• wydziały produkcji podstawowej wytwarzają określona produkcję . Wydziały produkcyjne mogą dzielić się na oddziały, a oddziały na gniazda robocze kierowane przez mistrzów, gniazda zaś - na brygady robocze kierowane przez brygadzistów,

• wydziały produkcji pomocniczej

• komórki wytwarzające warunki do produkowania wyrobów.

Wchodzące w skład pionu ekonomiczno - handlowego komórki organizacyjne pełnią na przykład następujące zadania:

• Dział planowania

• Dział analiz ekonomicznych

• Dział gospodarki

• Dział zaopatrzenia

• Dział zbytu

Pion finansowo - księgowy obejmuje działy księgowości i finansowy, których zadaniem jest prowadzenie ewidencji składników majątkowych, zmian w tych składnikach oraz załatwienie spraw związanych z finansowaniem działalności przedsiębiorstwa.

W pionie zatrudnieniowo - płacowym wyróżnić można takie komórki jak:

• Dział osobowy

• Dział szkolenia

• Dział zatrudnienia i płac

Pion administracyjny może obejmować komórki zajmujące się obsługą całego przedsiębiorstwa , takie jak:

• Kancelaria główna

• Dział administracyjno - gospodarczy

• Dział transportu

9. Co to jest struktura organizacyjna przedsiębiorstwa.

Podstawowymi wyznacznikami do tworzenia struktury organizacyjnej jednostki gospodarczej są dwa czynniki: podział zadań pomiędzy poszczególne komórki oraz orientacja działalności firmy na rynek

Strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa charakteryzują dwa zasadnicze elementy:

• Liczba szczebli zarządzania, zwanych szczeblami hierarhicznymi,

• Liczba pracowników lub komórek podległych jednemu kierownikowi, zwana rozpiętością kierowania

W małych przedsiębiorstwach mogą być tylko trzy szczeble hierarchiczne np. stanowisko robocze, gniazdo robocze kierowane przez mistrza i kierownik przedsiębiorstwa. W dużych przedsiębiorstwach można wyróżnić ich znacznie więcej np. stanowisko robocze, brygada, gniazdo robocze, oddział, wydział, dyrektor przedsiębiorstwa.

10. Wyjaśnij pojęcie kosztu i podaj jakie są jego nośniki.

Koszty to wyrażona w pieniądzu wartość pracy żywej i uprzedmiotowionej, zużytej w celu wytworzenia określonych wyrobów czy świadczenia określonych usług. Do kosztów zalicza się także różnorodne opłaty ponoszone w związku z istnieniem i funkcjonowaniem jednostek prowadzących działalność gospodarczą.

Nośnikiem kosztów nazywa. się jednostkową ilość produkcji lub usługi, w odniesieniu do której są ustalane koszty.

Nośnikami kosztów mogą więc być:

• jednostki produkcji, jak np. samochody, telewizory, litry płynów, tony materiałów,

• jednostki usług, jak np. tonokilometry, kilowatogodziny, miejsca w kinach, godziny konsultacji.

11. Czym się charakteryzuje ośrodek odpowiedzialności i ośrodek kosztów.

Ośrodkiem kosztów lub centrum kosztów nazywa się każdą wyodrębnioną część przedsiębiorstwa, do której mogą być przypisane koszty

Ośrodki kosztów mogą być trojakiego rodzaju:

• ośrodki organizacyjne lub geograficzne, jak np. wydziały, magazyny, powierzchnia sprzedaży,

• pozycje wyposażenia, jak np. obrabiarki, podnośniki, samochody osobowe,

• osoby, jak np. sprzedawcy, wykładowcy.

12. Wyjaśnij pojęcia: koszt jednostki gospodarczej, koszty wytworzenia produktów, koszty całkowite i koszty jednostkowe.

Koszty jednostki gospodarczej są to wyrażone w pieniądzu nakłady ponoszone w związku z całością działalności danej jednostki lub wchodzących w jej skład jednostek organizacyjnych niższych szczebli. Można więc mówić np. o kosztach przedsiębiorstwa, kosztach zakładu, kosztach wydziału.

Koszty wytworzenia produktów dotyczą rezultatów działalności jednostki gospodarczej: konkretnych wyrobów lub usług. Koszty wytworzenia obejmują:

• wartość zużytych środków produkcji,

• nakłady pracy żywej opłaconej w formie płacy pracowników,

• niektóre elementy świadczeń ogólnospołecznych (np. ubezpieczenia społeczne, podatki, odsetki).

Mianem kosztów całkowitych lub kosztów globalnych są określone koszty poniesione w związku z wytworzeniem całej masy wyrobów lub świadczeniem wszystkich usług w danym okresie.

Koszt jednostkowy jest wynikiem kalkulacji i obejmuje koszty wytworzenia jednostki określonego produktu (wyrobu, usługi) w pewnym okresie czasu. Koszt jednostkowy jest pieniężną wartością wszystkich nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej (a więc sumą kosztów) poniesionych na określoną działalność w przeliczeniu na jednostkę produkcji tzn. jednostkę wyrobu lub jednostkę usługi.

13. Przedstaw rodzajowy układ kosztów.

Całość kosztów ponoszonych w przedsiębiorstwie można rozłożyć na pewne elementarne składniki. Są to pierwotne, jednorodne składniki kosztów, będące dla danego przedsiębiorstwa elementami procesu pracy. Składniki te określa się mianem rodzaju kosztów, a ich odpowiednie uszeregowanie - rodzajowym układem kosztów.

Standardowy układ rodzajowy kosztów może być przedstawiony następująco:

1. amortyzacja,

2. energia,

3. zużycie materiałów,

4. usługi obce,

5. wynagrodzenia,

6. narzuty na wynagrodzenia,

7. podatki,

8. inne koszty.

Pierwsza pozycja obejmuje koszty amortyzacji majątku trwałego przedsiębiorstwa,
a więc środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Proces amortyzowania wymienionych składników prowadzi się z powodu zużywania się z biegiem czasu majątku trwałego przedsiębiorstwa.

Zużycie energii obejmuje koszty zużycia wszystkich rodzajów energii nabytej z zewnątrz: energii elektrycznej, energii cieplnej, gazu i wody, sprężonego powietrza.

Zużycie materiałów obejmuje koszty wszystkich zużytych w przedsiębiorstwie surowców, półfabrykatów, części zamiennych itp. obcej produkcji.

Pozycja „usługi obce” zawiera koszty następujących usług przemysłowych i niematerialnych:

• obróbkę obcą,

• usługi transportowe,

• usługi remontowe i konserwacje,

• usługi komunalne,

• usługi reklamowe,

• usługi pocztowe i telekomunikacyjne,

• usługi bankowe,

• inne usługi.

Wynagrodzenia obejmują koszty płac za pracę robotników oraz pracowników inżynieryjnych i administracyjnych.

Narzuty na wynagrodzenia obejmują:

• składki z tytułu ubezpieczeń społecznych,

• odpisy na fundusze specjalne, które mogą być wykorzystane na ściśle określone cele np. fundusz socjalny, fundusz pracy itp.

Pozycja „podatki” zawiera tzw. podatki kosztowe, jak np. podatek od nieruchomości
i podatek gruntowy.

Do innych kosztów zalicza się przede wszystkim koszty czynszów za dzierżawę gruntów, budynków i budowli, opłat ubezpieczeń majątkowych oraz koszty podróży służbowych.

Wyróżniając pracę uprzedmiotowioną i pracę żywą można z układu rodzajowego kosztów utworzyć dwie grupy:

1. koszty materialne,

2. koszty niematerialne.

Koszty materialne obejmują wartość pracy materialnej (uprzedmiotowionej) zużytej
w danym przedsiębiorstwie. Do grupy kosztów materialnych wchodzą:

• amortyzacja,

• zużycie materiałów,

• zużycie energii,

• obce usługi materialne.

Koszty niematerialne stanowią część wartości nowo wytworzonej w danej jednostce gospodarczej. Na koszty te składają się:

• wynagrodzenia,

• narzuty na wynagrodzenia,

• podatki,

• inne koszty niematerialne.

14. Kalkulacja i jej związek z procesem wytwarzania.

Kalkulacyjny układ kosztów to podział kosztów ze względu na możliwości ich przyporządkowania obiektom odniesienia.

Według tego kryterium dzielimy koszty na:

• Koszty bezpośrednie

• Koszty pośrednie

Kosztami bezpośrednimi są te elementy kosztów, które można przypisać określonym jednostkom odniesienia na podstawie dokumentów źródłowych. Do kosztów bezpośrednich zalicza się:

• materiały bezpośrednie,

• paliwo i energię technologiczną,

• płace bezpośrednie i narzuty na płace (ubezpieczenia społeczne, fundusze specjalne),

• inne (specjalne) koszty bezpośrednie (narzędzia, przygotowanie produkcji, delegacje pracowników zajmujących się montażem i rozruchem maszyn itp.)

Kosztami pośrednimi są te koszty, które nie mogą być odniesione wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych na podstawie dokumentów źródłowych, lub pracochłonność ich przypisania jest zbyt duża.

Koszty pośrednie powstają w fazach zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży, a zalicza się do nich:

• koszty wydziałowe; płace i narzuty, zużycie materiałów, koszty paliwa i energii, amortyzacja, koszty remontów i konserwacji, inne,

• koszty ogólnego zarządu; koszty administracyjno-gospodarcze, koszty ogólnoprodukcyjne,

• koszty zakupu; koszty dostarczenia materiałów i ich składowania, nie objęte ceną materiału,

• koszty sprzedaży; koszt przewozu, koszty opakowań, koszty reklamy, opłaty za ubezpieczenia

Typowy układ kalkulacyjny kosztów może się przedstawiać następująco:

1. Materiały bezpośrednie.

2. Paliwo i energia technologiczna.

3. Koszty zakupu.

4. Płace bezpośrednie.

5. Narzuty na płace.

6. Inne koszty bezpośrednie.

7. Koszty wydziałowe.

8. Razem 1÷7: Koszt wytworzenia.

9. Koszty ogólnego zarządu.

10. Koszt sprzedaży.

11. Razem 1÷9: Całkowity koszt wytworzenia.

15. Przedstaw metody kalkulacji kosztów.

Metody kalkulacji kosztów.

Kalkulacja kosztów obejmuje całokształt rachunków mających na celu ustalenie wysokości jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobu lub usługi, wraz z ukazaniem jego struktury
w kalkulacyjnym układzie kosztów.

Istnieją dwie podstawowe metody kalkulacji kosztów: kalkulacja podziałowa i kalkulacja doliczeniowa.

Kalkulacja podziałowa jest metodą ustalania jednostkowego kosztu wyrobów wytwarzanych masowo lub w kilku podobnych sortymentach, przy zastosowaniu prostej techniki
i technologii produkcji. Kalkulacja ta polega na podzieleniu sumy poniesionych w danym okresie kosztów, zarówno bezpośrednich jak i pośrednich, przez liczbę wytworzonych jednostek produkcji.

k=K/Q

gdzie:

k - jednostkowy koszt wytworzenia produktu,

K - koszty całkowite poniesione w danym okresie,

Q - wielkość produkcji wyrażona w jednostkach naturalnych.

Kalkulacja doliczeniowa jest metodą ustalania jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobów produkowanych jednostkowo lub seryjnie, gdy wyroby te odznaczają się znaczną odmiennością. Polega na tym, że:

• koszty bezpośrednie odnosi się wprost do właściwych obiektów kalkulacyjnych na podstawie odpowiednich dokumentów źródłowych,

• koszty pośrednie podlegają doliczeniu do kosztów bezpośrednich za pomocą kluczy rozliczeniowych.

16. Kalkulacja kosztów wydziałowych, podaj przykład.

Rozrachunek wewnętrzny między wydziałami przedsiębiorstwa stanowi istotna funkcję umożliwiającą podnoszenie efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie. Przy centralizacji zarządzania kwestie pomiaru zysku tworzonego w poszczególnych wydziałach firmy nie maja pierwszorzędnego znaczenia. Przy decentralizacji każdy wydział działa jak samodzielna jednostka ekonomiczna - ośrodek odpowiedzialności. Wówczas niezbędna jest ewidencja kosztów miejsc ich powstania dla zapewnienia prawidłowego pomiaru wielkości ekonomicznych, oraz system cen zewnętrznych od których zależą wyniki ekonomiczne wydziałów oraz konieczny jest pomiar wkładu wydziału w uzyskanie okresowego zysku całej firmy. Wymogi współczesnej cywilizacji technicznej powodują wzrost rozmiarów przedsiębiorstwa, bowiem wraz postępem technicznym wzrasta liczba specjalności zawodowych oraz liczba operacji produkcyjnych i kontrolnych. Powstają więc pytania: jakie kwestie ekonomiczne wiążą się z rozmiarami firmy, z jej złożonością wewnętrzną?, jakie typowe rozliczenia wewnątrz firmy maja głównie miejsce przy rozbudowanej i złożonej strukturze przedsiębiorstwa?, Wydaje się, że najbardziej typowe rozrachunki występujące przy złożonej wielowydziałowej lub wielozakładowej strukturze współczesnych organizacji przemysłowych, usługowych i handlowych, dotyczą: ustalenia kosztów według miejsc powstania, zasad rachunku odpowiedzialności, rozliczeń działalności wydziałów pomocniczych, zagadnień cen wewnętrznych oraz mierników oceny wykonania zadań wyznaczonych poszczególnym jednostkom wewnętrznym.

17. Koszty zmienne i stałe, podaj przykład.

Kosztami stałymi. są te składniki kosztów, których poziom nie zależy od wielkości produkcji,

Do kosztów stałych zalicza się przede wszystkim amortyzacje środków trwałych. Kosztami stałymi jest także wiele pozycji kosztów ogólnego zarządu, jak np. koszty zarządzania przedsiębiorstwem, koszty utrzymania budynków, czynsze i dzierżawy.

Rys.1. Graficzny obraz kosztów stałych.

Koszty stałe mogą być odnoszone do kosztów jednostki produkcji.

Rys.2. Graficzny obraz kosztów stałych przypadających na jednostkę produkcji.

Poziom wielu składników kosztów zależy od wielkości produkcji, a więc ma charakter kosztów zmiennych. Poziom kosztów zmiennych może być przedstawiony jako rosnąca funkcja wielkości produkcji, tzn.:

K_S=f(Q)

gdzie:

K_z - koszty zmienne,

Q - wielkość produkcji,

f - pewna postać funkcji wielkości produkcji.

Kosztami zmiennymi są przede wszystkim podstawowe pozycje kosztów bezpośrednich, a więc koszty zużycia materiałów bezpośrednich, koszty robocizny bezpośredniej oraz koszty zużycia energii i paliwa technologicznego.

Rys.3. Koszty zmienne proporcjonalne

Rys.4. Koszty zmienne progresywne

Rys.5. Koszty zmienne degresywne

18.Dekretowanie i ewikcja, jak się dokonuje i czemu służy.

W celu zabezpieczenia możliwości kontroli działalności przedsiębiorstwa według żądanych przekrojów ustala się sposób dekretowania kosztów przedstawiony w tabeli 9.

Zaprezentowany układ dekretowania kosztów jest zgodny ze strukturą organizacyjną i funkcjonalną przedstawioną w przykładach podanych w ćwiczeniach od 1 do 3. Jednakże u7możliwia on znacznie głębsze dekretowanie kosztów w dokumentach źródłowych. Oznacza to, że we wszystkich dokumentach źródłowych, między innymi takich jak : dowody zarobkowe, asygnaty rozchodu materiałowego (RW), dokumenty przeniesienia na majątek trwały (OT), zlecenia wewnętrzne i zewnętrzne, faktury, należy stosować ten właśnie układ. To zaś znaczy, że każdy dokument należy identyfikować odpowiednio dobranym i ściśle sprecyzowanym zestawem symboli kierunkowych, które tworzą układ dekretowania obowiązujący w danym przedsiębiorstwie.

Koszty prawidłowo zadekretowane są w toku kolejnych działań gromadzone, ewidencjonowane, a następnie rozliczane. Dzięki stosowaniu właściwie opracowanego układu dekretowania możliwa staje się żądana kontrola, analiza, a także ocena wszystkich podstawowych struktur organizacyjnych w przedsiębiorstwie.

19. Jak kształtuje się zależność kosztów od rozmiarów produkcji.

Jednostkowy koszt wytworzenia jest miara wartości wszystkich nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej poniesionych na działalność produkcyjną w przeliczeniu na jednostkę produktu.

Zazwyczaj dla różnych wielkości produkcji koszt jednostkowy kształtuje się na niejednakowym poziomie. Należy przeto poszukiwać takiej wielkości produkcji, która wymaga ponoszenia możliwie najniższych kosztów na wytworzenie jednostki wyrobu. Optimum wielkości produkcji ze względu na koszt jednostkowy powinno być jednym z podstawowych kryteriów podejmowania racjonalnych decyzji dotyczących skali produkcji.

Zależność kosztu jednostkowego od wielkości produkcji może być przedstawiona za pomocą funkcji regresji.

Funkcje regresji opisujące zależność kosztów jednostkowych od wielkości produkcji mogą przyjmować różne postacie analityczne.

Rys.6. Funkcja kosztów jednostkowych o kształcie litery L

Rys.6. Funkcja kosztów jednostkowych o kształcie litery U

20. Co to jest próg rentowności produkcji.

Progu rentowności produkcji to wielkość produkcji, przy której przychody uzyskane ze sprzedaży równają się kosztom poniesionym na produkcję.

Rachunki decyzyjne dotyczące ustalania wielkości produkcji z uwzględnieniem tej relacji powinny przede wszystkim udzielić odpowiedzi na następujące pytanie: Przy jakiej wielkości produkcji przychód uzyskany ze sprzedaży danego wyrobu zapewni pokrycie kosztów poniesionych na jego wytworzenie?

Analiza progu równości, nazywana także analizą punktu krytycznego (break - even point analysis) jest użytecznym narzędziem badania relacji między zmianami wielkości produkcji a zmianami kosztów i wpływu tych zmian na wynik finansowy.

Analiza progu równości opiera się na relacjach między wielkością produkcji, kosztami oraz zyskiem w krótkim okresie. Krótki okres to przedział czasowy, w którym możliwe jest osiągnięcie określonego poziomu produkcji przy aktualnym poziomie aktywności przedsiębiorstwa. W krótkim okresie niektóre nakłady mogą być zmienne, inne zaś nie. Na przykład, w krótkim okresie mogą być poniesione dodatkowe nakłady materiałowe oraz nakłady pracy żywej, ale rozszerzenie działalności maszyn i urządzeń wymaga dłuższego czasu.

21. Uzasadnij określenie: koszty - wielkość produkcji - zysk (Cost-Volume-Profit)

Analiza koszty - wielkość produkcji - zysk (Cost - Volume - Profit) pozwala ująć w jednym rachunku wiele ważnych kategorii ekonomicznych, takich jak: cena, koszt jednostkowy zmienny, koszt stały, rozmiary działalności.

W analizie relacji koszty - wielkość produkcji - zysk zakłada się, że wszystkie inne czynniki oprócz tych, które są uwzględnione w analizie, traktowane są jako stałe. Na przykład zmiany takich czynników, jak wielkość produkcji i metody produkcji oraz poziom cen, mogą mieć istotny wpływ na przychód uzyskiwany ze sprzedaży oraz ponoszone koszty.

22. Wyprowadź formułę progu rentowności produkcji.

Próg rentowności produkcji jest taką wielkością produkcji, przy której przychód ze sprzedaży równa się kosztom całkowitym. Jest to więc taka wielkość produkcji, dla której zachodzi równanie:

S=K

Po uwzględnieniu powyższych równań można zapisać:

p*Q=K_S+k_s*Q

Po odpowiednich przekształceniach otrzymujemy:

(p-k_s)Q=K_s

Z równania powyższego otrzymujemy szukaną wielkość produkcji:

Q₀=K_s//(p-k_z)

Wielkość Q₀ jest progiem rentowności w ujęciu ilościowym.

Próg rentowności w ujęciu wartościowym wyznacza się następująco:

S₀=p*Q₀

23. Podaj graficzną interpretacje progu rentowności.

Graficzna prezentacja progu rentowności.

Gdzie:

K_s - kosztów stałych,

K_z - kosztów zmiennych,

K - kosztów całkowitych .

S - przedstawia przychód całkowity ze sprzedaży

Punkt przecięcia prostych S oraz K stanowi próg rentowności: Q₀ - ilościowy, S₀ - wartościowy.

Obszar między prostymi S oraz K przedstawia wynik finansowy: stratę dla produkcji mniejszej od Q₀ (prosta K znajduje się tu nad prostą S) oraz zysk dla produkcji większej od Q₀ (prosta S znajduje się tu nad prostą K).

24. Omów wpływ zmian poziomu produkcji na wynik finansowy.

Zmiana wielkości produkcji (sprzedaży) wywołuje pewne konsekwencje z punktu widzenia kwoty zrealizowanego wyniku finansowego. Powstaje więc problem wyznaczenia strefy bezpieczeństwa przychodu.

Strefa bezpieczeństwa przychodu określa, w jakim stopniu może maksymalnie zmniejszyć się planowany przychód ze sprzedaży (np. pod wpływem spadku popytu, obniżek cen), ażeby przedsiębiorstwo nie zaczęło ponosić strat. Zajmiemy się tutaj strefą bezpieczeństwa przychodu w postaci bezwzględnej.

Jeżeli przez S₁ oznaczymy planowaną wielkość sprzedaży, natomiast przez Q₁ planowaną wielkość produkcji, to bezwzględna strefa bezpieczeństwa przychodu jest wyznaczona na podstawie wzorów:

B_p=S₁-S₀

lub

B_p=pQ₁-pQ₀

We wzorach tych Q₀ i S₀ oznaczają odpowiednio próg rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym.

Rys.11. Strefa bezpieczeństwa przychodu.

25. Uzasadnij wpływ zmian cen na próg rentowności

Należy rozpatrzyć sytuację, w której następuje zmiana ceny sprzedaży wyrobu i określić jakie są konsekwencje tej zmiany z punktu widzenia wysokości progu rentowności i planowanej kwoty zysku.

Załóżmy, że przedsiębiorstwo zamierza zmienić cenę wyrobu z poziomu p do poziomu p₁. Decyzja taka spowoduje przesuniecie progu rentowności. Ilościowy próg rentowności wyniesie obecnie:

Q'₀=K_s/(p₁-k_z)

natomiast wartościowy próg rentowności będzie równy:

S'₀=K_s/(1-k_z/p₁)

Jeżeli cena wyrobu zostanie obniżona, to próg rentowności podniesie się. Niech więc Q'₀ i S'₀ oznaczają progi rentowności (ilościowy i wartościowy) ustalone dla nowej, niższej ceny. Zachodzą tu nierówności:

Q'₀>Q₀

S'₀>S₀

Jeżeli natomiast cena wyrobu zostanie podwyższona, to wtedy próg rentowności ulegnie obniżeniu. Niech więc Q''₀ i S''₀ oznaczają ilościowy i wartościowy próg rentowności dla nowej wyższej ceny. W tym przypadku zachodzą nierówności:

Q''₀<Q₀

S''₀<S₀

Graficzną ilustrację wpływu obniżki i podwyżki ceny na wysokość progu rentowności można przedstawić następująco:

Rys.12 Wpływ zmiany ceny wyrobu na wysokość progu rentowności.

Na rysunku tym prosta S' oznacza prostą przychodu całkowitego po obniżce ceny, natomiast prosta S'' jest prostą przychodu po podwyżce ceny.

Wielkość produkcji zapewniająca zrealizowanie planowanego zysku w kwocie Z₁, przy jednoczesnej zmianie ceny sprzedaży wyrobu, wyniesie:

Q₁=(K_s+Z₁)/(p₁-k_z)

Produkcji tej odpowiada wartość sprzedaży:

S₁=(K_s+Z₁)/1-(k_z/p₁)

która może być także wyznaczona jako:

S₁=Q₁*p₁

gdzie Q₁ jest określone za pomocą wzoru poprzedniego.

Rys.13. Wpływ obniżki cen sprzedaży na wysokość progu rentowności.

Rys.13 przedstawia skutki obniżki ceny sprzedaży wyrobu w analizie progu rentowności produkcji. Na rysunku tym można zauważyć, że jeżeli nastąpi wzrost produkcji do poziomu Q₁, to cena sprzedaży musi być zredukowana. Fakt ten jest zilustrowany graficznie przez stopień w linii przychodu całkowitego, od punktu A do punktu B. Należy jednak dodać, że decyzje o redukcji ceny sprzedaży musza być uwarunkowane szacunkami wzrostu wielkości popytu jako rezultatu obniżki ceny. Jeśli przedsiębiorstwo spodziewa się, że może sprzedać produkcje w ilości Q₁ jednostek przy obecnym poziomie cen, a skutkiem redukcji ceny sprzedaży będzie wzrost popytu tylko do poziomu Q₂, to większy zysk będzie zrealizowany wtedy, gdy cena sprzedaży nie będzie obniżona. Alternatywnie, jeśli przedsiębiorstwo spodziewa się, że redukcja ceny sprzedaży wyrobu wywoła wzrost wielkości sprzedaży do poziomu Q₃ jednostek, zostanie zrealizowany większy zysk niż wtedy, gdyby obniżka ceny nie została przeprowadzona. Tak więc można stwierdzić, że przy popycie na poziomie Q₂ jednostek nie należy obniżać ceny, natomiast przy popycie w wysokości Q₃ jednostek redukcja ceny jest wskazana.

29. Oblicz cenę, jaką należy przyjąć, aby przy nie zwiększonej produkcji, uzyskać planowany zysk

p=(K_s+Z/Q)+k_z

Załóżmy, że następuje zmiana jednostkowego kosztu zmiennego z poziomu k_z do poziomu k'_z oraz zmiana wysokości kosztów stałych z poziomu K_s do poziomuK'_s. Zmiany te będą miały odzwierciedlanie w kształtowaniu progu rentowności.

Nowy próg rentowności w ujęciu ilościowym będzie wyliczony jako:

Q'₀=K_s/(p-k_z)

natomiast próg rentowności w ujęciu wartościowym otrzyma się ze wzoru:

S'₀=Q'₀*p

lub ze wzoru:

S'₀=K'_s/1-(k'_z/p)

Przy wytworzeniu zaplanowanej wielkości produkcji Q₁, której odpowiada sprzedaż wyrobu o wartości S₁, zostanie zrealizowany zysk w kwocie:

Z₁=(p-k'_z)Q₁-K'_s

Oczywiście można rozpatrywać także konsekwencje zmiany jedynie jednego z parametrów kosztowych, tj. jednostkowego kosztu zmiennego k_z lub kosztów stałych K_s. Przy założeniu, że cena sprzedaży pozostanie bez zmian, obniżka jednego z tych kosztów (lub obu jednocześnie) spowoduje obniżenie się progu rentowności. Wzrost przeciwnie, spowoduje podwyższenie progu rentowności.

Rys.14. Wpływ zmiany kosztu jednostkowego na wysokość progu rentowności.

Na rys.14. przedstawiony wpływ zmian poziomu jednostkowego kosztu zmiennego na wysokość progu rentowności. Na rysunku tym prosta oznacza prostą kosztów całkowitych po obniżeniu jednostkowego kosztu zmiennego. W tym przypadku próg rentowności spełnia nierówność:

Q'₀<Q₀,

S'₀<S₀ w konsekwencji

Z'>Z

Z kolei prosta K'' jest prostą kosztów całkowitych po zwyżce jednostkowego kosztu zmiennego. Teraz nowy próg rentowności spełnia nierówność:

Q''₀>Q₀

S''₀>S₀

Z''<Z

Podobnie można przedstawić wpływ wzrostu kosztów stałych lub ich obniżenie na wysokość progu rentowności oraz na kwotę zrealizowanego zysku.

30. Określ zadania rozrachunku wewnętrznego w firmie

Rozrachunek wewnętrzny między wydziałami przedsiębiorstwa stanowi istotną funkcje umożliwiającą podnoszenie efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie. Przy centralizacji zarządzania kwestie pomiaru zysku tworzonego w poszczególnych wydziałach firmy nie maja pierwszorzędnego znaczenia. Przy decentralizacji każdy wydział działa jak samodzielna jednostka ekonomiczna - ośrodek odpowiedzialności. Wówczas niezbędna jest ewidencja kosztów według miejsc ich powstawania dla zapewnienia prawidłowego pomiaru wielkości ekonomicznych, oraz system cen wewnętrznych, od których zależą wyniki ekonomiczne wydziałów oraz konieczny jest pomiar wkładu wydziału w uzyskanie okresowego zysku całej firmy.

31. Określ rolę kosztów według miejsc powstawania.

Jako miejsca powstawania kosztów traktuje się organizacyjnie wyodrębnione stanowiska pracy lub ich zespoły, nazywane komórkami organizacyjnymi. Komórki te obejmują grupę pracowników, na których czele stoi osoba odpowiedzialna za działalność grupy oraz wysokości kosztów.

Można wyróżnić następujące miejsca powstawania kosztów:

• wydziały,

• komórki obsługi,

• funkcje.

Wydziałami są jednostki (ośrodki) wytwórcze, które wykonują zamkniętą technologicznie część procesów produkcyjnych lub określone świadczenia na rzecz podstawowej produkcji przedsiębiorstwa. wyróżnia się wydziały podstawowe i pomocnicze. W wydziałach podstawowych wytwarza się produkty stanowiące zasadniczy przedmiot działalności przedsiębiorstwa. W wydziałach pomocniczych głównym zadaniem jest świadczenie usług na rzecz wydziałów podstawowych lub zaopatrywanie ich w energię, materiały. Jako pomocnicze traktuje się również komórki obsługi zajmujące się działalnością bytową oraz produkcją uboczną.

Można także wyodrębnić w ramach wydziałów stanowiska pracy obejmujące poszczególne maszyny i inne urządzenia produkcyjne.

Komórkami obsługi są komórki nie produkujące: np. straż przemysłowa, straż przeciwpożarowa, magazyny itp.

Sprawowanie funkcji wiąże się również z ponoszeniem kosztów. Chodzi tu o takie funkcje, jak:

• funkcje ogólnoprodukcyjne (profilaktyka dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy, szkolenie pracowników, przewozy),

• funkcje zarządu,

• funkcje zakupu materiałów, kontraktacji i skupu,

• funkcje sprzedaży produktów.

Zgodnie z wyżej przedstawioną specyfikacja komórek przedsiębiorstwa i funkcji wyróżnia się następujące koszty:

• koszty wydziałów podstawowych,

• koszty wydziałów pomocniczych,

• koszty zarządu przedsiębiorstwa,

• koszty zakupu materiałów,

• koszty sprzedaży produktów,

Koszty rozliczane na ośrodki kosztowe, nazywane także ośrodkami odpowiedzialności, mogą być klasyfikowane w zależności od tego, czy mogą być kontrolowane przez zarządzającego danym ośrodkiem czy też nie. Wiele pozycji kosztów nie kontrolowanych na danym poziomie zarządzania może być kosztami kontrolowanymi na wyższym poziomie odpowiedzialności.

Różnice pomiędzy bieżącym wykonywaniem a wielkościami planowanymi, są określane mianem odchyleń kosztów.

32. Uzasadnij potrzebę rozliczania produkcji pomocniczej.

Produkcja pomocnicza ma miejsce w przedsiębiorstwie powołanym do wytwarzania wyrobów określonej branży przemysłowej, w których równocześnie produkuje się produkty innej branży. I tak w zakładzie produkującym maszyny budowlane może to być elektrociepłownia, która wytwarza ciepło, parę energię elektryczną, może to być produkcja materiałów budowlanych, warsztaty remontowe, stacja pomp itp.

Produkty zaliczane do produkcji pomocniczej zużywane są w toku produkcji podstawowej, lecz nie są surowcami, czyli materiałami produkcyjnymi. Mogą to być części do urządzeń zainstalowanych na wydziałach podstawowych, zużywane w trakcie wykonywania prac remontowych. Zużycie produktów wytwarzanych w ramach produkcji pomocniczej obciąża zatem koszty wydziałowe.

Działalność pomocnicza ma pewną swoistą cechę, a mianowicie wzajemność świadczeń, co zwykle ma miejsce w dużych przedsiębiorstwach. Wydział remontowy wykonuje usługi dla wydziału produkcji podstawowej, ale także dla wydziału transportowego lub elektrociepłowni, elektrociepłownia zaś dostarcza zakładom energii, także wydziałowi remontowemu, transportowemu itp.

Rozliczanie produkcji pomocniczej na rzecz produkcji podstawowej dokonuje się według różnych mierników, z reguły mierników naturalnych; mogą to być tkm, kWh, GJ., ale także dniówki itp.

33. Co to są ceny wewnętrzne i dlaczego się je stosuje

Sposób określenia cen półproduktów i podzespołów jest ważnym problemem rozliczeń wewnętrznych w tych firmach, gdzie istnieją wyodrębnione jednostki, tworzące samodzielne zakłady, oraz ustanowiono odpowiedzialność za rozmiar tworzonego zysku (profit centers). W tych przypadkach niewłaściwie ustanowiona cena wewnętrzna mogłaby zniweczyć wysiłki pracowników i wypaczyć obraz rzeczywistości, co odbiłoby się niekorzystnie na relacjach personalnych i rezultatach ekonomicznych.

Większość rozrachunków wewnętrznych w firmie wymaga stosowania cen, według których rozlicza się przekazywanie usług i produktów między samodzielnymi zakładami. Zatem cena wewnętrzna jest to cena sprzedaży usług i półproduktów przez jednostkę (producenta) jednostce występującej w roli nabywcy.

System cen wewnętrznych w dużym stopniu wiąże się z decentralizacją. Przy centralnym zarządzaniu przedsiębiorstwem wszystkie rozliczenia dokonywane są na podstawie rzeczywistego kosztu wytworzenia.

W niektórych sytuacjach kierownictwo wydziału (jednostki organizacyjnej) jest odpowiedzialne przynajmniej za poziom i kontrolę kosztów, która może być dokonywana szczegółowo. Są to zatem tylko ośrodki odpowiedzialności za koszty.

Natomiast w ośrodkach, w których zarządzający są odpowiedzialni za zyski, a więc również za sprzedaż i koszty, musi istnieć system cen wewnętrznych.

Prosty system cen wewnętrznych może istnieć w każdym większym przedsiębiorstwie, w którym występuje działalność pomocnicza. Jeśli w przedsiębiorstwie jest tylko jeden wydział produkcji podstawowej ale istnieje warsztat, którego załoga jest odpowiedzialna za naprawy, i kotłownia, która dostarcza parę i ciepło, ale także ogrzewa domy mieszkalne (działalność pomocnicza), to tę działalność można rozliczać według różnego systemu cen. Przy wydziałach produkcji podstawowej, które działają jako samodzielne zakłady obliczające okresowo zyski, system cen wewnętrznych staje się bardziej złożony

34. Zdefiniuj pojęcie wskaźnika zwrotu kapitału

Konstrukcja wskaźnika zwrotu z kapitału WZK jest bardzo naturalna. Jest to iloraz zysku Z i kapitału zainwestowanego P:

WZK=Z/P

Niezależnie od sposobu pomiaru zysku wskaźnik tego typu przedstawia się przy zastosowaniu wielkości sprzedaży S:

WZK=Z/P=(Z/S)*(S/P)

Wtedy WZK można analizować jako iloczyn rentowności sprzedaży (ile zysku przypada na złotówkę sprzedaży) i współczynnik rotacji (ile obrotów kapitałem miało miejsce w okresie wytworzenia sprzedaży). To przedstawienie WZK znane jest jako model DuPonta. Ukazuje ono wpływ rotacji kapitału na zyskowność jednostki. W tej formule rotacja jest czynnikiem niezależnym od innych wielkości. W możliwościach kierownictwa leży zwiększenie rotacji przez doskonalenie organizacji. Warto zauważyć, że systemy typu JIT (just-in-time) opracowano kierując się ideą zwiększenia przepływu, czyli rotacji.

W latach dziewięćdziesiątych dobrze zorganizowane i efektywnie kierowane firmy osiągnęły ogromne postępy w zwiększeniu rotacji nawet 70 krotne. Rotacja zależy od branży, w której działa firma. Inna będzie w handlu, inna w przemyśle spożywczym, a jeszcze inna w budownictwie okrętowym. Firma działająca w branży o mniejszej naturalnej rotacji może stosować wyższy narzut zysku w stosunku do sprzedaży, w rezultacie czego wyrównuje się zyskowność ogólna.

Drugi czynnik (rentowność sprzedaży) także ukazuje możliwości zwiększenia zyskowności, ale przez zwiększenie zysku, czyli w drodze obniżki kosztów.

W rezultacie działania tych czynników ogólny model zyskowności firmy opiera się na koncepcji małego zysku jednostkowego (fundusz ryzyka) i dużej rotacji, która zwiększa łączną zyskowność firmy do granic wyznaczonych przez efektywny rynek.

Do oceny samodzielnych jednostek można też stosować wskaźnik rozwinięty:

WZK=(zysk/koszt całkowity)*(Koszt całkowity/Kapitał zastosowany)=(Z/K)*(K/P)

Kapitał występujący w mianowniku WZK można różnie określić:

• aktywa przypisane jednostce,

• aktywa przypisane jednostce i faktycznie użytkowane (bez środków trwałych nieczynnych),

• środki trwałe plus kapitał obrotowy, czyli aktywa pomniejszone o zobowiązania bieżące,

• aktywa pomniejszone o wszystkie zobowiązania.

35. Podaj przykładowe wskaźniki dla oceny kierownictwa zakładu

Każdy pracownik, a szczególnie kierownik powinien kierować się określonym zbiorem wartości wzorcowych (planowanych) i po upływie wyznaczonego okresu powinien otrzymać rozważną ocenę (wykazanie odchyleń od przyjętego planu). Jest to podstawa do samooceny i wytyczania kolejnych celów.

Przy ocenie dokonań ośrodków odpowiedzialności uwaga jest skoncentrowana na tym, które parametry są pod kontrolą kierowników ośrodków odpowiedzialności. System oceny dokonań jest bowiem oparty na założeniu, że dany parametr ekonomiczny jest podmiotem kontroli oraz, że odpowiedzialność za kształtowanie się tego parametru ponosi kierownik ośrodka. Dlatego skuteczność kontroli dokonań ośrodków odpowiedzialności zależy w dużym stopniu od prawidłowego sformułowania parametrów ekonomicznych, za pomocą których odbywa się sterowanie ośrodkami odpowiedzialności.

Aby parametr ekonomiczny pełnił prawidłowo rolę miary dokonań ośrodka odpowiedzialności powinien odznaczać się następującymi cechami:

• powiązaniem z celami działalności przedsiębiorstwa,

• związkiem z zadaniami postawionymi przed ośrodkiem odpowiedzialności,

• mierzalnością, tj. możliwością wyrażenia liczbowego,

• porównywalnością między jednostkami wewnętrznymi przedsiębiorstwa,

• porównywalnością w czasie,

• jednoznacznością interpretacji jego wartości,

• obiektywnością, tzn. zdolnością do odzwierciedlenia rzeczywistego stanu dokonań ośrodka odpowiedzialności,

• prostotą i jasnością konstrukcji.

Ocena ośrodków odpowiedzialności na podstawie określonych parametrów ekonomicznych, stanowiących miary dokonań ośrodków, odbywa się poprzez porównanie rzeczywistej wartości parametru a wartością przyjętą jako wzorcową. W charakterze wartości wzorcowych mogą być wykorzystywane takie wielkości, jak planowane, normatywne, standardowe. Następnie ustalane są odchylenia od tych wartości zgodnie z formułą:

Wartość wzorcowa - Wartość rzeczywista = Odchylenie

Odchylenia wartości rzeczywistych od wartości wzorcowych są przedmiotem badań analitycznych. Na podstawie wartości ujawnionych odchyleń dokonuje się:

• oceny poszczególnych ośrodków odpowiedzialności,

• korekty ustaleń wartości wzorcowych w przyszłych okresach,

• podjęcia określonych decyzji regulacyjnych.

W praktyce w ocenie kierownictwa firm na zachodzie uwzględnia się następujące kryteria:

• Osiągnięcie planowanego WZK,

• Nieprzekraczanie planowanych kosztów

• Wykonanie planu zysku operacyjnego S-K

• Wykonanie planu zysku rezydualnego Z- %P

• Utrzymanie planowanej płynności finansowej

Stosuje się zasadę, mówiącą, że kryteria są jasno określone i znane ocenianym w całym okresie rozliczeniowym.

36. Określ rodzaje cen wewnętrznych

Ceny wewnętrzne można podzielić na cztery kategorie:

• Ceny wewnętrzne oparte na kosztach. Mogą to być rzeczywiste koszty wytwarzania półproduktu.

• Ceny wewnętrzne oparte na cenach rynkowych. Mogą to być ceny, które jednostka osiąga przy sprzedaży wewnętrznej swoich produktów, lub ceny rynkowe stosowane przez inne przedsiębiorstwa.

• Ceny wewnętrzne umowne, kształtujące się w rezultacie negocjacji między samodzielnymi zakładami firmy.

• Ceny wewnętrzne oparte na określonym poziomie stopy zwrotu z kapitału zaangażowanego w produkcję wyrobów w samodzielnym zakładzie.

37. Określ środki trwałe i przedstaw ich role w procesach wytwarzania dóbr

Za środki trwałe uznaje się stanowiące własność lub współwłasność jednostki gospodarczej:

1. nieruchomości (grunty, budynki, budowle),

2. maszyny, urządzenia i środki transportu,

3. inne przedmioty kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do użytkowania.

Rozporządzenie z 20 stycznia 1995r. w sprawie amortyzacji środków trwałych, zalicza jako składniki majątku trwałego te, których wartość przekracza 2500 zł, a faktyczny okres ich użytkowania wynosi ponad 1 rok.

Według klasyfikacji rodzajowej dzieli się środki trwałe na:

1. grunty własne,

2. budynki i budowle,

3. urządzenia techniczne i maszyny,

4. środki transportu,

5. pozostałe środki trwałe.

Środki trwałe ewidencjuje się w księgach rachunkowych według wartości początkowej brutto. Jest to cena nabycia, koszt wytworzenia lub cena rynkowa. W niektórych przypadkach wartość początkowa (brutto) środków trwałych może ulec zmianie. Dotyczy to sytuacji gdy wskutek inflacji wartość początkowa tych środków staje się po pewnym czasie zaniżona. Na podstawie odrębnych przepisów dokonuje się wówczas okresowo, zwykle na początek roku aktualizacji wartości środków trwałych. Polega to na przeliczeniu wartości początkowej oraz wartości umorzenia poszczególnych środków trwałych za pomocą współczynników przeliczeniowych.

Innym szczególnym przypadkiem zwiększenia wartości początkowej środka trwałego jest poniesienie kosztów w celu jego ulepszenia. Mogą to być koszty przebudowy, rozbudowy,

rekonstrukcji, adaptacji lub modernizacji, w tym także wydatki na nabycie części składowych lub peryferyjnych, których cena nabycia według przepisów podatkowych przekracza 1000 zł.

38. Omów pojęcie i klasyfikację majątku trwałego

Środki pracy, których wartość przekracza określoną, znaczną wartość a okres użytkowania ocenia się przynajmniej jeden rok, określa się mianem środków trwałych. Prawie każde przedsiębiorstwo użytkuje tego rodzaju aktywa prowadząc działalność gospodarczą.

Spośród innych aktywów wyróżniają się one trzema cechami:

• Nabywa się je lub uzyskuje jako efekt procesu inwestycyjnego w celu wykorzystania w działalności gospodarczej, a nie w celu odsprzedaży. Wyprodukowane i nie sprzedane maszyny traktuje się jako zapasy.

• Są one z natury trwałe i podlegają różnym przejawom deprecjacji. Wykorzystuje się je zwykle przez wiele lat.

• Zawsze mają postać materialną, czym różnią się od tzw. wartości niematerialnych i prawnych. W odróżnieniu od surowców i materiałów środki trwałe nie stają się częścią produktów.

W związku z powyższymi cechami środków trwałych następujące aktywa nie należą do omawianej grupy:

• maszyny i urządzenia przeznaczone do sprzedaży,

• maszyny, urządzenia, środki transportu w przedsiębiorstwach remontowych, przeznaczone do wymiany za przyjęte do remontu,

• budynki i budowle w trakcie budowy,

• maszyny i urządzenia, stanowiące wyposażenie budynków i budowli w trakcie budowy,

• odzież specjalna (robocza i ochronna),

• książki, dzieła sztuki i eksponaty muzealne,

• inwentarz żywy,

• części zapasowe do maszyn, urządzeń i środków transportu,

• zaplecze produkcyjno-usługowe placów budowy, przeznaczone do likwidacji,

• specjalna aparatura naukowo-badawcza dla pracy naukowo-badawczej.

Do majątku trwałego zalicza się składniki, zwykle o wysokiej wartości jednostkowej, które ze względu na długotrwały okres użytkowania cechuje niski stopień płynności.

Klasyfikacja majątku trwałego

Majątek trwały
Rzeczowy majątek trwały			Wartości niematerialne			Finansowy majątek trwały			Należności długoterminowe
Środki	Inwestycje		i prawne
trwałe	rozpoczęte					Lokaty kapitałowe

39. Przedstaw zagadnienie deprecjacji majątku trwałego

deprecjacja jest terminem używanym w celu wskazania zmiany pierwotnego potencjału środka trwałego, zmniejszającego jego zdolność do świadczenia właściwych dla niego usług. Jest to także stopniowa utrata niezawodności w zakresie technicznym, a także w sensie ekonomicznym. Wartościowym wyrazem deprecjacji jest umorzenie środka trwałego.

Są różne metody związane z wyceną deprecjacji środka trwałego. W każdym z nich uwzględnia się trzy podstawowe czynniki:

• wartość środka trwałego będąca podstawą procesu amortyzacji,

• ocena okresu użytkowania,

sposób określania kwoty kosztów, właściwej dla danego środka trwałego.

40. Określ formułę ustalającą stawkę amortyzacji i okresu użytkowania obiektu

Ogólna formuła określająca stawkę amortyzacji w wymiarze rocznym oparta jest na rozmiarze okresu eksploatacji:

S=(W₂*100)/(W₁*E)

gdzie: S - procentowa stawka roczna amortyzacji; E - okres użytkowania obiektu;

W₁ - wartość początkowa obiektu (podstawa amortyzacji); W₂ - nie umorzona część

wartości początkowej.

Z tej formuły wynika z kolei że typowy okres użytkowania obiektu wynosi:

E=(W2*100)/(W1*S)

Typowe okresy eksploatacji poszczególnych środków trwałych ujęte są w państwowym wykazie stawek amortyzacji. Odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) można obliczyć za pomocą metody amortyzacji równomiernej (liniowej) i amortyzacji nierównomiernej.

41. Przedstaw metodę liniową określania okresowego kosztu amortyzacji, podaj przykład

Metoda amortyzacji równomiernej polega na przyjęciu umownego założenia, że środki trwałe zużywają się jednakowo w każdej jednostce czasu, bez względu na to, czy i w jakim stopniu są one wykorzystane w procesie produkcji lub wymiany, czy też są nieczynne.

W metodzie amortyzacji nierównomiernej przyjmuje się założenie, że zużycie środków trwałych kształtuje się różnie w poszczególnych okresach ich używania.

Zajmiemy się jedynie metodą amortyzacji równomiernej (liniowej).Wydaje się ona właściwa wówczas, gdy deprecjacja postępuje systematycznie, równomiernie z okresu na okres. Sposób obliczania amortyzacji rocznej jest zgodny z formułą:

(W₁-W₂)/E=(cena nabycia - wartość pozostałości)/przewidywany okres amortyzacji = amortyzacja roczna

Przykład

Nabyto samochód ciężarowy. Dane dotyczące tego środka trwałego są następujące:

- koszt nabycia 200 000 Z

- przewidywany okres eksploatacji 5 lat

- przewidywana wartość po upływie 5 lat 50 000 Z

- przewidywana liczba godzin eksploatacji 30 000 godz. = 5 lat

A=(200000-500000/5=30000Z/rok=2500Z/m-c

Metoda liniowa obliczania amortyzacji wydaje się właściwa wówczas, gdy deprecjacja postępuje systematycznie, równomiernie z okresu na okres.

42. Oblicz koszt amortyzacji przykładowego obiektu.

Przedsiębiorstwo nabyło samochód ciężarowy. Dane dotyczące tego środka trwałego są następujące:

- cena nabycia 60000 zł.,

- przewidywany okres eksploatacji 5 lat

- przewidywana wartość po upływie 5 lat

cena nabycia - wartość pozostałości = amortyzacja

przewidywany okres amortyzacji roczna

(60000-10000)/5=10000zl/rok

10000 : 12 = 833,2 zł/mies.

43. Omów zasadę umowy dzierżawnej (leasing)

W ostatnich latach systematycznie zwiększa się udział środków trwałych pozyskiwanych przez firmy w drodze umowy o dzierżawę w miejsce umowy kupna-sprzedaży. Główne korzyści z tego typu transakcji są następujące:

• Jest to alternatywny sposób pozyskiwania kapitału przez firmę, którego cechą jest stałe oprocentowanie.

• Umowy o dzierżawę (najem) są formułowane elastycznie, stosownie do warunków ustalonych w dwustronnych negocjacjach.

• Niższe są koszty kapitału przy takiej formie finansowania aktywów, niż przy finansowaniu z własnego kapitału. Płacone odsetki pomniejszają podstawę podatku dochodowego.

• Umożliwia pozyskanie nowoczesnego sprzętu bez jednorazowego przekazywania równowartości. Płatności rozłożone na przestrzeni czasu trwania umowy mogą być finansowane z wpływów z eksploatacji pozyskiwanego sprzętu.

Kwoty płatności w umowie w leasing kapitałowy określa się zwykle jako jednakowe roczne sumy obejmujące spłatę zobowiązania z tytułu leasingu i odsetki określone według przyjętej stopy procentowej.

W międzynarodowym standardzie rachunkowości określono warunki, które muszą zostać spełnione, aby umowa dzierżawy była umową o leasing kapitałowy, w którym aktywa i zobowiązania muszą być wykazane w arkuszu bilansowym leasingobiorcy. W innym przypadku umowa jest umową o leasing operacyjny, w którym występuje jedynie opłata dzierżawna, księgowana jako koszt ogólny.

W literaturze Stanów Zjednoczonych określa się jednoznaczne praktyczne kryteria klasyfikacji umów dzierżawnych, na podstawie których wyróżnia się:

1. leasing kapitałowy: tzn. leasing typu na sprzedaż lub leasing typu finansowanie,

2. leasing operacyjny (zwykła umowa najmu).

Firma występująca w roli strony biorącej (leasingobiorca) klasyfikuje umowę jako leasing kapitałowy, jeśli spełniony jest przynajmniej jeden warunek z niżej wymienionych (alternatywa):

• w umowie zawarto klauzulę, że biorca staje się właścicielem środka trwałego po upływie terminu umowy,

• leasingobiorca może nabyć dzierżawiony środek trwały po znacznie obniżonej cenie,

• okres umowy o dzierżawę przekracza 75% ekonomicznego okresu życia środka trwałego,

• teraźniejsza wartość wpływów z tytułu opłat za dzierżawę przekracza 90% wartości rynkowej środka trwałego.

W tedy środek trwały figuruje w aktywach firmy (odpowiednie zobowiązanie w pasywach) i podlega amortyzacji zgodnie z odpowiednimi przepisami.

Firma występująca w roli strony dającej (leasingodawca) musi jeszcze sprawdzić, czy spełnione są dodatkowe warunki, aby dzierżawa była umową leasingu kapitałowego:

• czy wypłacalność strony biorącej ma odpowiednio wysoki procent pewności,

• czy dawca określił wszystkie koszty dotyczące aktywów i nie istnieje niepewność w tym zakresie,

Dopiero po spełnieniu tych dodatkowych warunków leasingodawca może wyksięgować aktywa z ksiąg i traktować umowę jako leasing kapitałowy, inaczej jest leasing inwestycyjny.

44. Scharakteryzuj problemy związane z kosztami eksploatacji i napraw środków trwałych

Oprócz ważnego zagadnienia przenoszenia wartości na produkty występuje również obszerna, złożona problematyka kosztów utrzymania środków trwałych w gotowości eksploatacyjnej i ewentualnie kosztów ich demontażu i sprzedaży.

Koszty utrzymania ciągłości eksploatacyjnej środków trwałych, koszty jakości i niezawodności działania sprzętu rosną systematycznie i trend ten będzie się utrzymywał także w przyszłości. Przed systemami rachunkowości staje zatem problem umiejętnej klasyfikacji, ewidencji i racjonalizacji kosztów tego typu. Jednym z głównych celów sterowania tymi kosztami jest kontrola ich udziału w łącznym koszcie wytwarzania produktów. Konieczne jest także organizowanie działalności mającej na celu utrzymanie ciągłości poprawnej eksploatacji środków trwałych. Oznacza to organizację działalności opartą na planowaniu napraw i konserwacji w celu nie dopuszczenia do spadku niezawodności urządzeń poniżej wyznaczonego poziomu progowego. Z tym podejściem wiąże się organizowanie odpowiedniego systemu informacyjnego, w którym rachunkowość ma duży udział ze względu na wagę informacji o kosztach i dochodach zestawianych, jeśli to możliwe nawet dla poszczególnych środków trwałych. Idea tego systemu polega na organizacji ewidencji operatywnej rodzajów napraw i kosztów napraw dla określonego środka trwałego lub jego jednorodnego podzespołu.

45. Przedstaw pojęcia i klasyfikację materiałów

Materiały i towary są rzeczowymi składnikami majątku obrotowego. Do materiałów zalicza się surowce i inne materiały podstawowe, półfabrykaty, paliwa, materiały pomocnicze, opakowania, zapasowe części maszyn i urządzeń nabyte od dostawców, ewentualnie wytworzone we własnym zakresie. Są one przeznaczone na potrzeby wszystkich rodzajów działalności jednostki gospodarczej. Za towary handlowe uważa się rzeczowe składniki majątkowe nabyte z przeznaczeniem do dalszej odsprzedaży, bez poddania ich procesom produkcyjnym oraz artykuły spożywcze przeznaczone do przetworzenia na posiłki w ramach żywienia przyzakładowego. Towarami są także wyroby własnej lub obcej produkcji przekazane do sklepów fabrycznych. Klasyczne towary występują w jednostkach handlowych.

46. Przedstaw sposoby ewidencji materiałów i towarów.

Ewidencja materiałów i towarów powinna być zorganizowana na podstawie indeksu, stanowiącego szczegółowy wykaz zapasów, występujących w danym przedsiębiorstwie. Ogólne zasady klasyfikacji przyjęte w indeksie należy dostosować do potrzeb branży. Indeks powinien określać co najmniej:

1. symbol cyfrowy składnika, będący rozwinięciem symbolu Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług,

2. nazwę składnika i jego charakterystykę,

3. jednostkę miary,

4. cenę ewidencyjną.

Ewidencja księgowa zapasów materiałów i towarów powinna być prowadzona według zasad ustalonych w zakładowym planie kont, zgodnie z ustawą o rachunkowości i potrzebami kontroli wewnętrznej poszczególnych jednostek.

Powinna ona zapewniać co najmniej:

• rozliczenie z kontrahentami z tytułu zakupionych materiałów i towarów,

• kontrolę przychodów, rozchodów i zapasów oraz rozliczenie osób odpowiedzialnych z powierzonego im mienia,

• wycenę poszczególnych składników majątku według zasad wynikających z przepisów,

• rejestrację i grupowanie informacji w sposób zapewniający niezbędne dane dla potrzeb analizy i sprawozdawczości finansowej.

47. Jakie dokumenty stosuje się w sterowaniu zapasami?

Cały układ dekretowania powinien być wyszczególniony w dowodzie wydania z magazynu (Rw).

Dowody potwierdzające dostawę PZ

Kartoteka obrotu materiałowego gdzie zapisywane są wszystkie przychody i rozchody materiałowe

Dowód wydania z magazynu RW

48. Omów sposób rozliczania materiałów

Koszty zużycia materiału powinny obciążyć jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa (wydziału) a w ramach nich poszczególne miejsca pracy (ogniwa produkcyjne) i stanowiska kosztów - jest to tzw. dekretowanie materiałów. Chodzi tutaj o to, aby możliwie dokładnie określić koszty materiałów na poszczególnych etapach produkcji. Są to jak mówiono w rozdziale 2, koszty materiałów bezpośrednich. Część materiałów nie można, lub nie opłaca się, z uwagi na dużą pracochłonność dekretować na poszczególne miejsca pracy. Dekretuje się je na wydział lub na całe przedsiębiorstwo. Są to koszty materiałów pośrednich. Cały układ dekretowania powinien być wyszczególniony w dowodzie wydania z magazynu (Rw). Procedury rachunkowe gospodarki materiałowej można przedstawić następująco (wg C.Drury):

	Potwierdzenie dostawy PZ				Dowód wydania z magazynu Rw
		Kartoteka obrotu materiałowego
Przychody				Rozchody
Zapisy				Zapisy
	Cena z faktury				Cena z rejestru zapasów
		Kartoteka
		Główna		zapasów
Przychody				Rozchody
Zapisy				Zapisy
Materiały bezpośrednie						Materiały pośrednie
			Koszty bezpośrednie				Koszty wspólne
			Zapisy				Zapisy

Rozliczenie kosztów zużycia materiałów polega na określeniu dla każdego dokumentu rozchodu materiałów (Rw), ilość pobranego materiału i pomnożeniu przez cenę. Otrzymuje się w ten sposób koszt pobranego materiału, który następnie jest agregowany zgodnie z obowiązującym układem dekretowania.

49. Uzasadnij potrzebę wyceny zużycia materiałów, podaj przykład

Trudności powstające przy ustalaniu kosztów zużycia materiałów są spowodowane występowaniem kosztów związanych z każdym zużyciem. Taki sam rodzaj materiałów może być zakupiony po kilku cenach. Różni producenci mogą bowiem ten sam materiał sprzedawać według różnych cen, a także ten sam producent w różnych okresach czasu sprzedaje także ten sam materiał po różnych cenach. Kupowany po różnych cenach materiał jest składowany
w magazynie. Jedne partie obok następnych. Z biegiem czasu traci się pogląd na to jakie ceny ma materiał wydawany akurat teraz z magazynu.

Jak z powyższego wynika koszt rzeczywisty materiału może przyjąć kilka różnych wartości, dlatego też należy wybrać metodę wyceny zużycia materiałów.

Istnieje kilka dopuszczalnych metod, które można zastosować, licząc koszty zużycia materiałów oraz wartość zapasów na koniec okresu.

Według pierwszej metody zakładamy, że pierwsza dostawa otrzymana jest pierwszą, która ma być zużyta, czyli inaczej „pierwsze weszło, pierwsze wyszło” (FIFO).

Według drugiej metody, ostatnia przyjęta dostawa jest pierwszą, która ma być zużyta, czyli „ostatnie weszło, pierwsze wyszło” (LIFO).

Stosując trzecią metodę, zakładamy, że może być niemożliwe stwierdzenie, z której dostawy zostały zużyte materiały w pierwszej kolejności, co stanowi mocny argument za zastosowaniem metody wyceny zużycia materiałów według średniego ważonego kosztu na jednostkę. Jest on obliczany przez podzielenie całkowitej sumy wartości zapasów przez ilość zapasów po każdej dostawie.

Metoda cen średnich ważonych jest bardzo wygodna, zwłaszcza przy zastosowaniu systemu informatycznego dla ewidencji materiałów. Przy jej stosowaniu nie powstają odchylenia, zaś wyniki rozliczenia kosztów są najbardziej dokładne. Prawidłowe funkcjonowanie tego sposobu jest jednak uwarunkowane terminowym w stosunku do dostawy napływaniem faktur zawierających ceny. Korzyści ze stosowania tego sposobu osiąga się przy dobrze zorganizowanym, zdyscyplinowanym systemie obrotu materiałowego.

50. Omów metodę klasyfikacji ABC

Celem kontroli zapasów jest określenie takiej wielkości zamówienia, która minimalizuje koszty utrzymania zapasów. Na koszty utrzymania zapasów składają się koszty zamówienia i koszty przechowywania. Koszty zamówienia zmniejszają się, a koszty przechowywania rosną wraz ze wzrostem wielkości zamówienia. Firma powinna określić optymalny poziom inwestowania w zapasy. Aby to zrobić, musi się upewnić, że poziom jest wystarczający dla potrzeb produkcji i sprzedaży, a jednocześnie musi unikać utrzymywania nadwyżki zapasów, które są zbędne i mogą powodować wzrost ryzyka zestarzenia się zapasów. Przedsiębiorstwo powinno posiadać wypracowane własne normy zapasów materiałowych. Praktyczny sposób ustalania poziomu zapasu magazynowanego oraz ustalania normy poszczególnych rodzajów zapasu ponawia się na ćwiczeniach. Normy zapasu ustala się dla materiałów. W dużym przedsiębiorstwie możliwe jest składowanie dziesiątek tysięcy różnych rodzajów wyrobów. W takim przypadku nie jest możliwe ustalanie normy zapasów materiałowych dla wszystkich składowanych w przedsiębiorstwie materiałów. Z tego względu ważne jest poklasyfikowanie zapasów w kategorie o podobnym znaczeniu, tak aby firma mogła dokładnie opracować procedury kontroli zapasów tylko dla najważniejszych pozycji. Najbardziej znana metoda jest nazywana metodą klasyfikacji ABC. Metoda ABC wymaga, aby szacowanie zostało określone do całkowitych kosztów nabycia dla każdej pozycji zapasów, która powinna zostać zakupiona w danym okresie. Plan sprzedaży jest podstawą używaną do oceny ilości każdej pozycji zapasów, która powinna zostać zamówiona w danym okresie. Górne 10% zapasów - pod względem rocznych zakupów - zostaje zaliczone do kategorii A, następne 20% należy do kategorii B, a pozostałe 70% do kategorii C. Jeżeli założymy, że na zapasy składa się 1000 różnych pozycji, to 100 pozycji największych pod względem sprzedaży będzie sklasyfikowane jako A, kolejne 200 - jako kategoria B, a pozostałe 700 - jako kategoria C. W praktyce nie jest konieczne oszacowanie wartości znacznej liczby z 700 kategorii C, ponieważ roczny koszt zakupu będzie niewielki i oczywiste będzie zaliczenie tych pozycji do pozycji C. Praktycznie, grupuje się poszczególne pozycje ze względu na cenę nabycia, a następnie dzieli się poszczególne pozycje zapasów na klasę A (górne 10%), klasę B (następne 20%) i klasę C (pozostałe 70%)

	Liczba pozycji zapasów		Koszt całkowity
	Liczba	%	Kwota	%
Klasa A Klasa B Klasa C	100 200 700	10 20 70	73.000 19.000 8.000	73 19 8
	1.000	100	100.000	100

W tym przypadku szczegółowe normy zapasów materiałowych powinno się wyznaczać jedynie dla grupy A. Kontrola zapasów jest więc ułatwiona, koncentruje się bowiem na niewielkiej grupie pozycji, które stanowią stosunkowo dużą część kosztów całkowitych.

51. Przedstaw sposób określania poziomu zapasów, podaj przykład liczbowy

W wielu przedsiębiorstwach przemysłowych i handlowych zapasy materiałów i towarów angażują duże zasoby środków finansowych. Już tylko z tego powodu zapasy te muszą być pieczołowicie nadzorowane.

Zagadnienie utrzymywania właściwych poziomów materiałowych w przedsiębiorstwie jest typowym przypadkiem sterowania. Rozpatrując to zagadnienie można wyodrębnić następujące elementy:

• bieżący pomiar stanu zapasów,

• określenie normatywu zapasów,

• bieżący pomiar i analiza przyczyn odchylenia między stanem a normatywem zapasów,

• działanie modyfikujące zmniejszające odchylenie.

Sterowanie zapasami, obejmujące współdziałanie przedstawionych elementów, organizuje się na dwóch poziomach:

• sterowanie poziomem indywidualnego asortymentu,

• sterowanie łączną wartością zapasów.

Z procesem zaopatrzenia i utrzymywania zapasów wiążą się pewne specyficzne pozycje kosztów i strat:

• koszty związane z opracowaniem zamówienia, jak badanie cen, określanie rozmiaru dostawy itp.,

• koszty utrzymywania zapasów, jak odsetki od kapitału zaangażowanego w zapasy, koszty magazynowania, koszty ubezpieczenia, koszty podatków związanych z zapasami, koszty transportu itp.,

• straty dotyczące zmniejszonej sprzedaży, straty wynikające z nieefektywnego przebiegu produkcji, podwyższenie kosztów z tytułu wymuszonej substytucji itp.

W sterowaniu łączną wartością zapasów istotna rolę pełnią wskaźniki rotacji zapasów, przy zastosowaniu których określa się normatywy wartości zapasów właściwe dla sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

52. Omów wskaźniki rotacji zapasów, podaj przykład liczbowy

Wielkość dziennego zużycia pełni ważną rolę w sterowaniu gospodarką materiałową.

Jeżeli: Z - oznacza zapas, A - zużycie łączne w okresie, a przez T - okres, w którym bada się wspomniane zależności. Wówczas iloraz
oznacza zużycie dzienne. Jeżeli zapas materiałów podzieli się przez zużycie dzienne, to wynikowa wielkość określa liczbę dni. Jest to wskaźnik, który określa, na ile dni produkcji wystarczy dany zapas przy zużyciu dziennym równym średniemu.

Wskaźnik rotacji:

WR=Z*T/A dni [dni]

Można postępować odwrotnie, tzn. obliczyć potrzebny rozmiar zapasu Z:

Z=WR*A/T zł [zł]

53. Przedstaw sposób zarządzania zapasami przy organizacji typu JIT /dostawa na czas/

Podwyższenie rotacji kapitału zwiększa stopę zwrotu od kapitału zaangażowanego w firmie.

Efekt zwiększenia rotacji, przy zachowaniu poziomu produkcji, uzyskuje się natychmiast przez zmniejszenie zapasów. Z kolei rozmiar produkcji i sprzedaży zależy od cech marketingowych produktu: jakości, niezawodności, ceny itp., zatem obniżka kosztów ogólnych przez zmniejszenie kosztów utrzymania zapasów dodatkowo wzmacnia pozytywny wpływ tych działań organizacyjnych. Nowa organizacja procesów wytwórczych polega na tzw. dostawach na czas JIT (just-in-time). Istotne cechy organizacji tego typu są następujące:

• Proces wytwarzania uruchamiany jest tylko na podstawie zamówień i zleceń. Nie produkuje się niczego w celu wykorzystania mocy i zdolności przerobowych.

• Dąży się do minimalizacji czasu, w którym partia surowca lub podzespołu znajduje się w firmie.

• Eliminuje się całkowicie braki.

• W poważnym stopniu rezygnuje się z tradycyjnego sposobu dokumentowania zużycia materiałów i robocizny. Te nakłady określa technologia produkcji. Funkcje kontrolne wypełniają bieżąco zarządzający, co jest możliwe dzięki minimalizacji zapasów.

• Minimalizuje się produkcję w toku. Proces wytwarzania kończy się wyrobem finalnym przekazywanym odbiorcy. Systemy typu JIT istotnie zmniejszają przebieg operacji zakupu kolejnych dostaw i układ relacji między producentem a dostawcą.

54. Omów zarządzanie zapasami przy zastosowaniu systemów klasy MRP II

nie ma

55. Określ cele sporządzania planu finansowo - kosztowego i uzasadnij wybór okresu planistycznego

W systemie rachunkowości przedsiębiorstwa sporządza się plany finansowo-kosztowe na okresy roczne, co wiąże się z rokiem gospodarczym i finansowym. Celem tych planów jest ukazanie rezultatów działalności gospodarczej we wszystkich dziedzinach i wskazanie środków dla osiągnięcia określonych celów. Proces planowania ujawnia bowiem obszary, w których należy podjąć działania zapobiegawcze, np. wskazując konieczność zwiększenia funduszu własnego w określonym terminie. Ponadto w procesie planowania tworzą się zbiory normatywów, wartości wzorcowych niezbędnych do regulowania przebiegu procesów gospodarowania.

56. Wymień główne składniki planu finansowo - kosztowego

Główne składniki rocznego planu finansowo-kosztowego (budżetu) to:

• plan sprzedaży,

• plan produkcji,

• plan kosztów w układzie rodzajowym,

• planowany rachunek wyników,

• plan kapitału obrotowego,

• plan kosztów w układzie kalkulacyjnym,

• plan działalności inwestycyjnej,

• plan przepływu środków pieniężnych.

57. Wskaż podstawowe elementy konstrukcji planu finansowo - kosztowego i omów jego tworzenie

a) Plan kosztów w układzie rodzajowym.

Oceny ustalone przez specjalistyczne służby przedsiębiorstwa, przekazane do komórki odpowiedzialnej za przygotowanie planu kosztów, są podstawą określenia kosztów według rodzajów. Zestawienie to sporządza się podając prognozę kosztów na rok bieżący i określając koszty roku następnego, czyli koszty planowane.

Plan produkcji i sprzedaży.

b) Plan produkcji i sprzedaży przedstawia ilościowe zestawienie wszystkich produktów, jakie przedsiębiorstwo zamierza sprzedać, wraz z zakładanymi cenami ich sprzedaży. Szacuje on wielkość przychodów ze sprzedaży, na podstawie których zostaną następnie oszacowane wpływy środków pieniężnych od klientów. Budżet sprzedaży uważa się za fundamentalny, gdyż wszystkie kategorie kosztów zależą w dużym stopniu od wielkości sprzedaży. Jeżeli budżet nie jest dokładnie sprecyzowany, wszystkie pozostałe budżety będą niewiarygodne.

c) Plan kosztów całkowitych.

Na podstawie wielkości kosztów określonych w układzie rodzajowym i wielkości planowanej sprzedaży można sporządzić ocenę kosztu całkowitego produktów sprzedanych.

d) Plan wyniku finansowego.

Wielkość planowanych efektów otrzymuje się pomniejszając planowane przychody ze sprzedaży o odpowiednie koszty i podatki

58. Dlaczego planuje się poziom środków obrotowych, podaj przykład.

Planowanie działalności przedsiębiorstwa obejmuje także rozmiar kapitału obrotowego - czyli wartość przeciętnej wielkości zapasów, materiałów, produkcji nie zakończonej, należności i środków pieniężnych, pomniejszonej o przeciętną wielkość zobowiązań - koniecznego do płynnego prowadzenia działalności gospodarczej.

Odpowiednio przeprowadzone operacje planistyczne pozwalają określić, czy istniejący własny fundusz w obrocie jest wystarczający, czy tez należy go zwiększyć, jeśli należy zwiększyć, to do jakiego poziomu? Obliczenie niezbędnego poziomu kapitału obrotowego opiera się na wykorzystaniu współczynnika rotacji.

59. Omów współczynnik rotacji kapitału i podaj przykład określania przeciętną roczną wielkości należności w roku

Do dwóch wielkości silnie skorelowanych, np. rocznego zużycia materiałów i bieżącej wielkości jego zapasu lub rocznej sprzedaży i stanu należności z tego tytułu, oblicza się współczynnik rotacji.

Przypomnijmy określenie i znaczenie tego współczynnika. Dzieląc zużycie materiałów (A) przez liczbę dni w okresie, otrzymujemy zużycie dzienne. Dzieląc dalej zapas materiałów (Z) przez zużycie dzienne, otrzymujemy liczbę dni, na które wystarczy istniejący zapas, o ile średnie dzienne zużycie pozostanie na niezmienionym poziomie. Zatem WR (współczynnik rotacji) określa znana formuła:

WR=Z*T/A

gdzie: T - liczba dni w okresie.

Wykorzystanie współczynników rotacji w planowaniu kapitału obrotowego polega na posługiwaniu się rotacją wzorcową, normatywną.

W_r - współczynnik rotacji - okres zapłaty za dostawę,

S - planowana roczna sprzedaż,

N - wielkość należności w roku,

T - liczba dni w okresie

W_r=N*T/S

Przeciętny okres zapłaty za dostawę powinien wynosić 25 dni, w związku z czym przy planowaniu rozmiaru należności związanych z zamierzoną działalnością można przyjąć wymienioną liczbę jako normę. Jeśli zatem planuje się sprzedaż (S ) w kwocie 325000 Z, to planowaną wielkość należności ( N ) można obliczyć z równości :

25=N*360/325000 czyli N=325000*25/360=22569 Z

60. Podaj przykład planowania przychodów i rozchodów środków pieniężnych

Posiadane przez przedsiębiorstwo środki pieniężne są bardzo małym rodzajem aktywów dla kierownictwa, niemniej jednak, ten rodzaj aktywów, podobnie jak materiały, niestety nie pomnaża się samoczynnie. Ulokowane na długoterminowych rachunkach oszczędnościowych lub w odpowiednio dobranym portfelu papierów wartościowych zapewniających pomnożenie wartości, lecz dzieje się to przy równoczesnej utracie płynności, czyli możliwości natychmiastowego użycia ich w miarę potrzeby. Z tego powodu wielkość dostępnych wolnych środków pieniężnych powinna być najmniejsza z możliwych, ale wystarczająca do pokrycia zmieniających się w czasie potrzeb. To trudne zadanie sterowania zasobem środków pieniężnych rozwiązuje się dynamicznie przez szczegółowe analizy i krótkookresowe planowania.

61. Omów różnicę między stanem środków pieniężnych a zyskiem

Zysk przedsiębiorstwa wykazany w sprawozdaniach finansowych różni się zwykle od stanu posiadanych środków pieniężnych. Nierzadko przy doskonałych wynikach finansowych może wystąpić drastyczny brak środków płatniczych. Wpływy i wydatki pieniężne grupuje się według trzech rodzajów działalności: operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Typowe wpływy i wydatki pieniężne można przedstawić następująco:

Operacyjne:

• wpływy ze sprzedaży produktów,

• wpływy z tytułu odsetek,

• wydatki na zakup materiałów i usług,

• wydatki na wynagrodzenia,

• podatki,

• odsetki,

• inne.

Inwestycyjne:

• wpływy ze sprzedaży środków trwałych,

• wpływy ze sprzedaży uprzednio zakupionych papierów wartościowych,

• wydatki na zakup środków trwałych,

• wydatki na zakup papierów wartościowych,

• spłaty pożyczek i kredytów.

• Finansowe:

• wpływy z emisji i sprzedaży papierów wartościowych,

• wydatki na dywidendy,

• wypłaty odsetek z tytułu sprzedanych obligacji.

Są to wpływy i wydatki rzeczywiste. W działalności gospodarczej występują także operacje, które nie zmieniają stanu środków pieniężnych, mimo, że są kosztem uwzględnianym przy obliczaniu wyniku finansowego. Amortyzacja jest tutaj najlepszym przykładem.

62. Naświetl znaczenie planowania środków pieniężnych

Ideę sprawozdania dotyczącego środków pieniężnych można wykorzystać w planowaniu stanu tych środków. Jeśli plany opracowano w układzie sprawozdań finansowych (arkusz bilansowy i rachunek zysków i strat), to wówczas na podstawie ostatniego rzeczywistego zestawienia bilansowego można sporządzić plan stanu środków pieniężnych w poprzednio przedstawionym układzie. W rezultacie kierownictwo firmy uzyskuje szczegółowe informacje o planowanych wydatkach i wpływach środków pieniężnych jako dodatkową informację planistyczną.

Biorąc pod uwagę planowany zysk z planowanego rachunku zysków i strat, można dojść do określenia planowanego stanu środków pieniężnych, uwzględniając formułę:

zysk planowany netto

+

planowane zwiększenia

-

planowane zmniejszenia

+

rzeczywisty stan początkowy

+

planowany stan końcowy

Upraszczając nieco problem, można podejść do tego zagadnienia nieco inaczej. Mianowicie, stan środków pieniężnych można ustalić następująco:

stan na początku okresu

+

wpływy od odbiorców

+

inne wpływy

-

planowane wydatki

=

stan środków pieniężnych

63. Co to jest optymalny rozmiar sprzedaży?

Sprzedaż w najprostszym przypadku jest funkcją ceny p i liczby sprzedanych jednostek produktu V (S=p*V)). Uwzględniając warunki, jakie stwarza rynek, kierownictwo chce osiągnąć taki rozmiar sprzedaży, który zapewni maksymalny zysk. Wpływy ze sprzedaży oraz koszty całkowite uzyskania sprzedaży nie są liniowymi funkcjami liczby wyprodukowanych i sprzedanych jednostek. Wykresy kosztów i przychodów ze sprzedaży można przedstawić następująco:

linie łącznych przychodów i kosztów przy sprzedaży V jednostek wyrobu

Rysunek pokazuje, że istnieje optymalny rozmiar sprzedaży V₀, przy jakiejś optymalnej cenie, który optymalizuje sumę zysku. Jest to ten zaznaczony na rysunku punkt, od którego koszty uzyskania wzrosną nie szybciej niż przychody ze sprzedaży. Oznacza to, że od tego punktu koszt produkcji dodatkowej jednostki przekracza wpływ z jej sprzedaży, czyli koszt krańcowy jest większy od krańcowego przychodu. Zatem optymalny rozmiar sprzedaży to ten, przy którym krańcowe koszty i krańcowe przychody są równe. Równość ta wyznacza optymalną cenę i optymalny rozmiar produkcji i sprzedaży.

64. Omów analizę odchyleń na sprzedaży, podaj przykład

Roczny budżet (plan przedsiębiorstwa określa wszystkie ważne wielkości ekonomiczne, w tym także wartość sprzedaży. Gdy rzeczywista sprzedaż ukształtuje się inaczej, a różnica jest poważna, to kierownictwo firmy musi poznać przyczyny, które spowodowały powstanie odchylenia. Przy analizie sprzedaży wyodrębnia się elementarne przyczyny i przypisuje im odpowiednią porcję odchylenia łącznego. Należy przy tym pamiętać o następujących zależnościach:

S=p*q

gdzie S - sprzedaż, p - cena, q - liczba jednostek.

Sprzedaż można analizować oddzielnie, ale w praktyce zwykle ocenia się wpływ odchyleń sprzedaży na zyski firmy. Przyjmując założenie, że koszt jednostkowy produktu jest stały i nie ulega zmianie. W przypadku tylko jednego produktu zysk operacyjny określa formuła:

Z=p*q-q*k

gdzie: k - koszt jednostkowy, p - cena, - q- liczba jednostek.

Z reguły firma produkuje wiele wyrobów i przychody ze sprzedaży analizuje się zwykle biorąc pod uwagę każdy z wyrobów a także łącznie.

65. Przeprowadź na przykładzie analizę cen przy zastosowaniu prostych zasad rachunkowości

Przedsiębiorstwo „Chip” wyprodukowało i sprzedało w pierwszym półroczu 960 robotów, po 33.0 tys.zł.za sztukę, a w półroczu drugim 1200 sztuk, po 31.0 tys.zł.za sztukę.

W podejściu rachunkowym określa się różnicę R, którą określa się jako odchylenie wartości sprzedaży w stosunku do poprzedniego okresu (półrocza)

R = (12000 • 31,0) - (960 • 33,0) = 37200,0 - 31680,0 = 5520,0 tys.zł. (K)

gdzie: K - odchylenie korzystne, N - odchylenie niekorzystne. Następnie określa się wpływ zmian liczby sprzedanych produktów Rq:

Rq = (1200 • 960) • 33,0 = 7920,0 tys.zł. (K)

Z kolei określa się wpływ zmiany na Rp:

Rp = (31,0 - 33,0) • 1200 = -2400,0 tys.zł. (N) a zatem

R = Rq - Rp = 7920,0 - (- 2400,0) = 5520,2 tys.zł. (K)

Rachunkowa interpretacja jest następująca: na łączne odchylenie 5520,0 tys.zł., składa się odchylenie korzystne spowodowane zwiększeniem liczby sprzedanych robotów (-7920) oraz odchylenie niekorzystne spowodowane spadkiem ceny (-2400)

66. Przedstaw wskaźniki sprawności działania przedsiębiorstwa

Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania zasobów majątkowych firmy służą wskaźniki sprawności działania. Do tej grupy zalicza się:

• wskaźniki oparte na kosztach wytwarzania w przedsiębiorstwie,

• wskaźniki rotacji,

• wskaźniki gospodarowania zasobami,

a) Wskaźniki aktywności gospodarczej oparte na kosztach.

Najbardziej ogólnym wskaźnikiem charakteryzującym aktywność firmy w wykorzystaniu zasobów jest wskaźnik operacyjności określany jako wskaźnik poziomu kosztów.

Wskaźnik operacyjności=(koszt własny sprzedaży/sprzedaż)*100%

Wskaźnik ten obrazuje efektywność gospodarowania w firmie oraz zdolność jej kierownictwa do kontroli i obniżki kosztów. Najwięcej informacji uzyskuje się porównując poziom tego wskaźnika w kolejnych latach funkcjonowania firmy. Wskaźnik operacyjności powinien mieścić się w granicach 50*90%. Im mniejszy jest tym zyskowność większa.

Wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych oblicza się jako relację tych kosztów do sprzedaży netto.

Wskaźnik kontroli k. administracji=(koszty administracyjne/sprzedaż)*100%

Koszty te zawierają się zwykle w przedziale 10*15% ogółu kosztów. Wskaźnik ten informuje o udziale kosztów administracyjnych ( ogólnozakładowych ) w wartości sprzedaży. Koszty te zawierają się zwykle w przedziale 10 - 15 % ogółu kosztów i powinny uwzględniać wszystkie ogólne koszty prowadzenia przedsiębiorstwa, włączając w nie również odsetki od zaangażowanych kapitałów obcych.

Wskaźnik udziału zobowiązań bieżących w koszcie własnym sprzedaży określa się następująco:

Poziom zobowiązań w koszcie własnym sprzedaży=(zobowiązania bieżące/koszt własny sprzedaży)*100%

Informuje on jaki udział mają zobowiązania bieżące wraz z przypadającą do spłaty na dany rok ratą zobowiązań długoterminowych w koszcie własnym sprzedaży. Ważne są szczególnie zmiany tego wskaźnika w czasie. Są one podstawą dalszych badań, zwłaszcza struktury zobowiązań z punktu widzenia wymagalności ich spłaty.

Wskaźnik pokrycia kosztów kapitałem obrotowym stanowi relację kapitału obrotowego do kosztów własnych sprzedaży pomniejszonych o amortyzację.

Wskaźnik pokrycia kosztów kapitałem obrotowym=(aktywa bieżące-pasywa bieżące/koszty własne sprzedaży-amortyzacja)*100%

Wskaźnik ten pokazuje, w jakim stopniu środki obrotowe przedsiębiorstwa po spłacie zobowiązań krótkoterminowych pokrywają koszty działalności przedsiębiorstwa.

Wskaźnik poziomu kosztów finansowych=(koszty finansowe/średni stan zobowiązań ogółem)*100%

Jego wielkość zależy nie tylko od zadłużenia przedsiębiorstwa zobowiązaniami długoterminowymi, ale również stopnia pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy kredytami krótkoterminowymi oraz od wysokości stopy procentowej kredytów i pożyczek.

b) Wskaźniki rotacji majątku

Najbardziej ogólny wskaźnik globalnego obrotu aktywami określa, ile razy sprzedaż netto jest większa od aktywów (majątku) posiadanych przez przedsiębiorstwo.

Wskaźnik obrotu aktywami=(sprzedaż/średni stan aktywów ogółem)

Wskaźnik ten jest z reguły niski w przemysłach o wysokiej kapitałochłonności, wysoki zaś w przemysłach o dużym udziale pracy ludzkiej w procesach produkcyjnych i niskiej kapitałochłonności. Stąd wskaźnik ten jest szczególnie pożyteczny przy porównaniach aktywności gospodarczej dwóch różnych firm tej samej branży.

Wskaźnik relacji środków trwałych ukazuje efektywność wykorzystania środków trwałych uczestniczących w tworzeniu wartości sprzedaży.

Wskaźnik rotacji środków trwałych=(sprzedaż/średni stan środków trwałych netto)

Określa on, ile razy sprzedaż netto jest większa od środków trwałych zaangażowanych w działalność przedsiębiorstwa. W przemyśle amerykańskim średni wskaźnik rotacji środków trwałych wynosi 1,6 - co oznacza, że jeden dolar zaangażowany w majątek przynosi średnio 1,6 dolara wartości sprzedaży.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego ukazuje, ile razy w ciągu roku następuje „odtworzenie” tego majątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego=(sprzedaż/średni stan majątku obrotowego)

Wskaźnik ten określa więc szybkość obrotu aktywów czynnych przedsiębiorstwa. Zatem im jest on wyższy tym lepsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa.

Przyczyną niskiego wskaźnika rotacji majątku obrotowego może być również wysoki stan należności wynikający bądź to z prowadzonej przedsiębiorstwie polityki pieniężnej, bądź nieprawidłowości w windykowaniu należności.

Stąd, jako wskaźnik pomocniczy, ustala się niekiedy wskaźnik rotacji środków płynnych.

Wskaźnik rotacji środków płynnych=(sprzedaż/średni stan należności i środków pieniężnych)

Badanie wskaźników rotacji majątku obrotowego ma szczególne znaczenie w tych przedsiębiorstwach, w których majątek ten stanowi podstawowy zasób majątkowy firmy.

Porównanie poziomu majątku obrotowego w czasie pozwala ustalić tendencję zmian w zakresie gospodarowania tym majątkiem. Jeśli wskaźnik rotacji majątku obrotowego jest niski, to należy szukać przyczyn tych różnic. Być może w przedsiębiorstwie powstały nadmierne zapasy materiałów lub wadliwa organizacja produkcji powiększa zapasy produkcji niezakończonej.

c) Wskaźniki gospodarowania zasobami

Podstawowy element potencjału wytwórczego przedsiębiorstwa stanowią pracownicy. Stopień ich wykorzystania można ocenić na podstawie wielkości sprzedaży przypadającej na jednego zatrudnionego,

Wydajność pracy na 1 zatrudnonego=sprzedaż/przeciętna liczba zatrudnonych

Podejmowanie decyzji o zmianach w stanie środków trwałych powinno być poprzedzone badaniami ich produktywności.

Produktywność środków trwałych=sprzedaż/przeciętny stan środków trwałych brutto

Określa ona wartość sprzedaży przypadającą na jedną złotówkę zaangażowaną w majątku trwałym brutto

67. Przedstaw wskaźniki rentowności przedsiębiorstwa

Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału są wskaźniki rentowności, określone też wskaźnikami zyskowności lub stopami zyskowności. Można wyróżnić trzy aspekty rentowności:

• rentowność sprzedaży,

• rentowność majątku (aktywów),

• rentowność finansowa (zaangażowanych kapitałów własnych).

a) Rentowność sprzedaży.

W polskim rachunku wyników zysk brutto stanowi zysk przed jego opodatkowaniem i obliczany jest jako różnica między przychodami ze sprzedaży a kosztami, skorygowana o straty i zyski nadzwyczajne.

Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto=(zysk brutto/sprzedaż)*100%

Wskaźnik ten odzwierciedla politykę cen przedsiębiorstwa oraz zysk, jaki generuje poprzez określoną wielkość sprzedaży.

Rentowność sprzedaży netto ustala się według poniższego wzoru.

Wskaźnik rentowności sprzedaży netto=(zysk netto/sprzedaż)*100%

Wskaźnik ten informuje o udziale zysku po opodatkowaniu (zysk netto) w wartości sprzedaży, czyli jaką marżę zysku przynosi dana wartość sprzedaży. Im niższy jest ten wskaźnik, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla osiągnięcia określonej kwoty zysku.

b) Rentowność majątku.

Rentowność majątku (ekonomiczna) informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Ustala się ją następująco:

Wskaźnik rentowności majątku =(zysk netto/wartość majątku (aktywów)ogółem)*100%

Wskaźnik ten określany również zwrotem majątku (return on assets) ROA, wyznacza ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku, czyli pokazuje, jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja firmy.

Wskaźnik zyskowności aktywów jest ogólnym miernikiem podnoszenia efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie. Można także stosować dodatkową zależność.

Zysk netto aktywa ogółem=(zysk netto/sprzedaż)*(sprzedaż/aktywa ogółem)

Rentowność ekonomiczna zależy więc od rentowności sprzedaży, czyli wielkości zysku zrealizowanego przy określonej sprzedaży oraz szybkości rotacji zaangażowanych aktywów.

Rentowność majątku

=

rentowność sprzedaży

×

rotacja aktywów

Z powyższego równania można wysnuć wniosek, że taka sama rentowność aktywów może być wynikiem zupełnie różnej polityki sprzedaży i usług:

• polityki ilości (niskich cen), charakteryzującą się niską zyskownością jednostkową, ale odpowiednio wyższą politykę sprzedaży,

• polityki jakości (wysokich cen), charakteryzującej się wysoką zyskownością i niską rotacją aktywów.

c) Rentowność finansowa.

Interesują się rentownością finansową głównie akcjonariusze, ale nie tylko. Pozwala ona bowiem określić stopę zysku, jaką przynosi im inwestycja w dane przedsiębiorstwa. Wyraża ją relacja:

Wskaźnik zyskowności kapitału własnego=(zysk netto/kapitał własny)*100%

Im wartość wskaźnika zwrotu kapitału jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa.

68. Co to jest płynność finansowa przedsiębiorstwa?

Płynność finansowa pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań, tzn. tych, które są płatne w przeciągu roku. W tym celu firmy wykorzystują te zasoby płynne, a więc te aktywa bieżące, które mogą być szybko zamienione na gotówkę.

Płynność firmy jest zwykle powiązana z jej pozycją w zakresie przepływu środków pieniężnych. Toteż analiza płynności finansowej może być prowadzona na podstawie:

• strumieni przepływów środków pieniężnych w okresie, za który sporządzono rachunek wyników,

• stanów w zakresie środków obrotowych i zobowiązań płatniczych (początek i koniec okresu sprawozdawczego).

Rachunki płynności sporządzone na bazie strumieni środków pieniężnych pokazują źródła pochodzenia środków pieniężnych oraz kierunku ich rozdysponowania dotyczą działalności przedsiębiorstwa w danym okresie.

Natomiast do oceny zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących zobowiązań służą najczęściej:

• wskaźniki bieżącej płynności finansowej,

• wskaźnik szybki, tzw. wskaźnik wysokiej płynności.

69. Omów wskaźniki płynności finansowej

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej=środki obrotowe(aktywa bieżące)/zobowiązania bieżące(pasywa bieżące)

lub:

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej=(zapasy+należności+środki pieniężne+inne aktywa bieżące)/zobowiązania bieżące

Wskaźnik płynności bieżącej informuje ile zł. środków obrotowych przypada na 1 zł zobowiązań bieżących. Bieżące zobowiązania stanowią zobowiązania wobec dostawców, pracowników, budżetu, ujęte w bilansie w pozycji zobowiązania, kredyty krótkoterminowe oraz rata kredytu długoterminowego przypadająca do zapłacenia w danym roku.

Zadawalający poziom wskaźnika płynności bieżącej mieści się w granicach 1,2*2,0, co oznacza, że zachowanie równowagi finansowej firmy wymaga, aby wielkość aktywów bieżących była około dwa razy większa niż kwota bieżących pasywów (zobowiązań).

Przyjęcie do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa łącznych jego aktywów bieżących zaciemnia obraz zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się ze zobowiązań krótkoterminowych. Powstaje więc potrzeba wyłączenia tych aktywów zapasów, których płynność jest opóźniona w relacji do innych aktywów.

Wyłączenie zapasów z aktywów bieżących wynika z faktu, że nie mogą one być odpowiednio szybko zmienione na gotówkę (upłynnione), a ponadto część zapasów może być przestarzała i trudna do sprzedaży. Stąd do oceny płynności finansowej służy również tzw. wskaźnik wysokiej płynności, który oblicza się według poniższego wzoru:

Wskaźnik wysokiej płynności=(środki pieniężne+należności+płynne papiery wartościowe)/zobowiązania bieżące

Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu płynności.

Wskaźnik wysokiej płynności wynoszący 1,0 uważany jest za satysfakcjonujący i pokazuje, że przedsiębiorstwo może szybko sprostać bieżącym zobowiązaniom.

70. Omów wskaźniki umożliwiające analizę kapitału obrotowego

Kapitał obrotowy w dniachobrotu=(kapitał obrotowy/sprzedaż)*360dni

Zaprezentowany wskaźnik określa liczbę dni obrotu, na jaką wystarcza kapitał obrotowy. Wynika z tego , że poziom kapitału obrotowego w dniach maleje przy zwiększaniu sprzedaży. Jeśli proporcjonalnie do obrotu nie zwiększy się kapitał obrotowy, wówczas przy zwiększaniu obrotów wzrośnie niebezpieczeństwo utraty płynności finansowej przedsiębiorstwa.

Badanie poziomu kapitału obrotowego musi być wzbogacone wskaźnikami pozwalającymi ocenić czas rotacji środków obrotowych (zapasów surowców i materiałów, wyrobów gotowych, długości kredytu udzielonego odbiorcom wyrobów oraz długości „kredytów” udzielonych przedsiębiorstwu przez dostawców surowców i materiałów).

Przedsiębiorstwa utrzymują zapasy głównie w celu zachowania rytmiczności produkcji i sprzedaży. Zapasy surowców i materiałów rozdzielają czas ich zakupu od czasu wykorzystania w procesie produkcji i umożliwia natychmiastową ich dostawę do produkcji. Natomiast zapasy wyrobów gotowych oddzielają produkcję od sprzedaży wyrobów gotowych. Utrzymanie optymalnego poziomu zapasów w przedsiębiorstwie prowadzi do obniżki kosztów wytwarzania i aktywizacji sprzedaży wyrobów gotowych. Przedsiębiorstwa nie mogą zamrażać
w zapasach zbytniej ilości kapitałów obrotowych, gdyż prowadzi to do zachwiania płynności finansowej. Stąd w jej ocenie niezbędne jest zbadanie rotacji zapasów.

Wskaźnik rotacji /obrotu / zapasów udziela odpowiedzi na pytanie, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi ,, odnowienie” stanu zapasów.

Wskaźnik ten oblicza się go jako poniższą relację.

Wskaźnik obrotu zapasami=sprzedażnetto/średni stan zapasów

Jeśli firma zwiększa wskaźnik rotacji zapasów to oznacza, że zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży. Taka sytuacja jest na ogół korzystna dla przedsiębiorstwa, ponieważ zmniejszają się koszty ich magazynowania oraz następuje uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w zapasach. Jednocześnie jednak zwiększa się ryzyko, że w przypadku powstania jakiejkolwiek nieprzewidzianej sytuacji przedsiębiorstwo nie będzie w stanie zaspokoić potrzeb odbiorców. Jeśli zaś ograniczenie zapasów dotyczy surowców i materiałów, to przy konieczności szybkiego zwiększenia produkcji może ono prowadzić do zachwiania rytmiczności produkcji.

Ponieważ zapasy w przedsiębiorstwie są zróżnicowane, można więc dodatkowo obliczać wskaźniki rotacji dla poszczególnych grup. I tak, przykładowo , wskaźnik obrotu zapasów wyrobów gotowych będzie obliczany w sposób przedstawiony poniżej.

Wskaźnik rotacji zapasów wyrobów gotowych=koszty wytworzenia wyrobów gotowych/średni stan zapasów wyrobów gotowych

Skalę zamrożenia środków obrotowych w zapasach obrazuje dodatkowo wskaźnik obrotu zapasami w dniach.

Wskaźnik cyklu zapasów w dniach=(średni stan zapasów/sprzedaż netto)*360

Wskaźnik rotacji zapasów w dniach określa, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Wysoki wskaźnik rotacji w dniach informuje o wolnym obrocie zapasów, niski zaś o obrocie szybkim. W przypadku zapasów wyrobów gotowych niski wskaźnik cyklu zapasów świadczy o występowaniu znacznego popytu na te towary, o łatwości ich sprzedaży i krótkim okresie magazynowania

Bliższe wyjaśnienie tego wskaźnika wymaga obliczenia wskaźników szczegółowych, dotyczących rotacji poszczególnych rodzajów zapasów. I tak rotację zapasów surowców i materiałów obliczymy według poniższej formuły

Rotacja zapasów materiałów w dniach= (zapas materiałów/koszty zużycia materiałów)*360

Rotację zapasów wyrobów gotowych określimy na podstawie relacji .

Rotacja zapasów wyrobów gotowych w dniach= (zapas wyrobów gotowych/koszty wytworzenia wyrobów gotowych)*360

Wskazuje ona, ile dni produkcji reprezentują zapasy wyrobów gotowych w magazynach. Wysoki wskaźnik zapasów wyrobów gotowych sygnalizuje o konieczności podniesienia poziomu kapitału obrotowego finansującego te zapasy.

Przedsiębiorstwa udzielają kredytu swoim klientom, aby udogodnić im zakupy
i w ten sposób aktywizować sprzedaż. Powstające wówczas należności u odbiorców powinny być ściągane w rozsądnym czasie. Do badania obrotu należnościami służy wskaźnik ich rotacji.

Wskaźnik rotacji należności=sprzedaż netto/średni stan należności

Wskaźnik ten określa, ile razy w ciągu roku firma odtwarza stan swoich należności. Według standardów zachodnich wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 7,0 -10,0. Jeśli wskaźnik ten mniejszy jest niż 7,0 to taka sytuacja może oznaczać, że przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje klientów, co świadczy o tym, że środki pieniężne są zbyt długo zamrożone w należnościach.

Wskaźnik rotacji należności często jest liczony w dniach obrotu, wówczas określa się go wskaźnikiem cyklu należności i oblicza się według poniższej formuły.

Wskaźnik cyklu należności= (średni stan należności/ sprzedaż netto) *360

Wskaźnik ten określa ilość dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze należności. Informuje on zatem kierownictwo firmy, w jakim stopniu kredytuje ona swoich odbiorców i jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach.

W wielu przedsiębiorstwach niezrealizowane należności wynoszą około 2 miesięcy. Kiedy płatność należności przekracza ten okres, pojawia się zagrożenie w postaci kumulowania należności, co grozi powstawaniem zatorów płatniczych w łańcuchu zależności kooperacyjno - handlowych. Przedsiębiorstwa w swoim postępowaniu kierują się bowiem regułą „uzyskuję należności to płacę zobowiązania ”.

Wskaźnik obrotu należnościami w dniach zależy od rodzaju działalności przedsiębiorstwa. Na jego poziom ma wpływ struktura zarówno czasowa, jak i podmiotowa należności, którą trzeba zbadać, by bliżej wyjaśnić kształtowanie się tego wskaźnika. Może się bowiem okazać, że większość przeterminowanych należności jest skoncentrowana u jednego / kilku / odbiorców lub na jednym segmencie rynku. Zbyt długi cykl należności w dniach świadczy o nieskutecznej polityce ściągania należności.

Wskaźniki rotacji należności w przedsiębiorstwach powinny być porównywane z tego typu wskaźnikami w innych firmach tej samej branży oraz z danymi średniobranżowymi. Jeśli okres ściągania należności przez firmę różni się od odnośnego okresu
w branży, to może być podstawą do negatywnej opinii o kierownictwie firmy lub jej służbach kontrolnych. Bardzo krótki okres ściągania należności bywa rezultatem wyjątkowo surowej polityki finansowej przedsiębiorstwa, która może prowadzić do hamowania sprzedaży. Znacznie dłuższy okres ściągania należności, niż średni w branży, może stać się przyczyną nadmiernego obciążenia kapitału obrotowego należnościami i zwiększać prawdopodobieństwo powstania należności nieściągalnych. Generalnie jednak można stwierdzić, że w danym okresie mniejsza wartość wskaźnika świadczy o korzystniejszej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Opóźnienie w czasie płacenia zobowiązań określamy jako proporcję .

Okres płacenia zobowiązań w dniach= (średni stan zobowiązań/ sprzedaż netto) *360

Do jej ustalenia przyjmuje się zobowiązania bieżące bez kredytu raty kredytu długoterminowego przypadającej do zapłacenia w danym roku. Relacja ta wskazuje, jaki jest średni czas regulowania zobowiązań w przedsiębiorstwie. Im czas ten jest dłuższy, tym mniejsze są potrzeby w zakresie kapitału obrotowego. Porównując go z warunkami sprzedaży oferowanymi odbiorcom możliwe jest określenie, czy firma zdolna będzie do zapłacenia swoich zobowiązań, kiedy nadejdzie termin ich płatności.

Cykl środków = obrót zapasami + okres ściągania — okres płacenia pieniężnych w dniach należności zobowiązań

Pomocniczym staje się wówczas wskaźnik cyklu środków pieniężnych. Obrazuje on okres czasu, jaki upływa od momentu odpływu gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu jej przypływu z pobranych należności.

Im krótszy jest cykl środków pieniężnych, tym jest on bardziej korzystny dla firmy. Krótki cykl środków pieniężnych oznacza bowiem, że pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące wracają do firmy szybko i mogą być ponownie wykorzystane.

71. Co to jest stopień zadłużenia przedsiębiorstwa i omów wskaźniki służące do oceny tego zadłużenia.

W celu uzyskania kredytu bądź pożyczki długoterminowej przedsiębiorstwo musi w pierwszej kolejności wykazać się zdolnością do zaciągania kredytu krótkoterminowego, czyli mieć płynność finansową. Płynność finansowa jest związana z krótkim horyzontem czasowym i dotyczy działalności eksploatacyjnej.

Wypłacalność wiąże się zaś
z możliwością spłaty zobowiązań długoterminowych, zaciąganych na cele inwestycyjno - modernizacyjne. Wskaźniki służące do oceny zadłużenia przedsiębiorstwa można ująć w dwie zasadnicze grupy :

• wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia przedsiębiorstwa,

• wskaźniki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu.

a./ Poziom zadłużenia przedsiębiorstwa

Wskaźnik ogólnego zadłużenia przedsiębiorstwa obrazuje strukturę finansowania jego majątku.

Wskaźnik ogólnego zadłużenia = (zobowiązania ogółem/aktywa ogółem)*100

Wskaźnik ten określa udział zobowiązań, czyli kapitałów obcych, w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Zbyt wysoki wskaźnik świadczy o dużym ryzyku finansowym, informując równocześnie, że przedsiębiorstwo może utracić zdolność do zwrotu długów.

b./ Zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu

Diagnoza wynikająca z analizy struktury finansowej ma decydujące znaczenie
w przyznawaniu kredytów. Jednak bank musi zwrócić uwagę również na możliwości ich zwrotu. Do oceny tych możliwości wykorzystuje się między innymi wskaźnik pokrycia obsługi długu.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu, określany również wskaźnikiem wiarygodności kredytowej, można obliczyć w dwóch wersjach, wykorzystując w liczniku zysk osiągnięty przed odsetek i opodatkowaniem, bądź zysk po potrąceniu tych dwóch wielkości.

Wskaźnik pokrycia obsługo długo 1 = (zysk przed opodatkowaniem+odsetki)/(raty kapitałowe+odsetki)

Wskaźnik ten informuje, ile razy zysk działalności przedsiębiorstwa (sprzedaż netto — koszty własne sprzedaży) pokrywa roczne spłaty kredytu długoterminowego
i odsetki od niego czyli obsługę kredytu. Określa on więc stopień zabezpieczenia obsługi kredytu przez wygospodarowany w przedsiębiorstwie zysk.

Cykl środków pieniężnych

=

obrót zapasami w dniach

+

okres ściągania należności

-

okres płacenia zobowiązań

Wskaźnik cyklu środków pieniężnych obrazuje okres czasu, jaki wpływa od momentu odpływu gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przypływu gotówki
z pobranych należności.

1

---