Podstawy prawoznawstwa skrypt[1] 23.01.2010(2), Szkoła, Uczelnia


Prawo

A. Prawo pozytywne

1. Prawo pozytywne pochodzi od łacińskiego ius positum, ale rozumiane jest także jako prawo przeciwstawne jakiemuś innemu prawu.

2. Prawo pozytywne rozumiane może być jako prawo tworzone przez człowieka, zarówno przez generalne, normatywne akty prawne, jak i orzecznictwo czy zwyczaj. Przeciwstawiane jest tu prawu natury. Nadrzędnemu, obowiązującemu wszystkich i wszędzie, niezmiennemu, sprawiedliwemu, nadanemu przez istoty nadprzyrodzone.

Prawo natury, to prawo ponadpozytywne.

3. Prawo pozytywne rozumiane jako prawo tworzone przez władzę państwową. Przedstawiane jest prawu nie tworzonemu przez suwerena. Prawo to już nie jest, jak prawo naturalne, nadpozytywne, ale pozapozytywne.

4. Pozytywność prawa można łączyć z jego realnością (faktycznością). Realność tę rozumiano zwracając uwagę na empiryczne fakty stanowienia prawa, na fakt stanowienia prawa przez sądy i administrację, na fakt przestrzegania prawa przez obywateli.

5. Jeżeli przez prawo rozumie się reguły zachowania stanowione lub zatwierdzane przez państwo i poza nimi nie ma żadnego innego prawa, to dodatek „naturalne” do pojęcia „prawo” jest zbędny.

6. Prawo, to zbiór reguł zachowania o cechach generalności i abstrakcyjności, których nie przestrzeganie jest zagrożone zastosowaniem przymusu państwowego.

B. Prawo przedmiotowe

1. Prawem przedmiotowym nazywamy, niezależnie od sposobu powstawania, zbiór obowiązujących przepisów prawnych o cechach generalności i abstrakcyjności, które są podstawą decyzji jednostkowych, wydawanych przez organy orzekające (sądy, administracja).

C. Prawo podmiotowe

1. Prawo podmiotowe jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych pojęć funkcjonujących w nauce prawa i nie ma ustalonego jednego znaczenia.

2. Prawo podmiotowe konstruowane jest w ten sposób, że w centrum zainteresowania znajdują się prawa podmiotów, czyli przy tworzeniu prawa przyjmuje się punkt widzenia podmiotów prawa (często osób fizycznych) i formułuje się wypowiedzi, jakie to prawa mają te podmioty.

D. Prawo podmiotowe a uprawnienie

1 Jako prawa podmiotowe mogą być rozumiane uprawnienia o szczególnej doniosłości dla obywateli. Ten sposób użycia nazwy występuje w nauce prawa państwowego (konstytucyjnego, ustrojowego, politycznego, publicznego). Prawami podmiotowymi są więc wolności obywatelskie (prawa człowieka i obywatela).

2. Rozpowszechniło się takie rozumienie prawa podmiotowego, jako sumy lub zespołu uprawnień. Mówi się wtedy, że uprawnienia składają się na treść prawa podmiotowego lub wypływają one z prawa podmiotowego.

3. Często traktuje się też prawo podmiotowe jako uprawnienie i terminy te stosowane są zamiennie.

4. Niektórzy apelują, że skoro nie ma różnicy między prawem podmiotowym a uprawnieniem, powinno zrezygnować się ze stosowania prawa podmiotowego i używać tylko terminu uprawnienie.

E. Teorie praw podmiotowych

1. Teoria woli

Podmiot może w granicach wyznaczonych przez prawo działać swobodnie wg własnej woli, może mocą swojej woli kształtować zachowania własne i innych podmiotów.

Krytyka polega na tym, że nie można mówić tu o wyrażaniu swojej woli, bo np. dzieci czy ludzie obłąkani nie mogą tego robić, choć mają prawa podmiotowe.

2. Teoria interesu

Każdy podmiot ma jakiś swój interes, do realizacji którego dąży. Prawo podmiotowe, to prawnie chroniony ten interes.

Prawami podmiotowymi nazywane są interesy chronione prze prawo przedmiotowe.

Krytyka polega na tym, że nie zawsze prawa podmiotowe pokrywają się interesami podmiotu, a czasem są z nimi sprzeczne, więc nie można mówić, że są to prawnie chronione interesy.

3.Teoria mieszana

Występują tutaj elementy władztwa woli i interesu chronionego przez władztwo przedmiotowe.

Prawo podmiotowe jest rozumiane tutaj jako chroniona przez porządek prawny możliwość zaspokojenia swojego oznaczonego interesu za swoją wolą lub za wolą swojego prawnie uznanego zastępcy.

Krytyka, to krytyki obu poprzednich teorii.

F. Stosunek prawa podmiotowego do prawa przedmiotowego

1. Koncepcje pierwotności praw podmiotowych

W koncepcji tej podmioty prawa mają określone prawa podmiotowe niezależnie od prawa przedmiotowego. Prawo podmiotowe jest więc pierwotne, nadane odgórnie, przyznane każdemu człowiekowi od urodzenia, a państwo te prawa tylko potwierdza, formułuje ichroni.

2. Koncepcje pierwotności prawa przedmiotowego

W koncepcji tej prawo podmiotowe podmiotów prawa nie jest prawem przyrodzonym każdemu człowiekowi, a jedynie istnieje w takim tylko zakresie, w jaki stworzy je prawo przedmiotowe. To prawo przedmiotowe nadaje prawa i wolności podmiotom prawa.

3. Teorie negujące istnienie praw podmiotowych

a) Solidaryzm

Teoria ta zaprzecza istnieniu praw podmiotowych i prawu podmiotowemu. Dopuszcza tylko istnienie reguł prawnych, które wyznaczają podmiotom ich funkcje społeczne. Każdy bowiem ma do spełnienia jakąś funkcję w społeczeństwie i powinien do tego dążyć poprzez kształtowanie się i rozwój. Ani on, ani żaden inny podmiot nie może tego rozwoju zatrzymać. Posiadanie natomiast jakiś dóbr stwarza obowiązek wypełnienia funkcji społecznej związanej z tymi dobrami i ich posiadaniem. Nie wypełnienie jakiejkolwiek ze swoich funkcji społecznych może prowadzić do interwencji rządzących.

b) Normatywizm

Teoria ta zrównuje prawo podmiotowe do prawa przedmiotowego, które wg tej teorii jest jedyne i prawdziwe. Kiedy prawo podmiotowe sprowadzane jest do prawa przedmiotowego, wyklucza się jakiekolwiek ideologiczne nadużycia tego pojęcia.

Podmiot prawa

A. Rozumienie podmiotu prawa

1. Podmiot prawa, to osoba mająca prawa (uprawnienia) i obowiązki.

2. Postanowienia prawa przedmiotowego decydują kto jest podmiotem prawa.

3. Podmioty prawa:

B. Osoby fizyczne

1. Osobą fizyczną jest każdy człowiek od urodzenia do śmierci, bo tylko do ludzi odnoszą się akty praw i obowiązków.

Wyjątkiem są osoby zaginione, które uznane zostały za zmarłe:

oraz dzieci jeszcze nie urodzone:

2. Czas obowiązywania podmiotowości prawnej nie zawsze pokrywa się z długością życia ludzkiego.

3. Nasciturus - poczęty płód w łonie matki.

C. Osoby prawne

Uwagi wstępne i rodzaje osób prawnych

1. Pojęcie osoba prawna pochodzi z prawa rzymskiego, gdzie określano nim gminy miejskie i wiejskie oraz stowarzyszenia i korporacje.

2. Obowiązujące prawo nie określa jak należy rozumieć termin osoba prawna.

3. Prawo określa:

4. Osoby prawne:

5. Korporacja - powstaje w wyniku zrzeszenia się osób fizycznych w celu osiągnięcia określonych celów, przy czym są oni członkami korporacji, np. Polski Związek Wędkarski, Stowarzyszenie Księgarzy Polskich.

6. Zakład - ma założyciela, który w statucie zakładu określa powstanie, cel, rodzaj i sposób działalności, likwidację oraz wnosi określony majątek, np. uczelnie, przedsiębiorstwa, spółki akcyjne, szpitale, muzea.

7. Fundacja - osoba prawna typu zakładu, fundator tworzy akt fundacyjny, ale pozostaje wobec fundacji osobą trzecią, np. Fundacja Nobla, Fundacja Forda.

8. Różnica między korporacją a zakładem:

a) Korporacja, to stowarzyszenie osób, będących jej członkami i tworzone są, by zaspokoić ich wspólny cel. Zakłady służą zaspokojeniu potrzeb osób trzecich korzystających z usług zakładu.

b) Skład członków korporacji można ściśle określić, osób korzystających z usług zakładu nie można.

c) Nie ma korporacji bez członków, nie ma zakładu bez majątku.

d) O korporacji decydują członkowie, o zakładzie decyduje założyciel.

9. Osobami prawnymi o cechach korporacji i zakładu są spółdzielnie i koła rolnicze, bo dysponują majątkiem i mają członków.

10. Tryby tworzenia osób prawnych:

a) Tryb erekcyjny

Osoba prawna powstaje z inicjatywy kompetentnego organu państwa poprzez wydanie aktu erekcyjnego, np. Polska Akademia Nauk, przedsiębiorstwa państwowe.

b) Tryb koncesyjny

Osoba prawna powstaje w wyniku inicjatywy założycieli, ale potrzeba jest koncesja wydana przez państwo na utworzenie tej osoby prawnej.

c) Tryb rejestracyjny (normatywny)

Jeżeli założyciele spełnią warunki zapisane w ustawie, nowa osoba prawna powstanie.

Dodatkowym warunkiem może być wpisanie jej do określonego rejestru.

11. Tryby likwidacji osób prawnych:

Teorie osób prawnych

1. Teorie osób prawnych zajmują się określeniem czym jest osoba prawna.

2. Teorie osób prawnych:

a) teoria fikcji,

b) teoria substratu:

Teorie fikcji

1. Wg F. C. von Savigny'ego tylko człowiek może być podmiotem prawa. Traktowanie innych instytucji jako osoby i przypisanie im cech osób, wiąże się z przyjęciem prawnej fikcji, że cechy ludzkie odnoszą się tylko do pewnych zjawisk i instytucji.

Fikcja polega na tym, że jako osoba traktowane jest coś, co osobą w znaczeniu techniczno - prawnym (osobą fizyczną) nie jest.

2. Prawo stworzyło osoby, które mają jedynie byt idealny, zaś podmiot osobowości jest tylko pojęciem.

3. Osoby prawne nie mają bytu fizycznego, lecz istnieją jedynie w skutek fikcji ustawowej jako osoby idealnej.

4. Osoba prawna jest w rzeczywistości nie istniejącą, lecz tylko wyobrażaną osobą, która jest traktowana jako podmiot praw i zobowiązań.

Teorie substratu

1. Uważają, że osoby prawne istnieją w rzeczywistości i starają się udowodnić istnienie rzeczywistych substratów zawartych w osobach prawnych.

2. Teorie substratu osobowego:

a) Teorie organiczne

Traktują związki i organizacje jako całościowe, jednolite organy istniejące na równi z organizmami naturalnymi. Duszą jest wola członków, organizmem - związkowcy. Obecnie znaczenie tylko historyczne.

b) Teorie kolektywu osobowego

Każda osoba prawna jest kolektywem, związkiem osób, więc osoby prawne są bytami realnymi. Fakt wytwarzania przez osoby prawne swojej woli jest czynnikiem nadającym jej charakter jednostki. Stanowisko popularne w ZSRR.

3. Teorie substratu nieosobowego (majątkowego):

a) Teoria majątku celowego

Istnieje majątek celowy, który przeznaczony jest do osiągnięcia wyznaczonego celu, a tym majątkiem jest osoba prawna. Bez zastrzeżeń odnosi się to do zakładów, bo nie ma zakładu bez majątku, a w korporacjach następuje przemiana z podmiotów w przedmioty, czyli np. obywatele gminy pozostają z nią w stosunku takim jak chory do szpitala, zwiedzający do muzeum.

b)Teoria własności zbiorowej (kolektywnej)

Osoba prawna, to kolektywny majątek czło0nków osoby prawnej i zarządzany przez te osoby. Korporacja jest zbiorową własnością członków, zakład - ludzi korzystających z jego usług.

c) Teorie wspólnego interesu i wspólnego celu

Jedynymi realnymi podmiotami prawa są osoby fizyczne. Jednak skład korporacji i destynatariuszy zakładów się zmienia, wprowadzono dla wygody pojęcie osoby prawnej.

Realnie istniejącym, materialnym elementem prawa jest interes. Dlatego substratem realnym osoby prawnej ma być wspólny interes członów korporacji lub destynatariuszy zakładu.

Choć każdy związek osób jest wielością, to traktowany jest jako całość ze względu na cel, który łączy te zbiorowości.

D. Zdolność prawna

1. Zdolność prawna, to możliwość posiadania praw i obowiązków.

2. Podmiotowość prawna - obejmuje wszystkie prawa i obowiązki.

Zdolność prawna - tylko niektóre prawa i obowiązki, np. cywilnoprawne.

E. Zdolność do czynności prawnych

1. Zdolność do czynności prawnych, to zdolność do tego, by przez czynności prawne nabierać i utracać prawa i obowiązki oraz zaciągać zobowiązania, wywoływać skutki prawne.

2. Pełna zdolność do czynności prawnych:

3. Ograniczona zdolność do czynności prawnych:

4. Brak zdolności do czynności prawnych:

5. Ubezwłasnowolnienie:

Obowiązywanie prawa

A. Pojęcie obowiązywania

1. Następstwem obowiązywania normy jest wymóg, by stosować się do tej normy.

2. Kryteria obowiązywania:

a) Kryterium behawiorystyczne

Norma jest stosowana nie dlatego, że obowiązuje, ale obowiązuje, bo jest stosowana.

W zależności od stopnia stosowania norm mielibyśmy bardziej i mniej obowiązujące. Rozwiązaniem byłoby określenie stopnia stosowania normy, który wyznaczałby granicę obowiązywania.

b) Kryterium tetyczne

Obowiązujące są te normy, które wydane są przez kompetentne do tego organy.

Dodatkowe kryterium:

Problem obowiązywania konstytucji jest rozwiązany, gdy przyjmiemy, że została wydana przez kompetentny organ.

c) Kryterium aksjologiczne

Obowiązujące są te normy, które wyznaczają dodatnio oceniane postępowanie.

W literaturze pisze się, że to jest jedynie kryterium pomocnicze, ale praktyka pokazuje inaczej (przepisy przeżyte, niesłuszne, nie odpowiadające warunkom).

Celowość, słuszność, krzywda - kryteria o charakterze aksjologicznym.

B. Zakresy obowiązywania

Terytorialny zakres obowiązywania

1. Terytorium (z rzymskiego), jest przedmiotem władzy państwowej, jak i obszarem, na którym ona panuje.

Jest to ląd, wnętrze ziemi, wody przybrzeżne i przestrzeń powietrzna.

2. Z zasady akty normatywne wydane przez organ centralny obowiązują na całym obszarze kraju oraz na tzw. terytorium pływającym, powietrznym i kosmicznym, a akty wydane przez organy terytorialne, tylko na danym obszarze.

Ale są od tego odstępstwa: bazy wojskowe, ambasady.

Personalny zakres obowiązywania

1. Chodzi tu o to kogo obowiązuje prawo danego państwa. Przeważnie są to wszyscy znajdujący się na jego obszarze, także obywatele danego państwa znajdujący się za granicą.

Spod jurysdykcji wyjęci są przedstawiciele innych państw mający akredytację, także jednostki wojskowe obcych państw.

Temporalny zakres obowiązywania

1. Jest to okres, w którym dana norma obowiązuje, a przestrzeganie lub łamanie zawartych w niej zasad rodzi skutki prawne.

C. Nabycie mocy obowiązującej

1. Sposoby określania od kiedy obowiązuje norma:

2. Sposoby określania w aktach prawnych od kiedy obowiązują:

3. Vacatio legis - czas upływający od ogłoszenia do wejścia w życie (wakacje ustawy).

4. Retroactio - tzw. wsteczna moc obowiązująca aktu prawnego.

5. Sytuacje mocy prawnej względem czasu:

D. Utrata mocy obowiązującej

1. Akty prawne przeważnie określają do kiedy obowiązują. Obowiązują do uchylenia ich klauzulami derogacyjnymi przez inny, nowy akt.

2. Klauzule derogacyjne mogą unieważnić jeden przepis, akt lub wszystkie akty z danej dziedziny.

3. Ustawy czasowe:

Określają termin swojej ważności:

4. Desuetudo - zwyczaj negatywny, którego podstawowa funkcja polega na uchylaniu mocy obowiązującej istniejących norm, występują tu także elementy aksjologiczne, bo przepis przestaje obowiązywać, kiedy jest nieodpowiedni do zmienionych warunków społecznych.

E. Kolizje norm prawnych

Charakterystyka

1. Kolizja lub konflikt norm prawnych, to sytuacja, w której 2 lub więcej przepisów odnoszą się do jednej sprawy i określają sposoby zachowania wzajemnie się wykluczające.

Reguły kolizyjne

1. Lex superior derogat legi inferiori

Akty niższego rzędu, jako powstałe na mocy aktów wyższego rzędu, muszą być z nimi zgodne.

Sądy rozstrzygające zgodność aktów niższego rzędu z aktami rzędu wyższego, które posiadają pełnię mocy tej reguły, mogą odmówić mocy obowiązującej aktu niższego. Sądy, które tej mocy nie mają, muszą się do niej dalej stosować.

2. Lex posterior derogat legi priori

Odnosi się do aktów tego samego rzędu i kryterium decydującym jest tutaj czas ogłoszenia sprzecznych aktów, czyli akt wydany później uchyla akt wcześniejszy i jest obowiązujący.

3. Lex specjalis derogat legi generali

Przepisy szczególne (lex specjalis) derogują przepisy ogólne (lex generalis), ale tylko w materii określonej w lex specjalis. Są to wyjątki od reguły.

Kolizje reguł kolizyjnych

1. Kolizja hierarchiczności i chronologiczności

Wtedy obowiązującym jest akt wyższego rzędu, choć wydany wcześniej.

2. Kolizja chronologiczności i szczególności

Wtedy zastosowanie ma przepis szczególny, choć wydany wcześniej.

Wyższość zasady szczególności na zasadą chronologiczności nie jest wartością absolutną i podlega dyskusjom.

3. Kolizja hierarchiczności i szczególności

Nie istnieje tutaj jednoznaczna odpowiedź, który akt byłby ważniejszy i zależy od stosującego prawo.

Przepis prawny a norma prawna

A. Koncepcje rozumienia „przepisu prawa” i „normy prawnej”:

1. Istnieje tylko pojęcie przepisu prawa jako całościowo rozumianych przepisów oraz ich fragmentów.

Koncepcja ta stosowana jest w językach ustaw oraz w sądownictwie.

2. Przepis prawa = norma prawna.

Nie ma żadnych przeciwwskazań w stosowaniu zamiennie tych pojęć.

Koncepcja używana w bardzo wielu pracach na tematy prawne, przez prawników oraz rzadko w sądownictwie.

3. Norma prawna jest tutaj określeniem znaczenia zwrotów prawnych zawartych w aktach normatywnych. Natomiast tutaj przepis prawa może mieć 2 znaczenia:

Koncepcja nieintuicyjna.

4. Przepis prawa, to część aktu prawnego, wyodrębniona przez prawodawcę jako artykuł, paragraf lub w innej postaci.

Norma prawna, to reguła zachowania skonstruowana na podstawie przepisów prawa.

Wg tej koncepcji norma prawna zbiera różne, rozsiane przepisy w jedną, sensowną całość i wysnuwa z niej właściwy sposób zachowania podmiotu.

Norma prawna = konstrukcja.

5. Prawo obowiązujące nie składa się z przepisów prawa, lecz z norm prawnych.

Przepisy prawa są jedynie technicznym środkiem służącym do wyrażania tychże norm.

Kierunki w nauce prawa, w których prawo nie jest efektem pracy prawodawcy:

a) Psychologiczne teorie prawa

Norma prawna jest tu rozumiana jako osobny fakt, niezależny od tego, co stanowią teksty prawa oficjalnego.

b) Teorie prawa naturalnego

Istnieją dwa rodzaje prawa:

c) Niemiecka szkoła historyczna

Jest to teoria prawa zwyczajowego, utworzonego przez naród w dziejach swej historii, niezależnie od panujących władców i ich aktów prawnych.

B. Konwencje dotyczące struktury norm prawnych

1. Struktury jednoelementowe

Wypowiedź jest normą prawną, jeśli wskazuje sposób należnego postępowania.

Wypowiedzi mówiące jak nie wolno postępować, to atrybuty normy prawnej.

2. Struktury dwuelementowe

Norma prawna składa się z 2 części: „jeśli..., to...”.

a) Norma prawna składa się z 2 wypowiedzi:

b) Sankcja nie jest konieczna, by wypowiedź była normą prawną, bo składa się z:

c) Prawo cywilne:

norma prawna = hipoteza + dyspozycja

Prawo karne:

norma prawna = hipoteza + sankcja.

d) W każdej dziedzinie prawa może wystąpić jeden z 2 wariantów:

3. Struktury trójelementowe

Konstrukcja normy prawnej rozpowszechniona w państwach typu socjalistycznego.

Norma prawna = hipoteza + dyspozycja + sankcja.

W tej konstrukcji normy bez sankcji nie są normami prawnymi, czyli np. przepisy dotyczące działania państwa nie byłyby przepisami prawa.

4. Konstrukcja norm sprzężonych (podwójnych)

W tej konstrukcji sankcja jest normą odrębną i można wyróżnić dwa rodzaje norm ze względu na sankcję:

a) norma sankcjonowana = hipoteza + dyspozycja,

b) norma sankcjonująca, która składa się z:

5. Wypowiedź normatywna (norma) jako ciąg relacji

Konstrukcja negująca wszystkie poprzednie konstrukcje, określająca ciągi (nawet nieskończonych) relacji. Schemat:

Jeżeli p to q, a jeżeli nie q to r, a jeżeli nie r to s itd.

W rzeczywistości jednak tych relacji nie da się poprowadzić w nieskończoność, bo tryb postępowania kończy się zazwyczaj na drugiej a najwyżej trzeciej instancji.

Prawo

A. Generalne akty prawne

1. Akt prawny:

  1. indywidualne akty prawne:

- jednostronne,

- dwustronne.

  1. normatywne akty prawne (generalne akty prawne):

- konstytucja,

- kodeksy,

- ustawy,

- uchwały,

- rozporządzenia,

- zarządzenia.

2. Indywidualne akty prawne:

a) decyzje organów państwa wydawane w sprawach jednostkowych (indywidualnych) rodzące skutki prawne na podstawie przepisów obowiązujących (orzeczenia sądowe, decyzje administracyjne),

b) wszystkie czynności prawne, bo mają doniosłość prawną, rodząc skutki prawne.

Akty jednostronne:

a) działania organów państwa rodzące skutki niezależne od podmiotu,

b) czynności prawne wynikłe z woli tylko jednej ze stron.

Akty dwustronne:

a) działania organów państwa na wniosek lub zgodę podmiotu,

b) czynności prawne wynikłe z woli dwóch lub więcej stron.

3. Normatywne akty prawne, to akty indywidualne wydawane przez kompetentne organy prawodawcze, mocą których ustanawiane są przepisy prawa (konstytucja, ustawy, rozporządzenia, zarządzenia).

4. Rozporządzenia i zarządzenia wskazują swoją podstawę prawną, czyli z mocy jakiej ustawy są ustanawiane.

Ustawy nie podają podstawy prawnej.

Rozporządzenia i zarządzenia wydawane są w celu wykonania danej ustawy.

Układ kodeksów:

Układ ustaw:

Układ rozporządzeń:

5. Przepisy końcowe i przejściowe

a) ustalają datę wejścia w życie aktu prawnego,

b) ustalają które akty prawne utrzymują się w mocy, a które nie, w jakich sprawach obowiązują stare, a w jakich nowe przepisy.

6. Przepisy wprowadzające kodeks, to przepisy umieszczane w oddzielnej ustawie przy wydawaniu bardzo dużych aktów, jak kodeks karny, cywilny, postępowania cywilnego, określające wszystkie kwestie wejścia w życie kodeksu.

Numeracja artykułów rzymskimi.

7. „Monitor Polski. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”:

8. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”:

B. Hierarcha generalnych aktów prawnych

1. konstytucja -> ustawy i inne akty prawne z mocą ustawy -> rozporządzenia -> zarządzenia.

2. Powiązania formalne - powiązania między aktami prawnymi w sposób:

akty wyższego rzędu -> upoważnia organ do wydania aktu niższego rzędu -> itd.

Delegowanie uprawnień - przekazywanie w aktach prawnych uprawnień organom rządowym do wydawania aktów niższego rzędu.

3. Podział zbiorów norm ( prawnych, moralnych i innych):

- systemy statyczne - systemy, w których występują powiązania treściowe między normami, np. w systemach moralnych;

od ogółu do szczegółu (i odwrotnie).

- systemy dynamiczne - powiązanie formalne między aktami prawnymi, dotyczy systemów prawa.

Akt nadrzędny może wskazywać co powinien unormować akty niższego rzędu, ale nie oznacza to, że jest to powiązanie treściowe, bo treść wynika ze stanowienia aktu a nie powiązania.

5. Uchylać mogą się akty tego samego rzędu lub nadrzędny niższego.

6. Akty wyższego rzędu normują sprawy poważniejszej rangi.

7. Wyższe organy państwa wydają akty wyższego rzędu, ale nie można powiedzieć, że hierarcha aktów prawnych odpowiada hierarchii urzędów, bo sejm uchwala konstytucję i ustawy, prezes RM rozporządzenia i zarządzenia.

C. Gałęzie prawa

1. Prawo państwowe (konstytucyjne) określa:

2. Prawo administracyjne skupia przepisy:

3. Prawo cywilne:

4. Prawo rodzinne:

- przepisy o małżeństwie, stosunkach majątkowych i niemajątkowych małżonków i dzieci, o pokrewieństwie, opiece, kurateli.

5. Prawo handlowe:

6. Prawo wekslowe i czekowe:

7. Prawo pracy:

8. Prawo karne określa:

9. Prawo procesowe cywilne:

10. Prawo procesowe karne:

11. Prawo rolne:

12. Prawo międzynarodowe:

Metody klasyfikacji gałęzi prawa:

a) kryterium przedmiotu unormowania

Przedmiotem unormowania jest tutaj czyjeś zachowanie, ale nie można powiedzieć, żeby prawo cywilne, administracyjne, karne normowało inne rodzaje zachowania.

b) kryterium metody unormowania

Kryterium może być tutaj np. stosunek władztwa między podmiotami, który jednak występuje w prawie administracyjnym, karnym, rodzinnym.

c) łączne zastosowanie tych dwóch metod.

W piśmiennictwie wyróżnia się działy: prawo karne, cywilne i administracyjne.

D. Zasady systemu prawa

1. Zasady systemu prawa, to reguły, które posiadają charakter „zasadniczy”, a więc reguły, których znaczenie uznajemy za podstawowe ze względu na cały system prawa.

2. Zasady systemu prawa:

a) Pierwszy rodzaj

Ideały moralne, polityczne, nie zawarte w przepisach prawa obowiązującego. Wypływają z treści stosunków społecznych, niepisanych założeń, zasad ustroju.

Oderwanie od przepisów prawa jest jednak niezgodne z postulatem praworządności.

b) Drugi rodzaj

Normy prawa obowiązującego uznane przez kogoś za normy o większej wadze, doniosłości niż inne.

Krytyką jest tu element oceniający.

c) Zasada wyodrębniana jest tutaj za pomocą indukcji. Z wielu aktów prawnych konstruowana jest zasada systemu prawa. Wybierany jest z norm prawnych wspólny dla nich i najważniejszy, najdonioślejszy element.

Przewartościowanie postanowień prawa.

E. Pojęcie systemu prawa

1. System, to zbiór jednostek (elementów) o pewnych celach, między którymi występują określone relacje (powiązania, sprzężenia, oddziaływania, współzależności).

Jedność systemu prawa jako podstawowa własność systemu prawa.

4 rodzaje jedności:

2. Socjologiczna jedność systemu prawa

Jedność socjologiczna, to jedność systemu prawa ze względu na uwarunkowanie przez czynniki społeczno - ekonomiczne (bazę ekonomiczną).

Nie ma takich państw, w których wszystkie przepisy byłyby zależne tylko od uwarunkowań ekonomicznych.

3. Materialna jedność systemu prawa

Jedność materialną tworzą wspólne całemu systemowi lub jego części zasady i różnego rodzaju zależności treściowe między normami.

normy o stosunku osobistym małżonków >--< normy o stosunku majątkowym małżonków

normy o stosunku pracy >--< normy o urlopie, wypoczynku

Nikt nie wykazał na czym te związki treściowe miałyby polegać. Przepisy ze względu na swoją treść nie są ze sobą ściśle powiązane ani nie oddziałują wszystkie na siebie wzajemnie.

4. Teleologiczna jedność prawa

Polega na tym, że normy obowiązujące w określonym państwie służą tym interesom społecznym, jakim służy państwo.

a) Przepisy służą państwu do realizacji wyznaczonego przez władzę celu.

Nie można jednak jednoznacznie go określić, bo cele się zmieniają i jest ich dużo. Prawo nie jest ściśle powiązane z polityką państwa.

b) Każda norma jest środkiem do osiągnięcia określonego celu.

Normy prawne nie tworzą łańcucha powiązań:

norma - środek, norma - cel.

Z relacji cel - środek nie da się wyprowadzić pozostałych norm.

norma - środek nie równa się celowi normy następnej.

5. Powiązania formalne

Jedność ze względu na istniejące powiązania na zasadzie delegacji.

Stosowanie prawa

A. Rozumienie stosowania prawa

1. Prawo jest stosowane, kiedy jakiś podmiot na podstawie norm generalnych i abstrakcyjnych podejmuje decyzje w danej jednostkowej sprawie, określając tym skutki prawne jakiegoś faktu.

2. Podmioty stosujące prawo:

  1. sądy i organy administracji państwowej,

  2. sądy + organy administracji państwowej + np. osoby fizyczne.

B. Przebieg procesu stosowania prawa

1. Etapy procesu stosowania prawa

a) Wybór przepisu

Podmiot orzekający musi wybrać przepis, na podstawie którego będzie orzekał. Czasem jest tych przepisów kilka i musi wybrać odpowiedni do danej sprawy i sytuacji.

b) Interpretacja przepisu

Po wybraniu przepisu, stosujący prawo musi dokonać jego interpretacji w zakresie tej sprawy, w której orzeka. Dokonuje tego na podstawie dyrektyw interpretacyjnych: językowych, celowościowych, systemowych. Wybór dyrektyw zależy od interpretatora.

c) Zebranie materiału dowodowego

Zebranie niepodważalnych dowodów związanych z orzekaną sprawą, których istnienie wiąże za sobą odpowiednie skutki prawne.

Wyjątkiem są:

Etap ten kończy się stwierdzeniem: „fakt x został uznany za udowodniony”.

Rodzaje prawnej regulacji postępowania dowodowego:

Sędzia ocenia zebrane dowody wg własnego uznania i nie jest ograniczany w tym aspekcie przez żadne przepisy prawa.

Przepisy prawa określają reguły, które muszą być przestrzegane przez organy stosujące prawo w procesie dowodzenia faktów sprawy.

d) Sybsumcja

Zakwalifikowanie, po zebraniu dowodów, udowodnionego faktu do któregoś z faktów określonych przez przepis, np. zagarnięcie mienia, kradzież, kradzież z włamaniem.

e) Ustalenie konsekwencji prawnych faktu

Ustalenie sankcji za udowodniony fakt spośród sankcji określonych w przepisach.

Przepisy mogą określać:

2. Sylogizm prawniczy, to sprowadzenie modelu stosowania prawa do tego, że norma generalna, abstrakcyjna jest przesłanką większą, zdanie o fakcie przesłanką mniejszą, a wyrok wnioskiem.

Sylogizm prawniczy nie ma wartości logicznej, bo z normy i zdania nie można poprawnie wyprowadzić normy jednostkowej. Sylogizm ma też wiele cech wartościujących i oceniających.

C. Stosowanie prawa w przypadkach nie unormowanych

Wnioskowanie per analogiam

1. Wyróżniamy 2 rodzaje tego wnioskowania:

2. Etapy wnioskowania analogia legis (I model):

a) ustalenie, że jakiś fakt jest unormowany przez przepis prawa,

b) ustalenie podobieństwa między faktem unormowanym a nie unormowanym,

c) wiązanie na podstawie podobieństwa takich samych lub zbliżonych skutków prawnych.

3. Etapy wnioskowania analogia legis (II model):

a) przepis prawa pozytywnego, który określa fakty najbardziej zbliżone do faktu nie unormowanego,

b) z treści tego przepisu należy wywieźć zasadę na tyle ogólną, by swoim zasięgiem objęła owy nieunormowany przepis,

c) zastosowanie tej zasady w sprawie.

4. Analogia iuris

Stosowana jest, gdy nie ma nawet przepisu określającego podobne przypadki. Wtedy należy się odwołać do ogólnych zasad prawnych, „ducha prawa”.

Wnioskowanie a fortiori

1. Wnioskowanie a maiori ad minus

Przyjmuje się przepis prawa o charakterze uprawniającym. Jeżeli ktoś może czynić coś dużego, to jednocześnie może czynić coś małego.

2. Wnioskowanie a minori ad maius

Przyjmuje się przepis o charakterze zakazującym. Jeżeli zabronione jest to co małe, to zabronione jest tym bardziej to co duże.

3. Wnioskowania te nie mają charakteru formalnego. Oparte są na zależnościach pozalogicznych.

Wnioskowanie a contrario

1. Wnioskowanie to stosowane jest, kiedy w przepisach występują słowa:

2. Jest to przeciwieństwo wnioskowania per analogiam

Jeżeli przepis odnosi się np. do synów, to nie będzie odnosić się już do córek.

3. Jeżeli fakt prawny spełnia warunki zawarte w przepisie, to pociąga za sobą konsekwencje prawne. Jeżeli fakt prawny nie spełnia tych warunków, to i nie pociąga za sobą wymienionych w przepisie konsekwencji.

D. Ideologie stosowania prawa

1. Wskazują one wartości, do których urzeczywistnienia stosowanie prawa ma prowadzić oraz konkretne dyrektywy, by to osiągnąć.

Ideologia decyzji związanej przez prawo

1. Wskazane wartości:

2. Dyrektywy, by to osiągnąć:

3. Decyzje wydawane są na podstawie przepisów prawa, a w ostateczności przepisy są ich uzasadnieniem.

4. Wkład orzekającego wnoszony w procesie jest żaden lub może mieć miejsce jedynie w kwestiach nieunormowanych.

Ideologia decyzji swobodnej

1. Wskazane wartości:

2. Dyrektywy, by to osiągnąć:

3. Ideologia ta umożliwia dowolną zmianę lub nawet nie stosowanie się do przepisów prawa przez orzekającego, jeśli uzna to za celowe.

4. Klauzule generalne ( królewskie prerogatywy) -> korektura norm prawnych.

5. Prawo sędziowskie jako odrębny rodzaj prawa.

Stosunek prawny

A. Uwagi wstępne

1. Stosunek prawny zachodzi między:

2. Każdy stosunek prawny rodzi jakieś skutki prawne i nie ma stosunku prawnego, jeśli nie ma skutków.

B. Stosunek prawny rozumiany jako stosunek między podmiotami prawa

Charakterystyka ogólna

1. Podmioty prawa stają się stronami stosunku prawnego, czyli łączy je stosunek prawny, kiedy jakiś fakt prawny spowoduje powstanie wzajemnych praw i obowiązków podmiotów prawa.

2. O tym jakie powiązania występują między stronami stosunku prawnego, mówią przepisy prawne lub umowy zawarte między tymi stronami.

Elementy stosunku prawnego

1. Elementami stosunku prawnego są pojęcia (składniki) tworzące konstrukcję, określaną mianem stosunku prawnego.

2. Nie we wszystkich pracach wymieniane są takie same elementy stosunku prawnego, a jeśli nawet takie same, to pod różnymi nazwami.

3. Elementami stosunku prawnego są:

Strony stosunku prawnego

1. Stronami stosunku prawnego mogą być tylko osoby fizyczne lub osoby prawne, czyli podmioty prawa.

2. Zasadniejsza jest nazwa strony stosunku prawnego niż podmioty stosunku prawnego, bo choć w stosunkach, gdzie występuje po jednej osobie z każdej strony nie robi to różnicy, to w stosunkach, gdzie np. kupującymi jest kilka osób, liczba podmiotów stosunku prawnego nie będzie się zgadzać z liczbą stron stosunku prawnego.

Jeśli więc 3 kolegów kupuje na spółkę, to są 2 strony stosunku prawnego, a podmiotów stosunku prawnego jest 4.

3. Stosunki prawne są stosunkami przynajmniej dwustronnymi. Przykładem stosunku trójstronnego jest zawarcie przez 2 strony umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej.

Uprawnienie i obowiązek

1. O uprawnieniu mówimy, gdy przepisy nie nakładają na podmiot obowiązku wykonania czegoś, ale pozostawiają mu wolną rękę w wyborze określonego zachowania i w zależności od tego zachowania druga strona jest zobowiązana do odpowiedniego zachowania się.

2. Obowiązek, to sytuacja, gdzie przepis prawny nakłada na adresata zakaz lub nakaz odpowiedniego zachowania. W przypadku nie wykonania tego przez adresata może zastosowany być akt przymusu państwowego.

3. Stosunek prawny konstruowany jest w taki sposób, że każdemu obowiązkowi odpowiada uprawnienie drugiej strony i odwrotnie.

4. Niektórzy autorzy zamiast uprawnienia i obowiązku stosunku prawnego mówią „treść” stosunku prawnego, a inni traktują te pojęcia zamiennie.

Przedmiot stosunku prawnego

1. Przedmiot stosunku prawnego to to, do czego jedna strona jest uprawniona, a druga zobowiązana.

2. Przedmiot stosunku prawa, to to wszystko, z powodu czego podmioty prawa wstępują w stosunki prawne i co stanowi obiekt ich wzajemnych praw i obowiązków.

3. W zależności od autora, jako przedmiot stosunku prawnego można uznać „rzeczy” lub „zachowania się” lub jedno i drugie. Z tym jednak, że w piśmiennictwie prawniczym rozpowszechnił się pogląd skierowany na to, że to właśnie zachowanie się, a nie rzecz, jest przedmiotem stosunku prawnego.

4. Nie jest jednoznacznie określone co dokładnie jest przedmiotem stosunku prawnego. Może nim być:

Z tym jednak, że dla każdego z tych wariantów można podnieść zarzuty, że jest nieprawdziwy.

C. Struktura stosunku prawnego

1. Różne sposoby określania elementów stosunku prawnego:

  1. pierwszy:

  1. drugi:

  1. trzeci:

2. Stosunek prawny, to więź łącząca podmioty prawa i wywołana jest ona przez jakiś fakt prawny.

Nie zawsze jednak przy spełnieniu tych warunków konstruuje się stosunek prawny. Nie robi się tego np. w nauce prawa państwowego, gdzie występują podmioty, prawa i obowiązki, uprawnienia, zachowania, rzeczy. Nie da się jednak jednoznacznie nazwać całości stosunkiem prawnym, bo nie można określić korelatów.

D. Stosunek prawny rozumiany jako stosunek podmiotu do rzeczy

Charakterystyka ogólna

1. Jeśli przyjmiemy, że stosunkiem prawnym jest każdy stosunek wyznaczany przez prawo, to można uznać, że stosunek podmiotu prawnego do rzeczy jest również stosunkiem prawnym (np. prawo własności).

2. Konstrukcja stosunku prawnego zależy od przyjmowanych założeń, więc można się posługiwać konstrukcją rozszerzoną o stosunek podmiotu do rzeczy i konstrukcją węższą, uznającą tylko stosunek pomiędzy podmiotami.

Krytyka prób traktowania stosunku podmiotu prawa do rzeczy jako stosunku między podmiotami

1. Typowym przykładem stosunku podmiotu prawa do rzeczy jest prawo własności. Krytyka polega tutaj na tym, że stosunek prawny powstaje tylko w przypadku, gdy naruszona zostaje własność, gdy zostaje zagrożona własność lub istnieje możliwość dokonywania dalszych naruszeń. Tylko wtedy właściciel ma prawo żądania od winowajcy naprawienia szkody lub zaniechania jej czynienia. Sam więc fakt, że podmiot posiada własność, nie tworzy stosunku prawnego.

2. Wielu autorów w tym przypadku nie posługuje się wcale pojęciem stosunek prawny, a jedynie prawo własności. Pojęcie to całkowicie wystarcza do rozważań i analizy, rozwiązywania problemów.

Wykładnia prawa

A. Określenie wykładni prawa

1. Wykładnia prawa jest częścią procesu stosowania prawa, ale nie tylko.

2. Określenia wykładni prawa:

3. Przedmiotem wykładni jest zawsze język, w którym formułowane są teksty prawne.

4. Wykładnia prawa, to zespół czynności zmierzających do ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń języka prawnego.

5. Stanowiska kiedy interpretuje się przepisy prawa:

a) Bezpośrednie rozumienie

Poddawane interpretacji są tylko przepisy budzące wątpliwości, a w pozostałych przypadkach stosuje się tzw. bezpośrednie rozumienie tekstu prawnego.

Clara non sunt interpretanda - co jest jasne, nie wymaga interpretacji.

Krytyka:

Dla jednego coś może być jasne, a dla drugiego nie musi. Także dla tego samego interpretatora bezpośrednie rozumienie tekstu zmienia się w czasie. Samo bezpośrednie rozumienie jest już interpretacją.

b) Wykładnię stosuje się wszędzie tam, gdzie ustala się znaczenie i zakres przepisów prawnych.

Dorozumiany - przypuszczalny.

Denotacja - zakres nazwy.

6. Przyczyny powstawania wątpliwości:

a) Bezpośrednio wiąże się z charakterem samego języka.

Zjawisko to wynika z tzw. otwartej tekstowości języka.

b) Wątpliwości nie mające charakteru językowego.

Wątpliwości dotyczące celowości, słuszności, sprawiedliwości postanowień przepisu prawa.

B. Podstawowe rodzaje wykładni

Podział wykładni ze względu na stosowane dyrektywy interpretacyjne.

1. Dyrektywy interpretacyjne, to prawne wskazówki, zalecenia dotyczące sposobów ustalania znaczenia i zakresu zwrotów języka prawnego.

2. Dyrektywy:

a) I stopnia:

b) II stopnia:

mówią:

Wykładnia językowa

1. Wykładnia językowa polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń i zwrotów zawartych w tekstach przepisów prawa ze względu na język, którym zostały napisane.

2. Językowe dyrektywy interpretacyjne:

a) Gdy w przepisach prawnych wiążąco ustalono znaczenie jakichś zwrotów, to należy je stosować w tym właśnie znaczeniu. Są to tzw. definicje legalne.

b) Interpretowanym zwrotom prawnym nie należy nadawać znaczenia odmiennego od potocznego, chyba że istnieją dostateczne racje przypisania im odrębnego znaczenia prawnego.

Nie należy bez wyraźnej konieczności nadawać w tym samym akcie prawnym różnych znaczeń jednemu sformułowaniu.

Semantyczny - znaczeniowy.

Syntaktyczny - składniowy.

c) Ustalaj znaczenie przepisów prawnych w taki sposób, by żadne ich fragmenty nie okazały się zbędne.

Wykładnia pozajęzykowa

1. Rodzaje wykładni pozajęzykowych:

a) Wykładnia celowościowa

Przepis musi być interpretowany w taki sposób, żeby wyłonić z niego jego cel.

Kiedy cel nie jest określony przez prawodawcę w definicjach legalnych, bada się preambułę, materiały historyczne dotyczące tworzenia tekstu, sprawozdania komisji sejmowych.

Wyłoniony cel jest wtedy konstrukcją interpretatora.

b) Wykładnia funkcjonalna

Ustalając znaczenie przepisu, uwzględnia się skutki jego zastosowania.

Na wykładnię celowościową i funkcjonalną, wpływ mają oceny i normy społeczne i polityczne.

c) Wykładnia systemowa (systematyczna)

Interpretator poznaje treść przepisu prawnego poprzez określenie miejsca, które dany przepis zajmuje w grupie przepisów, do których należy.

Wykładnię tę stosuje się do usuwania sprzeczności między przepisami prawa.

Wykładnia literalna, zwężająca i rozszerzająca

1. Wykładnia literalna (interpretatio declarativa)

Ma miejsce wtedy, gdy spośród różnych znaczeń uzyskanych za pomocą odmiennych dyrektyw interpretacyjnych, zostanie wybrane rozumienie ustalone za pomocą dyrektyw językowych.

2. Wykładnia rozszerzająca (interpretatio extensiva)

Jest wtedy, gdy porównujemy zakresy przepisu prawnego uzyskane za pomocą różnych dyrektyw interpretacyjnych i spośród nich wybieramy za pomocą dyrektyw pozajęzykowych taki zakres, który jest szerszy od rozumienia językowego.

3. Wykładnia zwężająca (interpretatio restrictiva)

Jest wtedy, gdy porównując znaczenia przepisu uzyskane za pomocą różnych dyrektyw interpretacyjnych, wybieramy za pomocą dyrektyw pozajęzykowych takie, które będzie węższe od znaczenia językowego.

C. Moc wiążąca wykładni

Pojęcie mocy wiążącej

1. Wykładnia ma moc wiążącą, gdy kompetentny organ nakazuje określonym adresatom wiązać z pewnymi przepisami, ustalone przez ten organ znaczenie.

2. Rodzaje wykładni obowiązującej:

Wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej

1. Z wykładnią powszechnie obowiązującą mamy do czynienia, gdy wyinterpretowane znaczenie przepisu obowiązuje wszystkich adresatów, do których zwraca się przepis interpretowany.

2. Wykładnia autentyczna

Jest wtedy, gdy organ stanowiący przepis, jest jednocześnie jego interpretatorem. Tworzony jest wtedy drugi akt o mocy takiej samej jak akt interpretowany.

3. Wykładnia legalna

Jest wtedy, gdy wykładnię obowiązującą określa organ do tego kompetentny, ale nie jest nim organ stanowiący ten przepis.

Obecnie jest to Trybunał Konstytucyjny, który uchwały te publikuje w Dz.U.

4. Problem prawotwórczości wykładni o mocy powszechnie obowiązującej

Wykładnia autentyczna i legalna jest wykładnią prawotwórczą, gdyż interpretator, jeśli może wybrać rozumienie A lub rozumienie B, to jeśli wybrał rozumienie niezgodne z intencjami ustawodawcy, to tworzy nowy przepis, przeczący przepisowi interpretowanemu.

Wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej

1. Wykładnią o ograniczonej mocy wiążącej jest wykładnia, której interpretacje odnoszą się do części adresatów, do których odnosił się przepis interpretowany.

2. Wykładnia wiążąca w danej sprawie:

3. Uchwały pełnego składy Sądu Najwyższego, składu połączonych izb, składu całej izby, uzyskują moc zasad prawnych. Są one wpisywane w księgach zasad prawnych.

4. Wytyczne wykładni prawa i praktyki sądowej

Sąd Najwyższy miał możliwość wydania takich wytycznych w zakresie wykładni prawa w orzecznictwie wszystkich sądów i organów mu podległych. Drukowane w Monitorze Polskim. Dziś nie ma tej możliwości.

5. Problem prawotwórczości wykładni o ograniczonej mocy obowiązującej

„ Wytyczne...” dotyczą wszystkich sądów.

„Zasady prawne” tylko organy orzekające Sądu Najwyższego.

Wykładnia wiążąca w danej sprawie nie jest tworzeniem nowego prawa, nie odnosi się do jakiejś ogólnej klasy adresatów, ale może się stać w przyszłości obowiązującą, jeśli zostanie zaakceptowana przez judykaturę.

Wykładnia nie mająca mocy wiążącej

1. Wykładnia taka jest stosowana przez dogmatyków, teoretyków prawa i nie wiąże nikogo, ale może stanowić podpowiedź dla organów stosujących prawo.

2. Autor może glosować dane orzeczenie, popierając je i podając swoje dodatkowe argumenty na tę, a nie na inną wykładnię lub nie zgadzać się z nim i także podać odpowiednie na to argumenty.

D. Teorie wykładni

1. Teorie opisowe

Mają one wartość logiczną, bo mówią jak prawo jest stosowane, jak jest interpretowane i w jaki sposób interpretatorzy dochodzą do swoich interpretacji.

2. Teorie normatywne

Są to teorie ideologiczne, bo mówią jak prawo powinno być stosowane, jak interpretowane i która interpretacja jest właściwa.

Widoczna jest tu ingerencja ocen.

Teorie opisowe

1. Wypowiadane w ramach tych teorii twierdzenia można podzielić na 3 grupy:

a) Opis działań interpretatora

Podjęte tu jest badanie czy uzasadnienie wyroku jest odzwierciedleniem rzeczywistego toku rozumowania interpretatora.

Psychologia wykładni prawa.

b) Analiza czynników oddziałujących na proces wykładni:

c) Prognozy procesów interpretacyjnych

Mogą dotyczyć poszczególnych przepisów lub ogólnych tendencji interpretacyjnych.

Jest to teoria bardzo ważna dla organów stosujących prawo i prawodawcy.

Teorie normatywne

1. Teorie subiektywne i obiektywne:

a) Teoria subiektywna mówi o tym, że należy ustalić znaczenie przepisu powołując się na wolę prawodawcy. Szukać jej należy we wszystkich dostępnych środkach.

b) Teoria obiektywna mówi o tym, że tekst przepisu jest oderwany od prawodawcy i należy go rozpatrywać w oderwaniu od niego, czyli interpretować tylko na podstawie samego tekstu.

2. Teorie statyczne i dynamiczne:

a) Teoria statyczna mówi o tym, że należy stworzyć interpretację przepisu w taki sposób, by było to znaczenie już nigdy nie zmieniane, by było stałe.

Osiąga się to poprzez dyrektywy wykładni językowej i systemowej.

b) Teoria dynamiczna mówi o tym, że stosunki społeczne cały czas się zmieniają i należy dostosować znaczenie przepisu do tych zmian. Kierują się celowością, słusznością, sprawiedliwością. Dyrektywy wykładni pozajęzykowych.

O tzw. źródłach prawa

A. Źródła prawa

1. Źródłami prawa mogą być:

2. Rodzaje źródeł prawa:

3. Źródła prawa:

  1. źródła poznania prawa - wszystkie czynniki mogące dostarczyć informacji o prawie,

  2. źródła powstawania prawa:

4. W znaczeniu prawniczym źródłami prawa są te sposoby tworzenia prawa, którym państwo nadaje moc prawną (ustawy, rozporządzenia, precedensy itd.).

5. Źródła obowiązywania prawa, czynniki powodujące, że norma prawna zyskuje moc prawną:

6. Części koncepcji źródeł prawa:

7. Źródła prawa w ostatniej instancji - źródła źródeł prawa.

B. Stanowienie

1. Stanowienie prawa, to działalność organów posiadających kompetencje do wydawania i tworzenia prawa.

2. Warunki, by można było stanowić prawo:

C. Konstytucja

1. Cechy:

2. Preambuła:

D. Ustawa

1. Cechy:

Cechą wyróżniającą ustawę od innych aktów normatywnych jest tylko nazwa „ustawa”.

2. Ustawa w rozumieniu:

  1. formalnym:

  1. materialnym:

Każdy przepis (akt) który:

Jeśli jakikolwiek przepis nie spełnia warunków formalnych ustawy, a ma cechy w rozumieniu materialnym, wtedy nazywany jest „ustawą w rozumieniu materialnym”.

3. Tryb ustawodawczy:

a) Inicjatywa ustawodawcza

Określa podmioty mogące złożyć projekt ustawy do rozpatrzenia.

Ograniczenia ze względu na:

b) Obrady w parlamencie i jego organach (tzw. czytanie projektu.

c) Głosowanie:

d) Podpisywanie:

e) Ogłoszenie w „Dzienniku Ustaw RP”.

E. Akty prawne z mocą ustawy

1. Mogą to być:

2. Wydawane przez prezydenta lub rząd i poddawane pod głosowanie do parlamentu, który może je zatwierdzić lub odrzucić.

F. Rozporządzenia

1. Różnice między ustawą:

a) formalne:

b) przedmiotowe

Odnosi się do tego co zmienne, ma na celu wykonanie przepisów ustawy w sposób odpowiedni do panujących w danej chwili warunków.

2. Cechy:

3. Wydawane przez:

4. Ogłaszane w Dz.U.

G. Zarządzenia

1. Wydawane w celu wykonania ustaw i na podstawie udzielonych w nich uprawnień.

2. Wydawane przez:

3. Podstawą wydania może być ustawa lub rozporządzenie.

4. Ogłaszane w „Monitorze Polskim”.

5. Rodzaje zarządzeń:

H. Inkorporacja i kodyfikacja

1. Inkorporacja, to ułożenie i opublikowanie usystematyzowanego zbioru wydanych już poprzednio przepisów.

2. Przykładem może być „Swod zakonow” z 1832r.

3. Kodeks - zastępuje wiele ustaw dotyczących jednej kwestii i staje się jedynym źródłem prawa w tej kwestii.

4. Kodyfikacja - świadoma działalność legislacyjna (wg Jeremiego Benthama).

5. Kodeksy: postępowania administracyjnego, cywilny, postępowania cywilnego, rodzinny i opiekuńczy, karny, postępowania karnego, karny wykonawczy, wykroczeń, pracy, morski.

I. Działalność prawotwórcza

1. Prawo powielaczowe

To akty wydawane przeważnie przez naczelne organy administracji państwowej w formie okólników, wytycznych, instrukcji.

2. W świetle konstytucji prawo powielaczowe nie jest prawem.

J. Prawo zwyczajowe

1. Elementy schematu prawa zwyczajowego:

2. Szkoła historyczna:

3. Koncepcja klasyczna:

a) Elementem składowym prawa zwyczajowego jest praktyka, która musi być:

4. Teoria praktyki organów państwa:

5. Zwyczaj a prawo zwyczajowe:

a) Zwyczaj, to pewna długotrwała, równomierna praktyka,

b) Teoria klasyczna - zwyczaj, to etap tworzenia prawa zwyczajowego,

c) Szkoła historyczna - prawo zwyczajowe jest pierwotne, a zwyczaj to tylko jego przejaw,

d) Teoria praktyki organów państwa - zwyczaj, to akty stosowane przez społeczeństwo; zwyczaj, to prawo zwyczajowe, jeśli jego reguły stworzone są przez organy państwa.

K. Prawo precedensowe

1. Cechy:

2. Ratio decidenti - ogólna zasada wydzielona z dotychczasowej judykatury.

Obiter dicta - elementy istotne tylko w danej sprawie.

Stare decisis - zasada stałości decyzji.

Prejudykalny - stanowiący podstawę do ponownego orzekania w podobnych wypadkach.

L. Umowy

1. Publicznoprawne:

2. Umowa cywilistyczna opiera się na istniejącym prawie pozytywnym, a w publicznoprawnej jest ono dopiero tworzone.

M. Religia

Zasadnicze części prawa islamu:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Podstawy rekreacji ćwiczenia 23 01 10x
PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA SKRYPT
BADANIA OPERACYJNE 23 01 2010
PODSTAWY ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA wykł 7  01 2010 WŁADZA ORGANIZACYJNA
Podstawy prawoznastwa - skrypt, Wstęp do prawoznawstwa, Wstęp do prawoznawstwa, Skrypty
Szczęśliwa Siódemka Disco Polo Nowości (23 01 2010)
Podstawy rekreacji ćwiczenia 23 01 10x
BADANIA OPERACYJNE 23 01 2010
Demokracja jest przewidywalna 23 01 2010
Zagadnienia z Podstaw Prawoznawstwa mgr Leitgeber, Szkoła, Uczelnia
prawoznawstwo skrypt, Szkoła, Uczelnia
prawoznawstwo skrypt(2), Szkoła, Uczelnia
Modlitwa Wiernych 01.05.2010, Szkoła Liturgii, Modlitwy wiernych
wykład 3 - podstawy zarządzania - 10.01.2010
SKRYPT- matematyka finansowa, Szpital Miejski Gdańsk - Zaspa Gdańsk, 23.01.1996
ćw. 23 - Podst. Elektroniki, Szkoła, Semestr 4, Podstawy elektroniki, Bart, Podstawy Elektroniki LAB

więcej podobnych podstron