1. Prywatyzacja bezpośrednia polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego przez:
1) sprzedaż przedsiębiorstwa,
2) wniesienie przedsiębiorstwa do spółki,
3) oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.
oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania mogą podlegać przedsiębiorstwa państwowe, które spełniają łącznie następujące przesłanki:
1) wartość sprzedaży towarów i usług w roku poprzedzającym rok wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej nie jest wyższa od równowartości w złotych kwoty 6 000 000 euro, obliczonej według kursu kupna ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej;
2) wysokość funduszy własnych w dniu 31 grudnia roku poprzedzającego rok wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej nie jest wyższa od równowartości w złotych kwoty 2 000 000 euro, obliczonej według kursu kupna ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ten dzień.
3. Rada Ministrów, w uzasadnionych przypadkach, może wyrazić zgodę na prywatyzację bezpośrednią przedsiębiorstwa państwowego przez oddanie do odpłatnego korzystania, które nie spełnia przesłanek wymienionych w ust. 2.
Prywatyzacja
Charakterystyka
Prywatyzacja jest to proces polegający na transformacji majątku państwowego we własność niepaństwowych podmiotów prawnych lub fizycznych poprzez:
udostępnienie osobom trzecim akcji/udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa,
powstałych z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego;
udostępniania osobom trzecim mienia przedsiębiorstwa;
sprzedaży przedsiębiorstwa;
reprywatyzację czyli zwrot mienia przejętego przez państwo na podstawie aktów prawnych;
prywatyzację założycielską polegającą na wspieraniu powstawania i rozwoju prywatnych
podmiotów gospodarczych, przekazywanie majątku państwowego samorządom lokalnym.
Przyczyny prywatyzacji
Do najważniejszych przyczyn prywatyzacji najczęściej zaliczane są:
efektywnościowe (podniesienie ekonomicznej sprawności, czyli efektywności przedsiębiorstw i
całej gospodarki),
ekonomiczne (podniesienie dochodowości przedsiębiorstw i bogactwa państwa oraz
społeczeństwa),
ideologiczne (ograniczenie roli państwa w życiu gospodarczym na korzyść instytucji prywatnych),
społeczne (podniesienie poziomu życia społeczeństwa, jego upodmiotowienie, większa swoboda
gospodarcza zapewniająca demokrację gospodarczą i polityczną).
Prywatyzacja w Polsce
W Polsce dzięki uregulowaniom prawnym wykształcono
prywatyzację kapitałową - która polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę skarbu państwa, co prowadzi do właściwej prywatyzacji,
prywatyzacja likwidacyjna - faktyczne bądź tylko formalnym zlikwidowanie przedsiębiorstwa państwowego by:
sprzedać majątek,
wnieść go do spółki
oddać w użytkowanie spółce pracowniczej.
ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
ustawa dzieli prywatyzację na pośrednią i bezpośrednią.
1.Najpierw komercjalizacja
Przedsiębiorstwo państwowe może zostać poddane prywatyzacji pośredniej
zgodnie z art. 32 i następnymi ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych; Dz. U. nr 118, poz. 561
Polega ona na zbywaniu przez Skarb Państwa należących do niego akcji lub udziałów w spółce powstałej w wyniku komercjalizacji tego przedsiębiorstwa.
Proces prywatyzacji pośredniej składa się z dwóch etapów
1. Pierwszym, będącym jednocześnie koniecznym warunkiem przeprowadzenia etapu drugiego, jest dokonanie komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego (art. 3 i n. ).
Komercjalizacja polega na przekształceniu formy prawnej, w której przedsiębiorstwo funkcjonowało do tego momentu.
Formą pierwotną jest przedsiębiorstwo państwowe, którego tworzenie, strukturę
organów oraz zasady występowania w obrocie gospodarczym reguluje
ustawa z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych
Formą docelową jest spółka prawa handlowego, podlegająca unormowaniom kodeksu handlowego.
Spośród spółek prawa handlowego tylko dwie nadają się do zastosowania w procesie komercjalizacji:
1.sp.z o. o.
2.sp. akcyjna.
Decyduje o tym przede wszystkim walor osobowości prawnej, który przysługuje zarówno przedsiębiorstwu państwowemu, jak i wymienionym spółkom. Ciągłość bytu przedsiębiorstwa jako zorganizowanej masy majątkowej jest więc w wyniku następstwa prawnego zapewniona.
Komercjalizacji w celu prywatyzacji dokonuje minister Skarbu Państwa (art. 3 ust. 1) , wydając akt komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego (art. 9) . Istotny jest zatem cel transformacji przedsiębiorstwa państwowego. Z zastrzeżeniem art. 3 ust. 2 cel ten nie może być inny niż prywatyzacja. Założeniem więc procesu komercjalizacji jest, aby został on zwieńczony dokonaniem prywatyzacji przedsiębiorstwa w jednym z trybów wymienionych w ustawie.
Zakres podmiotowy komercjalizacji jest określony negatywnie, przez enumeratywne wyliczenie okoliczności wyłączających uruchomienie wobec przedsiębiorstwa procedury komercjalizacyjnej (art. 3 ust. 3) .
Minister Skarbu Państwa dokonuje komercjalizacji:
na wniosek organu założycielskiego przedsiębiorstwa państwowego,
na wniosek dyrektora przedsiębiorstwa państwowego i rady pracowniczej,
z własnej inicjatywy.
Niezależnie od tego, kto składa ów wniosek, dyrektor przedsiębiorstwa ma obowiązek doręczyć ministrowi Skarbu Państwa kwestionariusz przedsiębiorstwa państwowego przeznaczonego do komercjalizacji oraz dokumenty niezbędne do sporządzenia aktu komercjalizacji.
W spółce powstałej w wyniku komercjalizacji 100 proc. akcji lub udziałów obejmuje SP.
Mimo zatem transformacji bytu prawnego przedsiębiorstwa nie zmienia się jego faktyczny właściciel: pozostaje nim SP. Spółka będąca następcą prawnym skomercjalizowanego przedsiębiorstwa jest więc faktycznie jednoosobową spółką SP (instytucję taką przewidywał art. 5 ustawy z 13 lipca 1990 r. , o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Dz. U. nr 51, poz. 298 ze zm. ).
Kapitał akcyjny spółki powstałej w wyniku komercjalizacji równy jest w zasadzie czterem piątym sumy funduszy własnych przekształcanego przedsiębiorstwa (art. 7) . Będzie on większy, jeśli wysokość kapitału zapasowego spółki zostanie określona poniżej ustawowego minimum 25 proc. kapitału akcyjnego.
Nieodpłatnie i odpłatnie
2. Drugi etap prywatyzacji pośredniej polega na zbyciu -- odpłatnie i nieodpłatnie przez SP należących do niego akcji spółki powstałej w wyniku komercjalizacji.
Nieodpłatnie akcje SP nabywają wyłącznie osoby uprawnione, wymienione wart. 2 pkt 5 (pracownicy przedsiębiorstwa, związani z nim emeryci i renciści) . SP (art. 36 ust. 1) przeznacza do nieodpłatnego zbycia 15 proc. posiadanych akcji. To, czy wszystkie akcje składające się na owe 15 proc. zostaną objęte przez pracowników, zależy wyłącznie od nich.
W myśl bowiem art. 38 ust. 2 mogą oni skorzystać z prawa do nabycia akcji nieodpłatnie, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dnia wpisania spółki do rejestru złożą pisemne oświadczenie o zamiarze nabycia akcji. Niezłożenie oświadczenia w tym terminie powoduje utratę prawa do nieodpłatnego nabycia akcji. Oznacza to, że część z 15 proc. akcji SP przeznaczonych do nieodpłatnego zbycia pozostanie w dalszym ciągu we władaniu SP i zwiększy pulę akcji, które SP może sprzedać.
Kryteria objęcia akcji, sposób uzależnienia liczby akcji obejmowanych przez każdego z pracowników określi regulamin podziału akcji. Jego treść opracowuje się jeszcze przed momentem przekształcenia przedsiębiorstwa w spółkę. Podlega on ponadto zatwierdzeniu przez organa samorządu załogi przedsiębiorstwa państwowego.
W każdej ze spółek powstałych w wyniku komercjalizacji co najmniej 10 proc. wszystkich oferowanych do zbycia akcji SP przeznacza się na zasilenie systemu ubezpieczeń społecznych (art. 56) .
odpłatne zbycie.
Liczbę akcji, które SP może zbyć odpłatnie, należy określić odejmując od liczby akcji będących w posiadaniu SP w chwili powstania spółki liczbę akcji udostępnionych nieodpłatnie pracownikom i przeznaczonych na zasilenie systemu ubezpieczeń społecznych. SP może więc swobodnie rozporządzać najwyżej 75 proc. ogólnej liczby akcji spółki powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego.
Zgodnie z art. 33 ust. 1 nabywca akcji SP może zostać wyłoniony wyłącznie w jednym
z trybów:
oferty ogłoszonej publicznie,
przetargu publicznego,
rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.
Na odstępstwo od postępowania w podany sposób zezwolić może tylko Rada Ministrów (art. 33 ust. 3) .
prawo nabycia akcji SP mają osoby fizyczne i prawne.
Krąg potencjalnych kontrahentów SP jest nieograniczony.
Wśród nich należy wymienić przede wszystkim spółkę założoną, specjalnie w celu nabycia od SP jego akcji, przez pracowników przekształcanego przedsiębiorstwa. Akcjonariuszem spółki powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego jest spółka pracownicza, a nie indywidualni pracownicy przedsiębiorstwa. To pracownicy pozostają, w pośredni sposób, "właścicielami" spółki w proporcji odpowiadającej procentowi objętych akcji.
Pracownicy mogą zatem uzyskać wpływ na spółkę z dwóch źródeł:
po pierwsze -- obejmując akcje udostępnione nieodpłatnie,
po drugie - nabywając akcje za pośrednictwem spółki pracowniczej.
Celem założenia spółki pracowniczej powinno być objęcie co najmniej 30 proc. akcji powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego. Nabycie takiej liczby akcji jest premiowane (art. 35 ust. 1 i 2) rozłożeniem płatności za akcje na raty, przy czym pierwsza rata wynosi 20 proc. ceny akcji. Ulga taka przysługuje każdemu nabywcy 30 proc. akcji, jeżeli jest on obywatelem polskim lub spółką obywateli polskich i zabezpieczy kwotę pozostałą do zapłaty po uiszczeniu pierwszej raty.
SP może zaoferować do sprzedaży najwyżej 75 proc. posiadanych akcji.
Górna granica zakresu oferty jest określona.
Dolna granica, czyli minimalna liczba zbywanych akcji oraz ewentualny podział oferowanej puli akcji między nabywców, zależy od decyzji SP.
Po zakończeniu drugiego etapu prywatyzacji pośredniej skład akcjonariuszy może przyjmować różne konfiguracje,
I. Rozporządzanie wszystkimi składnikami
Prywatyzacja bezpośrednia (art. 39) polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi przedsiębiorstwa państwowego przez:
sprzedaż przedsiębiorstwa,
wniesienie przedsiębiorstwa do spółki,
oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.
W myśl art. 39 ust. 2 przedsiębiorstwo państwowe może zostać poddane prywatyzacji bezpośredniej, jeżeli:
zatrudnienie 31 grudnia roku poprzedzającego rok wydania zarządzenia
prywatyzacji bezpośredniej nie przekracza pięciuset osób,
wartość sprzedaży towarów i usług w roku poprzedzającym rok wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej nie jest wyższa od równowartości w złotych polskich kwoty 6 milionów ECU
wysokość funduszy własnych 31 grudnia roku poprzedzającego rok wydania zarządzenia o prywatyzacji bezpośredniej nie jest wyższa od równowartości w złotych polskich kwoty 2 milionów ECU.
W uzasadnionych wypadkach Rada Ministrów może zezwolić na prywatyzację bezpośrednią przedsiębiorstwa państwowego, które nie spełnia wymienionych przesłanek (art. 39 ust. 3) .
Niezależnie od przewidywanego sposobu przeprowadzania procedury prywatyzacyjnej (sprzedaż, wniesienie do spółki, oddanie do odpłatnego korzystania) konieczne jest przede wszystkim stwierdzenie, że przedsiębiorstwo spełnia przytoczone przesłanki prywatyzacji bezpośredniej.
Prywatyzacji bezpośredniej dokonuje w imieniu SP organ założycielski, w szczególności gdy z wnioskiem wystąpi
dyrektor przedsiębiorstwa i rada pracownicza,
albo wobec złożonej oferty nabycia przedsiębiorstwa, zawiązania spółki, o której mowa w art. 39 ust. 1 pkt 2 (wniesienie przedsiębiorstwa do spółki) ,
lub zawarcia umowy o oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania (art. 41 ust. 1) .
Decyzja organu założycielskiego wydana w formie zarządzenia, wymaga zgody ministra Skarbu Państwa (art. 41 ust. 2) .
W wymienionym zarządzeniu organ założycielski określa w szczególności sposób prywatyzacji bezpośredniej, zgodnie z art. 39 ust. 1, oraz wskazuje osobę, której udzielił pełnomocnictwa do dokonania prywatyzacji bezpośredniej (pełnomocnik do spraw prywatyzacji) .
Zarządzenie o prywatyzacji bezpośredniej podlega ujawnieniu w rejestrze przedsiębiorstw państwowych.
II. Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki
Wariant prywatyzacji bezpośredniej polegający na wniesieniu przedsiębiorstwa do spółki jest
a)
wkład niepieniężny (aport rzeczowy) w postaci przedsiębiorstwa, rozumianego jako zorganizowana masa majątkowa. Jego skład określa art. 55 1 k. c. W myśl tego przepisu przedsiębiorstwo, jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do wykonania określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, w szczególności: firmę (nazwę) , znaki towarowe i inne indywidualizujące oznaczenia; księgi handlowe; nieruchomości i ruchomości, w tym produkty imateriały; patenty, wzory użytkowe i zdobnicze; zobowiązania i obciążenia; prawa wynikające z najmu i dzierżawy zajmowanych lokali.
b)
SP wybiera partnera (partnerów) do udziału w spółce spośród kandydatów, którzy odpowiedzą na publiczne zaproszenie do rokowań. Partnerzy SP w tejże spółce mogą wnieść na kapitał spółki, zależnie od wyniku rokowań, pieniądze lub wkład niepieniężny.
Do udziału w spółce mogą kandydować indywidualni pracownicy, spółka założona przez pracowników w celu objęcia akcji w prywatyzowanym przedsiębiorstwie oraz osoby trzecie -- zarówno fizyczne jak i prawne.
SP wnosi do spółki aport w postaci przedsiębiorstwa, w zamian obejmuje najwyżej 75 proc. akcji. Wysokość kapitału akcyjnego, co do której założenia decydujący głos ma SP, jest zatem pochodną oszacowanej wartości przedsiębiorstwa.
Ze względu na to, że akcjonariusze inni niż SP powinni wnieść do spółki wkłady na pokrycie co najmniej 25 proc. kapitału akcyjnego (art. 49 ust. 2) , należy się liczyć z tym, że preferowani będą kandydaci dysponujący znacznym potencjałem finansowym.
Z tego powodu zalecaną formą udziału pracowników w tym wariancie prywatyzacji jest założenie spółki pracowniczej, która przystąpi do rokowań ze SP. Brzmienie art. 49 ust. 2 nie określa wprawdzie tego jednoznacznie, ale należy przyjąć, że wymienione 25 proc. kapitału akcyjnego spółki powinni objąć wszyscy wyłonieni kandydaci. W przeciwnym razie, gdyby uznać, że każdy z partnerów SP ma obowiązek wnieść 25 proc. kapitału spółki, byłoby ich co najwyżej trzech, a wartość przypadających im do objęcia akcji ukształtowałaby się nieprawdopodobnie wysoko, ponieważ udział SP w postaci przedsiębiorstwa stanowiłby również 25 proc. kapitału.
Skoro zatem wmomencie utworzenia spółki akcjonariusze inni niż SP obejmują co najmniej 25 proc. akcji, to z prostego rachunku wynika, że pracownicy otrzymają 15 proc. znajwyżej 75 proc. akcji pozostających we władaniu SP, czyli 11, 25 proc. wszystkich akcji spółki.
Jeśli w chwili utworzenia spółki akcjonariusze inni niż SP obejmą więcej niż przewidziane w art. 49 ust. 2 minimum, tj. 25 proc. , automatycznie zmniejszy się liczba akcji pozostałych do nieodpłatnego podziału między pracowników.
Do udostępniania pracownikom i innym uprawnionym osobom wymienionych akcji stosuje się odpowiednio przepisy regulujące nieodpłatne udostępnianie akcji przy prywatyzacji pośredniej. Szczegółowe zasady podziału akcji między uprawnione osoby określi regulamin podziału akcji.
Akcje pozostałe po nieodpłatnym udostępnieniu pracownikom (najwyżej 63, 75 proc. wszystkich akcji spółki) SP może zbywać odpłatnie, na zasadach właściwych dla prywatyzacji pośredniej, czyli w trybie: oferty ogłoszonej publicznie; przetargu publicznego; rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.
Akcje te mogą nabywać osoby fizyczne i prawne.
Z tych samych motywów co poprzednio pracownikom należy zalecić nabywanie akcji SP za pośrednictwem spółki pracowniczej.
Prywatyzacja bezpośrednia
Prywatyzacja ta ma charakter bezpośredni, to znaczy: realizowana jest bez przyjmowania przez przedsiębiorstwo państwowe formy organizacyjno-prawnej w postaci jednoosobowej spółki Skarbu Państwa.
W gestii wojewodów leży inicjowanie procesu prywatyzacji bezpośredniej, przygotowanie przedsiębiorstwa państwowego do prywatyzacji, wyłanianie inwestorów, ustalanie warunków transakcji, a po uzyskaniu zgody Ministra Skarbu Państwa na prywatyzację danego przedsiębiorstwa państwowego, sfinalizowanie procesu prywatyzacji i podpisanie w imieniu Skarbu Państwa odpowiednich umów z inwestorem.
Prywatyzacja bezpośrednia realizowana jest z uwzględnieniem zobowiązań wobec pracowników (utrzymanie miejsc pracy, pakiety osłon socjalnych) i inwestycji, w tym ochrony środowiska. Wyróżnia się 3 formy prywatyzacji bezpośredniej.
Jeden z trybów prywatyzacji bezpośredniej przewidziany w ustawie z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.).
Może być stosowany w przypadku wszystkich przedsiębiorstw, zwłaszcza słabszych ekonomicznie, które wymagają inwestycji. Zapłata za przedsiębiorstwo może być dokonywana w ratach. Zgodnie z ustawą o komercjalizacji i prywatyzacji, wysokość pierwszej raty wynosi co najmniej 20 procent ceny ustalonej dla danego przedsiębiorstwa. Pozostała część może być spłacana w oprocentowanych ratach w okresie do 5 lat.
Zgodnie z ustawą, sprzedaż przedsiębiorstwa następuje w trybie przetargu publicznego lub negocjacji podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.
eden z trybów prywatyzacji bezpośredniej przewidziany w ustawie z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.).
Polega on na wniesieniu przez Skarb Państwa do spółki utworzonej z udziałem innych akcjonariuszy (pracowników, przedsiębiorstw państwowych lub inwestorów) aportu w postaci przedsiębiorstwa i objęciu w zamian odpowiedniej ilość udziałów albo akcji. Ten tryb prywatyzacji znajduje zastosowanie w szczególności w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, wymagających znacznych nakładów, między innymi na inwestycje. Ukierunkowany jest na zapewnienie wejścia do spółki wiarygodnych inwestorów strategicznych (krajowych i zagranicznych). Do prywatyzowanej spółki mogą przystąpić również pracownicy i inne podmioty.
Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki następuje w trybie negocjacji podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Pracownikom spółki powstałej w tym trybie, zgodnie z art. 49 ust. 4 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji / udziałów należących do Skarbu Państwa w spółce, według stanu z dnia objęcia przez Skarb Państwa akcji w spółce.
Jeden z trybów prywatyzacji bezpośredniej przewidziany w ustawie z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.).
W przypadku oddawania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, ustawodawca ograniczył krąg podmiotów, którym prywatyzowane przedsiębiorstwo może być przekazane, poprzez wprowadzenie zapisów preferujących spółki kapitałowe osób fizycznych, z udziałem pracowników przedsiębiorstwa państwowego.
Umowa o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania jest zawierana na okres nieprzekraczający 15 lat. Jeżeli spółka spełnia wymagania określone w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji, może przejąć do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwo z pominięciem trybu publicznego.
Zastosowanie tej ścieżki prywatyzacji wiąże się z koniecznością ponoszenia przez spółkę opłat na rzecz Skarbu Państwa (rat kapitałowych i opłat dodatkowych - podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów z 14 grudnia 2004 roku (Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2667). Ich wysokość jest uzależniona od wartości przedmiotu umowy oraz czasu trwania umowy. Ponieważ są to znaczące obciążenia, stosowane tej formy prywatyzacji powinno ograniczać się do przedsiębiorstw o korzystnej sytuacji ekonomiczno-finansowej. Ponadto wymagane jest spełnienie przez spółki ubiegające się o możliwość odpłatnego korzystania z przedsiębiorstwa szeregu warunków (zgromadzenie odpowiedniego kapitału założycielskiego, korzystnej jego struktury, opracowania realnego planu działania, itp.), wskazujących na efektywne działanie spółki oraz wywiązywanie się z zobowiązań, w tym na rzecz Skarbu Państwa. Stosowanie tej ścieżki prywatyzacji powinno być także ograniczane w odniesieniu do przedsiębiorstw charakteryzujących się sezonowością produkcji, których sprawność działania w znacznej mierze uzależniona jest od finansowania ze środków obcych (kredyty).
Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania spółce z udziałem pracowników może w wielu przypadkach nie zapewniać odpowiedniego dopływu kapitału przeznaczanego na rozwój i inwestycje w nowopowstałym podmiocie gospodarczym. W związku z tym w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji wprowadzono warunek, aby co najmniej 20% kapitału założycielskiego spółki pracowniczej obejmowane było przez osoby fizyczne niezatrudnione w prywatyzowanym przedsiębiorstwie tzn. inwestorów zewnętrznych.
Procedury prywatyzacyjne
W świetle ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz.1397, z późn. zm., dalej - “Ustawa”), prywatyzacja może mieć charakter pośredni lub bezpośredni.
Prywatyzacja pośrednia polega na zbywaniu akcji i udziałów będących własnością Skarbu Państwa w jednym z następujących trybów:
Zbycie akcji / udziałów w wyniku oferty ogłoszonej publicznie następuje na warunkach unormowanych w art. 66 § 1 Kodeksu cywilnego. Oferta zgodna z tym przepisem powinna zawierać istotne postanowienia umowy zbycia akcji / udziałów i umożliwiać jej zawarcie bez potrzeby prowadzenia przez strony długotrwałych negocjacji co do warunków umowy[1].
Przetarg publiczny polega na publicznym zaproszeniu potencjalnych nabywców do składania ofert na zakup akcji/udziałów Skarbu Państwa. W zaproszeniu do przetargu Minister Skarbu Państwa określa m.in. liczbę i rodzaj akcji/udziałów będących przedmiotem przetargu, minimalną cenę sprzedaży, minimalne wymagania dotyczące zobowiązań inwestycyjnych i socjalnych, wysokość wadium oraz termin, miejsce i formę jego wniesienia oraz sposób składania ofert i zakres przedkładanych przez oferenta informacji.
Po upływie terminu składania ofert komisja powołana przez Ministra Skarbu Państwa w trybie jawnym otwiera wszystkie złożone przez potencjalnych nabywców oferty oraz ocenia ich zgodność z ogłoszeniem. Następnie w trybie niejawnym merytorycznie ocenia złożone oferty oraz dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty albo odstępuje od przeprowadzenia przetargu bez dokonania wyboru. Przy wyborze najkorzystniejszej oferty komisja kieruje się kryteriami określonymi w ogłoszeniu o przetargu, w szczególności ceną, sposobem i terminem zapłaty ceny.
, Ta ścieżka prywatyzacji jest na ogół stosowana do prywatyzacji dużych i średnich spółek, których pakiety kontrolne akcji / udziałów zbywane są na rzecz inwestorów strategicznych. Negocjacje podjęte na podstawie publicznego zaproszenia polegają na negocjacjach co do warunków odpłatnego nabycia akcji/udziałów spółki. Negocjacje odbywają się w trybie określonym art. 72 Kodeksu cywilnego. Gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich istotnych warunków zbycia akcji/udziałów spółki, następuje zawarcie umowy. Wymóg "publiczności" dotyczy tylko faktu publicznego zaproszenia do negocjacji. Sam proces negocjacji nie ma charakteru jawnego[2].
Potencjalni inwestorzy zapraszani są do podjęcia negocjacji na podstawie publicznego zaproszenia ogłaszanego przez Ministra Skarbu Państwa. Podmioty zainteresowane złożeniem odpowiedzi na zaproszenie, po podpisaniu zobowiązania do zachowania poufności, otrzymują memorandum informacyjne zawierające informacje o sytuacji prawnej i ekonomiczno-finansowej spółki, której akcje / udziały są przedmiotem negocjacji, oraz o strukturze odpowiedzi na zaproszenie do negocjacji. Na tej podstawie podmioty, które odebrały memorandum informacyjne składają pisemne odpowiedzi. Zbywca dokonuje wyboru podmiotów, które dopuszcza do negocjacji, na podstawie złożonej odpowiedzi na zaproszenie do negocjacji, kierując się kryteriami, które określił jako przedmiot negocjacji, a także z uwzględnieniem informacji dotyczących wiarygodności i możliwości finansowych podmiotów, które odpowiedziały na zaproszenie.
Podmioty dopuszczone do negocjacji uzyskują prawo zbadania dokumentów spółki i jej przedsiębiorstwa. Warunki dopuszczenia do badania i termin jego wykonania określa zbywca. Po dokonaniu badania spółki, podmioty dopuszczone do negocjacji, w terminie wyznaczonym przez zbywcę, przedstawiają wiążące ich propozycje warunków umowy. Przedstawione propozycje warunków umowy stanowią podstawę negocjacji.
Jeżeli w negocjacjach uczestniczy więcej niż jeden podmiot, zbywca może wyznaczyć dla jednego z nich termin do wyłącznych negocjacji, kierując się treścią złożonych wiążących propozycji warunków umowy. Bezskuteczny upływ terminu skutkuje podjęciem rokowań z innymi dopuszczonymi do negocjacji podmiotami.
W przypadku, gdy negocjacje prowadzone są z więcej niż jednym podmiotem, zbywca, o ile nie odstąpi od negocjacji, może zawrzeć umowę tylko z tym podmiotem, który zaoferuje najkorzystniejsze dla zbywcy warunki umowy, odnoszące się w szczególności do ceny za akcje, innych kryteriów określonych w przedmiocie negocjacji oraz wiarygodności i możliwości finansowych podmiotów, z którymi prowadzone są negocjacje. Po zakończeniu negocjacji podmiot uczestniczący w negocjacjach przedstawia na piśmie proponowane przez siebie wiążące warunki zawarcia umowy. Zbywca jest obowiązany powiadamiać wszystkie podmioty dopuszczone do negocjacji o udzieleniu jednemu podmiotowi terminu do wyłącznych negocjacji oraz o zawarciu umowy zbycia akcji/udziałów.
Minister Skarbu Państwa, działając w imieniu Skarbu Państwa, może sprzedać akcje spółek publicznych w odpowiedzi na wezwanie ogłoszone na podstawie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych. Tryb ten dotyczy wyłącznie spółek notowanych na giełdzie
sprzedaży na podstawie oferty publicznej akcji objętych prospektem emisyjnym lub memorandum informacyjnym,
stabilizacji pomocniczej,
sprzedaży akcji, poza obrotem zorganizowanym.
Dopuszczalne jest zbywanie akcji/udziałów z pominięciem wskazanych powyżej trybów (określonych w art. 33 ust. 1 Ustawy), jeżeli zgodę na inny niż publiczny tryb zbycia akcji wyrazi Rada Ministrów. Zgoda taka nie jest konieczna, jeśli nabywca i cena są wskazane w umowie prywatyzacyjnej, a zbycie dotyczy akcji/udziałów spółek, w których Skarb Państwa posiada mniej niż 50% kapitału zakładowego lub zbycie dotyczy akcji/udziałów spółek, w których Skarb Państwa posiada nie więcej niż 25% kapitału zakładowego.
Prywatyzacja bezpośrednia polega natomiast na rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego przez:
W rozumieniu Ustawy, prywatyzacją jest również obejmowanie akcji/udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, powstałych w wyniku komercjalizacji (przekształcania przedsiębiorstw państwowych w spółki prawa handlowego) przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne niż państwowe osoby prawne w rozumieniu ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. z 1996 r. Nr 106, poz. 493, z późn. zm.).
Podwyższenie kapitału
Odrębnym trybem prywatyzacji jest obejmowanie akcji/udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowych spółek Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne niż państwowe osoby prawne w rozumieniu ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. z 1996 r. Nr 106, poz. 493, z późn. zm.). W ten sposób spółka pozyskuje dodatkowy kapitał, przy czym należy podkreślić, że Skarb Państwa nie osiąga z tego tytułu żadnych wpływów - zbywane są nowe akcje/udziały wyemitowane/ustanowione przez spółkę. W omawianym trybie został sprywatyzowany m.in. Ruch S.A. oraz Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.