Prywatyzacja to proces przekazywania majątku różnorodnych podmiotom prywatnym, przekształcania gospodarki państwowej w gospodarkę prywatną, ograniczania roli państwa w gospodarce. Proces prowadzący do zmiany kontroli nad gospodarką i zmiany własności społecznej w prywatną. Prywatyzacja może się odbywać przez uwłaszczenie lub sprzedaż.

Przeciwieństwem prywatyzacji jest nacjonalizacja.

Prywatyzacja pośrednia (kapitałowa):

Polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę prawa handlowego, w której jedynym właścicielem całego pakietu akcji lub udziałów pozostaje Skarb Państwa. Ten proces nazywa się komercjalizacją.

Następnie następuje analiza przed prywatyzacyjna, czyli badanie rynku. Po zbadaniu rynku następuje zbycie akcji Skarbu Państwa. To zbycie może ujawnić się na trzy sposoby.

1. przez sprzedaż odpłatna poprzez przetargi publiczne, oferty publiczne czy poprzez zakup akcji przez spółkę pracowniczą.

2. pozbycia sie akcji może być zasilenie systemu ubezpieczeń a

3. nieodpłatne przekazanie akcji pracownikom indywidualnym lub grupie pracowników.

Prywatyzacja ta realizowana jest z zachowaniem wszystkich zobowiązań pracowniczych (utrzymanie miejsc pracy i osłon socjalnych), inwestycji oraz ochrony środowiska.

Prywatyzacja bezpośrednia:

Stosowana przy likwidacji małych i średnich przedsiębiorstw państwowych, głównie znajdujących się w złej sytuacji finansowej lub kondycji rynkowej, a zachodzące w nich zmiany własnościowe bardzo szybko wpływają na funkcjonowanie całego regionu.

Metody:

- Sprzedaż przedsiębiorstwa (może być stosowana do wszystkich przedsiębiorstw, preferowana jest dla przedsiębiorstw słabszych ekonomicznie, wymagających inwestycji)

- Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki (Polega ona na tym, iż Skarb Państwa wnosi do spółki aport w postaci przedsiębiorstwa i obejmuje w zamian odpowiednią ilość udziałów albo akcji. Ta forma prywatyzacji znajduje zastosowanie szczególnie w przypadku prywatyzacji małych i średnich przedsiębiorstw, wymagających znacznych nakładów)

- Oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania spółce

W przypadku oddawania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania ustawodawca ograniczył krąg podmiotów, którym prywatyzowane przedsiębiorstwo może być przekazane, poprzez wprowadzenie zapisów preferujących spółki kapitałowe krajowych osób fizycznych, w tym pracowników przedsiębiorstwa państwowego.

Odpłatne korzystanie z mienia Skarbu Państwa wiąże się z koniecznością ponoszenia przez spółkę opłat na rzecz Skarbu Państwa. Ich wysokość zależna jest od wartości przedmiotu umowy oraz czasu trwania umowy.

Proces tej prywatyzacji jest zdecentralizowany - decydującą rolę odgrywają tu organy założycielskie przedsiębiorstwa, czyli wojewodowie.

Minister Skarbu Państwa kontroluje proces poprzez wydawanie zgody na rozpoczęcie określonego projektu prywatyzacyjnego.

Spośród różnorodnych motywów prywatyzacji najczęściej wymieniane są:

- efektywnościowy (podniesienie ekonomicznej sprawności, czyli efektywności przedsiębiorstw i całej gospodarki),

- ekonomiczny (podniesienie dochodowości przedsiębiorstw i bogactwa państwa oraz społeczeństwa),

- ideologiczny (ograniczenie roli państwa w życiu gospodarczym na korzyść instytucji prywatnych),

- społeczny (podniesienie poziomu życia społeczeństwa, jego upodmiotowienie, ograniczenie biurokracji, większa swoboda gospodarcza zapewniająca demokrację gospodarczą i polityczną).

Prywatyzować gospodarkę można poprzez:

- sprzedaż przedsiębiorstw państwowych,

- reprywatyzację, czyli zwrot mienia przejętego przez państwo na podstawie aktów prawnych,

- prywatyzację założycielską polegającą na wspieraniu powstawania i rozwoju prywatnych podmiotów gospodarczych,

- przekazywanie majątku państwowego samorządom lokalnym.

Zalety prywatyzacji:

- zmniejszenie roli państwa w gospodarce

- zwiększenie dochodów państwa (sprzedaż, podatki)

- ludzie staranniej gospodarują własnym majątkiem, niż majątkiem należącym do innych,

- wzrost efektywności przedsiębiorstw

- podniesienie jakości dóbr i usług oraz większy wybór na rynku

- firmy prywatne działające na własny rachunek są bardziej zainteresowani wynikami swojego przedsięwzięcia i sprawują nad nim znacznie ściślejszy nadzór niż przedsiębiorstwa państwowe lub komunalne

- państwowym firmą ciężko inwestować w nowoczesne technologie, zysk z firm państwowych pobiera państwo na rzecz wydatków budżetowych, prywatni właściciele swój zysk inwestują w swoją firmę

Wady prywatyzacji:

- krajach średnio lub słabo rozwiniętych szybka prywatyzacja stwarza nierówne szanse dla rozwoju państwa, przetargi wygrywają same prywatne przedsiębiorstwa, przez co państwowe instytucje nie mają szans rozwoju,

- wiele prywatnych przedsiębiorstw nastawia się głównie na zysk, przez co zaniedbują przy tym interesy swoich pracowników (masowe zwolnienia)

- może prowadzić do zaniku rodzimych marek, które zostają zmienione na nazwy nowych zagranicznych właścicieli

- niekontrolowana prywatyzacja prowadzi do wzbogacenia najbogatszych kosztem słabszych i stwarza poważne zagrożenie nowoczesnego wyzysku.

PRYWATYZACJA W POLSCE:

W Polsce uregulowania prawne doprowadziły do ukształtowania się typowych form prywatyzacji, do których należą: prywatyzacja kapitałowa - polegająca na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę skarbu państwa, a następnie na jego właściwej prywatyzacji, oraz prywatyzacja likwidacyjna - polegająca na faktycznym bądź tylko formalnym zlikwidowaniu przedsiębiorstwa państwowego po to, by sprzedać jego majątek, wnieść go do spółki lub oddać w użytkowanie spółce pracowniczej.

Wykorzystując te formy prywatyzacji realizowanych jest w Polsce szereg różnorodnych programów prywatyzacyjnych, jak np.: prywatyzacja sektorowa, szybka sprzedaż małych przedsiębiorstw, prywatyzacja restrukturyzacyjna, Program Powszechnej Prywatyzacji.

PRYWATYZACJA W POLSKIM PRAWIE:

W rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji prywatyzacja polega na:

- zbywaniu akcji i udziałów będących własnością Skarbu Państwa w jednym z następujących trybów:

- oferty ogłoszonej publicznie,

- przetargu publicznego,

- rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia,

- przyjęcia oferty w odpowiedzi na wezwanie (ogłoszone na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych złożonej przez podmiot ogłaszający wezwanie),

- aukcji ogłoszonej publicznie,

- dopuszczalne jest również zbywanie akcji/udziałów z pominięciem wskazanych powyżej trybów poprzez uzyskanie zgody Rady Ministrów na inny niż publiczny tryb zbycia akcji (m.in. w sytuacjach zbycia akcji na rynku regulowanym Giełdy Papierów Wartościowych, wniesienia akcji/udziałów do innej spółki jako aportu w zamian za akcje/udziały w podwyższonym kapitale, a także w uzasadnionych przypadkach sprzedaży akcji Skarbu Państwa na rzecz akcjonariusza większościowego spółki),

- jak i rozporządzaniu wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego poprzez:

- sprzedaż przedsiębiorstwa,

- wniesienie przedsiębiorstwa do spółki,

- oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.

Prywatyzacją jest również obejmowanie akcji/udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, powstałych w wyniku komercjalizacji przez podmioty inne niż Skarb Państwa lub inne niż państwowe osoby prawne w rozumieniu ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa.

W Polsce za przeprowadzania procesów prywatyzacyjnych odpowiedzialne jest w pierwszym rzędzie Ministerstwo Skarbu Państwa.

1

---