Koncesja, zezwolenie władz administracyjnych na prowadzenie działalności gospodarczej, która wg obowiązującego w danym kraju ustawodawstwa nie może być prowadzona bez takiego zezwolenia. Koncesjonowanie wprowadza się w przypadku działalności, które mają szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny. O wprowadzeniu koncesji na dany rodzaj działalności gospodarczej w Polsce decyduje Rada Ministrów.
Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należą do ministra właściwego, ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej udzielenia koncesji. Nie wyklucza to właściwości innego organu administracji publicznej, organu jednostki samorządu terytorialnego. Organami koncesyjnymi są:
Minister Środowiska,
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji,
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki,
Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
Wojewoda,
Starosta powiatu.
Rodzaje działalności koncesjonowanej wymienione są w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. W myśl art. 46 wspomnianej ustawy działalnością koncesjonowaną jest:
poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych.
wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym.
wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią.
ochrona osób i mienia.
rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.
przewozy lotnicze,
prowadzenie kasyna gry.
Wszystkie z wymienionych rodzajów działalności koncesjonowanej są szczegółowo uregulowane w stosownych ustawach. Z uwagi na to, że katalog działalności koncesjonowanej jest katalogiem zamkniętym to wprowadzenie koncesjonowania innych dziedzin działalności gospodarczej wymaga zmiany wspomnianej ustawy. Koncesja jest udzielana na czas określony. Czas ten nie może być krótszy niż 3 lata i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy. Art. 54. Konstytucji RP zakazuje koncesjonowania prasy.
Koncesja ogranicza zasadę swobody działalności gospodarczej wprowadzając szczególne przesłanki jej wykonywania i uzależniając je od zgody organu koncesyjnego. Spośród regulacji koncesji w prawie polskim jako podstawowe odstępstwa od modelowego ujęcia instytucji koncesji można wskazać;
Jedynie w koncesjach udzielanych w prawie górniczym da się powiedzieć, że są wydawane w sferze zastrzeżonej na rzecz państwa (złoża i kopaliny niestanowiące części składowe nieruchomości gruntowych stanowią własność państwa)
Również jedynie w przypadku koncesji wydawanych w oparciu o prawo górnicze ustawodawca gwarantuje koncesjonariuszowi wyłączność prowadzenia działalności gospodarczej na określonym terenie.
Nie wszystkie udzielane w Polsce koncesje uprawniają do wykonywania zadań publicznych. Taką kompetencje przewidują np. koncesje wydawane w oparciu o ust. Prawo energetyczne jednak nie ma ich już w koncesjach uzyskiwanych na podstawie ust. O ochronie osób i mienia. Wykonywanie działalności gospodarczej mocno sprzężonej z jednoczesnym realizowaniem zadań publicznych jest charakterystyczne dla tzw. sektorów infrastrukturalnych gospodarki (w szczególności energetyka i telekomunikacji)
Posiadacze niektórych koncesji zostali upoważnieni przez ustawodawcę do ingerowania w sytuację prawno - rzeczową podmiotu innych osób, przy czym ta kompetencja ma charakter wyraźnie publicznoprawny. Przedsiębiorcy mogą podejmować dozwolone im działania w sposób jednostronny, zaś osoby których działania te dotyczą muszą biernie znosić ingerencje w ich nieruchomości.
Cofnięcie koncesji
Udzielona koncesja może zostać cofnięta obligatoryjnie , gdy:
- wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,
- przedsiębiorca nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją, mimo wezwania organu koncesyjnego, lub trwale zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,
- przedsiębiorca rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone przepisami prawa,
- w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją.
W ostatnich dwóch przypadkach, zamiast cofnięcia koncesji, organ może zmienić jej zakres. Natomiast fakultatywnie organ koncesyjny może cofnąć koncesję albo zmienić jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa obywateli, a także w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy. Decyzja wówczas należy do organu koncesyjnego.
Licencja,
1) urzędowe zezwolenie na wykonywanie czynności, której nie wolno wykonywać bez zezwolenia.
2) jeden z typów umowy wykorzystywany w prawie własności przemysłowej i prawie własności intelektualnej, w szczególności w prawie wynalazczym (licencja patentowa, licencja know-how, licencja wzoru użytkowego), w prawie znaków towarowych (licencja znaku towarowego) oraz w prawie autorskim.
Licencją w prawie wynalazczym jest umową nazwaną, tzn. jej istotne postanowienia przedmiotowe są uregulowane przepisami prawa. Zgodnie z ustawą o wynalazczości uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna).
Licencje można dzielić w zależności od zakresu przyznawanych uprawnień na: licencje pełne i niepełne, licencje wyłączne i niewyłączne. Kryterium podziału na licencje pełne i niepełne jest zakres korzystania z wynalazku. Jeżeli licencjobiorca ma prawo gospodarczego korzystania z rozwiązania w takim samym zakresie jak licencjodawca, wówczas mamy do czynienia z licencją pełną. Jeżeli ten zakres jest węższy, wówczas można mówić o licencji niepełnej.
Udzielenie licencji wyłącznej oznacza, że na danym terytorium licencjobiorca ma monopol korzystania z wynalazku. Licencji niewyłącznej można udzielić natomiast kilku licencjobiorcom równocześnie na danym terytorium.
Rejestr działalności regulowanej zastąpił w niektórych przypadkach konieczność uzyskiwania zezwolenia. Jeżeli przepis odrębnej ustawy stanowi, że dany rodzaj działalności jest działalnością regulowaną, przedsiębiorca może wykonywać tę działalność, jeżeli spełni szczególne warunki określone przepisami tej odrębnej ustawy i uzyska wpis w rejestrze działalności regulowanej. By uzyskać wpis przedsiębiorca powinien złożyć stosowny wniosek oraz oświadczenie o spełnieniu wymaganych przez prawo warunków.
Do działalności regulowanej należą następujące rodzaje działalności gospodarczej:
- przechowywanie dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców o czasowym okresie przechowywania
- konfekcjonowanie i obrót środkami ochrony roślin
- usługi detektywistyczne
- prowadzenie przedsiębiorstwa składowego
- organizowanie wyścigów konnych
- prowadzenie indywidualnej praktyki lekarskiej, indywidualnej, specjalistycznej praktyki lekarskiej, grupowej praktyki lekarskiej oraz kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów.
- obrót materiałem siewnym
- wytwarzanie i magazynowanie biokomponentów
- prowadzenie indywidualnej praktyki pielęgniarek, położnych, grupowej praktyki pielęgniarek, położnych oraz kształcenie podyplomowe pielęgniarek, położnych
- działalność pocztowa nie wymagająca zezwolenia
- prowadzenie stacji kontroli pojazdów i ośrodka szkolenia kierowców, pracowni psychologicznej dla instruktorów, egzaminatorów i kierowców
- organizacja profesjonalnego współzawodnictwa sportowego
- działalność telekomunikacyjna
- organizowanie imprez turystycznych oraz pośrednictwo w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych
- usługi turystyczne obejmujące polowania wykonywane przez cudzoziemców na terytorium RP oraz polowania za granicą
- działalność kantorowa
- wyrób i rozlew wyrobów winiarskich, wyrób i rozlew napojów spirytusowych, wyrób, oczyszczanie, skażanie, odwadnianie alkoholu etylowego
- organizowanie kursów dokształcających dla kierowców przewożących towary niebezpieczne.