TERMOTERAPIA

Termoterapia to dział fizjoterapii wykorzystujący wpływ energii cieplnej na ustrój. Zabiegi , które dostarczają organizmowi ciepło lub powodują powstawanie ciepła w tkankach zaliczamy do ciepłolecznictwa. zabiegi, które odbierają ciepło z organizmu zaliczamy do zimnolecznictwa. Jeżeli posługujemy się temperaturami poniżej 0°C - mówimy o krioterapii.

Najważniejsze czynniki, od których zależy wpływ ciepła lub zimna na organizm

1. Wielkość różnicy temperatury ośrodka i ciała 2. czas oddziaływania 3. dynamika oddziaływania 4. wielkość powierzchni oddziaływania 5. właściwości fizyczne ośrodka 6. właściwości osobnicze(wiek, płeć, konstytucja) 7. rodzaj i okres choroby 8. stopień adaptacji(zahartowania organizmu)

Zabiegi dostarczające tkankom ciepło

Polegają na dostarczeniu ciepła z zewnątrz przez:

przewodzenie

przenoszenie

promieniowanie

Ze względu na rodzaj nośnika w fizjoterapii stosuje się:

CIEPŁO SUCHE - ułatwiające pocenie się i parowanie potu oraz

CIEPŁO WILGOTNE - silnie zwiększające przegrzanie organizmu na skutek utraty zdolności parowania potu(wodolecznictwo)

Ważniejsze mechanizmy działania ciepła

1. miejscowe podwyższenie temperatury ciała 2. reakcja konsensualna(ogólna) 3. rozluźnienie mm. szkieletowych i gładkich 4. zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej 5. działanie przeciwbólowe 6. działanie przeciwzapalne 7. działanie immunostymulacyjne(łagodna hipertermia) 8. działanie immunosupresyjne(ekstremalna hipotermia) 9. zmniejszenie aktywności tworu siatkowatego(ogólne odprężenie) 10. pobudzenie wydzielania hormonów adaptacyjnych w stresie(histamina, acetylocholina

Reakcje fizjologiczne w wyniku miejscowego podwyższenia temperatury tkanek przez ciepło

1. rozszerzenie naczyń krwionośnych 2. reakcje naczynioruchowe 3. reakcje biofizyczne i biochemiczne 4. zmniejszenie oporu obwodowego 5. obniżenie ciśnienia krwionośny 6. przyspieszenie tętna i wzrost pojemności minutowej 6. zwiększenie tworzenia i krążenia limfy 7. wzrost przemiany materii w komórkach 8. zwiększenie odprowadzania ciepła z miejsca działania bodźca przez miejscowe krążenie krwi

Pożądane działanie ciepła

Niepożądane działanie ciepła

zastosowanie w zabiegach miejscowych: 1. poprawa ukrwienia( przekrwienie tkanek, działanie przeciwzapalne) 2. rozluźnienie mięśni(działanie przeciwbólowe) 3. poprawa rozciągliwości tk. łącznej 4. poprawa lepkości mazi stawowej 5. zwiększenie resorpcji(stos. w stanach przewlekłych) 6. poprawa trofiki tkanek 7. poprawa gojenia powierzchownych zranień 8. zwiększenie fagocytozy zastosowanie w zabiegach na całe ciało 1. ogólne odprężenie i uspokojenie 2. działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, cytostatyczne 3. stymulacja fagocytów(immunostymulacja, immunosupresja) 4. nasila działanie niektórych leków

1. uczynnia utajone infekcje 2. nasila istniejące infekcje i ostre stany zapalne 3. uaktywnia enzymy, np. kolagenazy odpowiedzialne za destrukcję chrząstek stawowych 4. zwiększa przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych (wywołuje obrzęki i krwawienia) 5. powoduje zakłócenia czynności serca i krążenia

Wskazania do stosowania ciepła

Przeciwwskazania do stosowania ciepła

1. choroba zwyrodnieniowa stawów i stawów kręgosłupa ( okresy przewlekłe bez zaostrzeń!) 2. stłuczenia i urazy tkanek miękkich (po ustąpieniu odczynu zapalnego)

1. ostre i podostre stany zapalne w tym zaostrzenia w przebiegu artroz, świeżych dyskopatii, obrzęków, krwawień 2. nowotwory 3. zaburzenia obwodowego krążenia tętniczego i żylnego(miażdżyca) 4. zakrzepy, stany po zakrzepowym zapaleniu żył, żylaki 5. ciężkie choroby serca(np.częstoskurcze, zawały) i krążenia 6. ciężkie choroby ogólne 7. świeże urazy 8. zabiegów nie stosować u małych dzieci oraz osób w starczym wieku(zaburzenia termoregulacji) 9. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy 10. duże nadciśnienie 11. zaburzenia czucia 12. gorączka

metody stosowania ciepła suchego

• miejscowe nagrzewanie przy użyciu suszarki - odległość od skóry 15-20 cm, czas nadmuchu 15-20 min., zabiegi można powtarzać 2-3 razy dziennie.

• łaźnia szafkowa sucha ( temp.60-80°C , czas 15-20min.)

• łaźnia sucha rzymska (40-60°C , czas zabiegu 10-30min. po zabiegu zaleca się polewania, letnią kąpiel lub natrysk)

• sauna fińska zalecana jako zabieg profilaktyczno - higieniczny dla ludzi zdrowych (temp. optymalna-45-50°C, wyróżniamy fazę ogrzewania (czas 5-12min.) i chłodzenia (czas 5-12 min.) organizmu, łączny czas pobytu w saunie-10-25min. odpoczynek 0,5-1,5godz.

• nagrzewanie termoforem, poduszką elektryczną

• nagrzewanie miejscowe (woreczki z piaskiem o temp. 40-46°C ) i kąpiele w gorącym piasku(drewniana wanna, poz. siedząca z zasypaniem piaskiem do wys. łuków żebrowych)

• termożele (75-80°C , 20-30 min.)

• zabiegi parafinowe. parafina tworzywo bezwodne, plastyczne o dużej pojemności cieplnej i małym przewodnictwie co powoduje powolne oddawanie ciepła . Do zabiegów z zanurzeniem kończyn stosuje się temp. 53-54°C , do nakładania warstwowego, okładów 55-60°C . Wyjaławianie parafiny odbywa się w temperaturze 82-93°C . można korzystać z niej wielokrotnie ale jednorazowo traktujemy parafinę zakładaną na stopy.

BHP

pomieszczenie dobrze wentylowane, zaopatrzone w koce i gaśnice p/poż.

personel w odzieży ochronnej

pacjent pouczony o zachowaniu się w czasie zabiegu( nie zmieniać pozycji ciała)

należy wykluczyć zaburzenia czucia powierzchniowego na okolicy zabiegu

wskazania do zab. parafinowych	przeciwwskazania do zab. parafinowych
1. przewlekłe choroby stawów rąk i stóp(gościec zwyrodnieniowy i tk. miękkich) 2. blizny, zrosty, przykurcze pourazowe i pooperacyjne( nie wcześniej niż 10 dni) 3. przewlekłe zespoły bólowe	1. ostre stany zapalne 2. gruźlica 3. obrzęki 4. choroby skóry 5. stany zagrażające krwawieniem 6. zapalenia żył 7. brak czucia powierzchniowego 8. otwarte rany 9. uczulenie na parafinę

• zabiegi przy użyciu borowiny:

Borowina - torf leczniczy o odczynie kwaśnym (torf wysoki, duża poj. wodna gdyż wiąże 27xwięcej wody niż waży)

rodzaje zabiegów

• kąpiele borowinowe(39-42°C, 10-20min.)

• kąpiele częściowe - fasony(40-42°C ,20-30min.)

• zawijania i okłady(42°C, 20-30min.)

• jonoforeza z borowiny(katoda, 10-20mA,20-30min)

Przygotowanie borowiny do zabiegu: oczyszczoną , rozdrobnioną i połączoną z wodą w stosunku 2;1(2 części borowiny,1 część wody) podgrzewa się do temperatury w zależności od zastosowania. Czas zabiegów: jak wyżej

Postępowanie po zabiegu z użyciem borowiny: Pacjent powinien spłukać borowinę wodą o temperaturze 37°C a następnie wypoczywać po zabiegu w pomieszczeniu o temperaturze 21°C

Powikłania w trakcie zabiegów borowinowych: odczyn kąpielowy po całkowitych kąpielach lub całkowitych okładach może wystąpić po3-4 zabiegu. Objawy:zaostrzenie dolegliwości, obrzęk, przekrwienie, ograniczenie ruchomości, bolesność, zmiany we krwi(wzrost OB, leukocytozy). Objawy ustępują z reguły w drugim tygodniu leczenia i następuje okres zdrowienia.

Wskazania do zab. borowinowych

Przeciwwskazania do zab. borowinowych

1. przewlekłe procesy zwyrodnieniowe stawów i chrząstek 2. stany pourazowe 3. reumatyzm tkanek miękkich 4. mialgie, przykurcze, ZZSK, 5. bóle w osteoporozie 6. stany po zastosowaniu endoprotezy 7. choroby ginekologiczne Zastosowanie borowiny w krioterapii: 8. ostre pourazowe, zapalne i pooperacyjne stany podrażnienia tkanek 9. ostre stany w RZS, ZZSK, lumbalgie, zapalenia okołostawowe 10. zapalenia żył, 11. artrozy stawu kolanowego, skokowego przy dużej żylakowatości 12. w ciągu pierwszych48-72h po urazach sportowych, kontuzjach skręceniach, stłuczeniach(10-30min kilka razy dziennie, nie stosować bezpośrednio na rany!)

1. ostre stany zapalne(gorączka reumatyczna, RZS, 2. choroby przebiegające z krwawieniem 4. niewydolność krążenia 5. niewydolność oddechowa 6. nowotwory 7. żylaki, rany, zaburzenia troficzne, zapalenia skóry 8. ch. nerek i pęcherza moczowego 9. podeszły wiek, cukrzyca, miażdżyca tętnic 10. zab. rytmu serca, niestabilna angina pectoris 11. stan po świeżym zawale 12. niedokrwistość, wycieńczenie, znaczne osłabienie 13. skłonność do zakrzepowego zapalenia żył 14. ch. zapalne oczu 15. niskie ciśnienie krwi 16. ciąża 17. zaburzenia czucia 18. ciężkie postaci nadciśnienia

- zabiegi przy użyciu fango

Fango- szlam leczniczy( najczęściej mineralny, pochodzenia wulkanicznego, duża poj. cieplna i małe przewodnictwo). Fango di Albano( pochodzące z Włoch) jest niebieskozielona masą, zawierającą glinę, wodę termalną oraz związki organiczne(glony i mikroorganizmy). Stosuje się je najczęściej w formie okładów częściowych, kąpieli rąk, stóp, zawijań częściowych, całkowitych oraz gniecenia rękami masy fango (możliwe jest stosowanie do kąpieli całkowitych)

Przygotowanie fango do zabiegów: do sproszkowanego fango dodaje się wodę w stosunku 1: 0,4 i podgrzewa do temperatury 80-100°C przy ciągłym mieszaniu masy. W zależności od potrzeby pobiera się odpowiednią ilość masy i dolewa tyle zimnej wody aby temperatura obniżyła się do 44-50°C. Tak przygotowana masę wykorzystuje się do zabiegu.

Czas zabiegu: zawijania w zależności od wskazań trwają ½, ¾, i 1h. Gniecenie fango trwa 10-20min. W czasie gorących zawijań należy chłodzić zimną wodą twarz, czoło, kark oraz okolicę serca. Po zabiegu fango zmywa się natryskiem o temperaturze 34-35°C.

Postępowanie po zabiegu: pacjent powinien wypoczywać ok.1/2h w temperaturze pomieszczenia podobnej do tej jaka była w pomieszczeniu zabiegowym a następnie 1/2h w temperaturze niższej.

Wskazania do zabiegów z fango

Przeciwwskazania do zabiegów z fango

1. podostre i przewlekłe stany zapalne stawów, ścięgien, więzadeł, pochewek ścięgnistych 2. choroba zwyrodnieniowa stawów 3. pseudoreumatyczne choroby stawów(zatrucie ołowiem, alkoholem, zaburzenia metaboliczne 4.podostre i przewlekłe choroby narządów wew.(ch. płuc,dróg żółciowych i wątroby, nieżyt żołądka, zapalenie dróg moczowych, narządów rodnych) 5. stany po urazach(skręcenia, złamania) 6. otyłość

1. gorączka 2. ostre choroby 3. czynna gruźlica płuc 4. rozedma płuc 5. niewydolność serca i krążenia 6. nadciśnienie 7. zapalenie serca 8. ciężkie zaburzenia przemiany materii 9. ciężka dystonia wegetatywna 10. zagrożenie krwawieniem 11. zaburzenie czucia 12. zakrzepowe zapalenie żył 13. zapalenie nerwów 14. choroby skóry(rumień słoneczny)

Zabiegi z wykorzystaniem zimna

Zimno, oddziałując na organizm odbiera energię cieplną tkankom i wzbudza reakcje termoregulacji.

Podział zabiegów:

zimnolecznictwo- wykorzystuje zabiegi z wykorzystaniem wody o temperaturze 10-34°C

krioterapia- stosuje temperatury w zakresie 0°C i poniżej

Sposoby stosowania zimna:

krioterapia miejscowa- strumień mieszaniny azotu i powietrza o temperaturze poniżej - 100°C(-160°C temp. gazu u wylotu dyszy) kierowany jest odległości co najmniej 15cm na okolicę zabiegu. Czas zabiegu-30s do 3min., łączny czas zabiegu dla jednego pacjenta może wynosić maksymalnie 12min. Terapeuta wykonuje dyszą okrężne ruchy w czasie nadmuchiwania aby wypływający gaz padał stale na inną część powierzchni ciała poddawanej zabiegowi. W czasie zabiegu wskazane jest poruszanie kończyną objętą zabiegiem.

Zagrożenia w czasie zabiegu:

-pojawienie się na skórze zblednięcia, sinych plam, objawu „skórki pomarańczowej”, pokrycie skóry szronem- nadmierne przechłodzenie tkanek, należy przerwać zabieg

-skargi pacjenta w czasie zabiegu na uczucie pieczenia lub bólu w miejscu zabiegu- nadmierne przechłodzenie tkanek, należy przerwać zabieg

Do krioterapii miejscowej możemy wykorzystywać nadmuchiwanie zimnym powietrzem(temperatura przy wylocie dyszy wynosi-30°C), nadmuchiwanie ciekłym dwutlenkiem węgla(temperatura przy wylocie dyszy wynosi-75°C,)

Wskazania do krioterapii

Przeciwwskazania do krioterapii

1. ostre i przewlekłe choroby stawów i chrząstek stawowych(RZS, ZZSK, zespół Reitera, liszaj rumieniowaty, dna moczanowa, infekcyjne choroby zapalne stawów 2. przewlekłe choroby stawów(gościec zwyrodniający i jego wtórne zapalenia, zapal. okołostawowe barku, 3. zespoły bólowe kręgosłupa, nerwoból n. kulszowego, stan po operacji jądra miażdżystego 4. zapalenie ścięgien 5. stany po świeżych urazach(skręcenia,zwichnięcia, naciągnięcia, stłuczenia, oparzenia, obrzęki, ch. Sudecka 6. przykurcze w stawach, 7. obrzęki po operacji piersi, ręki, szczęki 8. bóle blizn, ropne kości, przetoki, miejscowe infekcje 9. żylaki odbytu, świąd odbytu, ostre powierzchowne zapalenie żył, krwawienie z nosa 10. spastyczne niedowłady, rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, ch. Parkinsona, zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, ostre zapalenie nerwów Krioterapia całego ciała: Fibromialgie RZS, ZZSK, gościec przewlekły postępujący łuszczycowe zapalenie stawów przeciążenie narządu ruchu stany pourazowe dyskopatie zmiany zwyrodnieniowo - zniekształcające

1. krioglobulinemia 2. kriofibrynogemia 3. agammaglobulinemia 4.hemoglobulinuria napadowa 5. ropno - zgorzelinowe zmiany na skórze 6. neuropatie układu współczulnego 7. choroby o.u.n. (przeciwwskazaniem jest kriokomora i kriosauna) 8. niedoczynność tarczycy(przeciwwskazaniem jest kriokomora i kriosauna) 9. znaczna niedokrwistość(przeciwwskazaniem jest kriokomora i kriosauna) 10. wyniszczenie i wychłodzenie organizmu 11. nietolerancja zimna, gorączka 12. zaawansowana miażdżyca 13. choroba nowotworowa 14. miejscowe odmrożenia 15. uszkodzenia skóry 16. zespół Prinzmetala(dławica odmienna) 17. klaustrofobia w przypadku kriokomory 18. stosowanie neuroleptyków, alkoholu Przeciwwskazania względne 19. wiek powyżęj 65 lat 20. wady zastawek serca 21. dusznica bolesna wysiłkowa i spontaniczna 22. przebyte zakrzepy żylne, zatory tętnic obwodowych 23. labilność emocjonalna wyrażająca się np.: nadmierną potliwością dłoni 24. zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie 25. choroby nerek i pęcherza moczowego(przeciwwskazaniem jest kriokomora i kriosauna)

Biologiczne działanie zimna

1. pobudzenie receptorów zimna i bólu 2. zmniejszenie aktywności receptorów ciepła 3. miejscowe zwężenie naczyń 4. reakcje naczynioruchowe 5. zmniejszenie przewodnictwa w nerwach czuciowych i ruchowych 6. zmniejszenie przemiany materii 7. zmniejszenie aktywności komórek 8. spowolnienie procesów gojenia się ran

Powikłania miejscowej krioterapii:

Uszkodzenia termiczne skóry na skutek:

• zbyt długi czas zabiegu,

• zbyt mała odległość od ciała pacjenta

• nieporuszanie dyszą w czasie zabiegu

• wilgotna skóra

1. Odmrożenie I

objawy:

skóra blada, uczucie kłucia i drętwienia, ruchy palców ograniczone, nasilenie obrzęku

przy ocieplaniu występuje tępy ból, uczucie mrowienia i swędzenia

2. Odmrożenie II

objawy:

pęcherze z płynem surowiczym, skóra sina, mogą wystąpić brunatnoczarne zmiany na skórze(głębokie uszkodzenie i martwica)

---