Elektroterapia
Dział lecznictwa fizykalnego wykorzystujący prąd stały oraz impulsowy o różnej częstotliwości do wywołania efektów biologicznych w tkankach.
Pod względem efektów terapeutycznych prądy wykorzystywane w elektroterapii można podzielić na:
-prądy z efektem pobudzenia ruchowego(prąd stały przerywany prostokątny, eksponencjalny)
-prądy o efekcie przeciwbólowym(prąd stały, diadynamiczny,interferencyjny,TENS itp)
Pobudzenie- zmiana właściwości błony komórkowej lub metabolizmu komórkowego pod wpływem zewnętrznych bodźców, które nie uszkadzają komórki i wywołują odwracalne zmiany.
Pobudliwość- zdolność komórki do reagowania na bodźce.
Czynnik fizykalny- bodziec wywołujący w ustroju odpowiedź tkankową zwaną odczynem.
Podział prądów stosowanych w elektroterapii
Prądy małej częstotliwości - 0-1.000 Hz: 1. Prąd galwaniczny(stały, 0 Hz) 2. Prądy impulsowe do 1.000 Hz |
Prądy średniej częstotliwości- 1.000-100.000 Hz( w elektroterapii stos. najczęściej 3000-5000Hz): 1. Prądy zmienne 2. Prądy interferencyjne 3. Prądy modulowane |
Prądy wielkiej częstotliwości- 13-5850 MHz 1. fale krótkie λ=11,06m (27,12MHz) 2. fale decymetrowe λ=69cm (433,92MHz) 3. mikrofale λ=12,5cm (2425,00MHz) |
Stosowanie zabiegów z zakresu elektrolecznictwa ma na celu:
wykorzystanie zjawisk elektrochemicznych, elektrotermicznych i elektrokinetycznych powstających w czasie przepływu prądu przez tkanki
wprowadzenie do skóry jonów leków siłami pola elektrycznego w czasie jonoforezy
stosowanie elektrostymulacji czuciowej - przeciwbólowej na bazie prądów impulsowych małej częstotliwości
stosowanie elektrostymulacji motorycznej pobudzającej tkankę mięśniową do skurczu, na bazie prądów impulsowych małej częstotliwości
przeprowadzanie elektrodiagnostyki mięśni w oparciu o metody ilościowe i jakościowe.
W elektrolecznictwie wykorzystuje się działanie biologiczne prądu, który w zależności od rodzaju może powodować:
pobudzenie nerwów i mięśni
uśmierzenie bólu
złagodzenie stanu zapalnego
zwiększenie ukrwienia tkanek
polepszenie trofiki tkanek
zwiększenie przemiany materii
przyspieszenie regeneracji tkanek
Z fizycznego punktu widzenia tkanki żywe są układem przewodników, półprzewodników i izolatorów połączonych ze sobą równolegle i szeregowo. Tkanki i płyny ustrojowe wykazują różnice w przewodnictwie elektrycznym, które zależy od uwodnienia oraz stężenia zawartych w nich elektrolitów. Największe przewodnictwo wykazuje ( w kolejności od największego do najmniejszego):
1. płyn mózgowo - rdzeniowy
2.osocze krwi
3.krew
4.mięśnie
5wątroba
6.mózg
7.tk. łączna
8.tk. kostna
GALWANIZACJA
Zabieg elektroleczniczy z wykorzystaniem prądu stałego.
Prąd galwaniczny wykorzystujemy do:
galwanizacji,
jonoforez
kąpieli elektryczno- wodnych
stymulacji nerwów i mięśni
Przepływ prądu między elektrodami zależy od:
rozmiarów elektrod (elektrody wyłącznie metalowe!)
wzajemnego ich ułożenia na skórze
przewodnictwa elektrycznego tkanek
odległości między elektrodami
Podział galwanizacji:
-ze względu na ułożenie elektrod:
galwanizacja podłużna, gdzie elektrody ułożone są wzdłuż osi długiej kończyny lub tułowia. Przy tym ułożeniu prąd rozprzestrzenia się w tkankach powierzchownych, wzdłuż naczyń i nerwów.
galwanizacja poprzeczna, gdy elektrody położone są po przeciwległej stronie stawów kończyn lub kręgosłupa. Poprzeczny przepływ prądu działa głębiej ale opór jaki stawiają tkanki(warstwowe ułożenie tkanek o różnym przewodnictwie) jest 4x większy niż w ułożeniu podłużnym.
galwanizacja przepływowa wstępująca- katoda proksymalnie, anoda dystalnie- działanie pobudzające
galwanizacja przepływowa zstępująca- anoda proksymalnie, katoda dystalnie- działanie łagodzące.
-ze względu na wykonanie zabiegu:
galwanizacja stabilna
galwanizacja labilna
-ze względu na elektrodę czynną:
galwanizacja katodowa- pobudzająca, stymulująca,
galwanizacja anodowa- łagodząca procesy zapalne, przeciwbólowa
Parametry uwzględniane przy ustalaniu dawki prądu galwanicznego:
natężenie prądu
czas oddziaływania prądu na tkanki
rodzaj choroby i jej okres(podostry, przewlekły)
lokalizację zmian
powierzchnię elektrody czynnej
wiek, płeć i osobniczą wrażliwość na prąd!
Zakresy gęstości prądu na cm2 powierzchni elektrody stosowane w galwanizacji wg Miki:
dawka słaba- 0,01-0,1mA/cm2-stosowana w przypadku użycia małych elektrod, długotrwałego zabiegu, stadium podostrego choroby.
dawka średnia- do 0,3mA/cm2-zakres stosowany w przypadku użycia dużych elektrod, krótkiego czasu przepływu prądu, stadium przewlekłego choroby.
dawka mocna- do 0,5mA/cm2- obecnie rzadko stosowana!
Czas zabiegu: 10-15min.
Cykl zabiegów: codziennie lu co 2-gi dzień przez 10-15 dni.
Seria zabiegów może być powtórzona po 14 dniowej przerwie.
Dawki prądu stosowane w obrębie głowy i szyi:
oko- max. 1mA
twarz- max. 3mA
szyja- max. 6mA
Działania niepożądane w galwanizacji:
działanie brzegowe - zagęszczenie prądu na sąsiadujących ze sobą krawędziach elektrod, objawiające się nadmiernym odczynem naczyniowym lub uszkodzeniem tkanki(oparzenia prądem).
Prąd galwaniczny przepływa drogami o najmniejszym oporze tkankowym, którymi są ujścia i przewody wyprowadzające gruczołów potowych.
Przepływowi prądu w tkankach towarzyszą zjawiska fizykochemiczne i fizjologiczne:
zjawiska elektrochemiczne- związane z elektrolizą tkanek. Podczas przepływu prądu jony dodatnie dążą do katody, a ujemne do anody. Prędkość z jaką jony przesuwają się w tkankach zależy od ich wielkości, właściwości chemicznych oraz oporu(tarcia). Na katodzie wydziela się gazowy wodór i powstaje wodorotlenek sodowy(NaOH), który dysocjuje na jony Na + i OH-. Obecność jonów OH- powoduje wystąpienie odczynu zasadowego przy katodzie. Powstały na anodzie kwas solny(HCl) dysocjuje pod wpływem wody na H+ i Cl- . jony wodorowe H+ powodują wystąpienie kwaśnego odczynu przy anodzie.
Zmiany powstające pod katodą |
Zmiany powstające pod anodą |
1. Odczyn zasadowy, powstaje NaOH- zagrożenie martwicą rozpływną 2. Katelektrotonus 3. Częściowa depolaryzacja- zwiększenie pobudliwości nerwowo- mięśniowej 4. silny rumień (przekrwienie)
|
1. Odczyn kwaśny, powstaje HCl -zagrożenie martwicą koagulacyjną (stwardnienie tkanek) 2. Anelektrotonus 3.Hiperpolaryzacja- zmniejszenie pobudliwości nerwowo -mięśniowej(działanie analgetyczne) 4. słaby rumień |
2. zjawiska elektrokinetyczne- ruch jonów w kierunku przeciwnego bieguna prądu, elektroforeza tj. ruch cząstek z ładunkiem elektrycznym w kierunku przeciwnego bieguna, elektroosmoza tj. przemieszczanie się fazy rozpraszającej względem fazy rozproszonej
3. zjawiska elektrotermiczne - tarcie związane z ruchem jonów, atomów i cząsteczek w polu elektrycznym powoduje powstanie ciepła.
4. reakcje nerwów i mięśni na prąd stały- katelektrotonus i anelektrotonus
odczyn ze strony naczyń krwionośnych- rumień- powstaje na skutek działania ciał histaminopodobnych wytwarzających się w czasie przepływu prądu. Rumień ten jest silniej wyrażony pod katodą niż anodą. Naczynia krwionośne położone głębiej ulegają również rozszerzeniu na drodze odruchowej.
Rumień posiada trzy okresy:
pierwszy- przekrwienie uwidacznia się na skórze w miejscu ułożenia elektrod w postaci żywego zaczerwienienia i uczucia ciepła.
drugi( utajone przekrwienie)- odczyn słabnie lub zanika. Zwiększa się przepuszczalność naczyń, resorpcja wysięków, krwiaków i obrzęków.
trzeci- daje głębokie przekrwienie i trwa kilka godzin. Rozszerzeniu ulegają naczynia głębiej położonych mięśni na skutek podrażnienia zakończeń układu autonomicznego znajdujących się w skórze. Zwiększenie dopływu krwi tętniczej i odpływu krwi żylnej i limfy przyspiesza proces regeneracji tkanki, wpływa na podział komórek nabłonka i tkanki łącznej, zwiększenie tworzenia ATP i syntezy białek.
Przygotowanie pacjenta i prawidłowe wykonanie zabiegu galwanizacji:
Przestrzegać wskazań lekarza
Zabieg wykonujemy tylko na zlecenie lekarza
Przed zabiegiem wykluczyć miejscowe i ogólne przeciwwskazania
pacjent powinien pozdejmować metalowe przedmioty(biżuterię, spinki, klamerki, aparat słuchowy, pompę insulinową itp.)
Sprawdzić czy nie występuje u pacjenta brak czucia powierzchniowego w obszarze poddawanym zabiegowi! Jeśli występuje osłabienie lub przeczulica należy zachować ostrożność.
Sprawdzić stan skóry w miejscu zabiegu. Powinna być czysta i odtłuszczona. Ubytki skóry zabezpieczyć.
Nie układamy elektrod na zbyt owłosionej skórze (zagęszczenie prądu)
Podkład z gazy pod elektrodą powinien mieć 1,5-2 cm grubości
Do zabiegów z prądem galwanicznym(galwanizacja, jonoforeza) używamy elektrod metalowych. Elektrody węglowe są porowate. Zagęszczenie prądu w miejscach porowatych może doprowadzić do uszkodzenia skóry pacjenta.
Pacjent w czasie zabiegu powinien przyjąć wygodną pozycję.
Poinformować pacjenta o tym, że:
- zabieg jest całkowicie bezpieczny
- w czasie zabiegu pacjent nie powinien zmieniać pozycji ciała poddawanego elektroterapii
- w czasie zabiegu pacjent nie powinien dotykać przewodów, elektrod, urządzeń wodno -kanalizacyjnych i gazowych ze względu na możliwość porażenia prądem
- może odczuwać przyjemne, słabe mrowienie lub kłucie pod elektrodami.
- w przypadku odczuwania pieczenia lub bólu powinien natychmiast powiadomić o tym wykonującego zabieg.
- nie wolno pacjentowi spać ani czytać w trakcie zabiegu, gdyż nie ma wtedy kontroli doznań.
W czasie zabiegu terapeuta powinien być w ciągłym kontakcie z pacjentem
Wszelkie zmiany natężenia prądu powinny być wykonywane płynnie i bardzo wolno
Aparatura powinna być sprawna.
Wskazania do zabiegów galwanizacji |
Przeciwwskazania do zabiegów galwanizacji |
nerwobóle, przewlekłe zapalenia nerwów, korzeni i splotów nerwowych, zespoły bólowe w chorobie zwyrodnieniowej zaburzenia krążenia obwodowego porażenia wiotkie angioneuropatie (choroba Raynauda) stany pourazowe przeciążenie i bolesne napięcie mięśniowe |
ciąża, nowotwory złośliwe i łagodne porażenie spastyczne brak czucia powierzchniowego niewyrównane farmakologicznie choroby tarczycy przebiegające z nadpobudliwością, tachykardią itp. stany gorączkowe, ostre procesy zapalne ropne zapalenia skóry i tkanek miękkich, wypryski , owrzodzenia, skaza krwotoczna, krwotok, pourazowe wylewy krwawe wyniosłości kości pod skórą ogólne osłabienie, wyniszczenie zagrożenie zakrzepami, zatorami, zakrzepowe zapalenie żył, wszczepiony rozrusznik, pompa insulinowa, świeże blizny, metal na drodze prądu miażdżyca zarostowa tętnic (AO) III-IV st. wg Fontaine”a Upośledzony kontakt z pacjentem (nieprzytomny,afazja, uraz głowy itp.) Nie wykonywać zabiegów jeśli w odległości <3m pracuje DKF |
Kąpiele elektryczno- wodne
Są to zabiegi, w których znajdujące się w kąpieli wodnej całe ciało lub tylko kończyny poddawane są działaniu prądu stałego.
Ze względu na obszar ciała poddawanego zabiegowi wyróżniamy kąpiele całkowite i częściowe.
Czynniki fizykalne działające w czasie kąpieli elektryczno- wodnej.
elektryczny(prąd stały)
termiczny(temperatura wody)
mechaniczny(ciśnienie hydrostatyczne wody)
chemiczny(przy zastosowaniu soli mineralnych)
Efekt zabiegu zależy od:
natężenia prądu
czasu zabiegu
temperatury wody
stopnia zanurzenia ciała w wodzie
Zasady BHP obowiązujące przy zabiegach elektryczno -wodnych
wanna powinna być ustawiona z dala od instalacji wod-kan.
elektrody umieszczone w wannie lub wanienkach częściowych muszą być odizolowane od pacjenta
przed zabiegiem personel(2 osoby) sprawdza przepływ prądu w wannie
nie wolno używać metalowych podpórek do stóp!
w zasięgu rąk pacjenta i 2,5m ku górze nie mogą znajdować się żadne przedmioty przewodzące prąd, które mogłyby mieć kontakt z potencjałem elektrycznym ziemi
przed zabiegiem informujemy pacjenta,że nie wolno ruszać się w czasie zabiegu, wychodzić z wanny czy dotykać ścian wanny
pacjent nie może posiadać metalowych przedmiotów w czasie zabiegu
terapeuta nie powinien opuszczać pacjenta w czasie zabiegu, nie dolewać wody, nie dotykać pacjenta, nie wkładać ręki do wody , nie zmieniać kierunku przepływu prądu bez wyzerowania natężenia.
Działanie wstępującego przepływu prądu |
Działanie zstępującego przepływu prądu |
- zwiększenie pobudliwości OUN - zwiększenie odpływu krwi żylnej z KK dolnych i narządów wew. objętych dorzeczem żyły wrotnej - zwiększenie odpływu krwi tętniczej z serca do płuc - zwiększenie dopływu krwi tętniczej do płuc i KK górnych. |
- obniżenie pobudliwości OUN - zwiększenie odpływu krwi żylnej z płuc i KK górnych - zwiększenie dopływu krwi z krążenia małego do serca - zwiększenie dopływu krwi tętniczej do narządów wew. objętych dorzeczem żyły wrotnej i KK dolnych |
Metodyka zabiegu kąpieli elektryczno- wodnej całkowitej:
kąpiel w specjalnej wannie z materiału izolacyjnego z wbudowanymi elektrodami węglowymi umieszczonymi tak, aby pacjent ich nie dotykał.
w zależności od efektu jaki chcemy uzyskać stosujemy podłużny i poprzeczny przepływ prądu.
wanna wypełniona wodą o temp. 34-38°C , tak aby elektrody były pokryte wodą.
pacjent pod głową ma specjalny podgłówek, a pod plecami poduszkę z porowatej gumy.
prąd włączamy po upływie 5 min. od zanurzenia ciała w wodzie(dawkowanie natężenia powoli i łagodnie)
natężenie prądu: 20-50mA
czas zabiegu: 5-15min.
częstotliwość 2 x w tygodniu
Metodyka zabiegu kąpieli elektryczno- wodnej częściowej- czterokomorowej:
kończyny zanurza się w 4 wanienkach z ceramiki,wypełnionych do2/3 wodą o temperaturze 37°C, elektrody umieszczone są na ścianach wanienek.(kończyny dolne zanurzone poniżej kolana a górne powyżej łokcia)
prąd włączamy po upływie 5 min. od zanurzenia ciała w wodzie(dawkowanie natężenia powoli i łagodnie)
natężenie prądu: 10-30mA
czas zabiegu: 10-20min.
częstotliwość : codziennie
Metodyka zabiegu kąpieli elektryczno- wodnej częściowej- dwukomorowej :
stosuje się kąpiel obu kończyn górnych, obu kończyn dolnych lub kończyny górnej i dolnej jednej strony ciała.
kąpiele KK górnych- temp. wody 37°C, natężenie 6-15mA, czs 10-20min.
kąpiele KK dolnych- temp. wody 37°C, natężenie 10-20mA, czs 10-20min.
kąpiel K górnej i K dolnej jednej połowy ciała- temp. wody 37°C, natężenie 6-10mA, czs 10-20min.
Metodyka zabiegu kąpieli elektryczno- wodnej częściowej- jednokomorowej:
metoda jednobiegunowa- elektrody czynne znajdują się w wanience na kończynę, elektroda bierna o powierzchni 200-300cm2 umieszczona na ciele pacjenta(kark, okol. pośladkowa po tej samej stronie)
metoda dwubiegunowa- elektroda czynna i bierna znajdują się w wanience na kończynę(poprzeczny przepływ prądu)
natężenie: 6-15mA
czas zabiegu: 10-15min.
temperatura wody 37°C
Wskazania do kąpieli elektryczno- wodnych |
Przeciwwskazania do kąpieli elektryczno- wodnych |
|
|
Jonoforeza
Wprowadzenie przez nieuszkodzoną skórę za pomocą prądu galwanicznego
jonów leczniczych.
Zabieg zaliczany jest do czynnego, transdermalnego systemu terapeutycznego (TTS).
Do jonoforezy używamy leków ulegających dysocjacji elektrolitycznej w wodzie.
W jonoforezie wykorzystuje się zjawisko przesunięcia jonów zachodzące pod wpływem prądu stałego stanowiące podstawę elektroforezy. Na podstawie prawa Faraday'a można obliczyć ilość wprowadzonego do skóry leku, znając natężenie prądu, czas zabiegu i współczynnik( równoważnik elektrochemiczny).
Jony konkurencyjne- wykazujące dużą ruchliwość w polu elektrycznym jony, stanowiące konkurencję dla jonów leczniczych
Jony pasożytnicze- jony pojawiające się wskutek zanieczyszczeń roztworu użytego do jonoforezy lub zanieczyszczeń skóry.
Cele stosowania jonoforezy:
Spowodowanie miejscowego znieczulenia
uśmierzenie bólu neurogennego
miejscowe działanie przeciwzapalne
rozmiękczenie blizn
zmniejszenie potliwości
rozszerzenie / zwężenie naczyń krwionośnych
zmniejszenie obrzęku
Działanie lecznicze jonoforezy spowodowane jest:
miejscowym działaniem leczniczym zastosowanych jonów
miejscowym działaniem prądu galwanicznego i oddziaływaniem odruchowym na tkanki
niewielkim działaniem układowym wywieranym przez lek.
Zalety jonoforezy |
Wady jonoforezy |
1. Oszczędzające wątrobę, bezpośrednie aplikowanie leku do miejsca chorego 2. szeroki zakres pH występujący w przewodzie pokarmowym nie ma wpływu na lek 3. trudno jest przedawkować(miejscowo) stosowane leki |
1. Ograniczony sposób mierzenia intensywności i głębokości przenikania leku do skóry 2. uczulenia i podrażnienia skóry |
Technika zabiegu:
Zabiegi rozpoczynamy przynajmniej 7 dni po zakończeniu leczenia maściami
Skóra przygotowana jak do zabiegu galwanizacji !
1. Przed zabiegiem wykluczyć miejscowe i ogólne przeciwwskazania
2. Pacjent powinien pozdejmować metalowe przedmioty(biżuterię, spinki, klamerki, aparat słuchowy, pompę insulinową itp.)
3. Sprawdzić czy nie występuje u pacjenta brak czucia powierzchniowego w obszarze poddawanym zabiegowi! Jeśli występuje osłabienie lub przeczulica należy zachować ostrożność.
4. Sprawdzić stan skóry w miejscu zabiegu. Powinna być czysta i odtłuszczona. Ubytki skóry zabezpieczyć.
5. Nie układamy elektrod na zbyt owłosionej skórze (zagęszczenie prądu)
6. Podkład lekowy o grubości 0,5 cm nawilżony roztworem leku kładziemy na skórę(jednorazowy)
7. Podkład pośredni o grubości 1,5-2,0 cm nawilżony wodą destylowaną układamy na podkład lekowy
8. Elektroda czynna ( katoda lub anoda w zależności od jonów leku)
9. Folia i stabilizacja(bandaż, worek z piaskiem)
10. Do zabiegów z prądem galwanicznym(galwanizacja, jonoforeza) używamy elektrod metalowych. Elektrody węglowe są porowate. Zagęszczenie prądu w miejscach porowatych może doprowadzić do uszkodzenia skóry pacjenta.
11. Pacjent w czasie zabiegu powinien przyjąć wygodną pozycję.
12. Poinformować pacjenta o tym, że:
- zabieg jest całkowicie bezpieczny
- w czasie zabiegu pacjent nie powinien zmieniać pozycji ciała poddawanego elektroterapii
- w czasie zabiegu pacjent nie powinien dotykać przewodów, elektrod, urządzeń wodno -kanalizacyjnych i gazowych ze względu na możliwość porażenia prądem
- może odczuwać przyjemne, słabe mrowienie lub kłucie pod elektrodami.
- w przypadku odczuwania pieczenia lub bólu powinien natychmiast powiadomić o tym wykonującego zabieg.
- nie wolno pacjentowi spać ani czytać w trakcie zabiegu, gdyż nie ma wtedy kontroli doznań.
13. W czasie zabiegu terapeuta powinien być w ciągłym kontakcie z pacjentem
14. Wszelkie zmiany natężenia prądu powinny być wykonywane płynnie i bardzo wolno
15. Aparatura powinna być sprawna.
Gęstość prądu na cm2 w zabiegu jonoforezy- 0,01-0,1mA/cm2
Natężenie w obrębie głowy i szyi -jak w zab. galwanizacji.
Czas zabiegu: 5-20 min.
Seria:10-20 zabiegów, codziennie lub co 2-gi dzień
Zabiegi rozpoczynamy po ustąpieniu stanu ostrego (4-5 dzień)
Wskazania do jonoforezy |
Przeciwwskazania do jonoforezy |
stany przeciążeniowe, znieczulenie miejscowe, przeciwzapalnie, procesy gojenia i regeneracji owrzodzenia blizny, zrosty
|
uczulenia na lek przeciwwskazania wynikające ze stosowania prądu(jak w galwanizacji) |
Optymalne stężenie jonów H+ w roztworze do jonoforezy wynosi- pH=4
Optymalne stężenie jonów H+ dla antybiotyków wynosi- pH=7,5(zbliżone do pH krwi)
Jony leku |
Elektroda czynna |
przygotowanie roztworu |
wskazania |
histamina
Zn
Cu
Ca
novocaina, xylocaina
jod
salicyl
Hydrocortison
penicylina(sól sodowa) |
anoda
anoda
anoda
anoda
anoda
katoda
katoda
katoda
katoda |
test na odczyn alergiczny(w obecności lekarza): ampułka zawiera 0,001histamini hydrochlorici (1mg/ml wody)przez 1min przy natężeniu 1mA na wew, części przedramienia i małej pow. Stężenie leku -0.005%- 1: 20.000(ampułkę rozcieńczyć w 20ml wody destylowanej), -0,01%-1:10.000( ampułkę rozcieńczyć w 10ml), czas 3-5min- max.10min, natężenie 2-3mA-max.10mA, pow. zabiegu max. 200cm2
roztwór 1%
roztwór 1%
roztwór 1%
roztwór 1%
roztwór 1%
roztwór 1%
ampułka leku 25mg rozcieńczona rozpuszczalnikiem(ok.5ml) i rozcieńczona wodą destylowaną (20ml)
do fiolki zawierającej 200.000j penicyliny dodajemy5mlNaCl(0,9%) uzyskujemy koncentrację40.000j/ml Pobieramy strzykawką roztwór i rozcieńczamy go do koncentracji zaleconej przez lekarza- najczęściej: 5.000-10.000j/ml |
samorodna sinica kończyn, odmroziny, zespół bólowy rwy kulszowej, zapalenia okołostawowe Objawy alergii: bóle głowy, spadek ciśnienia,zaczerwienienie twarzy, zaburzenia akcji serca
przyżeganie trudno gojących owrzodzeń, drożdżyca paznokci grzybice
nerwobóle, obrzęki troficzne, stany po wylewach krwawych, uczulenia znieczulenie, rozszerzenie naczyń włosowatych
zmiękczające tkankę łączną, rozluźnienie blizn, zrostów, bliznowców, zgrubień łącznotkankowych. Nadmiar może się kumulować w postaci jodzicy, może doprowadzić do nadczynności tarczycy.
zmniejsza odczyny zapalne i ból w chorobie zwyrodnieniowej. Wiąże się we krwi z białkami osocza, jest inhibitorem vit.C, blokuje aktywność hialuronidazy, wpływa ujemnie na wątrobę, nie wskazany u chorych z owrzodzeniem żołądka, dwunastnicy i skłonnością do krwawień.
zmniejsza ból i odczyny zapalne
|
Prądy impulsowe małej częstotliwości
Składają się z ciągu impulsów o częstotliwości od 0,5-500Hz, o różnym kształcie i odpowiednich parametrach wywołujących efekty terapeutyczne. Ze względu na bodźcowe oddziaływanie na tkanki zwane są również prądami bodźcowymi.
Prądy impulsowe stosuje się w celu:
zwiększenia siły mięśniowej
zwiększenia szybkości i precyzji ruchów
pobudzenia mięśni odnerwionych
zapobiegania zanikom mięśni
zniesieniu bólu
poprawy ukrwienia tkanek
Wskazania ogólne do stos. prądów impulsowych |
Przeciwwskazania ogólne do stos. prądów impulsowych |
- czynnościowe zaburzenia ukrwienia - AO-I-IIa° wg Fontaine'a - choroba Raynauda - owrzodzenie żylakowate
|
- jak do prądu galwanicznego - AO od okresu IIb wg Fontaine'a - psychozy - w złamaniach - zapaleniach mięśni - u niemowląt, małych dzieci - w stanach spastycznych
|
Podstawowe cechy prądów impulsowych małej częstotliwości:
czas impulsu (w ms)
czas narastania impulsu(w ms)
czas opadania impulsu (w ms)
amplituda impulsu(w mA,µA, V) jest miarą natężenia prądu
częstotliwość impulsów
Podział prądów impulsowych małej częstotliwości:
Prąd jednokierunkowy, jednobiegunowy, jednofazowy- niezmienny kierunek, zmienne natężenie -powoduje przesunięcia jonów i wywołuje uszkodzenia elektrolityczne, pobudza mięśnie i nerwy. (Prąd impulsowy trójkątny i prostokątny)
Prąd dwukierunkowy, dwubiegunowy, dwufazowy- zmienny kierunek i natężenie. Częstotliwość obejmuje dwie fazy łącznie.
1. Prąd impulsowy dwukierunkowy symetryczny względem linii zerowej- jony oscylują bez przemieszczeń ładunków, co uniemożliwia rozróżnienie biegunów( apolarność). Prąd ten nie wywołuje elektrolizy w tkankach.
2. Prąd impulsowy dwukierunkowy asymetryczny względem linii zerowej- oscylacja jonów po jednej stronie linii zerowej jest większa niż po przeciwnej, podobnie jak prąd galwaniczny wywołuje elektrolizę w tkankach.
Działanie wybranych prądów impulsowych małej częstotliwości
Rodzaj prądu |
Działanie przeciwbólowe |
Działanie rozluźniające mięśnie szkieletowe |
Działanie zwiększające przekrwienie |
Prąd Traberta 2/5ms, 143Hz
Konwencjonalny TENS 10-100(200)Hz, 25-30mA, 1-2 x dziennie 30-60 min
APL-TENS (akupunkturowy) 0,5-8Hz, do 100mA
Hiperstymulacja TENS 10-100Hz, do 100mA
Prądy DD
DF
CP podczas fazy MF
LP podczas fazy MF |
+
+
+
+
+
+
+ |
+
+
+ |
+
+
+ |
Charakterystyka Prądów Traberta( prądów ultrabodźcowych)
jednobiegunowy prąd prostokątny
czas impulsu-2 ms
czas przerwy-5 ms
częstotliwość 143Hz
posiada mniejszy komponent galwaniczny niż DD
Działanie przeciwbólowe wywołane większym natężeniem prądu, który działa na:
zakończenia nerwów w skórze i tkance podskórnej,
proprioceptory mięśni,
procesy hamowania w pniu mózgu,
wydzielanie endorfin,
Działanie rozluźniające mięśnie wywołane:
- drżeniem mięśniowym
Wykonanie zabiegu:
elektrody różnej wielkości ( wielkość dobrana zależnie od pola zabiegu)
odległość między elektrodami ok. 3cm
podkłady pod elektrody min. 2cm( jak w galwanizacji)
pionowy lub poziomy przepływ prądu (dla mięśni przykręgosłupowych)
poprzeczny przepływ na kończynach
katoda ułożona nad miejscem o największej bolesności
pomijać przebieg nerwów, ścięgien i torebek stawowych
stosuje się bodźce ruchowo podprogowe- (niepożądany jest skurcz tężcowy mięśnia)
dawka czuciowa ponadprogowa- uczucie słabej wibracji (gdy uczucie wibracji zaniknie zwiększyć dawkę do poprzedniego poziomu)
czas zabiegu- 8-15 min
zabiegi wykonuje się codziennie lub co drugi dzień
seria zabiegów- 6-10 ( jeśli po 3 zab. nie ma poprawy to przerywamy zabiegi)
Wskazania do zabiegów Prądami Traberta |
Przeciwwskazania do zabiegów Prądami Traberta |
mialgie podrażnienia korzeni nerwowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej zapalenia tkanki okołostawowej barku stany po urazach stłuczenia, skręcenia bóle po nastawionych zwichnięciach |
jak do prądu galwanicznego oraz : - AO od okresu IIb wg Fontaine'a - psychozy - w złamaniach - zapaleniach mięśni - u niemowląt, małych dzieci - w stanach spastycznych |
Charakterystyka TENS- Przezskórna stymulacja elektryczna nerwów
- Metoda elektroterapii do zwalczania bólu ostrego i przewlekłego.
- Działanie oparte na teorii kontrolowanego przepustu rdzeniowego(Walla i Melzacka).
- Hamowanie przewodnictwa bodźców bólowych na poziomie nerwów obwodowych(włókna A beta, A delta, niemienilizowane włókna C) i na poziomie rdzenia kręgowego ( rogi tylne istoty szarej).
TENS konwencjonalny
- kształt impulsu symetryczny prostokątny, falujący prostokątny, asymetryczny (prostokątny dodatni i eksponencjalny ujemny- najczęściej stosowany)
stosowanie prądu o dużej częstotliwości 80-120-200Hz ból ostry i 1-20Hz ból przewlekły
i małym natężeniu, przy którym pacjent doznaje uczucia mrowienia.
Nie wolno stosować natężenia wywołującego skurcze i ból mięśni. Impulsy pobudzają włókna A beta o małym progu pobudliwości, hamują ból przez układ bramki kontrolnej.
Czas trwania impulsu 50 -250 µs.(optymalny 200)
Zabieg wykonuje się 3-4 x dziennie, przez 30-60 min.( W praktyce stosuje się 1 x dziennie 20-30min)
APL-TENS
- Stosowane impulsy o małej częstotliwości 0,5 -8 Hz i czasie trwania ok. 150-250 µs.
Impulsy jedno- i dwubiegunowe głównie prostokątne, niekiedy w postaci salw powtarzających się z małą częstotliwością ( częstotliwość w obrębie salw 80Hz).
Natężenie impulsów dochodzi do 100mA- w indywidualnych przypadkach do granicy tolerancji bólu.
Małymi elektrodami drażni się punkty spustowe, motoryczne lub punkty bólowe tkanki łącznej. Impulsy pobudzają włókna A delta o wysokim progu i włókna C. Impulsy działają na centralny mechanizm uwalniania endorfin. Ustąpienie bólu objawia się po ok. 20-30 min drażnienia.
Zabieg wykonuje się 1 x dziennie, przez 20-30(45) min.
Hiperstymulacja TENS
stosuje się krótkie serie impulsów ( 2 impulsy /1-5 x na sekundę) o częstotliwości 10-100Hz
czas trwania impulsu- 200µ
natężenie maksymalnie tolerowane (do 100mA) Stosowane natężenie jest na granicy tolerancji bólu( krótkie intensywne drażnienie)
elektrody układa się na punkty spustowe. Działanie przeciwbólowe związane jest prawdopodobnie z uwalnianiem endorfin.
Ułożenie elektrod w TENS
najczęściej układa się je w obszarze odczuwania największego bólu
stosuje się ułożenia dwu- i czteroelektrodowe.
można umieszczać je w obrębie tego samego dermatomu, miotomu czy sklerotomu z którego odbiera się wrażenie bólu.
w bólach promieniujących np. wzdłuż kończyny jedną z elektrod (zazwyczaj katodę) układa się na przebiegu nerwu między miejscem bólu a rdzeniem kręgowym (w punkcie spustowym) ,a drugą ( anodę) przykręgosłupowo nad korzeniem rdzeniowym w odpowiednim dermatomie!
w obrębie punktów akupunkturowych lub spustowych
nad korzeniami nerwów rdzeniowych
w bólach ściśle umiejscowionych dopuszcza się ułożenie poprzeczne(staw) lub symetryczne(kręgosłup)
w ułożeniu czteroelektrodowym- jeden obwód w miejscu bolesnym, drugi na przebiegu nerwu lub oba obwody skrzyżowane ( jak w prądach Nemecka)
Wskazania do stosowania TENS |
Przeciwwskazania do stosowania TENS |
przewlekłe i ostre zespoły bólowe( pooperacyjne,pourazowe, reumatyczne,neurologiczne, ortopedyczne) kontuzje sportowe bóle głowy neuralgie, zapalenia nerwów, neuropatie, uszkodzenia nerwów obwodowych,bóle w chorobach narządu ruchu
|
wszczepiony rozrusznik serca okolica serca, zatoki tętnicy szyjnej , okolica gardła, nowotwory epilepsja okolica śluzówki i gałek ocznych metal na drodze przepływu prądu świeże rany, ubytki na skórze, stany zapalne skóry obszary z zaburzeniem czucia ciąża bóle psychogenne i ośrodkowe zespoły bólowe ( bezskuteczność działania) |
Charakterystyka Prądów diadynamicznych (Bernarda)
Prądy diadynamiczne powstają w wyniku prostowania prądu sinusoidalnego. Impulsy mają kształt połówki sinusoidy. Prądy DD płyną na bazie prądu galwanicznego o niskiej wartości natężenia( max. 3mA).
Ogólne działanie terapeutyczne prądów DD
przeciwbólowe
przeciwzapalne
przeciwobrzękowe
zwiększające miejscowe krążenie
ćwiczące mięśnie
Prąd MF
jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalny o częstotliwości 50Hz,
czas impulsu i czas przerwy wynosi 10ms.
Działanie: Zwiększenie napięcia mięśni szkieletowych(dynamogenia),pobudzanie mięśni do skurczów tężcowych, długotrwały efekt blokowania receptorów bólowych, działanie przekrwienne
Prąd DF
dwupołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalny o częstotliwości 100Hz
czas impulsu 10ms, czas przerwy=0.
Działanie: rozluźnienie mięśni szkieletowych,podnosi wartość progu pobudliwości i progu bólu. efekt znieczulenia krótkotrwały, działanie przeciwbólowe i przekrwienne.
Prąd CP
kombinacja prądów MF i DF występujących po sobie w czasie 1sekundy.
Działanie: działanie dynamogenne (wzmożenie napięcia mięśniowego), resorpcyjne, przekrwienne, przeciwbólowe. Nie stosuje się w okolicy powłok brzusznych!
Prąd LP
powstaje przez nałożenie na prąd MF takiego samego prądu o zmodulowanej amplitudzie przesuniętej w fazie o 180° . Część zmodulowana trwa 10sek. a niezmodulowana MF 6 sek.
Działanie: dynamogenne w stos. do mięśni gładkich ale nie wywołuje bólu, działanie przeciwbólowe, przekrwienne, rozluźniające mięśnie szkieletowe
Prąd RS
powstaje przez przerywanie co 1 sek. prądu MF, czas przerwy 1 sek.
Działanie: pobudzenie włókien mięśni szkieletowych, stosowany do stymulacji w zanikach prostych.
Prąd MM
powstaje przez zmodulowanie w amplitudzie prądu MF. Obwiednia amplitudy pokrywa się z połówką sinusoidy trwającą 10 sekund, przerwa 10 sekund.
Działanie: skurcz mięśni w zanikach prostych i nieznacznych niedowładach .
Metodyka zabiegu
1. Czas zabiegu-8-10min(nie powinien przekraczać 12 min)
2. Seria- 10 zabiegów
3. Ilość serii-1,2-3 z dwutygodniowymi przerwami po każdej serii.
4. Natężenie prądu zmiennego- do odczucia pacjenta - dawka czuciowa ponadprogowa
5. Zaleca się stosowanie elektrod metalowych ( ze względu na prąd galwaniczny). Elektrodą czynną jest katoda.
6. W terapii przeciwbólowej katodę układa się w miejscu bólu, elektrodę bierną po przeciwnej stronie( przepływ poprzeczny prądu), lub wykorzystując terapię na pnie nerwowe i punkty bolesne.
7. Stosując RS i MM do stymulacji , elektrody układa się w okolicy przyczepów mięśnia. Katodę dystalnie, anodę proksymalnie.
Prądy izodynamiczne- zastosowane w CP i LP
CP z dominacją składowej MF nad DF- rodzaj prądu zalecany w terapii przeciwbólowej oraz stanach pourazowych z obrzękiem.
CP z dominacją składowej DF nad MF- rodzaj prądu zalecany w leczeniu stanów chorobowych przebiegających ze zwiększeniem napięcia mięśni gładkich
CP ISO MF=DF - prąd stosowany w leczeniu różnorodnych zespołów bólowych, nerwobólów, przewlekłych stanów zapalnych i zwyrodnieniowych.
Wskazania do stosowania DD |
Przeciwwskazania do stosowania DD |
Zespoły bólowe kręgosłupa i stawów konczyn stany po urazach narządu ruchu nerwobóle mięśniobóle zaniki mięśni z nieczynności(proste) zaburzenia troficzne zaburzenia krążenia obwodowego |
Przepływ prądu przez mózg i serce - jak do prądu galwanicznego - AO od okresu IIb wg Fontaine'a - psychozy - w złamaniach - zapaleniach mięśni - u niemowląt, małych dzieci - w stanach spastycznych
|
Prądy średniej częstotliwości -prądy interferencyjne (Prądy Nemecka)
Interferencja to nakładanie się dwóch lub więcej fal, prowadzące do wzmocnienia fali wypadkowej.
Prądy interferencyjne są prądami sinusoidalnie zmiennymi średniej częstotliwości modulowanymi w amplitudzie w małą częstotliwość.
Powstają w ciele pacjenta w wyniku interferencji dwóch prądów średniej częstotliwości (zazwyczaj 3900Hz i 4000Hz, 4000Hz-4100Hz) płynących w dwóch niezależnych obwodach zabiegowych. W ciele pacjenta dochodzi do powstania bodźca terapeutycznego obejmującego zakres małej częstotliwości . Średnia wartość częstotliwości powstającej w obu obwodach nosi nazwę częstotliwości nośnej.
Działanie biologiczne prądów interferencyjnych:
wywierają działanie przeciwbólowe
pobudzają do skurczu mięśnie szkieletowe
zmniejszają napięcie nerwów współczulnych
powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i poprawę krążenia
poprawiają odżywienie tkanek
Częstotliwość terapeutyczną dzieli się na:
stałą powstającą w statycznym polu interferencyjnym
zmienną powstającą w dynamicznym polu interferencyjnym
Działanie terapeutyczne częstotliwości stałych:
10-20Hz-pobudzenie włókien nerwowych układu motorycznego. Stosowane do wywoływania skurczów mięśni .
50Hz- poprawa trofiki tkanek,
100Hz- wywiera silne działanie przeciwbólowe, Eliminuje zakłócenia organów wew. w obrębie jamy brzusznej (przy zaburzeniach motoryki jelit, zaparciach zaburzeniach menstruacyjnych.)
Działanie terapeutyczne częstotliwości zmiennych:
0-10Hz- działa pobudzająco, wywołuje skurcze mięśni( stymulacja np. w zaniku prostym) synchronicznie z impulsami.
25Hz-50Hz - działa stymulująco na krążenia obwodowe .
50Hz-100Hz- Działanie przeciwobrzękowe, przeciwbólowe, przekrwienne. Wzmaga przemianę materii, obniża napięcie mięśni.
90Hz-100Hz- silne działanie przeciwbólowe(podobne do stałej 100Hz)
0-100Hz- wykazuje działanie wszystkich poprzednich zakresów.
Metodyka zabiegu
Ułożenie elektrod
dwa obwody (cztery elektrody - mogą być płytkowe lub próżniowe)
elektrody układamy w kształcie kwadratu , tak aby oba obwody krzyżowały się w miejscu bólu.
czas zabiegu
-10-20 min(średnio 15min)
Natężenie prądu
- odczuwanie silnych ale przyjemnych wibracji.
seria zabiegów
-10-15, Zabiegi wykonuje się codziennie lub co drugi dzień
Wskazania do zabiegów prądami Nemecka |
Przeciwwskazania do zabiegów prądami Nemecka |
zanik mięśni z bezczynności, osłabienie unerwienia, osłabienie mięśni, odruchowe zwiększenie napięcia mięśni, pourazowe i pooperacyjne zaburzenia czynności mięśni, zespoły bólowe narządu ruchu pourazowe i zwyrodnieniowe zaburzenia krążenia obwodowego, nietrzymanie moczu, zaparcia,
|
zabiegi w okolicy serca rozrusznik serca ostre procesy zapalne metal w tkankach świeże naderwania mięśni i ścięgien uszkodzenie i choroby skóry stany zapalne tętnic i żył, skłonność do zakrzepów, żylaki, ostre zapalenia w obrębie brzucha, zaparcia w zapaleniu otrzewnej, skręt jelit, SM, choroba Parkinsona, miastenia ciąża, krwawienia,
|