POLITYKA SPOŁECZNA wykłady 2000 dr Tkaczuk

PRZEDMIOT, TEORIE I UWARUNKOWANIA POLITYKI SPOŁECZNEJ

polityka społ.

-treści teoretyczne

-praktyka

PS jako nauka - naukowa teoria oraz określenie metodologii i metod badawczych zajmujących się zagadnieniem potrzeb materialnych i duchowych człowieka (i grup społ) na okr. etapie rozwoju państwa i z uwzględnieniem geofizycznych i kulturowych uwarunkowań.

PS jako praktyka - mówi o działalności państwa i org. społ. w dziedzinie kształtowania warunków bytu i pracy zmierzających do optymalnego zaspokojenia indywidualnych i społ. potrzeb.

Co je łączy a co konfliktuje?

-teoria powinna podsuwać rozwiązania praktyce

-nie powinno być za dużo konfliktów (chyba, że teoria nie sprawdza się w praktyce)

CEL PS - przyczynianie się do powstawania postępu społ.

ZAKRES PRZEDMIOTOWY PS

PS jako nauka wyróżnia takie sfery jak:

-sferę bytu

-sferę niematerialną

-sferę psychospołeczną (potrzeba aktywności społ, satysfakcja z pracy itp.)

PS jako praktyka wyróżnia sfery:

-sfera pracy

-sfera dobrobytu

sfera kultury społ

-sfera ładu społ

DZIEDZINY PS

-polityka ludnościowa (wraz z pol. rodzinną)

-polityka zatrudnienia (wraz z pol. płac, warunków pracy, ochrony pracy)

-polityka mieszkaniowa

-polityka ochrony zdrowia

-polityka oświatowa

-polityka kulturalna

-polityka zabezpieczenia społ. i opieki społ

-polityka ochrony środowiska naturalnego

-polityka prewencji i zwalczania zjawisk patologii społ

TEORIE PS

1. TEORIE UMOWY SPOŁ

odpowiadają na pytanie dlaczego państwo musi przejmować na siebie różne obowiązki społ

1. koncepcja NOZICKA - teoria państwa minimalnego

zał. 1.każda jednostka posiada naturalne prawa i obowiązki 2.jeżeli te prawa mają się zmienić to musi istnieć przyzwolenie jednostki

-konkluzją jest stwierdzenie, że jednostki zrezygnują z części swych praw naturalnych w imię obrony innych

-autor jest zwolennikiem państwa minimalnego - min cedowanie uprawnień - bliskie koncepcji państwa nocnego stróża - przeciwnik państwa socjalnego

2. koncepcja RAWLSA - teoria zasłony niewiedzy

-autor stwierdza, że zasłona niewiedzy powoduje iż jednostki nie są w stanie ocenić co jest dla nich dobre a co nie

-w rezultacie są skłonne opierać się na pewnych zasadach ogólnych gwarantujących wszystkim członkom społ. sprawiedliwe uczestnictwo w korzyściach (np. obowiązek szkolnictwa)

3. koncepcja BUCHANANA - teoria powstania państwa i jego funkcji

-odwołuje się do społeczności pierwotnej (totalna dzicz - gwałty, kradzieże, zabójstwa)

-istnienie społ. anarchii wymusza zawarcie kontraktu z państwem co prowadzi do utworzenia instytucji respektujących przyjęte reguły

-państwo jest gwarantem bezp. związanego ze stanem posiadania (majątek, rodziny, życie)

4. koncepcja HAYEK'A - teoria państwowej polit. społ. (lata 60te)

-neguje monopol państwa w rozwiązywaniu kwestii socjalnych - jest wobec tego zwolennikiem tezy gdzie konkurencja powinna mieć miejsce w obszarze społ. co wymusza proponowanie rozwiązań pluralistycznych

2. TEORIE OSTATNICH 100 LAT

1. teoria ASYMETRII

-kwestia społ wyraża się poprzez asymetrię stos. społ., asymetrię interesów i asymetrię sił, które chcą te interesy zrealizować

-asymetria interesów rodzi w społ. nowe podziały

2. teoria NIERÓWNOŚCI

-zorganizowane potrzeby grup społ oraz konflikty stwarzane przez grupy interesu mają większe szanse uwzględnienia w systemie polit. od interesów jednostek

3. teoria SPRZECZNOŚCI SPOŁ.

-ukazuje nast., grupy sprzeczności społ:

1.między wzrastającym dobrobytem a zminiejszającym się zadowoleniem

2.między likwidacją starego a powstawaniem nowego ubóstwa

3.między zamierzeniami a rezultatami

4.że za coraz większą sumę pieniędzy kupuje się coraz mniej pewności i sprawiedliwości

4. teoria MESSNERA

-są dwie zasadnicze przyczyny występowania kwestii społ

1.ideologiczność 2.instytucyjność

5. teoria MÜLLERA

przedstawił program naukowy polityki socjalnej (rady jak prowadzić)

-przypominać niewygodne prawdy w społeczeństwie

-przygotowywać kompromisy

-mobilizować inicjatywy obywatelskie

-racjonalizować nieracjonalne postępowania

WKŁAD POLAKÓW W TEORIE

-KRZECZKOWSKI - koncepcja strukturalizmu - badanie struktur społ

-RYCHLIŃSKI - służebność PS

DOKTRYNY PS

1. liberalizm

2. socjalizm

3. katolicyzm

ad 1 LIBERALIZM

-cele:

1.dbałość o wolność jednostki

2.kwestia przywiązania do wart. prywatnej

3.kulturalne bogacenie się

-stwierdza się, że najlepsza moralnie jest ta działalność, która zmierza do maksymalnego zadowolenia największej liczby jednostek

-polityka społ jest traktowana jako oferta minimalizacji strat powodowanych protestami społ (doraźność działania - działamy gdy nas do tego zmusza społeczeństwo)

Odłamy:

-polityka empiryczna

-paternalizm

-koncepcja demokratyzacji polityki społ. (wyrównywanie szans drógą upowszechnienia własności)

ad 2 SOCJALIZM

-w definicji widać nastawienie na sprawy społ, ale różnie równość społ jest spostrzegana

Odłamy:

-socjalizm utopijny

-anarchizm (lub socjalizm bezpaństwowy)

-humanizacja polit. społ.

ad 3 KATOLICYZM

wpływ miały elementy:

-katolicyzm społ. (czynne rozw. problemów społ. przez księży)

-pierwsze encykliki społ (Rerum Novarum - koniec XIX w.)

-katolicki personalizm społ podkreślający znaczenie osoby w życiu społ oraz jej pierwszeństwo przed społeczeństwem

-encykliki II soboru watykańskiego (Mater et Magistra, Pacem in Terris)

-encykliki posoborowe (Laborem Exercens 1981)

Zasady:

1. dobra wspólnego

2. solidarności

3. pomocniczości

4. uczastnictwa (podnosząca potrzebę aktywności człowieka)

MIĘDZYNARODOWE UWARUNKOWANIA PS

1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - 1948 - ONZ - nie jest wiążący dla członków

2. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społ i Kulturalnych - 1966 - ONZ - obowiązkowe

3. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - 1966 - obowiązkowe - ONZ

4. Europejska Konwencja O Ochronie Praw Człowieka i Podst. Wolności - 1950 - Rada Europy

5. Deklaracja O Postępie Społ i Rozwoju - ONZ - 1969

6. Europejska Karta Społ - 1965 - Rada Europy

7. Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej - 1989 - UE

8. Konwencje Międzynarodowej org. Pracy - 1944 - MOP

9. Karta Praw Rodziny - 1983 - Watykan

10. Konwencja praw Dziecka - ONZ - 1989

11. Dokumenty Konferencji Bezpieczeństwa I Współpracy w Europie

KATEGORIE, WSKAŹNIKI i INSTYTUCJE PS

I Kategorie podst.

1. potrzeby

PS interesuje się:

1. rozpoznaniem nowych potrzeb człowieka

b) określeniem sposobów zaspokojenia najważniejszych z nich

Bada się na podst ankiet, spisów poziom życia ludności, budżety gosp domowych, budżet czasu pracy i czasu wolnego, stan zdrowia, dostępność do wykształcenia, warunki mieszkaniowe

Kategorie:

1.wg Maslowa (plus potrzeba poznawcza i potrzeba estetyczna)

2.wg Murraya - 27 potrzeb psychicznych człowieka np. unikanie urazu fizycznego, poniżania się, wyczynu, agresywności, żywienia się, zabawy, nabywania i takie tam głupoty

2. podział

przyporządkownie celów i efektów poszczególny podmiotom

PS interesuje się (z punktu widzenia podmiotu):

1.człowiekiem 2.gosp domowym 3.rodziną itp.

Oraz jak w miarę podziałów wyglada sytuacja tych podmiotów

Występują tu różne opcje od egalitaryzmu do liberalizmu (PS ma być gdzieś pomiędzy)

3. konsumpcja

1. bezp akt spożycia

2. proces złożony z działań i zachowań człowieka zmierzających do bezp lub pośr zaspokajania potrzeb

3. faza reprodukcji społ (po prod i podziale)

PS interesuje:

1. wolumen konsumpcji

2. struktura konsumpcji

3. wartość użytkowa dóbr i usług

4. formy i stopień zróżnicowania dostępu do konsumcji

5. wzbogacanie i racjonalizacja modelu konsumcji

4. dobrobyt

1. dobrobyt gospodarczy (materialny) - stopień zaspokajania potrzeb ludności

2. dobrobyt społeczny - stopień zaspokajania całości potrzeb

Dobrobyt gosp. jest wymierny, społeczny nie bardzo :-). Dobrobyt społ to nie suma dobrobytów jednostkowych.

5. jakość życia

Podobna do dobrobytu ale...

Różnice:

1. pojęcie ściśle nie definiowalne (bo wlicza się warunki otoczenia, subiektywne odczucia, zadowolenie itp.)

2. wysoki poziom dobrobytu nie przesądza automatycznie o wysokiej jakości życia

JŻ zawiera:

1. poziom i zadowolenie z konsumpcji

2. stan i jakość infrastruktury bytowej, komunalnej i społ

3. satysfakcja z korzystania z dóbr przyrody

4. dobry stan zdrowia

5. osiągnięcie dostępnych danej jedn celów społ, zawodowych i rodzinnych

6. powiązanie dążenia do być z dążeniem do mieć ;-))))) !

6. styl życia

przy danym poziomie dobrobytu i jakości życia istnieją sposoby życia i to interesuje PS, a jakże!

SŻ określają:

1. sposób odżywiania się

2. sposób podejścia do dóbr konsumpcyjnych

3. sposób spędzania wolnego czasu

4. sposób podejścia do nauki i kształcenia

5. sposób ochrony zdrowia swojego i innych

II Kategorie swoiste -wymyślone przez PS

1. minimum socjalne - suma środków umożliwiających w min stopniu na zaspokajanie potrzeb okr typu na poziomie uznanym za niezbędny na danym etapie rozwoju kraju

2. minimum egzystencji - suma środków pozwalających na fizyczne przeżycie

3. płaca minimalna - kwota poniżej której nie wolno opłacać pracownika na pełnym etacie

4. wskaźniki społ

5. infrastruktura społ - budowle, wyposażenie, kadra w zakresie zaspokajania potrzeb edukacji, kulturalnych, naukowych, ochrony zdrowia, sportu, turystyki i innych

6. zabezpieczenie społ - całokształt srodków i działań za pomocą których państwo stara się zabezpieczyć swych obywateli przed różnymi zagrożeniami

7. pieniężne wskaźniki społ

8. planowanie społ - celem może być stwarzanie podstaw do podejmowania decyzji przez podmioty polit-społ w zakresie niektórych zagadnień społ i gosp

9. kwestia społ - występowanie w skali świata, kraju lub regionu istotnego problemu nękającego duże grupy ludności które zagraża szerszym zbiorowościom; powoduje deformacje w rozwoju społ i rodzi oczekiwania na złagdzenie lub likwidację

10. świadczenia społ - pieniężne (wypłaty nie będące ekwiwalentem za pracę) lub część wartości strumienia dóbr i usług, które nabywa konsument bezpłatnie lub za częściową odpłatnością

POLITYKA LUDNOŚCIOWA

szerokie ujęcie: uwzględnianie różnorakich uwarunkowań religijnych, społ, ekonom, kulturowych, a także różnych form ruchu ludności

wąskie ujęcie: polityka demograiczna

Pol Ludn to system świadomych przedsięwzięć, których celem jest wywołanie porządanych zmian w rozwoju i ruchu ludności

ROLA PROGNOZ DEMOGRAFICZNYCH w kształtowaniu PL nie może być doraźna i krótkookresowa; długi okres wymaga prognoz, przewidywania

TYPY PL

-polityka pronatalistyczna - zmierza do wzrostu liczby ludności przez wzrost liczby urodzeń

-polityka antynatalistyczna - ma za zadanie redukcję przyrostu (ograniczenie)

-polityka neutralna / umiarkowana - zachowanie istniejącej sytuacji ilościowej

Typ zależy od sytuacji

ETAPY PL W POLSCE PO 1945

-1945-1955 -znaczący przyrost naturalny przy udziale mniejszej (znacząco) liczby ludności

-1956-1970 -ograniczenie liczby urodzeń

-1971-1981 -wzrost liczby urodzeń

-lata 80te -stabilizacja poziomu urodzeń

-lata 90te -deklarowana polityka pronatalistyczna ale nawet ujemny przyrost naturalny (98); nie najlepsze prognozy

INSTRUMENTY PL

1.administracyjno-prawne (nakazy, zakazy - mało skuteczne) np.

-akty prawne promujące prod. oraz sprzedaż środków antykoncepcyjnych (bądź zakazujące)

-wprowadzenie zakazu lub ogr. zgody na aborcję

-określenie minimalnego wieku zawarcia małżeństwa

-akty prawne określające możliwości i warunki uzyskania rozwodu

-ochrona prawna kobiety ciężarnej

-rozw. prawne z zakresu prawa do przerw w pracy w związku z dzieckiem (urlop macierzyćski, opiekuńczy, wychowawczy)

2.ekonomiczne (jeżeli mają być skuteczne to trzeba zbadać wrażliwość na nie) np.

-wysokość zasiłku macierzyńskiego

-zasiłki rodzinne na dzieci

-zasiłki z tytułu urodzenia dziecka

-zasiłki wychowawcze i warunki ich przyznawania

-ulgi na rzecz rodzin wielodzietnych

-dofinansowanie żłobków, przedszkoli

-zasiłki na dzieci chore i kalekie

-preferencje mieszkaniowe dla rodzin wielodzietnych

-stypendia dla dzieci i młodzieży

3.wychowawcze np.

-zabieganie o wyższy prestiż społ macierzyństwa i rodziny wielodzietnej

-prowadzenie wychowania seksualnego w ramach zajęć szkolnych

-dostęp do literatury z dziedziny życia w rodzinie

PROCESY MIGRACYJNE - tym sposobem zmiany możemy osiągnąć szybciej (zwiększenie - poprzez zachęcanie do osiedlania; zmniejszenie - poprzez zniechęcanie do osiedlania)

WSPÓŁCZESNE PROCESY LUDNOŚCIOWE

-kwestia umieralności i czasu przeciętnego trwania życia

-zmiany wielkości rodziny i kwestia kontroli urodzeń

-wzrost liczby ludności a napięcia społ i gosp

-zmieniające się warunki bytowe ludności

-zasoby terytorialne i żywnościowe a liczba ludności

-mobilność przestrzenna

POLITYKA RODZINNA

całokształt norm prawnych, działań i środków przeznaczonych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla rodziny tzn.

-powstania

-prawidłowego funkcjonowania

-spełnienia podst, społ ważnych ról

CELE PR

1. zapewnienie rodzinie i jej członkom ogólnych warunków zaspokajania potrzeb mieszkaniowych i bytowych

2. sprzyjanie osiągania odp. poziomu prokreacji

3. zapewnienie warunków kształcenia młodego pokolenia

4. równości startu zaodowego i życiowego

5. tworzenie warunków do łączenia ról społ i rodzinnych

6. oddziaływanie na kształtowanie pożądanego układu stosunków w rodzinie

7. spełnianie roli czynnika interweniującego

PODEJŚCIA TEORETYCZNE I IDEOWE DO PR:

1. podejście globalne

(obserwuje procesy na świecie i z tego czerpie konsekwencje)

2. podejście społ. nauki kościoła katolickiego

(zakłada, że rodzina nie dysponuje wszystkimi środkami nieodzownymi do realizycji celów i trzeba ją wspomagać)

3. podejścia na zasadzie solidaryzmu społ

(wskazuje, że rodzice którzy podjęli się trudu wychowania dzieci zasługują na względy socjalne)

4. podejście skrajnie liberalne

(żadnych form interwencjonizmu bo groźba deformacji rodziny)

5. podejście oparte na fundamencie praw rodziny

(stwierdza że PR chroni jednocześnie osobę ludzką i społeczeństwo)

6. prawa dziecka wyznaczające zakres PR

7. podejście oparte na zasadzie koncepcji postępu cywilizacyjnego

(państwo przejmuje coraz większy zakres funkcji rodziny)

8. podejście demograficzne

(wskazuje iż rozwój gosp wymaga wpływania na rozwój demograficzny a to kieruje uwagę na rodzinę i polit. rodz.)

9. podejście funkcjonalne

(wskazuje na konieczność ograniczania wwpływu na rodziny zjawisk szkodliwych i wzmacnianiu wpływów pozytywnych)

10. podejście konserwatywno-pragmatyczne

(działania na rzecz poprawy sytuacji jednostki działają też na poprawę sytuacji rodzin)

11. podejście biurokratyczno-fiskalne

(poszukiwanie oszczędności w finansach pobl. metodó na oślep na czym najczęście traci PR)

OKREŚLENIE FUNKCJI RODZINY

-materialno-ekonomiczna

-opiekuńczo-zabezpieczająca

-prokreacyjna

-seksualna

-legalizacyjno-kontrolna

-socjalizacyjna

-klasowa

-kulturalna

-rekreacyjno-towarzyska

-emocjonalno-ekspresyjna

-produkcyjna

-zarobkowa

-gospodarczy

-usługowo-konsumpcyjna

ZRÓŻNICOWANIE RODZIN - KLASYFIKACJA

-wg dochodu

-wg środowiska

-wg kryt. społecznego

-wg zawodu

-wg fazy rozwoju rodziny

-wg składu rodziny

-wg zagrożenia patologiami

itp.

WG FAZY ROZWOJU RODZINY

1. małżeństwo - pierwsze dziecko

2. powiększanie się rodziny

3. okres stabilizacji liczebności rodziny

4. zmniejszanie się rodziny

5. wyjście dzieci - śmierć małżonka

11

POLITYKA SPOŁECZNA wykłady 2000

---