Teoria polityki społecznej

(1)

Polityka społeczna jako dyscyplina naukowa i działalność praktyczna. Miejsce teorii polityki społecznej wśród nauk społecznych - dyskusja nad statusem dyscypliny. Kwestie społeczne jako przedmiot polityki społecznej.

Polityka społeczne - sfera aktywności władzy publicznej, której przedmiotem są potrzeby jednostek i proces ich zaspokajania a istotą jakieś postępowanie wobec różnic społecznych.

Nauka - to społeczna działalność ludzi, mająca na celu obiektywne i adekwatne poznanie rzeczywistości. Każdy kto uprawia naukę dąży - w sposób zamierzony - do coraz doskonalszego odzwierciedlenia cech i prawidłowości rządzących rzeczywistością.

Polityka społeczna jest nauką praktyczną.

Nauki praktyczne - wykorzystują dorobek nauki dla przekształcania świata w imię godnych tego celów (pytania charakterystyczne: „Co robić, by przeprowadzić zmianę w jakiejś dziedzinie życia społecznego).

Polityka społeczna wykorzystuje narzędzia badawcze i korzysta z innych dyscyplin naukowych (prawo, psychologia, pedagogika, socjologia, ekonomia) - cechuje ją interdyscyplinarność.

Cel polityki społecznej jest rozumiany różnie:

polityka społeczna to:

1. przekształcanie struktur społecznych (żeby osiągnąć postęp społeczny - definicja Kruczkowskiego)

2. kreowanie postępów społecznych (tu też zgoda na przebudowę struktur - def. Daneckiego)

3. łagodzenie skutków nierówności społecznej.

Kwestie społeczne charakteryzuje:

1) szczególna dotkliwość dla potencjału osobowego społeczeństwa,

2) są następstwem sposobu, w jakim funkcjonuje społeczeństwo (tj. niedostosowanie do potrzeb indywidualnych i zbiorowych),

3) nie są możliwe do rozwiązania siłami pojedynczych grup społecznych.

Kwestie społeczne charakteryzują się występowaniem na masową skalę skrajnie trudnych sytuacji w życiu kraju i rodzi, utrwalającym się upośledzeniem poszczególnych środowisk, piętrzącymi się konfliktami zakłócającymi funkcjonowanie społeczeństwa.

U podłoża kwestii społecznych leżą takie sposoby regulowania życia zbiorowego, które godzą w uczciwość zaspokajania podstawowych potrzeb znacznej części społeczeństwa.

Kwestia społeczna: ubóstwa, edukacyjna, bezrobocia, mieszkaniowa, zdrowia, pracownicza, ekologiczna, czasu wolnego i wypoczynku, problemy ludnościowe .

(2)

Modele polityki społecznej (T. Szumlicz, M. Księżopolski)

Zastosowania ujęć modelowych w badaniach porównawczych.

Modele polityki społecznej wg Mirosława Księżopolskiego ( oparł swoją klasyfikację na podstawie poglądów R. Titmuss i Esping-Andersen mającej związek z liberalizmem)

1. Marginalny (rezydalny) model pol. społ. - realizacja polityki społecznej jest przedsięwzięciem ubocznym (na małą skalę). Potrzeby obywateli są zaspokajane przez rynek prywatny i rodzinę, a nie państwo. Istotna jest rola NGO's. Gdy mechanizmy te zawodzą może wkroczyć polityka społeczna, ale jako rozwiązania doraźne. Realizowany np. w USA i W. Bryt.

Titmuss - oparł swoje poglądy na podstawie relacji między polityką społeczną a gospodarką rynkową.

2. Motywacyjny (korporacyjny, służebny) model pol. społ. - polityka społeczna ma szerszy zakres. Opuszcza się większą ingerencję państwa, z tym, że polityka społeczna powinna wspierać rozwój gospodarczy, stanowić dodatek do gospodarki, służyć rozwojowi gospodarki. Model ten koncentruje się na ludziach pracujących (udział człowieka w społecznym podziale pracy). Szczególna rola instrumentów polityki społecznej dotyczy rozwiązań ubezpieczeniowych. Funkcjonowanie tego modelu jest kształtowane przez lojalność klasową i grupową. Słowo „korporacyjny” pokazuje, że wysokość przyznawanych świadczeń zależy od przynależności korporacyjnych (zawodowych). Realizowany np. w Niemczech, Francji, Belgii.

3. Instytucjonalno-redystrybucyjny model pol. społ. - polityka społeczna uważana jest za integralną instytucję w ramach danego społeczeństwa. Gwarantuje powszechny dostęp do świadczeń i usług, opierając się głównie na kryterium potrzeb. Instytucje publiczne są odpowiedzialne za dobrobyt jednostki, a nie sama jednostka czy korporacja.  W modelu tym zakłada się pełnienie przez politykę społeczną funkcji redystrybucji dochodów. Redystrybucja - przez rozbudowany system podatkowy, jest konieczna by zasilać rozbudowaną sferę instytucji publicznych. System podatkowy ma prowadzić do redystrybucji dochodów. Realizowany jest w krajach skandynawskich: Dania, Norwegia, Szwecja.

W ostatnich latach sukces gospodarczy odniosły kraje dalekiego wschodu. Wywodzi się od nich model konfucjański.

Konfucjański model pol. społ. - ważna jest tu wolność gospodarcza a mniej ważna wolność jednostki. Ważna jest przynależność do wspólnoty oraz prawa i obowiązki, jakie z tej przynależności wynikają. Potrzeby socjalne są zaspokajane na wyższym poziomie przez te wspólnoty (np. zakład pracy, wspólnota terytorialna, rodzina). Państwo się mało dokłada.

Śródziemnomorski model pol. społ. - istotna jest rola wspólnot terytorialnych i organizacji kościelnych. Występuje w krajach południowej Europy.

Państwowo-Biurokratyczno-Kolektywistyczny model pol. społ. - państwo jest tu monopolistycznym podmiotem polityki społecznej. Charakterystyczne jest też to, że polityka państwa jest nie tylko związana w redystrybucją podatków, ale też w fazie produkcyjnej (czyli przedkonsumpcyjnej). Jest tu pełne zatrudnienie i związanie świadczeń z pracą. Świadczenia należą się tym, którzy pracują. Jest dominująca rola usług socjalnych (edukacyjnych, zdrowotnych, kulturalnych), rzeczowych nad pieniężnymi.

Modele polityki społecznej wg T. Szumlicza

1. Ratownictwa, interwencji społecznej - w modelu tym polityka społeczna koncentruje się na usuwaniu negatywnych zjawisk i rozładowania napięć społecznych - kategoria - luka socjalna, niezaspokojenie podstawowych potrzeb.

2. Antycypacji społecznej - dominują działania uprzedzające pojawienie się sytuacji negatywnych (głównie ubezpieczenia społeczne, świadczenia zaopatrzeniowe i opiekuńcze) - kategoria - ryzyka socjalne.

Ryzyko socjalne - pojęcie charakterystyczne dla ubezpieczeń. Dla samej jednostki ryzyko nieokreślone, ale w dużej skali możliwe do określenia. Dlatego powstają fundusze na ewentualne ryzyko socjalne (dysponują środkami zbieranymi w postaci składek).

3. Dystrybucji społecznej - kształtuje się dostęp do dóbr i usług z uwzględnieniem preferencji społecznych - kategoria - konsumpcja społeczna.

Charakterystyczny dla polityki koncentrującej się na produkcji usług socjalnych.

4. Integracji społecznej - jest tu świadome kierowanie, utrwalanie czynników integrujących, jak i eliminowanie bądź neutralizowanie czynników dezintegrujących wybrane społeczności - kategoria - struktura społeczna.

Zwraca uwagę na procesy marginalizacji, wykluczenia społecznego. Polityka społeczna ma ich przywrócić do społeczeństwa oraz zapobiegać wykluczeniu.

(3)

Geneza i ewolucja współczesnej polityki społecznej. Idee pomocy człowiekowi w perspektywie historycznej. Przesłanki i motywacje kształtującej cele i instrumenty polityki społecznej. Etapy ewolucji polityki społecznej w społeczeństwie przemysłowym.

Etapy rozwoju:

1803 - pierwsze ustawy dotyczące ochrony pracy kobiet i dzieci (Anglia).

Etapy rozwoju zabezpieczenia społecznego

I

Schyłek XIX w. - reformy Bismarcka

- 1883 r. - wprowadzono przymusowe ubezpieczenia chorobowe;

- 1884 r. - ubezpieczenia dotyczące wypadków przy pracy

- 1889 r. - emerytalne (reformy)

Cechy charakterystyczne - wkroczenie państwa w stosunki społeczne poprzez organizowanie ubezpieczeń społecznych. Był to element walki z ruchem robotniczym. Miały zapewnić stabilizację.

Reforma ta wyszła z kręgów konserwatywnych. Nie przyświecały jej cele humanitarne, ale miały na celu walkę polityczną.

Kilkanaście lat później w krajach anglosaskich reformy też przeprowadzono, ale o innym charakterze.

II

Rządy liberałów w Anglii 1906 - 1914

Rządy te charakteryzowały się następującymi zmianami:

- wprowadzenie rozwiązań o charakterze zaopatrzeniowym (a nie ubezpieczeniowym). Zapoczątkowany zostaje system renty socjalnej - finansowany bez związku ze składkami, świadczenia bezskładkowe.

- ubezpieczenia od bezrobocia

- zalążki narodowej służby zdrowia.

Motywem wprowadzania tych świadczeń była niewydolność systemu opieki społecznej.

III

1919 - powstanie na mocy traktatu Wersalskiego Międzynarodowej Organizacji Pracy:

- zapobieganie dumpingowi socjalnemu

- tworzy się w tym okresie wyspecjalizowana państwowa administracja socjalna w postaci np. ministerstw pracy.

- rozszerza się zakres podmiotowy ubezpieczeń społecznych.

IV

1923 - 1933 (kryzys lat '30) - spadek produkcji, bezrobocie, obniżenie poziomu życia. Okazywały się niewydolne nawet rozwiązania ubezpieczeniowe. Zaczęto poszukiwać nowych rozwiązań.

Pojawiły się zalążki kształtującego się nowego typu państwa - Welfare State.

J. M. Keynes - ekonomista zajmujący się przeciwdziałaniem kryzysów gospodarczych - opowiadał się za ingerencją państwa w politykę gospodarczą i społeczną.

Zwiększenie popytu przez :

- zwiększenie zatrudnienia

- rozbudowę świadczeń socjalnych

Welfare state - państwo dobrobytu, państwo bezpieczeństwa socjalnego (państwo opiekuńcze).

V

Plan W. Beveridge'a - 1942 r.

Plan ten zakładał:

- rozwój ubezpieczeń

- pełne zatrudnienie

- narodowe służba zdrowia - powszechna, finansowana z budżetu

Od 1950-1973/75 r. - to okres stałej ekspansji polegający na wzroście wydatków socjalnych.

W państwie Welfare State świadczenia socjalne nie tylko dla klasy robotniczej, ale dla całego społeczeństwa.

Przyczyny deficytu budżetów państwowych: nadmierna ingerencja państwa w sferę spraw społecznych.

Wycofano się państwa z dziedzin polityki gospodarczej i społecznej i wprowadzenie prywatyzacji - Tucker w Anglii, Reagan w USA.

Hayek i Freedman - spór o przyczyny deficytu przez welfare state.

Rola rynku i rola państwa.

Pojawia się element struktury społecznej - lata '80 XX w. :

- następuje spadek liczbowy klasy robotniczej w społeczeństwie

- spadek znaczenia związków zawodowych - słabnie znaczenie siły społecznej, które były promotorami przemian

- wzrasta znaczenie klasy średniej - uważa się, że potrzeby w zakresie bezpieczeństwa socjalnego mogą zaspokoić korzystając z prywatnych ubezpieczeń (a nie ze świadczeń - welfare state).

(4)

Welfare State - geneza, rozwój, schyłek. Koncepcje teoretyczne i rezultaty praktyczne. Spory o przyszłość welfare state - zarys stanowisk.

Welfare State - państwo o demokratycznym systemie politycznym, gwarantujące szeroki zakres praw socjalnych wszystkim obywatelom poprzez oddziaływanie na mechanizmy i społeczne konsekwencje gospodarki zorganizowanej na zasadach wolnego rynku.

Początki:

Współczesne formy aktywności państw w dziedzinie polityki społecznej pojawiły się w II poł. XIX w.

Szybkie uprzemysłowienie i gwałtowna urbanizacja doprowadziły do tego, że rodziny i lokalne społeczności nie mogły już zaspokajać podstawowych potrzeb, a wobec nieskuteczności rynku w tym względzie państwo zaczęło odgrywać większą rolę. Masowe ubóstwo i zły stan zdrowia publicznego rodziły obawy o kondycję całego narodu i jego zdolności do wojny i międzynarodowej konkurencji. Wszystko to zaowocowało zwiększoną aktywnością państwa w nowych obszarach. W latach 1880-1914 w większości krajów europejskich wprowadzono ubezpieczenia społeczne (wypadkowe, chorobowe i na starość). Wydatki społeczne państw europejskich w tym okresie nie przekraczały 3% PKB. Konsekwencje dwóch wojen światowych, wielkiego kryzysu lat 30 oraz coraz większa akceptacja dla idei praw socjalnych spowodowały, że aktywność państwa znacznie wzrosła. Poszerzano zakres przedmiotowy i podmiotowy ubezpieczeń społecznych a jedynym z podstawowych celów polityki gospodarczej stało się pełne zatrudnienie.

W połowie lat 70 wydatki społeczne państw Europy Zachodniej osiągnęły już 20% PKB.

Kłopoty gospodarcze lat 70 związane m. in. z gwałtownym wzrostem cen ropy naftowej i rozpadem systemu finansów międzynarodowych (ustanowiony po II wojnie światowej przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy) sprawiły, zaczęto kwestionować korzyści płynące z rozbudowanej państwowej regulacji mechanizmów gospodarczych i hojnego systemu świadczeń społecznych.

Starzenie się społeczeństw oraz globalizacja były też czynnikami, które doprowadziły w wielu krajach do mniej lub bardziej radykalnych reform mających na celu m. in. ograniczenie wysokości oraz zwiększoną kontrolę racjonalności  wydatków państwa na programy polityki społecznej.

R. Nozick, J. Rawls - „Teoria sprawiedliwości” - podstawową rolę przypisują wolności.

„zasłona niewiedzy” (określił ją Rawls) - dokonywanie wyboru, ale nie wiadomo jak w danym państwie (socjalnym czy minimalnym) będzie wyglądać nasza sytuacja.

 U Rawls'a - ważna jest nie tylko wolność, ale i sprawiedliwość (tzn. państwo nie ogranicza wolności obywateli, ale opiera się też na sprawiedliwości). Nie wszyscy muszą być równi, ale muszą mieć równe prawo do awansu. Ten, który ma w państwie najgorzej powinien mieć i tak lepiej niż w innym systemie, który mógłby wybrać. Tzn. jest zagwarantowane minimum potrzeb (minimum socjalne, gwarantowany dochód).

(5)

Podmioty i instrumenty działania polityki społecznej. Państwo jako główny podmiot polityki społecznej. Przemiany w systemie podmiotów polityki społecznej w okresie transformacji ustrojowej - pluralizm instytucjonalny, rola rynku w sferze socjalnej, organizacje trzeciego sektora.

Podmioty - ludzie tworzący, kształtujący i realizujący politykę społeczną.

W tym znaczeniu wyróżniamy 4 klasy podmiotów.

1) twórców

2) reformatorów

3) obrońców status quo

4) realizatorów polityki społecznej.

Dominującą formą aktywności podmiotów są działania w jakimś celu czyli organizacja.

Za podmioty uznaje się głównie państwo i/lub wyspecjalizowane w zakresie polityki społecznej części składowe (np. poszczególne ministerstwa czy fundusze celowe), czyli władzę publiczną (państwo) i jej organy, ale też organizacje pracodawców i pracowników, organizacje społeczne, partie polityczne.

Współcześnie działające podmioty wykształciły się w wyniku ewolucji sięgającej początków państwa kapitalistycznego. Najistotniejszą rolę odgrywa państwo - obejmuje całą ludność kraju. Państwo formułuje - zawarte w ustawach - generalne cele, wartości i zasady polityki społecznej, umożliwia redystrybucję dochodów przez świadczenia społeczne, tworzy bazę materialną, organizacyjną i kadrową dla realizacji zadań polityki społecznej (np. poprzez tworzenie infrastruktury społecznej i organizowanie służb społecznych).

Cele, wartości i zadania polityki społecznej realizowane są także w skali światowej. Są więc też ponadpaństwowe podmioty polityki społecznej - ONZ i podmioty realizujące politykę społeczną w UE.

Organizacje pozarządowe - zajmują się zaspokajaniem określonych potrzeb, uczestniczą w politycznym procesie podejmowania decyzji dotyczących polityki społecznej.

Organizacje pozarządowe - inaczej organizacje non profit lub organizacje trzeciego sektora.

Wyodrębnia się 3 typy organizacji non profit:

1) organizacje użyteczności publicznej - ukierunkowane na rzecz dobra wspólnego

2) organizacje zaspokajające potrzeby własnych członków

3) organizacje użyteczności wzajemnej

Organizacje wymienione w pkt. 2 i 3 - służą interesom zrzeszonych, stosują nacisk jako główny instrument realizacji celów statutowych.

Trzy formy prawne dla samorządnych organizacji

- stowarzyszenia

- fundacje

- inne organizacje działające na podstawie odrębnych ustaw.

NGO

QUANGO (Qua NGO)

GONGO                                                                                    BONGO               

Government zakładane przez biznes

(organizacje wspierane i zarządzane          (głównie służy poprawie przez władze publiczne wizerunku danej firmy                                                                

                                                                                                          biznesowej)

Welfare pluralizm - pluralizm instytucjonalny - wśród podmiotów polityki społecznej, znacznie nabierają NGO's . Państwo daje im większe pole do popisu, ale preferuje NGO's, które działają nie dla zysku.

Market pluralizm - zwiększanie znaczenia organizacji, które rywalizują z innymi podmiotami (wzrasta rola czynnika profesjonalnego i czynnika kontroli podmiotu zlecającego usługi).

(6)

Instrumenty prawne, ekonomiczne i kadrowe a style działania polityki społecznej. Koncepcje człowieka, społeczeństwa a strategie działania i style realizacji polityki społecznej.  Role społeczne pracowników socjalnych.

Instrumenty prawne to ustawodawstwo społeczne:

- prawo pracy i rynek pracy

- ustawodawstwo dotyczące zabezpieczenia społecznego

- prawo rodzinne

Instrumenty ekonomiczne to świadczenia społeczne.

Świadczenia społeczne to środki pieniężne + dobra (tj. rzeczy) + usługi, które służą zaspokajaniu potrzeb indywidualnych, ale finansowane są ze środków publicznych.

Źródłem finansowania są :

- składki z ubezpieczeń społecznych

- podatki pośrednie i bezpośrednie

- środki pochodzące z częściowej odpłatności (np. w służbie zdrowia)

- zakładowe fundusze socjalne.

Instrumenty instytucjonalne tj. infrastruktura społeczna - to ogół urządzeń i instytucji publicznych świadczących usługi w takich sferach jak: ochrona zdrowia, oświata i wychowanie, kultura, pomoc społeczna, rekreacja i kultura fizyczna.

Ze środków publicznych muszą być utrzymywane m. in. : szkoły, przedszkola, domy kultury, szpitale, muzea, kina, przychodnie, uczelnie.

Instrumenty kadrowe - to ludzie, którzy świadczą usługi społeczne i decydują o przyznaniu dóbr ekonomicznych potrzebującym, którzy stanowią i stosują, którzy informują, wychowują, uczą i radzą. To także ci, którzy decydują i kierunkach polityki społecznej, polityków, parlamentarzystów, samorządowców; oraz ci, którzy świadczą profesjonalne usługi dla konkretnych ludzi - służby społeczne - np. nauczyciel, pedagog, lekarz, rehabilitant, inspektor pracy, doradca zawodowy, doradca ubezpieczeniowy, pracownik socjalny.

Kto płaci za świadczenia społeczne:

1) budżet centralny i lokalne

2) fundusze celowe

- składkowe - Fundusz Ubezpieczeń Społecznych FUS

- nieskładkowe - fundusz alimentacyjny, PFRON, fundusz kombatantów

3) zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Style realizacji polityki społecznej - specyficzny zestaw instrumentów polityki społecznej.

Specyficzny, bo dopasowany do tych cech adresatów programu, które są przyczynami niepożądanych zachowań.

Trzeba brać pod uwagę, dlaczego ludzkie zachowania odbiegają od tego, co pożądane, tj. czy przyczyny negatywnych zachowań tkwią głównie w samych ludziach (nie chcą, nie potrafią), czy w ich sytuacji społecznej (nie mogą ze względu na bariery uniemożliwiające realizację zachowań, które chciałoby się i umiało realizować).

Wyróżnia się 4 style realizacji polityki społecznej.

1) Liberalny - skuteczny, gdy problemem adresatów programu jest to, że nie mogą oni zrealizować swych zamierzeń, że na ich drodze pojawiły się bariery. Działania w tym stylu dają wolność jednostkom, wyrażając zaufanie do ich kompetencji.

2) Opiekuńczy - stosowany tam, gdzie głównym powodem braku zachowań pożądanych jest brak umiejętności i możliwości (ludzie nawet jeśli chcą, to nie potrafią i nie mogą, jeżeli zaś nie chcą to dlatego, że nie mogą - wynika to z rezygnacji). Adresaci programów opartych na tym stylu traktowani są jako ludzie - w pewnym sensie niepełnosprawni, wymagający wsparcia przejściowego lub trwałego.

3) Bodźcowy - zakłada, że ludzie potrafią i mogą wstrzymać się od zachowań niepożądanych, ale nie chcą, zaś zachowanie sprzeczne z ich chęciami można od nich uzyskać oferując w zamian jakieś cenione korzyści.

4) Rygorystyczny - zestaw instrumentów dopasowany do założenia, że adresaci programu potrafią i mogą, ale nie chcą wstrzymać się od zachowań potępianych. Pozbyć ich zachowań niepożądanych można jedynie pod presją strachu przed dolegliwymi sankcjami.

Pracownik socjalny - należy do niego diagnozowanie sytuacji obsługiwanych przez nich klientów i całych środowisk - diagnoza warunków życia rodzin, ich reakcji na pomoc, sposobów działania i współdziałania instytucji uczestniczących w programach pomocy, skutków tych programów. Musi też być doradcą swojego klienta, radzić mu co robić z własnym życiem w taki sposób, żeby zostały przyjęte z ufnością i zapoczątkowały u klienta proces samodzielnego myślenia o własnym losie.

Pracownicy socjalni mogą oceniać ujawniające się skutki państwowej polityki społecznej.

(8-9)

Współczesne spory o rolę polityki społecznej w sposobie społeczeństwa informacyjnego i globalizacji (Fukuyama, Giddens, Thurow).

Francis Fukuyama

Konsekwencje społeczeństwa informacyjnego Fukuyama nazwał wielkim wstrząsem.

Społeczeństwo takie będzie wytwarzać więcej równości i wolności. Załamuje się prawo i porządek.

Następuje: - kryzys rodzinny, spadek przyrostu naturalnego, rozwody, samotne rodzicielstwo, spadek zaufania do instytucji, wzrost nieufności do innych ludzi, przestępczość.

To wszystko wiąże się wg Fukuyamy z zanikaniem kapitału społecznego.

Kapitał społeczny - to zespół nieformalnych wartości i norm, które uznają członkowie danej grupy i umożliwiają im współpracę (normy te muszą posiadać takie cechy jak prawdomówność i wywiązywanie się z obowiązków).

Mierzenie kapitału społecznego:

- mierzenie przynależności do grup

- uczestnictwo w życiu społecznym

- czytelnictwo gazet

- badanie czasu wolnego

- badania sondażowe.

Można też stosować pomiar negatywny (jeśli zanika kapitał społeczny, to można to mierzyć przez negatywne zaburzenia np. przez wzrost przestępczości, rozpad rodziny, niepłacenie podatków, używanie narkotyków).

Wg Fukuyamy istnieją dwa rodzaje polityki społecznej dla rozbudowy kapitału społecznego:

- wzmocnienie funkcji represyjno-kontrolnych

- przez edukację.

Giddens - czyli polityka trzeciej drogi

Koncepcja III drogi jako odnowa socjaldemokracji pojawił się już w latach '50 jako droga między socjalizmem a kapitalizmem.

założenia klasycznej socjaldemokracji (starej lewicy)

Założenie Nowej Prawicy (neoliberalizm)

1) silne zaangażowanie państwa  w życie społeczne i gospodarcze 2) supremacja państwa nad społeczeństwem obywatelskim 3) kolektywizm 4) keynesowskie regulowanie popytu oraz korporatyzm 5) ograniczona rola rynku - gospodarka mieszana lub socjalna, pełne zatrudnienie 6) silny egalitaryzm 7) powszechne państwo socjalne opiekujące się obywatelami (od kolebki po grób) 8) linearna modernizacja (liniowa modernizacja) prowadząca w jednym kierunku - do demokratycznego socjalizmu 9) internacjonalizm

1) minimalne ingerencje rządu 2) autonomiczne społeczeństwo obywatelskie - niezależne od rządu 3) fundamentalizm rynkowy 4) autorytaryzm moralny i silny indywidualizm w sferze ekonomicznej 5) rynek pracy oparty na tych samych zasadach co inne rynki 6) dopuszczenie nierówności 7) państwo opiekuńcze jako siatka bezpieczeństwa 8) teoria realistyczna ładu międzynarodowego 9) tradycyjny nacjonalizm

Wspólne: niska świadomość edukacyjna, ; przynależność do świata dwubiegunowego.

Trzecia droga ma być gdzieś po środku  tych obydwu założeń.

Wartości III drogi wg Giddensa to:

1) równość

2) ochrona słabych

3) wolność jako autonomia

4) nie ma praw bez obowiązków

5) nie ma autorytetu bez demokracji

6) kosmopolityczny pluralizm - otwartość, wielokulturowość

7) filozoficzny konserwatyzm - pragmatyczne podejście do radzenia sobie ze zmianą

Program III drogi - tj. program realizacji tych wartości

1) radykalne centrum

2) nowe państwo demokratyczne

3) państwo bez wrogów

4) aktywne społeczeństwo obywatelskie

5) demokratyczna rodzina

6) nowa gospodarka mieszana - chodzi o partnerstwo podmiotów publicznych i prywatnych

7) równość jako włączenie

8) pozytywny system świadczeń socjalnych - pozytywne zabezpieczenie społeczne tj. sama jednostka finansuje system zabezpieczenia społecznego, a zabezpieczenie wzmacnia motywacje i tworzenie bogactwa

9) państwo inwestycji społecznych - tj. nie tylko państwo realizuje politykę społeczną, ale też sektor prywatny, NGO's, społeczność lokalna

10) kosmopolityczny naród i kosmopolityczna demokracja - chodzi o naród bardziej otwarty, gdzie jest wielokulturowość. Zaś kosmopolityczna demokracja to demokracja w skali światowej, a nie dotyczące pojedynczych państw. Na procesy globalizacji wpływa poprzez decyzje światowe.

W koncepcji Giddensa jest aprobata krytyki państwa welfare state z pozycji liberalnej.

Lester Thurow (przyszłość kapitalizmu)

Nowe stosunki społeczne i gospodarcze miałyby być kształtowane przez takie czynniki jak:

1) upadek komunizmu

2) demograficzne uwarunkowania

Przyrost produktu i wzrost zamożności nastąpił w grupach zamożnych

- wzrost zatrudnienia kobiet

- wzrost płac kobiet

W rezultacie globalne dochody rodzin - mimo wzrostu gospodarczego - spadły o 7%.

Spadek dochodu mężczyzn ze średnim poziomem wykształcenia.

(10)

Wymiary polityki społecznej - centralny, regionalny, lokalny. Decentralizacja funkcji socjalnych państwa. Przestrzenny wymiar kwestii społecznych. Modele polityki społecznej.

Modele polityki społecznej.

1. Model środowiskowy - polityka społeczne jest uzależniona od środowiska (od struktury środowiska) i gospodarki tego środowiska.

2. Model polityczny - o lokalnej polityce społecznej decyduje lokalna władza. Polityka zależy do tego, kto rządzi.

3. Model inkrementalny (stopniowych zmian, przyrostowy) - zasadnicze znaczenie w kształtowaniu polityki mają nie politycy, ale fachowcy (urzędnicy danych urzędów). Niemożliwe  są szybkie zmiany polityki społecznej, bo jest określona przez normy finansowe, które często narzucane są z góry.

G        ______     Pn   ___ __        L (środowiska lokalne

<globalizacja>  <państwo
                           narodowe>                   R (środowiska regionalne)

Państwa narodowe tracą na rzecz globalizacji i środowisk lokalnych czy regionalnych.

Państwo jednak często przekazuje kompetencje i zadania to jest tzw. „decentralizacja trudności i konfliktów”.

Margaret Tatcher - wprowadziła tzw. „poll tax” (zwany w Polsce podatkiem pogłownym) - obciążenia podatkami w jednakowej wysokości wszystkich na obsługę instytucji. Wycofano się z tego, bo najwięcej traciły na tym osoby o najniższych dochodach (biedni).

(11)

Polityka społeczna w środowisku pracy . Zakładowa działalność socjalna  a zarządzanie zasobami ludzkimi.

Skutki likwidacji i ograniczenia działalności socjalnej zakładów pracy.

Sprzedaż infrastruktury przez zakłady - z powodu trudności gospodarczych przedsiębiorstw.

Zwiększenie wydatków na pomoc socjalną np. zapomogi.

Od świadczeń w zakresie rzeczowym do świadczeń w zakresie finansowym.

Funkcje zakładowej działalności socjalnej:

- funkcje dochodowe

- funkcje integracyjne (integruje załogę)

- działalność kształtuje kulturę pracowników i organizacji

- funkcja współudziału w zarządzaniu (zakładowa działalność socjalna jest elementem zarządzania zasobami ludzkimi)

- funkcja kształtowania struktury konsumpcji.

Z badań wynika, że:

- około 80% pracowników chciałoby aby rozwiązania dotyczące działalności socjalnej w zakładzie zostały bez zmian;

- 20% pracowników chciałoby wyższej płacy zamiast tej działalności socjalnej.

(12)

Prognozowanie i planowanie społeczne. Metodologia prognozowania i planowania społecznego. Problemy polityki społecznej w rządowych programach rozwoju. Planowanie społeczne w wymiarze regionalnym - analizy strategii rozwoju województw.

Planowanie społeczne - proces opracowywania planów rozwoju społecznego bądź społecznych aspektów programu gospodarczego.

Społeczne aspekty (cele) w rządowym programie gospodarczym - na podst. Programu „Rządowa strategia gospodarcza Przedsiębiorczość - Rozwój - Praca”.

Dwa ujęcia planowania społecznego - w szerszym i węższym znaczeniu.

Szersze znaczenie (w ujęciach socjologicznych np. Baranowski) - planowanie społeczne to planowanie zmian społecznych, głównie przemian struktury społecznej;  to instrumenty świadomego kierowania procesami zachodzącymi w społeczeństwie.

Polityka społeczna traktowana jest jako instrument planowania społecznego.

Węższe znaczenie - planowanie społeczne to jeden z instrumentów realizacji polityki społecznej. Jego przedmiotem jest formułowanie celów, metod i środków realizacji.

W teorii polityki społecznej koncepcje planowania społecznego są związane z konstruowaniem i stosowaniem wskaźników społecznych obrazujących stan zaspokojenia potrzeb socjalnych, poziom i jakość życia jednostek, rodzin i zbiorowości, postęp bądź regres społeczny.

Studia nad procesami planowania społecznego dotyczą głównie problemu artykulacji potrzeb, procedur ich uzgadniania oraz podejmowania decyzji na różnych poziomach zarządzania.

Procesy

2 aspekty

1) tworzymy politykę społeczną

2) tworzymy naukę dla polityki społecznej - tworzymy wskazówki jak formułować politykę społeczną

PLANOWANIE SPOŁECZNE

Prognozowanie         polityka     podmiotowe            przedmiotowe

Społeczna  (kto pracuje, kto określa    (co jest cele, dokonuje wyboru przedmiotem
jeśli chodzi o strategie?) planowania?)

                                                               

            1                            2                                       3

PROGNOZA
 PROGRAM 
PLAN 

PROGNOZA
 STRATEGIA 
PROGRAM

1 - Konstruując prognozę odpowiadamy na pytanie jak będzie wyglądała przyszłość. Pytamy o przyszły kształt zjawisk. Jakie jest prawdopodobieństwo, że będzie „tak i tak” (tj. „Przyszłość prawdopodobna”).

2 - Program (strategia) - opisujemy przyszłość pożądaną, stan który chcemy osiągnąć, określamy cele. Ogólny zarys pożądanej przyszłości.

3 - Plan (program) - zwraca się tu uwagę na aspekt realizacyjny. Odpowiada  na pytanie jakimi metodami, instrumentami kadrowymi i ekonomicznymi tą pożądaną przyszłość chcemy osiągnąć. Określamy cele cząstkowe, które chcemy zrealizować.

Wg Supińskiej

W polityce społecznej dominuje planistyczne albo socjologiczne.

Planistyczne - planowana jest dokładnie jaka przyszłość powinna być, ale nie wiadomo do kogo jest to kierowane, kto to zrobi.

Socjologiczne - polega na tym, że w opisie stanu docelowego ważne jest przeanalizowanie jakie siły społeczne będą wspierać i współdziałać w realizacji pożądanej przyszłości.

                              

PROGNOZA ----------------------------------CELE

Status quo

		Odchylenia od stanu pożądanego Formułowanie programów alternatywnych Ocena skutków  (impact analysis) Ewaluacja (oszacowanie, określenie wartości) Implementacja (realizacja)

MONITORING (kontrola wyników)

Rysunek - przekształcanie prognozy w cel

W procesie planowania jest ruch nie jednokierunkowy, a dwu kierunkowy, sprzężenie zwrotne. 

Jak formułuje się cele? Czy są kwantyfikowane (czy przedstawia się je w ujęciu liczbowym, czy jest możliwa odpowiedź na pytanie czy cele te zostały zrealizowane).

Ważny jest aspekt społeczno-informacyjny planów i strategii.

Formułowanie programów alternatywnych - czasem wiadomo, że jest tylko jedno rozwiązanie i nie ma alternatyw.

Np. w rządowym programie „Przedsiębiorczość - Rozwój - Praca”

Gospodarka może rozwijać się wg 3 scenariuszy wzrostu PKB

- kryzysowy

- stagnacyjny - wzrost gospodarczy sięga 3% PKB rocznie

- rozwoju - zakłada stopniowy wzrost PKB w kolejnych latach.

Wynika z tego, że tylko ten ostatni scenariusz jest do przyjęcia, a pozostałe nie są tu alternatywą.

Ocena skutków - wg jakich kryteriów jest prowadzona, kto je ustala.

Jakie kryteria służą do kontroli wyników i czy do kontroli dochodzi.

---