18. Typologia osobowości Davida Riesmana;
Wg Davidsa Riesmana, są trzy różne tzw. Charaktery społeczne, które powstają w wyniku odmiennych sytuacji demograficznych i społeczno-kulturowych:
człowiek sterowany tradycją- cechuje się konformizmem, przestrzeganiem sztywnych norm, pewnym dostosowaniem się do innych, wyznacznikiem jego zachowań jest lęk przed wstydem.
człowiek wewnątrz sterowany- cechuje się większa ekspresywnością, inicjatywą, dużą skalą dokonywanych wyborów, oraz tym, ze poczucie winy przy niespełnieniu własnych oczekiwań jest jego drogowskazem życiowym
człowiek zewnątrz sterowny- cechuje się małą pewności siebie, ciągła potrzeba afirmacji, zwracaniem uwagi nie na własne przekonania lecz na innych, oraz tym że głównym jego wyznacznikiem jest poczucie niepokoju o to czy jest akceptowanym
Owe typy pojawiają się współcześnie równolegle, a najbardziej powszechnym wydaje się tym zewnątrz sterowny.
19. Uczestnictwo w kulturze definicja Andrzeja Tyszki;
Uczestnictwo w kulturze to wszelki kontakt człowieka z wytworami kultury oraz zachowaniami kulturowymi, a tym samym bezpośredni lub pośredni kontakt z innymi ludźmi. Kontakt ten polega na używaniu wytworów kultury, ma przyswajaniu, przetwarzaniu i odtwarzaniu tkwiących w nich wartości, na podleganiu obowiązującym w kulturze wzorcom, ale także na tworzeniu nowych jej wytworów i wartości oraz zachowań. Takie pojmowanie uczestnictwa ma szeroki zakres: obejmuje niemal każdy aspekt kulturowego funkcjonowania człowieka
20. Układy kultury wg Antoniny Kłoskowskiej - omówić;
Pierwotny układ kultury (najstarszy dotyczący dawnych społeczności ale charakterystyczny współcześnie w relacjach rodzina, sąsiedzi, związany z mową i rozmową, także komunikacje niewerbalną w postaci spontanicznych nieformalnych działań artystycznych, np. twórczość amatorska, happeningi, życie klubowe. Służy wzbogacaniu osobowości ludzkiej. Cechy: przechodniość od nadawcy i odbiorcy; zbliżenie kompetencji kulturowej podmiotów; brak rozgraniczenia dziedzin kultury; bark sformalizowania i spontaniczność; brak zainteresowania twórcą i procesem twórczym; zakotwiczeniem w danej chwili, w teraźniejszości, które jest warunkiem wspomnianej wcześniej spontaniczności; poczuciem autarkii i izolacji od innych kultur i społeczności
Układ instytucjonalny (dotyczący kontaktu z muzeami, domami kultury) powstał później i nie znamy dokładnej jego genezy. Są dwa czynniki powstania
1) sformalizowanie się kultury tj. teatry powstałe z zespołów dworskich
2) podtrzymywany i tworzony przez instytucje: kościoły i państwa tj. złożoność życia społecznego, rozprzestrzenianie się zasięgu i zakresu od wspólnot do społeczeństwa, zespół ludzi którzy realizują określone zadania publiczne posiadające środki i działające w oparciu i zasady prawne i zwyczajowe. Cechy: formalny rodzaj kontaktów, nieprzechodniość ról nadawcy i odbiorcy, incydentalność, instytucje o cechach pozytywnych (profesjonalizm) i negatywnych ( dominacja środków nad celami); demokratyczny dostęp (biurokratyzacja)
Układ środków masowego przekazu powstał w wyniku przekazów: prasa TV, narastał stopniowo, pełna forma w XX wieku, różni je od komunikowana jednostronność oddziaływania. Cechy: zinstytucjonalizowanie, pośredniość kontaktów, jednostronność przekazu, spontaniczność, powierzchowność, dyfuzja kulturowa na ogromną skalę, łączy metropolie z prowincją, w krajach trzeciego świata ukonstytuowała się mimo, że nie zaistniał układ instytucjonalny
Układ zamiejscowy - nie ma jednej tożsamości, to wszelkie kontakty z tworami kultury i ludźmi, realizowanymi poza terytorium pracy i zamieszkania, np. pielgrzymki religijne, kontakt z instytucjami kultury w większych ośrodkach, np. koncerty, opery (uczestnictwo) ośrodki prowincjonale, układ ten przejawia się także w turystyce w celach kulturalnych, a liczne miejscowości na całym świcie przyciągają posiadanymi zabytkami miliony przybyszy. Ze strony użytkowników układ ten wymaga ponoszenia dużych kosztów
Typologia ma charakter idealny niektóre zjawiska ciężko osadzić w jednym układzie np, kino popularne do kilku, a Internet do żadnego.
Odejście od bezpośredniego kontaktu, ku kontaktom pośrednim, przestrzennie- rozprzestrzenienie się od małego do globalnego zakresu, układ instytucjonalny dziś występuje najczęściej ma najwięcej uczestników.
21. Kultura masowa i kultura popularna - definicje;
Kultura masowa - Max Horkhainer użył go w 1941 roku jako przemysł kulturowy.
Edgard Morin formułuje tezę kultura masowa powstaje na zasadach produkcji masowej, jest rozpowszechniona przez środki masowego przekazu, kierowana do masowego odbiorcy. Podkreślał aspekt masowości
Antonina Kłoskowska - kultura masowa to zjawisko we współczesności, przekazywane wielkim rzeszom odbiorców identycznych treści płynących z nielicznych źródeł
Kultura masowa to treści przekazywane przy pomocy środków masowego przekazu( prasa radio telewizja) które cechują się dużym scentralizowaniem procesu nadawania, dużym rozproszeniem licznych i różnorodnych odbiorców
Kultura popularna - bezpośredni pokaz, np. festyn, odpust. Kultura masowa - proste treści, łatwe w odbiorze, skonwencjonalizowane z elementami rozrywkowymi, ludycznymi, przyciąga dużą publiczność. Zdefiniowana jest przez charakter treści przekazu, nastawiona jest na ludyczność, hedonizm, korzysta z przekazów poza tymi szybkiego przekazu. Istniała na długo przed masową.
22. Charakterystyka treści kultury masowej;
Stechnicyzowanie przekazu- wynalezienie druku w 1440 roku było pierwszą próbą umaszynowienia kontaktu człowieka z człowiekiem, to umaszynowienie zaczęło przyczyniać się do umasowienia przekazu - głownie prasowego. Jednak dopiero radio i telewizja, przyczyniły się do pełnej pośredniczości kontaktu
Ogromna liczba odbiorców- ogromna liczba odbiorców, której nie można porównać z innymi przejawami komunikowania i kultury. Poszczególne treści programowe różnią się pod względem liczby zainteresowanych nimi odbiorców. Celem nadawców kultury masowej jest zdobycie odbiorcy światowego
Standaryzacja treści - od początku istnienia radia i TV następuje stopniowe zróżnicowanie i pewne wzbogacenie jej oferty, to mimo tego, kultura masowa w całości jest tworem dość jednorodnym pod względem treści formy i poziomu
Homogenizacja kultury masowej - sposób i przejaw standaryzacji treści. To wymieszanie elementów kultury rożnego poziomu i różnego charakteru i przekazanie ich w formie jednolitej papki. To zniesienie dystansów i równic w osiach. Wyróżnia się następujące typy homogenizacji: upraszczającą - plagiaty, stylizacje, trywialne adaptacje filmowe. Immanentna- włączenie do dzieła wyższego poziomu elementów zdolnych przyciągać szeroką publiczność, ale także odwrotna sytuacja polegająca na włączaniu do utworu rozrywkowego pewnych treści bardziej wzniosłych. Mechaniczna- zestawienie obok siebie różnych treści
Nie jest autonomiczna kulturowo - korzysta z różnych treści kulturowych, językowych, religijnych, kultury wysoko artystycznej, upraszcza i zniekształca
Ma aspekt populatyzorski
23. Społeczeństwo informacyjne - wyjaśnić pojęcie;
To takie społeczeństwo którego najważniejszym składnikiem jest produkcja, gromadzenie i obieg informacji. Niezbędnym składnikiem dla członków są techniki cyfrowe, komputer, Internet, są najważniejszymi aspektami życia i pracy, to produkty na sprzedaż, główna siła napędowa cywilizacja współczesnej. Społeczeństwo ukonstytuowane przez powszechny dostęp do komputerów, umiejętności ich wykorzystywania, powszechna i rozwiniętą wiedze informatyczną, czynnikiem stypulującym jest Internet. Internet pod względem zasięgu, rozmiaru itp., przekroczył wszelkie techniki informacyjne.
24. Nowe formy społeczno-kulturowe: style życia, podkultury, nowoplemiona, sekty - omówić; Stereotypy, autostereotypy, etnocentryzm - wyjaśnić pojęcia;
Style życia- 19-20 wiek, Max Weber i Thorstein Veblen wprowadzili te pojęcie do socjologii. Jedna z definicji- styl życia to zakres i formy codziennych zachowań jednostki i grup specyficzne dla usytuowania społecznego. Druga z definicja zakłada że są to zachowania względnie niezależne w większym lub mniejszym stopniu motywowane wewnętrznie. Styl życia związany z aktywnością i wyborem czynnej roli w kształtowaniu życia i motywacja społeczną. Pod względem wyboru życia jesteśmy niezależni od wzorców. Zakres stylów życia to konsumpcja, wygląd zewnętrzny, mieszkanie, wzory życia rodzinnego, zainteresowania, higiena, ochrona zdrowia, poziom i charakter uczestnictwa w kulturze, uznawane wartości. Jest to manifestacja tego jak chcemy być widziani, jednostka nie utożsamia się ze swoimi cechami. Sprzyja manifestacji, wyborom: późny kapitalizm, demokracja, pochodzenia społeczne, wychowanie ( nie determinuje), wykształcenie, dochody, kultura masowa - jej treści. Funkcje stylów życia w odniesieniu do jednostki: powiązanie niejednoznaczne z przynależnością i położeniem społecznym, zamazywanie tej przynależności, pozwala wyodrębnić z szerszego kontekstu społecznego, motywuje zachowania, ekspresja osobowości, kapitał kulturowy. Typologie stylów życia się zmieniają - małomieszczański, neoplebejski, masowy, robotniczy, elitarny, alternatywny, ekologiczny
Podkultury- subkultury, w socjologii amerykańskiej w latach 30 XX wieku, zjawisko kulturowej emancypacji młodzieży, upowszechnienie lata 50-60, wyrażał niepokój i sprzeciw emancypacji międzykulturowej. Podkultura to zbiorowość definiowana przez ich cechy społeczno-kulturowe, jako elementy składowe szerszego społeczeństwa, a zarazem manifestacja odrębności wobec innych zbiorowości i społeczności jako całości. Podkultury przynależą do społeczności, jest elementem składowy, ale i odrębnym wobec pozostałych grup i społeczeństw. Podkulturę można pojmować na 3 sposoby: kultury grup o tendencjach dewiacyjnych - używki, alkohol, agresja; wszelkie odrębne grupy - społeczności jednorodne, homogeniczne itd., próba wyodrębnienia to podkultura; kultury wszelkich grup rozumiane jako równorzędne części składowe społeczeństwa, społeczeństwo jako złożony układ w którym krzyżują się różne kultury - odległe i bliższe
W każdej z podkultur są elementy kulturowe typowe dla wszystkich: elementy negacyjne i elementy zachowawcze. Charakterystyczne składniki podkultur młodzieżowych są: elementy językowe, leksykalne, wygląd zewnętrzny, elementy obyczajów i rytuałów, elementy kultury artystycznej, elementy systemu wartości odczuwalnych, elementy ideologii. Współczesne podkultury przejawiają takie istotne cechy jak: przenoszenie w dyfuzji z kraju do kraju, manifestowane są tylko w pewnych rolach i sytuacjach, przemijają wraz z dorastaniem, bywają rozhermetyzowywane przez kulturę masową, co powoduje ze na ich miejsce powstają nowe formuły.
Nowoplemiona
Określenie zaproponowane przez Michela Maffesorrego w 1996 roku, na oznaczenie nowych form zróżnicowania społeczno-kulturowego przejawiającego się w zmieniającym się społeczeństwie masowym. Choć różne są znaczenia przypisywane temu pojęciu to można je pojmować jako zbiorowości ludzi często odległych przestrzennie, których poczucie wspólnoty i tożsamości wyrasta nie w wyniku wspólnego wychowania i przebywania, tylko wskutek wspólnych zainteresowań, pomysł na spędzanie wolnego czasu, wspólnych ideałów czy wspólnych poglądów.
Należy podkreślić ze członkowie nowoplemion zazwyczaj na codzień nie żyją ani nie pracują obok siebie, i tym samym, na codzień nie spotykają się. Fizycznie spotykają się okazjonalnie, choć nie przypadkowo. Mają poczucie wspólnoty kulturowej niezależnie od ograniczeń terytorialnych. Integrują się niezależnie od warunków i ograniczeń społecznych (wiek, wykształcenie). Powstają dzięki możliwością globalnej komunikacji (telefon komórkowy, Internet).
Pojawia się coraz więcej nowoplemin: after czy antyglobalistów, miłośników sportów ekstremalnych, starych motocykli, kibiców sportowych.
Sekty
Sowo pochodzi z języka łacińskiego sequi (iść za kimś) lub secare(oddzielać, odcinać). Sekty istniały od zawsze. Są one przejawem pewnej emancypacji jednostek i grup, oraz emancypacji od wielu Religii. Są to niewielkie i relatywnie dyskretne zbiorowości quasi-zbiorowości, w której po wstępnej, dobrowolnej rekrutacji idzie daleko uzależnianie członków. Porównywane są do kościołów, czyli wyznaniami typowo religijnymi. Podobnie jak kościoły ujęte są jako typy idealne. Tak więc kościoły charakteryzują się: podtrzymywaniem porządku społecznego, są konserwatywne, mają duża liczbę członków, są silnie zinstytucjonalizowane, wierni wchodzą do nich poprzez urodzenie z rodziców. Sekty natomiast przejawiają takie cechy jak: są wyrazem sprzeciwu wobec istniejącego porządku społecznego, są radykalne w poglądach, mają raczej małą liczbę członków, opierają się na zaangażowaniu członków, duże znaczenie ma w nich charyzma lub profetyzm przywódców, przejawiają silna identyfikacje wiernych z grupą, przejawiają regoryzm zachowań, cechują się separatywizmem i poczuciem elitaryzmu, duża role odgrywają wtajemniczenia a nie wiara, członkowie wchodzą do nich przez rekrutacje i wybór członków. Przyczyn popularności sekt to: jest to jedna z dróg poszukiwania przez jednostki nowych zachowań, nowych sytuacji życiowych, są reakcja na niektóre cechy cywilizacji współczesnej, przede wszystkim na jej masowość i anonimowość, są reakcja na proces sekularyzacji, urzekają siłą i treścią wiary, proponują rozwiązania krzepiące, wynikają niekiedy z poczucia nadchodzącej ”apokalipsy”, nadchodzącego nieszczęścia.
Są one przejawem pewnego wyboru także w odniesieniu do doktryn, które bywają w nich wyznawane. Pod tym względem są one bardzo różne. Zawierają wiele zapożyczeń z różnych systemów religijnych, filozoficznych, światopoglądowych, w czym wykazują daleko idącą bezceremonialność. Cechują się przy tym wewnętrzną ortodoksją, ale i brakiem koherencji w treściach doktryny. Dlatego pojawia się trudności z klasyfikacja sekt. Niebezpieczeństwa wynikające z funkcjonowania sekt to: silna władz przywódcy sekty, pełne uzależnienie członków, nieczystość finansowa, rozbijanie rodzin w wyniku rekrutacji.
Stereotypy
Stereotyp został wprowadzony w 1922 roku przez Waltera Lippmanna. Definicja stereotypu wg Szczurkiewicza to pewien względnie ustalony schemat przedstawiana sobie różnych obiektów, przede wszystkim osób, rzeczy, sytuacji czy grup społecznych, zawierający jakieś wartościowania. Źródłem powstawania stereotypów jest prawdopodobnie ogólnoludzka tendencja do czynienia uogólnień na podstawie niewielkiej ilości osobistych doświadczeń ( a nawet bez jakichkolwiek doświadczeń, a tym samym w sytuacji braku wiedzy) oraz niechęć do rewidowania raz ustalonego i funkcjonującego schematu przedstawionego. Cecha stereotypów jest tez to, że są one przyjmowane od otoczenia albo z treści kultury masowej bez sprawdzania ich wartości poznawczej, Nikła jest tym zdolność do uwolnienia się w myśleniu i działaniu od stereotypów. W stereotypach widoczne są uprzedzenia, czyli postawy nacechowane głownie wrogością, a przynajmniej niechęcią czy tez ostentacyjnym lekceważeniem lub pogardą wobec drugiego człowieka, grupy społecznej, wartości, czy innego obiektu.
Autostereotypy
Swoiste przeciwieństwo uprzedzeń, Za Andrzejem Kapiszewskim autostereotypy to wyobrażenia o własnej grupie, które przyjmowane są bezrefleksyjnie i bez sprawdzenia jej wartości poznawczej. Zazwyczaj, choć nie jest to reguła stereotypy maja charakter pozytywny- ujawniają dobre mnienie o własnej grupie: rodzinie ,klasie społecznej, narodzie, cywilizacji.
Etnocentryzm
Twórca był William G. Summer. Wg niego etnocentryzm to zespół przekonań, na mocy których własna grupa jest uznawana za centrum wszystkiego oraz za miarę i skalę dla innych grup i zjawisk społecznych. Wyrasta on z przekonania o wyższości własnej grupy i jej kultury nad innymi, które są traktowane jako niższe, gorsze, godne pogardy, słabsze. Z etnocentryzmem łączy się postulat współdziałania tylko ze swoimi i izolacji od obcych, a także pragnienia postawania członkiem własnej grupy, pragnienie walki za własna grupę, nieufność i strach przed obcymi. Przyczynia się on do dośwaidcznia wspólnoty ze swoimi i odrębności od innych. Większość koncepcji etnocentrycznych rozciąga się na skali.
25. Kryteria oceny i porównywania kultur - wymienić;
złożoność struktury danego systemu społeczno-kulturowego
stopień koherencji danego systemu społeczno-kulturowego
stopień społecznej identyfikacji ze wzorami i wytworami danej kultury
kierunek dyfuzji wzorców i wytworów kultury
funkcjonalność versus dysfunkcjonalność danej kultury
prestiż wynikający z zewnętrznych wobec kultury czynników
26. Różnokulturowość, wielokulturowość, transkulturowość, multikulturalizm - wyjaśnić pojęcia;
Wielokulturowość jest to uświadomione współwystępowanie na tej samej przestrzeni(albo w bezpośrednim sąsiedztwie bez wyraźnego rozgraniczenia, ale w sytuacji aspiracji do zajęcia tej samej przestrzeni) dwóch lub więcej grup społecznych o odmiennych kulturowych cechach dystynktywnych: wyglądzie zewnętrznym, języku, wyznaniu religijnym, układzie wartości itd. Przyczynia się on do wzajemnego dostrzegania odmienności z równymi tego skutkami- od antagonizmu do pełnej akceptacji i współdziałania. W wyniku globalizacji scena przejawiania się wielokulturowości staje się cały świat.
Transkulturowość - zakłada ze kultury stanowią nader złożone, splatane, ale powiązane ze sobą sieci kulturowe. Jest to konsekwencją procesów migracyjnych, złożonych światowych i lokalnych systemów komunikacyjnych, globalnych relacji gospodarczych i politycznych
Różnokulturowość - różnorodność kultur ludzkiego świata
Multikulturalizm - ideologia i polityka respektowania i harmonizowania różnic kulturowych na obszarze danego państwa. Źródłem są czynniki fizjograficzne, odrębna historia. Wynikają z różnych cech kulturowych traktowanych jako swoje i obce w zasobach.
27. Teoria konwergencji i teoria dyfuzji;
Teoria konwergencji została sformułowana przez Adolfa Bastiana w latach 80 XIX wieku, potem rozwijana przez badaczy inspirowanych ewolucjonizmem. Teoria ta zakłada, że w społecznościach pomiędzy którymi nie ma kontaktu, ale w których panują podobne warunki mogą powstawać niejako samoistnie i niezależnie od siebie podobne formy kulturowe. Droga rozwoju wszystkich społeczności w sferze kultury jest taka sama- wszystkie przechodzą te same etapy rozwoju tyle ze w innym tempie. Z etapu na którym znajduje się dana kultura można ocenić jej szczebel rozwoju. W takiej hierarchii kultura europejska jest na samym szczycie. Teoria ta zakłada również, że dla ludzkości charakterystyczny jest pewien zbiór podstawowych wytworów kultury wyrastających z podstawowych idei, które z kolei wynikają z cech natury ludzkiej. Stąd pewna linearność rozwoju, która zakładali wyznawcy tej teorii.
Wyróżnia się trzy kategorie konwergencji:
Prawdziwa( wynikająca z podstawowego czynnika - czyli z podobieństwa natury ludzkiej
Pozorna(wynikająca ze sztucznej albo nieuzasadnionej klasyfikacji wytworów kultury
Pochodna(wytwory kultury są zbieżne w wyniku działania nie tyle natury ludzkiej, ile oddziaływania takich samych warunków środowiskowych i konieczności adaptacji do nich przez dane społeczności)
Inicjatorem teorii dyfuzji był w ostatniej ćwierci XIX wieku Friedrich Ratzel. Zwrócił on uwagę na role środowiska przyrodniczego, a przede wszystkim na migrację i kontakty pomiędzy społecznościami oraz związane z tym kontakty kulturowe. Przedstawiciele tej teorii w XX wieku to m,In Leo Frobenius, Fritz Graebner. William J. Perry, Thor Heyerdahl. Podstawowe założenia dyfuzji to:
Rozwój kultury odbywa się przez powielenia i zapożyczenia, zaś oryginalne samoistne wynalazki są czymś wyjątkowym
rozwoju kultury decydują więc kontakty między społeczeństwami - niezależnie od przyczyn i przejawów tych kontaktów
grupy izolowane i ich kultury skazane są na stagnację, a w skrajnych sytuacjach na zagładę.
Badając rozwój kultury nie należy dążyć do jakiś ogólnych prawd, lecz należy badać wędrówki elementów w czasie i przestrzeni
ewentualne podobieństwo kultur różnych społeczności wynika nie tyle z podobieństwa natury ludzkiej i przebiegu wspólnej ewolucji, lecz z częstotliwości kontaktów i wzajemnych oddziaływań pomiędzy tymi społeczeństwami
kultura nie jest ograniczona całością czy systemem, lecz jest zbiorem do którego w każdej chwili może wejść nowy i obcy element, a ulec zapomnieniu poprzedni
Czynniki sprzyjające dyfuzji, zmiano społeczno-kulturowym:
przechodzenie ze społeczności wiejskich do miejskich - od antyku intensywny rozwój miast
przechodzenie od społeczności tradycyjnych do nowoczesnych - od oświecenia towarzyszyła przemiana osobowości - racjonalny, aktywny, mieć niż być, zaufanie, tolerancja ciekawość, umiejętność kalkulacji, aprobata różnorodności, indywidualizm altruistyczny, konkurencyjność, przewaga zdobywanych nad dziedziczonymi, nastawienie na przyszłość, wynalazczość
przemiany modernizacji społecznej- zwykle przez władzę państwową i zazwyczaj dotyczy krajów poza cywilizacją zachodnio-europejską - proces zmian polegający na przejęci gdzie indziej wytworzonych innowacji gospodarczych, politycznych, technicznych, kulturowych, np. reforma cara Mikołaja I w Rosji
moda- mało przewidywalny w przebiegu i skutkach mechanizm przemiennych aktów naśladowania i indywidualizowania, upodobnienia i odmienności, konformizmu o nonkonformizmu, kontynuacji i nowatorska, i symbolicznego łączenia się tą drogą z jednymi ludźmi a odróżnienia czy wręcz izolacji wobec innych
kontestacja społeczna i ruchy społeczne - polega na tym ze społeczeństwo kwestionuje samo siebie w pewnych ważnych dla jego funkcjonowania aspektach.
Czynniki stałości i oporu wobec zmian społeczno-kulturowych;
relatywna trwałość pewnych cech i potrzeb biologicznych człowieka, a tym samym pewnych wzorców zachowań, pewnych idei, co sprawia, że kultura mimo zmian ma pewna tendencje do zachowania swoistego umiaru w procesie swych przeobrażeń jako że przynajmniej częściowo jest ona odpowiedzią na te stałe potrzeby,
potrzeba bezpieczeństwa, poczucia stabilności
zależność dzieci od rodziców
rytuały i symboliczne zachowania i przymus społeczny
powierzchowność wielu zmian w kulturze, co wynika z mody
wyczerpywanie się w energii społecznej- „dryfowanie społeczeństw
pamięć społeczna
tradycja
kanon kulturowy
28. Zakres zainteresowania socjologii sztuki;
Socjologia sztuki zajmuje się:
Społeczną geneza sztuki
Społeczna ewolucja sztuki
Gatunki, konwencji, rodzaje artystyczne
Socjologią komunikacji artystycznej
Badanie życia społecznego w dziele sztuki
Socjologia procesu twórczego
Socjologia odbioru i obiegu
Obecność dzieł w społeczeństwie
Badanie oddziaływanie i refleksje sztuki
Zycie artystyczne
System artystyczny
29. 2 elementy systemu artystycznego i 4 jego podsystemy - omówić;
System artystyczny składa się z 2 elementów:
Instytucji - znajomość charakteru instytucji związanych ze sztuką, poznanie ich składu oraz funkcji i zakresu działania, jest warunkiem poznania wszystkich społecznych aspektów sztuki, bowiem w instytucjach zbiegają się wszystkie istotne interakcje towarzyszące powstawaniu, obiegowi, obecności oraz odbiorowi sztuki. Zasadniczymi podsystemami instytucji systemu artystycznego są:
Układ instytucji tworzenia- szkoła artystyczne, pracownie, kolonie artystów, salony, kawiarnie artystyczne, grupy artystyczne, związki twórcze
Układ instytucji obiegu- galerie, pisma artystyczne, wydawnictwa, środki masowego przekazu, które podejmują tematykę artystyczną, stowarzyszenia krytyków, salony, biblioteki, urzędy państwowe, decydujące o polityce kulturalnej państwa, mecenat
Układ instytucji obecności-muzea ,kolekcje prywatne, stałe ekspozycje sztuki
Układ instytucji odbioru- audytoria, stowarzyszenia przyjaciół sztuki tzn. fankluby, szkoły kształcące odbiorców sztuki, grupy towarzyskie ze swymi liderami.
Dzieła sztuki (wytwory sztuki)- czyli to co ludzi uważają za wytwór sztuki, wyróżnik stanowi fakt ze musi się podobać, łączy reakcje estetyczne, intelektualne i moralne.
30. Typy obecności sztuki;
Można wyodrębnić następujące typy obecności sztuki:
Obecność prywatna- mieszkanie, dom, rezydencja, gabinet. Obejmuje zarówno mniejsze jak i większe prywatne zbiory sztuki, jak i przypadkowe, nieliczne obiekty większej czy znikomej wartości, występujące w postaci „umeblowania” bezpośredniego otoczenia. Obecność prywatna wyrasta w przestrzeni intymnej - osobistej lub rodzinnej, a funkcjonujące w niej wytwory artystyczne zalazły się tam dzięki prywatnym kryteriom odbioru doboru. Ta forma obecność umożliwia bezpośredni kontakt z wytworami i wnikliwy ich odbiór, znamionuje się także głębokimi emocjonalnymi związkami z nimi
Obecność publiczna ograniczona - świątynia, hala dworcowa, hala bankowa, hole biurowca itp.. Przestrzeni te pod względem fizycznym są zamknięte, jednak pod względem społecznym ograniczenie dostępne. Mogą w nich przebywać osoby należących do kategorii ludzi mających odpowiednie cechy. Kontakt z wytworami sztuki znajdującymi się w tych przestrzeniach zachodzi na marginesie innych czynności. Zazwyczaj więc kontakt z wytworami sztuki jest przypadkowy i pobieżny.
Obecność publiczna otwarta-ulica, na placu, na skwerze, w parku, na fasadzie budowli, witrynie sklepu. Egalitarna forma kontaktu z wytworami sztuki, i nie musi obejmować tylko rzeźby, małej architektury czy komunikatów reklamowych. Dotyczy także obrazów eksponowanych w witrynach, ulicznych spektakli teatralnych, koncertów ulicznych, performances. Dostęp do eksponowanych wytworów nie jest niczym uwarunkowany i praktycznie nie ma przed nim żadnych barier.
Obecność instytucjonalno-artystyczna -muzea salony i galerie wystawowe, miejsce sprzedaże dzieł sztuki. Kontakt z wytworem artystycznym jest w tej formie powierzchowny, dorywczy, krótkotrwały i ulotny. Obecność ta rodzi dystans między widzem a sztuką, niekiedy nawet odczucie obcości. Prezentowana twórczość jest uważana jako mało swojska. Jednak nie można powiedzieć że ta forma obecności nie wywołuje głębokich, choć krótkotrwałych przeżyć. Przyczyniła się ona do powstawania swoistej kategorii odbiorców - publiczności.
Obecność pośrednia zwielokrotniona - reprodukcje, albumy, czasopismo, telewizja, wideo, Internet. Obecność ta wyrosła w symbiozie z kultura masową i jest jej efektem. Masowe zwielokrotnienie wytworu artystycznego udostępnia go rzeszom odbiorców i pośrednio przywabia wytwór do domu. Sprawia ze staje się on dobrem konsumpcyjno-rozrywkowym, stosowanym do odbioru intymnego, niekiedy zdawkowego, a niekiedy przeciwnie- wnikliwego. Wytwór sztuki jest wyrwany ze swego pierwotnego kontekstu, niszczy się jego pierwotne wcielenia i przeistacza w pewnego rodzaju mniej lub bardziej dokładną informacje o dziele.
Obecność ideacyjna- Odbiorca nie ma kontaktu nie tylko z samymi wytworem sztuki, lecz nawet z jego reprodukcją. Odbiorcy jest tu dostępny jedynie opis wytworu, pośrednie dane o jego charakterze, pochodzeniu czy powodzeniu, np. w formie recenzji, wzmianek ,plotek. Nie tylko krytyka artystyczna stwarza te namiastkę obecności, ale tworzy ją także szkoła, środki masowego przekazu, Zycie towarzyski.
Obecność utajona- w magazynie muzealny, sejfie, na zapleczu artysty. Powstała w wyniku nadwyżki twórczości nad potrzebami i możliwościami wprowadzenia jej w obieg. Są to wytwory wytrącone z obiegu, niechciane niedoskonałe, ale także te doskonale które są narażone na kradzież czy zniszczenie.
31. Społeczne funkcje sztuki - omówić;
Funkcje sztuki nie są dane raz na zawsze. Zmieniają się wraz z systemem artystycznym, jak i ze zmianami jego elementów: artystów, form obiegu, sposobów obecności i samych odbiorców sztuki. Arnold Hauser - funkcje żadnego innego wytworu kultury nie zmieniają się tak szybko i tak głęboko jak funkcje działa sztuki. Mówiąc o funkcjach sztuki mamy na mysli funkcje jej wytworów, które to wytwory oddziałują jednak zawsze w instytucjonalnych formach. Występują dwie uniwersalne funkcje sztuki: modelowanie wartości społecznych i modelowania więzi społecznych. Funkcja modelowania wartości - ich tworzenia, przenoszenia, upowszechniania lub destrukcji. Dotyczy wszelkich wartości mogących znaleźć się w obrębie żcia społecznego: piękna, wiedzy, ideologii, dobra, przyjemności, zabawy, Wiary itd.
Funkcja modelowania więzi społecznych- jest niejako produktem ubocznym poprzedniej funkcji, gdyż spełnia się ona w obrębie tych grup, które albo wyznają podobne wartości, albo je przejął właśnie za pośrednictwem dział sztuki, albo też działa sztuki zniosły jakiejś ich wartości.
Te dwie funkcje sztuka spełnia zawsze i wszędzie.
Funkcja modelowania wartości:
Funkcja estetyczna- polega na dostarczaniu właśnie form widzenia świata, na szczególnym spotęgowaniu władz percepcyjnych człowieka. W kulturze europejskiej uważana jest często za najważniejsza a nawet autoteliczną
Funkcja hedonistyczna- polega na radości obcowania z działami sztuki
Funkcja terapeutyczna skupia się na zdrowi jako wartości. Funkcją sztuki jest pobudzenia utrzymanie i wzmacnianie swoistej żywotności w człowieku, co realizuje się poprzez wcześniejsza funkcje czyli przyjemność płynąca ze sztuki. Działa dezalienacyjnie, katartycznie, kompensacyjnie
Funkcja ekspresywna- odpowiednik funkcji terapeutycznej, tyle ze oddziałującej na twórców.
Funkcja komunikacyjna- spełnia się wokół tej wartości którą jest porozumienia i dotyczy sposobu komunikowania się za pomocą mniej lub bardziej skonwencjonalizowanych form artystycznych. Komunikowanie musi być oparte na wspólnym języku i funkcja ta polega na kształtowaniu i utrzymaniu i udoskonaleniu języka sztuki.
Funkcja magiczna- wyrasta w nawiązaniu do wartości, która jest sacrum. Odnosi się do tych sytuacji i postaw, w których obrębie sama sztuka traktowana jest jako świętość. Artysta traktowany jako ten który składa ofiarę na ołtarzu sztuki
Funkcja ideologiczna- wyrasta w nawiązaniu do władzy jako wartości. Polega na świadczeniu przez sztukę swoich usług w zakresie zjednywania wyznawców określonym silom politycznym, społecznym czy religijnym. Służy agitacji
Funkcja wychowawcza- może być silnie spleciona z funkcja ideologiczną. Traktowanie sztuki jako swego rodzaj moralitet, dyrektywa życiowa. Służy do rozwoju wartości humanistycznych
Funkcja poznawcza- wynika z przekonania ze wiedza jest wartością, sztuka może przybliżyć do tego, że pokazuje świat, którego sama nauką nie poznamy, wiedza socjologiczna
Funkcja ekonomiczna- w średniowieczu witraże traktowane były jako reklamy świetlne, posiadanie wytworów sztuki traktowane było jako manifestacja posiadanych zasobów finansowych, środek walki o prestiż, lokata kapitału
32. Budowa i cechy systemów społeczno-kulturowych - omówić.
Systemy społeczne- wszystkie układy, których elementami składowymi są ludzie jako istoty społeczne, wraz ze swoimi rolami, dążeniami interesami i potrzebami. To zarówno ludzie jako jednostki jak i całe ich środowisko społeczno- kulturowe, Maja wiele wymiarów, zachodzą równe aspekty. Cechy główne:
Zwykle bardziej złożone niż inne systemy
Otwartość
Mniej lub bardziej daleko idąca swoboda jednostek
Obecność jego świadomości u jednostki
Łatwo spełniają zasady celowości
Badacz zwykle jest w mniejszym lub większym elementem systemu
Największym problemem jest w ujęciu systemowym rozgraniczenie tego co społeczne a tego co kulturowe.
System społeczno kulturowy to całość złożona ze współzależnych, powiązanych i względnie uporządkowanych składników takich jak: ludzie występujący w rożnych rolach, grupach, ich zachowania oraz wytwory przejawiające się w różnych dziedzinach, zakresach przestrzennych i strukturach społecznych. Badacze nie są zgodni do dziedziny, ale są: sztuka, religia, język nauka, prawo, moralność, zwyczaje i obyczaje, polityka, gospodarka
Odrębny model systemu społeczno-kulturowego, gdy uwzględniamy aspekty przestrzenne
Model koncentryczny - konstruowany z punktu widzenia jednostki lub mniejszej grupy jako uczestnictwa danego systemu
Model mozaikowy - wyodrębnia się obszary kulturowe i ich mniejsze cząstki, ważne społeczne zróżnicowanie sztuki
Integracja systemu społeczno - kulturowego wymaga zależności wzajemnych
Sprzężenie dodatnie i ujemne
Wyraźne i dyskretne
Ciągłe i czasowe
Aktualne i potencjalne
Jedno, dwu i wielokierunkowe
Bezpośrednie i pośrednie
Merytorycznie: kontakty personalne, przez czynności, przepływ wytworów kultury, znaczeń i wartości, informacji i wiedzy, mitów, inspirowanie się elementów, zasilanie, przejmowanie jednego elementu przez inny, przechowywanie i utrwalanie, sterowanie, występowanie napięć i konfliktów, obecność podobnych celów i zamierzeń.
.