Egzamin z dydaktyki!

Kształcenie kulturowo-literackie

I - 1 - Podstawowe pojęcia współczesnej dydaktyki (m.in. cele kształcenia, operacjonalizacja celów, wymagania edukacyjne, umiejętności kluczowe, treści kształcenia, materiał nauczania, kryteria wymagań programowych, strategie, metody i techniki kształcenia itd.).

Cele kształcenia- kierunkowskazy, świadomie założone skutki, które chcemy osiągnąć w procesie kształcenia; działania które mogą doprowadzić do danego stanu rzeczy. Edukacja szkolna ma na względzie zarówno cele społeczne jak i jednostkowe. Cele społeczne wiążą się z tym, że każde rozumne społeczeństwo zmierza do zapewnienia sobie warunków harmonijnego rozwoju, a więc i do ukształtowania u młodzieży takich kwalifikacji ogólnych ( umysłowych, moralno - społecznych i in) i zawodowych, takich postaw i cech charakteru,aby wszystkimi swoimi siłami służyła społeczeństwu. Ale jednocześnie edukacja ma na względzie cele jednostkowe, a więc dobro i szczęście jednostki. Dlatego też jej zadaniem jest kształtować u każdego wychowanka kwalifikacje, które odpowiadają jego zdolnościom.

OPERACJONALIZACJA CELÓW to zamiana celu ogólnego na (równoważny)zbiór celów operacyjnych.
Cele ogólne kształcenia i cele operacyjne nie stanowią światów odrębnych - granica między nimi jest płynna - zdarza się, że zamieniamy cel ogólny na (równoważny) zbiór celów operacyjnych, czyli dokonujemy OPERACJONALIZACJI CELU. Operacjonalizacja celów kształcenia jest zabiegiem niezbędnym. Cele ogólne są formułowane po to, aby wytyczyć kierunek pracy szkoły (programy nauczania, plany dydaktyczno-wychowawcze). Aby ich realizacja nie zawisła w próżni, trzeba je sprecyzować, uszczegółowić i skonkretyzować - te właśnie procesy składają się na operacjonalizację celów kształcenia, która jest zabiegiem trudnym - wymaga dobrej znajomości zewnętrznych i wewnętrznych warunków kształcenia oraz precyzji językowej i wyobraźni.
Procedura (poniżej) operacjonalizacji celów kształcenia może pomóc nauczycielowi w tym procesie i zwiększa jego samokontrolę.

Trójwymiarowy model treści nauczania składają się :

• cele nauczania - opisują zamierzone czynności uczniów i formułuje się je w sposób operacyjny

• materiał nauczania - to uporządkowana informacja rzeczowa

• wymagania programowe - to oczekiwane osiągnięcia ucznia

Treśći nauczania to wymagania edukacyjne są oczekiwanymi przez nauczyciela osiągnięciami ucznia i formułowanymi przez niego w oparciu o realizowany program nauczania. Treść nauczania ma charakter dynamiczny, jest ona przetwarzana w procesie dydaktycznym : planowana przez nauczyciela, poznawana przez uczniów opanowywana po zakończeniu procesu dydaktycznego i oceniana.

Strategia nauczania to zaplanowanie i dostosowanie określonych metod lub ich kombinacji do nauczania treści programowych,po to by osiągnąć odpowiedni poziom zaangażowania ucznia. Ma na celu rozbudzenie pasji do nauki oraz tworzenie okazji do praktycznego wykorzystania wiedzy i dbanie o rozwijanie zdolności umysłowych uczniów

Strategie asocjacyjne.-obejmują przekaz wiedzy w formie słownej np. opowiadanie, referat ucznia, praca a tekstem. Uczniowie przyswajają gotowe informacje podane w formie mówionej lub pisanej. Może być stosowana we fragmentach lekcji poruszających zagadnienia teoretyczne. Konieczne jest stosowanie środków dydaktycznych wspomagających wiedzę teoretyczną np.foliogramy, atlasy,modele,tablice graficzne itp.

• Strategie operacyjne. - umożliwia uczniowi rozwijanie manualnych i intelektualnych umiejętności. Jej celem jest ukierunkowanie działań ucznia. N-l organizuje zajęcia praktyczne, podczas których uczniowie nabywają pożądanych umiejętności i nawyków, ponieważ muszą zaplanować prace, przeprowadzić obserwacją ,wykonać jakieś doświadczenie, udokumentować ich przebieg, zanalizować wyniki i wykonać notatkę.

• Strategie problemowe. zdobywanie wiedzy poprzez rozwiązywanie problemów teoretycznych i praktycznych. Pomagają w tym procesie różne odmiany metod problemowych takie jak: drzewko decyzyjne, burza mózgów, debata, dyskusja,dyskusja z metodą „za i przeciw”.
  Nauczyciel inicjuje sytuację problemową i kieruje procesem rozwiązywania problemów, a U drogą samodzielnych odkryć rozwiązuje problem. Strategia ta daje możliwość uczniom dokonania wyboru oraz podnoszenia odpowiedzialności za własną edukację. Uaktywnia wszystkie sfery poznawcze ucznia oraz sprawia ,że rośnie jego poczucie własnej wartości i bezpieczeństwa.

• Strategie emocjonalne. - Strategia ta zmierza do rozwijania procesów emocjonalnych naszych uczniów. Są to wszystkie metody połączone z projekcją filmu, przeźroczy, wycieczką tematyczną, pracą w grupach, grą dydaktyczną o różnego rodzaju dyskusjami. Strategia ta jest najskuteczniejszą metodą uczenia i nauczania.

Metody nauczania - to systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością stosowania jej w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań.

a)podające	b)programowe	c)eksponujące	d)praktyczne	e)problemowe
-wykład -pogadanka -opowiadanie -opis -prelekcja -anegdota -odczyt -objaśnienie lub wyjaśnienie	-zużyciem komputera -z użyciem podręcznika	-film -sztuka teatralna -ekspozycja -pokaz połączony z przeżyciem	-pokaz -ćwiczenia przedmiotowe -ćwiczenia laboratoryjne -metoda projektów	-aktywizujące: *inscenizacja *seminarium *burza mózgów *metaplan *drzewko decyzyjne *śnieżna kula *gry dydaktyczne *metody sytuacyjne

TECHNIKA NAUCZANIA - szczegółowy sposób pracy N pomagający w osiągnięciu założonego celu lekcji, powiązany z metodą nauczania

przykłady różnych technik

1. odtwarzanie spójnej treści z tekstu częściowo pociętego - cel:zastanowienie się nad sposobami odtworzenia spójności tekstu, dobieranie tekstu zgodnie z tematem itp.

2. dobieranie słownictwa określającego cechy charakteru np. Cześnika spośród kilkunastu podanych przez uczniów cel:ułatwienie pracy słabszym uczniom

3. Rysowanie np. ilustracji do tekstu cel:ułatwienie rozumienia tekstu, wywołania przeżyć

4. odtwarzanie rymu i rytmu wiersza celowo zniekształconego cel:zrozumienie funkcji tych składników wiersza

5. stosowanie kolorowych kredek/flamastrów do notatek w zeszycie np. na czerwono wyrazów z problemem ort. Cle: ułatwienie urozmaicenie pracy, działanie na pamięć wzrokową

6. Pisanie odpowiedzi jedno dwuwyrazowej na kartce np. o podmiocie i przez jej podniesienie informowanie nauczyciela o wynikach pracy cel: stworzenie motywacji pracy

Wymagania edukacyjne-są formułowane w oparciu o realizowany program nauczania oznaczają oczekiwane przez nauczyciela osiągnięcia ucznia. Wymagania muszą zapewniać realizację celów edukacyjnych wynikających z podstawy programowej w takim stopniu, w jakim jest to możliwe z uwagi na występujące u ucznia trudności w uczeniu się. Podstawowym celem dostosowania wymagań jest wyrównanie szans edukacyjnych uczniów oraz zapobieganie wtórnym zaburzeniom sfery emocjonalno-motywacyjnej. Poziom wymagań musi być adekwatny do możliwości dziecka, by mogło one mu sprostać.

Umiejętności kluczowe- uznane za konieczne do uzyskania kompetencji rozumianych jako zadania szkoły wobec ucznia. Rozwijanie tych umiejętności jest zobowiązaniem szkoły wobec ucznia. Celem procesu dydaktycznego przestaje być jedynie przekazywanie wiedzy czerpanej z określonych dyscyplin naukowych.. Pięć z nich uznano za szczególnie ważne, nazwano je kluczowymi, ponieważ ich opanowanie ułatwia uczniom sprawne funkcjonowanie w szybko zmieniającej się rzeczywistości.

-Należy zatem tak konstruować lekcje, żeby treści przedmiotowe łączyć z kształceniem następujących umiejętności kluczowych:

1. PLANOWANIE, ORGANIZOWANIE I OCENIANIE WŁASNEGO UCZENIA

2. SKUTECZNE KOMUNIKOWANIE SIĘ W RÓŻNYCH SYTUACJACH

3. EFEKTYWNE WSPÓŁDZIAŁANIE W ZESPOLE -

4. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW W TWÓRCZY SPOSÓB -.

5. SPRAWNE POSŁUGIWANIE SIĘ KOMPUTEREM I TECHNOLOGIĄ

Dzięki tym umiejętnościom efektywniejszy jest sam proces uczenia się, większa samodzielność i kreatywność człowieka. Te atuty zwiększają szansę pracownika wobec pracodawcy, podnoszą kompetencje pracownika i skuteczność działania człowieka w różnych grupach zawodowych albo społecznych.

Program nauczania - opis sposobu realizacji celów i zadań ustalonych w podstawie programowej lub innych zadań wspomagających realizację tych celów. Program nauczania może obejmować wszystkie przedmioty związane z edukacją realizowaną w szkole odpowiedniego typu i szczebla, ale może również dotyczyć tylko jednego przedmiotu kształcenia.

I - 2 - Język polski w szkole podstawowej (klasy 4-6): cele, zadania, funkcje, treści przedmiotu w świetle aktualnych dokumentów oświatowych (podstawa programowa, wybrane programy i podręczniki nauczania języka polskiego na II etapie). Cele kształcenia:

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji - U. rozwija sprawność uważnego słuchania, czytania głośnego i cichego oraz umiejętność rozumienia znaczeń dosłownych i prostych znaczeń przenośnych; zdobywa świadomość języka jako wartościowego i wielofunkcyjnego narzędzia komunikacji, rozwija umiejętność poszukiwania interesujących go wiadomości, a także ich porządkowania oraz poznawania dzieł sztuki; uczy się rozpoznawać różne teksty kultury, w tym użytkowe, oraz stosować odpowiednie sposoby ich odbioru.

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury - U. poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego; rozpoznaje ich konwencje gatunkowe; uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie; kształtuje świadomość istnienia w tekście znaczeń ukrytych; rozwija zainteresowania różnymi dziedzinami kultury; poznaje specyfikę literackich i pozaliterackich sposobów wypowiedzi artystycznej; w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości i postawę patriotyczną.

III. Tworzenie wypowiedzi. - U. rozwija umiejętność wypowiadania się w mowie i w piśmie na tematy poruszane na zajęciach, związane z poznawanymi tekstami kultury i własnymi zainteresowaniami; dba o poprawność wypowiedzi własnych, a ich formę kształtuje odpowiednio do celu wypowiedzi; wykorzystując posiadane umiejętności, rozwija swoją wiedzę o języku.

Treści nauczania :

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1) sprawnie czyta teksty głośno i cicho;

2) określa temat i główną myśl tekstu;

3) identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi (autora, narratora, czytelnika, słuchacza);

4) identyfikuje wypowiedź jako tekst informacyjny, literacki, reklamowy;

5) rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie, życzenia i gratulacje, zawiadomienie i ogłoszenie, instrukcję, w tym przepis);

6) odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych;

7) wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio (ukryte);

8) rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi;

9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście (w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz);

10) dostrzega relacje między częściami składowymi wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity).

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń korzysta z informacji zawartych

w encyklopedii, słowniku ortograficznym, słowniku języka polskiego (małym lub

podręcznym), słowniku wyrazów bliskoznacznych.

3. Świadomość językowa. Uczeń:

1) rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach (podmiot, orzeczenie, dopełnienie, przydawka, okolicznik);

2) rozpoznaje w tekście zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte, pojedyncze i złożone (współrzędnie i podrzędnie), równoważniki zdań - i rozumie ich funkcje;

3) rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, przyimek, spójnik) i wskazuje różnice między nimi;

4) rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, osób, czasów i rodzajów gramatycznych - rozumie ich funkcje w wypowiedzi;

5) rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się (gest, wyraz

twarzy, mimika, postawa ciała).

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

1) nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje);

2) konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami;

3) wyraża swój stosunek do postaci.

2. Analiza. Uczeń:

1) dostrzega swoistość artystyczną dzieła;

2) odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości;

3) odróżnia realizm od fantastyki;

4) rozpoznaje w tekście literackim: porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy i objaśnia ich role;

5) rozpoznaje: wers, zwrotkę (strofę), rym, rytm, refren; odróżnia wiersz rymowany i nierymowany (biały);

6) wyodrębnia elementy składające się na widowisko teatralne (gra aktorska,

reżyseria, dekoracja, charakteryzacja, kostiumy, rekwizyty);

7) wyodrębnia elementy dzieła filmowego i telewizyjnego (scenariusz, reżyseria, ujęcie, gra aktorska);

8) wskazuje cechy charakterystyczne przekazów audiowizualnych (filmu, programu

informacyjnego, programu rozrywkowego), potrafi nazwać ich tworzywo (ruchome obrazy, warstwa dźwiękowa);

9) omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia;

10) charakteryzuje i ocenia bohaterów;

11) identyfikuje: opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, bajkę, fraszkę, wiersz, przysłowie, komiks.

3. Interpretacja. Uczeń:

1) odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym;

2) objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni.

4. Wartości i wartościowanie. Uczeń odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń - wrogość, miłość - nienawiść, prawda - kłamstwo, wierność - zdrada).

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) tworzy spójne teksty na tematy poruszane na zajęciach - związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury;

2) dostosowuje sposób wyrażania się do oficjalnej i nieoficjalnej sytuacji

komunikacyjnej oraz do zamierzonego celu;

3) formułuje pytania do tekstu;

4) świadomie posługuje się równymi formami językowymi oraz (w wypowiedzi

ustnej) mimiką, gestykulacją, postawą ciała;

5) tworzy wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: opowiadanie

z dialogiem (twórcze i odtwórcze), pamiętnik i dziennik (pisane z perspektywy

bohatera literackiego lub własnej), list oficjalny, proste sprawozdanie (np. z

wycieczki, z wydarzeń sportowych), opis postaci, przedmiotu, krajobrazu,

ogłoszenie, zaproszenie, prosta notatka;

6) stosuje w wypowiedzi pisemnej odpowiednią kompozycję i układ graficzny zgodny z wymogami danej formy gatunkowej (w tym wydziela akapity);

7) sporządza plan odtwórczy wypowiedzi (ramowy i szczegółowy);

8) uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat; prezentuje własne zdanie i uzasadnia je;

9) czytając głośno, wyraziście, przekazuje intencję tekstu, właściwie akcentuje wyrazy, wprowadza pauzę, stosuje odpowiednią intonację;

10) recytuje teksty poetyckie oraz fragmenty prozy, podejmując próbę ich głosowej interpretacji.

2. Świadomość językowa. Uczeń:

1) rozróżnia i poprawnie zapisuje zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące;

2) przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań i odwrotnie - odpowiednio do przyjętego celu;

• stosuje poprawne formy gramatyczne wyrazów odmiennych;

4) poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki i używa ich we właściwych kontekstach;

5) pisze poprawnie pod względem ortograficznym, w tym w razie potrzeby wykorzystuje wiedzę o:

a) wymianie głosek w wyrazach pokrewnych oraz w tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych,

b) różnicach w wymowie i pisowni samogłosek ustnych i nosowych, spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych,

c) zapisie „nie” z rzeczownikami, przymiotnikami i czasownikami,

d) sposobach pisania nazw własnych i nazw pospolitych;

6) poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, przecinka, znaku zapytania, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, znaku wykrzyknika;

7) operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie skoncentrowanym przede wszystkim wokół tematów: dom, rodzina, szkoła i nauka,

środowisko przyrodnicze i społeczne).

I - 3 - Edukacja kulturowo-literacka na II etapie w świetle wybranych dokumentów oświatowych (podstawa programowa, wybrane programy i podręczniki nauczania języka polskiego dla klas 4-6).

Cele edukacyjne

Wspomaganie umiejętności porozumiewania się uczniów i wprowadzanie ich w świat kultury, zwłaszcza przez:

1) kształcenie sprawności mówienia, słuchania, czytania i pisania w zróżnicowanych sytuacjach komunikacyjnych prywatnych i publicznych, a zwłaszcza ważnych dla życia w państwie demokratycznym i obywatelskim; rozwijanie zainteresowania uczniów językiem jako składnikiem dziedzictwa kulturowego,

2) ujawnianie zainteresowań, możliwości i potrzeb oraz językowych i czytelniczych umiejętności uczniów po to, aby wyznaczać stosowne dla nich cele, dobierać treści i materiały, projektować odpowiednie działania gwarantujące skuteczność edukacji,

3) rozbudzanie motywacji czytania i rozwijanie umiejętności odbioru dzieł literackich i innych tekstów kultury, także audiowizualnych, a przez nie przybliżanie rozumienia człowieka i świata; wprowadzanie w tradycję kultury narodowej i europejskiej,

4) uczenie istnienia w kulturze, przede wszystkim w jej wymiarze symbolicznym i aksjologicznym, tak by stawała się wewnętrzną i osobistą własnością dziecka.

Zadania szkoły

1. Wychowanie językowe i rozbudzanie wrażliwości estetycznej.

2. Motywowanie do poznawania literatury oraz różnorodnych tekstów kultury (w tym regionalnej) wzbogacających wiedzę ucznia o człowieku, życiu i świecie z perspektywy współczesności i z odniesieniem do przeszłości.

3. Doskonalenie kompetencji komunikacyjnej, tzn. umiejętności mówienia, słuchania, czytania, pisania, odbioru różnorodnych tekstów kultury.

4. Tworzenie sytuacji, w których uczenie się języka następuje przez świadome i refleksyjne jego używanie (bez nawarstwiania teoretycznej, abstrakcyjnej wiedzy o systemie językowym).

5. Pobudzanie postaw kreatywnych ucznia w procesie zdobywania umiejętności i gromadzenia wiedzy.

6. Integrowanie różnych doświadczeń kulturowych.

 

Treści nauczania

Treści nauczania powinny być podporządkowane funkcji wspierającej wypowiadanie się, bez konieczności posługiwania się definicjami.

1. Pojęcia nadawcy i odbiorcy, sposoby rozpoznawania intencji wypowiedzi (np. pytam, odpowiadam, informuję, proszę).

2. Właściwości opowiadania, opisu, dialogu oraz prostych form użytkowych.

3. Wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, w tym zdania i równoważniki zdań.

4. Związki wyrazów w zdaniu, w tym rola podmiotu i orzeczenia.

5. Odmienne i nieodmienne części mowy oraz podstawowe kategorie fleksyjne.

6. Związki znaczeniowe między wyrazami.

7. Budowa słowotwórcza wyrazów.

8. Rodzaje głosek.

9. Akcent wyrazowy, intonacja.

10. Pojęcia: fikcja literacka, świat przedstawiony, nadawca, odbiorca, podmiot mówiący, narracja, przenośnia, rytm.

11. Różnice między językiem potocznym a językiem literatury oraz językiem regionu.

12. Terminy: bohater, wątek, akcja, autor, narrator, epitet, porównanie, wyraz dźwiękonaśladowczy, rym, zwrotka, refren, baśń, opowiadanie, powieść, proza, poezja.

13. Terminy związane z przekazami ikonicznymi, radiem, telewizją, filmem, teatrem, prasą.

 

Osiągnięcia

1. Mówienie:

·         do rzeczywistych i wyobrażonych słuchaczy, z przejrzystością intencji, z uwzględnianiem różnorodnych sytuacji, ról i kontaktów międzyludzkich (oficjalnych i nieoficjalnych),

·         na temat otaczającej rzeczywistości, własnych zainteresowań, literatury, innych (niewerbalnych i mieszanych) tekstów kultury,

·         na temat zaobserwowanych zjawisk językowych (przy użyciu elementarnej terminologii językoznawczej wprowadzanej zależnie od możliwości uczniów),

·         z precyzją znaczeniową, ze świadomością emocjonalnego nacechowania wypowiedzi oraz próbami ich oceny (zwłaszcza etycznej),

·         płynne, z poprawną i wyraźną artykulacją oraz dykcją, akcentowaniem, intonacją, pauzowaniem i tempem (w tym wygłaszanie tekstów z pamięci).

 

2. Słuchanie: uważne i ze zrozumieniem, rozmaitych wypowiedzi, w różnych celach i sytuacjach, z rozróżnianiem mowy i tła akustycznego w przekazach audiowizualnych.

3. Czytanie: głośne i wyraziste, z uwzględnieniem zasad kultury żywego słowa, ciche ze zrozumieniem, różnych rodzajów tekstów z uwzględnianiem celu (takiego jak: informacja, przeżycie, perswazja itp.).

4. Pisanie:

·         tekstów kierowanych do różnych adresatów i w różnych celach,

·         w związku z potrzebami codziennej komunikacji, ekspresji własnych doznań, z literaturą i tekstami kultury wysokiej oraz masowej,

·         w różnych prostych formach,

·         z troską o kompozycję (plan, tytuł, akapit), sprawność stylistyczną oraz poprawność gramatyczną, interpunkcyjną i ortograficzną, a także estetykę tekstu.

5. Odbiór tekstów kultury:

·         z dążnością do odkrywania ich dosłownego, przenośnego i symbolicznego sensu,

·         uwzględnieniem obserwacji swoistości ich tworzywa,

·         ze wskazywaniem na różne elementy świata przedstawionego,

·         z odróżnianiem fikcji artystycznej od rzeczywistości,

·         z próbami określania funkcji różnych elementów tekstu przy użyciu odpowiedniej terminologii (wprowadzanej zależnie od możliwości uczniów),

·         z wykorzystaniem różnych kontekstów,

·         z uwzględnieniem odrębności regionalnej i etnicznej

Lektura

1. Utwory zaproponowane przez uczniów i nauczyciela (w całości po dwa duże teksty literackie w klasie IV, po trzy w klasach V i VI).

2. Baśnie, legendy, opowiadania i utwory poetyckie (w tym pochodzące z regionu).

3. Fragmenty polskiej i światowej klasyki dziecięcej i młodzieżowej przy systematycznym motywowaniu uczniów do samodzielnego poznawania całych tekstów.

4. Teksty reprezentatywne dla źródeł kultury europejskiej.

5. Utwory prozatorskie i poetyckie wprowadzające w polską tradycję i współczesność literacką - stosownie do możliwości i potrzeb uczniów.

6. Teksty reprezentatywne dla różnych rodzajów, gatunków i form artystycznego wyrazu, ze szczególnym uwzględnieniem utworów epickich, w tym odmian prozy fabularnej (m.in. powieści podróżniczo - przygodowej, obyczajowej, fantastycznej).

7. Teksty użytkowe, publicystyczne, popularnonaukowe, przedstawienia teatralne, filmy, słuchowiska radiowe, programy telewizyjne.

w klasie IV zapoznać uczniów z dwoma dużymi tekstami literackimi, w klasie V z trzema, w klasie VI także z trzema

Teksty kulturowo-literackie w kl. IV-VI: teksty mitologiczne, fr. Biblii, teksty historyczne, t. literackie, t. użytkowe (podanie, zaproszenie, CV, itp.) proste teksty publicystyczne, proste teksty popularnonaukowe, dzieła malarzy, rzeźbiarzy, polskie pieśni patriotyczne, odczyt. Programy telewizyjne, teksty fabularne, fotografie, komiksy, afisze, tekst reklamowy, bryki (jak ograniczyć- wprowadzać nowe techniki nauczania, wprowadzać nowe lektury, odchodzić od tradycyjnego/schematycznego omawiania lektury), tworzenie sytuacji problemowej; Edukacja kulturowo-literacka:

Dawniej: Model strukturalistyczny	Dziś: Model hermeneutyczny
Lektura głównie tekstu kultury	Czytanie różnych tekstów kultury
Kultura wysoka	Wszystkie obiegi kultury (łącznie)
Normy czytania znaków	Normy czytania uczniów
Jakość odbioru rozumienie tekstu uwarunkowane wiedzą	Jakość lektury uwarunkowana wieloaspektowo
Analiza strukturalna	Różnorodność metodologiczna w kształceniu kompetencji kulturowych (np. emocjonalna)

I - 4 - Definicje programu kształcenia. Wyznaczniki, założenia, funkcje i kryteria wyboru programu nauczania języka polskiego na II etapie.

Program nauczania wg MEN- opis działania nauczycieli umożliwiający realizację zadań edukacyjnych określonych w podstawie programowej przewidzianych dla danego etapu kształcenia. Jego składniki to: a) wykaz celów ogólnych i operacyjnych, b) szczegółowy materiał nauczania, c) opis działań nauczyciela i uczniów, d) opis oczekiwanych osiągnięć uczniów;

Program nauczania wg. W. Okonia- to przedstawienie celów, treści oraz metod nauczania i uczenia się danego przedmiotu, niekiedy również wyników.

W nowoczesnym ujęciu program nauczania jest programem czynności uczniów i założonych wyników tych czynności.

Na p. n. Składa się: ogół dokumentów wyznaczających treści kształcenia, podręczniki dla uczniów i nauczycieli, książki i inne źródła pomocnicze, zbiory zadań i środki dydaktyczne oraz testy szerokiego użytku.

Funkcje:

3. kształcące - umożliwia uczniom zdobycie wiedzy i odpowiednich sprawności oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań,

4. funkcje wychowawcze- powinien sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi osobowości.

Cz. Kupisiewicz- program nauczania ustala jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić. Na program nauczania składają się: uwagi o jego realizacji dotyczące metod nauczania, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację materiału nauczania.

Program nauczania powinien zawierać:

 Plany nauczania opracowane na podstawie ramowych planów nauczania określonych odrębnymi przepisami

 Szczegółowe cele kształcenia, określające wiedzę i umiejętności, które powinny być opanowane przez ucznia

 Materiał nauczania w formie haseł programowych, związany ze szczegółowymi celami kształcenia

 Wskazania metodyczne odnoszące się do realizacji programu,

 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia

 Inne elementy obudowy dydaktycznej

Etapy wyboru programu:

1. Zapoznanie się z podstawą programową

2. Określenie warunków realizacji programu

3. Zapoznanie się z ofertą programową

4. Dobranie kryteriów oceny programu (własne opracowanie lub gotowy arkusz oceny)

5. Ocena i wybór programu.

Dobry program nauczania powinien: W pełni uwzględniać podstawę programową, Mieć wyrazistą strukturę Być możliwy do zrealizowania z określonymi uczniami w oparciu o bazę szkoły, Być poprawny merytorycznie, Być elastyczny i otwarty, Być przydatny dydaktycznie, Zawierać czytelny opis założonych osiągnięć uczniów na różnych poziomach, Zawierać opis sposobów oceniania. Mieć odpowiednią obudowę dydaktyczną (podręczniki, przewodniki metodyczne dla nauczycieli, zeszyt ćwiczeń dla ucznia, różne środki dydaktyczne).

I - 5 - Planowanie i organizacja pracy szkolnego polonisty na II etapie (istota, celowość, etapy, konteksty, wyznaczniki planowania dydaktycznego itd.).

planowanie- jest częścią naukowej organizacji procesu dydaktycznego- działu dydaktyki, który traktuje proces dydaktyczny jako dynamicznie ze sobą powiązanych elementów, w których poszukuje się najlepszych strategii dla osiągnięcia wysokiej wydajności. Sporządzenie planów ogólnych i szczegółowych. Plan- jest wytyczną działania;

cel planowania:

• polepszenie skuteczności nauczania,

• odpowiednie wykorzystanie wiedzy i środków,

• polepszenie motywacji nauczania,

• kontrola nad procesem kształcenia,

• zwiększenie aktywności ucznia,

• ochrona przed rutyną i monotonią dydaktyczną,

• ocena skuteczności nauczania;

cechy dobrego planu:

4. celowy- doprowadzający do postawionego celu

5. wykonalny- możliwy do wykonania

6. teoretycznie i praktycznie konsekwentny- zgodny wew. niesprzeczny,

7. operatywny- przejrzysty i czytelny

8. racjonalny- ugruntowany poznawczo, oparty na rzetelnej wiedzy

9. giętki- dopuszczający zmiany pewnych planu,

10. optymalnie szczegółowy

11. odpowiednio długodystansowy- obejmujący możliwie najdłuższy czas,

12. czasowo kompletny- zupełny, obejmujący całość zad.

- skuteczny

Organizacja pracy dydaktycznej- zharmonizowanie funkcji szkoły jako całości , wszystkie składające się na nią elementy przyczyniają się do powodzenia tej pracy , czyli zapewniają osiąganie założonych rezultatów edukacji szkolnej .

rodzaje planowania dydaktycznego :

- ze względu na czas wg W. Okonia: 1. Roczny plan dydaktyczny- N. sporządza dla każdej klasy, w której ma uczyć roczny plan nauczania w zakresie swojej specjalności, zwany także rozkładem materiału. 2. Okresowy- eksponuje się tematy poszczególnych lekcji. 3. Codzienny obejmuje on pkt.: a) Temat; b) Założone do zrealizowania cele dydaktyczne i wychowawcze wyrażone najczęściej w kategoriach czynności , jakie w wyniku lekcji mają być opanowane przez uczniów; c) Porządek lekcji;

Wg R. Yinger: 1. Planowanie dzienne. 2. Tygodniowe. 3. Jednostki tematycznej. 4. Semestralne. 5. Roczne.

- ze względu na cele wg B. Niemierko: 1. P. kierunkowe- dot. ogólnej koncepcji danego zakresu treści kształcenia. Powiązanie celów poznawczych kształcenia z celami motywacyjnymi oraz dobraniem materiału kształcenia. Obejmuje plan pracy na semestr i rok szkolny. 2. P. wynikowe- polega na pogrupowaniu mat. Kształcenia na działy programowe i duże jednostki tematyczne. Opiera się na określonych wymaganiach programowych odpowiedzi muszą być tworzone wg planu.

Narzędzia planowania to:

 Indywidualne programy edukacyjne;

 Programy pracy z grupą;

 Plany pracy zespołu rewalidacyjno - wychowawczego;

 Plan pracy korekcyjno - kompensacyjnej;

 Konspekty;

 Scenariusze; stanowią rejestr metod i form pracy

 Inne.

Model planowania liniowego- Cele Działania Wyniki

Model planowania nieliniowego- Działanie Wyniki Cel- skonkretyzowanie celów (zwykle wyrażone w formie zachowań), działania nauczyciela oraz strategie nauczania zaprojektowanymi z myślą o osiągnięciu wskazanych celów i starannym pomiarem rezultatów - osiągnięć uczniów.

Aspekty planowania:

• Działanie praktyczne (nadzór nad uczniem):

a) przedmiotowo- zwracając uwagę na strukturę treści,

b) pragmatycznie- używając właściwych środków dla porządkowania i wprowadzania sekwencji elem. Nauczanego przedmiotu,

c) organizując odpowiednie ćwiczenia praktyczne,

2. Zapoznanie się z treścią kształcenia- mat. Nauczania, wymagania programowe, cele kształcenia;

I - 6 - Zasady formułowania celów lekcji języka polskiego (w świetle założeń teorii operacjonalizacji).

1. Cele ogólne - wyznaczają perspektywę pracy dydaktycznej w dłuższym wymiarze czasowym i dotyczą najogólniejszego zakresu tematycznego.

Cele szczegółowe - są celami konkretnymi, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia założeń - celów ogólnych.

Cele - zapobiegają rozproszeniu, odbieganiu od tematu, zmuszają do skupienia uwagi na określonych celach, zagadnieniach i czynnościach, są podstawą nauczycielskiej samokontroli.

Operacjonalizacja- zmiana celów ogólnych na cele operacyjne. Cele ogólne ulegają sprecyzowaniu i upodmiotowieniu osiągniętego celu.

Zasady operacjonalizacji:

• poszanowanie osobowości wychowanka,

• umiar w uszczegóławianiu,

• zachowanie celu ogólnego w pamięci,

• otwartość zbioru celów operacyjnych,

• pełna realizacja celów operacyjnych;

Cel lekcji jest poprawnie sformułowany, gdy można w nim wyróżnić :

1. Działanie - które ma być wykonane

2. Treść - która wyraża przedmiot, materiał, w stosunku do których działanie jest podjęte

3. Warunki - czyli okoliczność w jakich działanie ma miejsce

4. Standard - czyli określenie oczekiwanego poziomu reakcji zachowania CELE NAUCZANIA

5. CEL OGÓLNY

6. Cel ogólny kształcenia wskazuje kierunek dążenia. Jest bogaty znaczeniowo, zwięzły.

7. Adresatem takiego celu jest zazwyczaj nauczyciel. CEL SZCZEGÓŁOWY ( OPERACYJNY )

8. Cel operacyjny to czynność ucznia, która jest wynikiem kształcenia. Taki cel jest jednoznaczny, mierzalny i odnosi się do ucznia. OPERACJONALIZACJA CELÓW TO ZAMIANA CELÓW OGÓLNYCH NA CELE OPERACYJNE

9. Sprecyzowanie - pozbawienie wyrażeń służących ozdobie.

10. Uszczegółowienie - zamiana pojedynczego, lakonicznego hasła w kilka dłuższych zdań lub równoważników zdań o bogatej treści.

11. Konkretyzacja - możliwe dokładne określenie zarówno sytuacji, w której działania się dokonuje, jak i końcowego, do którego działanie zmierza.

12. Upodmiotowienie - osiągającego cel, polegające na osobistym zaangażowaniu, inwencji i odpowiedzialności ucznia

I - 7 - Koncepcja kształcenia wielostronnego Wincentego Okonia i jej zastosowanie na II etapie edukacji polonistycznej (ogólnodydaktyczne zasady, strategie i metody kształcenia).

Zasady kształcenia wielostronnego:

Przedmiotem teorii kształcenia wielostronnego jest złożony proces rozwoju ucznia, który polega na rozwijaniu 3 podstawowych funkcji osobowości człowieka:

1. poznawanie świata i siebie;

2. przeżywanie świata i wartości istniejących w nim;

3. zmienianie świata.

Podstawowym założeniem, na którym budowana jest teoria, jest traktowanie osobowości człowieka jako harmonijnej całości, stąd i proces kształcenia musi odbywać się wielostronnie. Okoń uważa że problemem współczesnej szkoły jest zachwianie równowagi w rozwijaniu poszczególnch funkcji osobowości, tzn. przykładanie największej wartości do poznawania świata przy dużym ograniczeniu dwóch pozostałych, czyli przeżywania i zmieniania świata.

Koncepcja Okonia zakłada kształcenie 3 rodzajów aktywności człowieka:

1. aktywności intelektualnej;

2. aktywności emocjonalnej;

3. aktywności praktycznej.

a) Aktywność intelektualna zmierza do poznania świata i siebie na drodze bezpośredniej i pośredniej. Poznawanie bezpośrednie świata ma fundamentalne znaczenie, gdyż podstawowym źródłem poznania sa konkretne rzeczy, procesy i zdarzenia (np. przyroda danego kraju) i powinno ono poprzedzać wiedzę pośrednia, czyli wiedzę abstrakcyjną, pozbawioną konkretności (teorie, zasady, których źródłem jest zazwyczaj podręczniki inne dzieła drukowane). Aktywność intelektualna powinna się odbywać również (poza poznaniem gotowych dokonań) na drodze samodzielnego poznawania rzeczywistości w procesie rozwiązywania problemów. Jest to konieczne szczególnie do 15 roku życia, gdyż (według opinii wielu psychologów), od tego momentu człowiek może tylko poszerzać wiedzę w oparciu o wykształcone wcześniej struktury inteligencji. Stąd opinie, że to w szkole podstawowej należy położyć szczególny nacisk na aktywizację myślenia, kształtowanie wyobraźni, twórczych koncepcji a ograniczenie uczenia pamięciowego.

Uczenie problemowe składa się z 3 faz: dostrzeżenie problemu i jego sformułowanie, wytwarzanie pomysłów rozwiązań oraz trzecia faza weryfikacja pomysłów rozwiązań (teoretyczna i praktyczna). Przy pierwszej z tych faz potrzebna jest wiedza i umiejętności, druga wymaga twórczego myślenia i pomysłowości, trzecia zaś umiejętności oceny.

b) Aktywność emocjonalna polega na przeżywaniu wartości i ich wytwarzaniu, na czerpaniu radości z dostępnych mu przeżyć moralnych, estetycznych, poznawczych itp. (które dostępne są w dziełach kultury tj. książka, obraz) oraz na tworzeniu na ich podstawie własnych systemów wartości.

c) Aktywność praktyczna jest wyrazem aktywności wytwórczej i tworzenia czy przekształcania rzeczywistości (np. nowe wynalazki techniczne, gospodarcze). Uczenie się przez działanie może mieć różną postać. Najmniej kształcące jest opanowanie samych czynności bez wiązania ich z podstawami naukowymi (np. szkolenia zawodowe różnego typu: ślusarza, malarza). Większe wartości ogólnokształcące ma działanie polegające na wykorzystaniu zdobytej wiedzy w działalności praktycznej (np. wiedzy z fizyki do naprawy jakiegoś urządzenia elektrycznego). Na taki rodzaj kształcenia powinna być nastawiona współczesna szkoła

Uczenie się wielostronne , oparte na przyswajaniu , odkrywaniu , działaniu i przeżywaniu , mieści w sobie nie tylko poznanie , lecz także wartościowanie i działanie . Tym samym więc umożliwia zarówno opanowanie podstaw wiedzy o przyrodzie , społeczeństwie i kulturze oraz różnorodnych umiejętności , nawyków i przyzwyczajeń , jak i rozwój motywacji , kształcenie uczuć wyższych , panowanie nad afektami , kształcenie woli i charakteru , wyrabianie pilności , dokładności , pracowitości , socjalistycznego (?!-MK) stosunku do pracy i własności , kształtuje naukowe przekonania i postawy , budując stopniowo naukowy pogląd na świat , rozwija bogatą i wszechstronną osobowość .

I - 8 - Konspekt lekcji / cyklu lekcji - zasady opracowania i funkcje dydaktyczne.

SCENARIUSZ LEKCJI - metodyczno - treściowy szkic lekcji, streszczeniem lekcji, stara się przekazać krok po kroku czynności nauczyciela i ucznia.

Jakie funkcje powinien spełniać dobry scenariusz lekcji ?

1. Dokument - przewodnik po lekcji

Spełnia funkcję dyscyplinującą

2. Zmusza do refleksji przed, po i w trakcie lekcji

Metryczka:

Konspekt lekcji z ….... w kl. ….............

1. Hasło programowe/Temat

1. Temat lekcji - wiodący i nadrzędny motyw lekcji/ H. programowe

2. Cele - ogólny (nie ma czasownika, rzeczowniki odczasownikowe, np. zapoznanie, kształcenie itp.) i szczegółowe (operacyjne)

3. Metody - sposoby pracy, które prowadzą do osiągnięcia celów (2-3 wspomagające, 1 dominująca)

4. Formy - organizacja procesu nauczania: a) zbiorowa, b) grupowa: w zespołach stałych lub zespołach doraźnych, c) samodzielna: indywidualna (każda osoba wykonuje inne zad.), jednostkowa (wszyscy robią to samo)

5. Środki - podręcznik, pomoce dydaktyczne, materiały edukacyjne

6. Czas realizacji - timing - jak organizujemy czasem

7. Ewaluacja

8. Praca domowa - ważny element pracy na lekcji

9. Bibliografia - teksty źródłowe, literatura itp.

1. Temat lekcji- jest wiodącym i nadrzędnym motywem lekcji, stanowi on jednostkę treściową.

Funkcja tematu:

• Zaznajamia uczniów z treścią i zakresem pracy na lekcji.

• Stawia uczniów w stan gotowości do działania.

• Powoduje skoncentrowanie uwagi uczniów

1. Formy gramatyczne tematu, może być zapisany w formie: zdania prostego lub złożonego, pytania, równoważnika zdania, zdania niedokończonego, zdania oznajmującego

I - 9 - Rodzaje i typy lekcji języka polskiego.

Lekcja-podstawowa,najczęstsza forma organizacyjna w procesie uczenia się i nauczania. Swoisty akt nauczania i uczenia się, który stanowi jedność całą i zamkniętą, celową i porządnie zbudowaną, uwieńczoną określonym i pożądanym wynikiem kształcąco-wychowawczym.

Cechy lekcji: 1) Jednostka metodyczna 45 minutowa 2) Obejmuje zespół uczniów w zbliżonym wieku przebywających w 1 Sali lekcyjnej. 3) Odznacza się pewną strukturą, której składniki mają swoje uzasadnienie czasowe i materialne.

Wincenty Okoń wyróżnia cztery odrębne toki kształcenia:

2. tok podający - uczniowie przyswajają wiedzę w gotowej postaci;

3. tok problemowy - uczniowie samodzielnie dochodzą do wiedzy; tok ten opiera się na działalności uczniów, którzy rozwiązują problemy;

4. tok operacyjny - uczniowie uczą się oddziaływać na rzeczywistość;

5. tok ekspozycyjny - uczucia i postawy uczniów są ukierunkowywane za pośrednictwem procesów emocjonalnych.

Typy lekcji:

10. lekcja podająca, zakłada następujące fazy:

• sprawy organizacyjne, przygotowanie uczniów do pracy;

• sprawdzenie zadania domowego;

• przedstawienie, opracowanie nowych treści nauczania;

• zintegrowanie nowych wiadomości z już nabytymi, systematyzacja;

• utrwalenie nowo zdobytych wiadomości przez stosowanie ich w nowych sytuacjach;

• wyjaśnienie pracy domowej.

2. lekcja problemowa:

• przygotowanie klasy do pracy;

• w nawiązaniu do poprzednich zajęć, kontrola pracy domowej;

• stworzenie sytuacji problemowej, uczniowie formułują problem główny i związane z nim zagadnienia;

• określenie planu pracy, formułowanie przez uczniów różnych rozwiązań problemu;

• sprawdzenie propozycji rozwiązania problemu (teoretyczne bądź praktyczne)

• systematyzacja i utrwalenie nowych wiadomości;

• zastosowanie zdobytych wiadomości w nowych sytuacjach praktycznych bądź teoretycznych - w czasie lekcji lub w formie pracy domowej;

5. lekcja operacyjna:

• przygotowanie uczniów do pracy, sprawdzenie pracy domowej;

• uświadomienie uczniom celów zajęć;

• określenie zasad i reguł, według których ma być wykonane zadanie;

• wzorowy pokaz nauczyciela określonej czynności;

• pierwsze próby wykonywane są przez uczniów pod okiem nauczyciela;

• ćwiczenie czynności (urozmaicone);

• zadanie pracy domowej, której celem jest utrwalenie nabytej sprawności;

13. lekcja ekspozycyjna:

• przygotowanie klasy do pracy;

• prezentacja uczniom informacji dotyczących eksponowanego dzieła oraz jego twórcy;

• uczestnictwo uczniów w ekspozycji (może być powtarzana - cała lub tylko fragmenty);

• dyskusja dotycząca wartości dzieła;

• twórcza aktywność uczniów w zależności od charakteru dzieła;

I - 10 - Pojęcie, zasady formułowania, wyznaczniki i funkcje tematów lekcji.

Temat: to nad czym uczniowie pracują na lekcji pod kierunkiem nauczyciela.

5 form gramatycznych tematu: 1) Zdanie oznajmujące (poj. lub zł.) 2) W formie pytania ( o rozstrzygnięcie lub uzupełnienie) 3) W formie pytania albo rozkaźnika ( operatory np. Zrób..) 4) Równoważnik, zawiadomienie (pisownia wyrazów z „rz”) 5) Misz masz - różne struktury składniowe w funkcji tematu

Cechy dobrego tematu: 1) Zgodność z hasłem programowym 2) Zrozumiałość i komunikatywność 3) Szczegółowość 4) Atrakcyjność 5) Zgodny z funkcją lekcji

Funkcje: funkcja informacyjna b) funkcja estetyczna c) funkcja wychowawcza d) zaproszenie do zabawy

I - 11 -Metody i techniki kształcenia kulturowo-literackiego na II etapie (kryteria doboru, wyznaczniki, przykłady zastosowania).

Pięć metod kształcenia literackiego według Urygi ( Godziny polskiego)

1. Metoda impresyjno-eksponująca : wyznacza ona szczególne miejsce w procesie dydaktycznym bezpośredniemu oddziaływaniu estetycznemu dzieł i skupia uwagę na organizowaniu przeżyć uczniów, wiążąc ściśle interakcje lekcyjne z budowaniem atmosfery intymnego kontaktu z eksponowanymi wartościami sztuki

1. Zależy ona od relacji ról- nauczyciel a uczeń.

2. Jest nastawiona na kontakt z uczniami.

3. Wymaga dużego wyczucia i intuicji od nauczyciela.

4. Komentarze uczniowskie stanowią tu niezbędne dopełnienie.

5. Jest ona swoistym sposobem-uczenia się przez przeżycie -ważne jest zagospodarowanie wizualnej i dźwiękowej przestrzeni.

6. Materiały audiowizualne-narzędzia wzbogacające percepcję dzieł literackich na drodze uwidocznienia ich brzmieniowej postaci.

7. Środki przybliżania i ukonkretniania kulturowego tła lektur literackich ( albumy, fotografie, filmy itd.)

2. Metoda analizy dokumentacyjnej: dzieło literackie staje się przedmiotem obserwacji i badania.

1. Kształci świadomość literacką ucznia.

2. Rozwija świadomość literacką ucznia.

3. Czytanie musi być tutaj wielokierunkowe.

4. Rozwija wiedzę o budowie dzieła literackiego poszerzając ją o pojęcia z zakresu poetyki.

5. Kształci umiejętność czytania.

6. Uświadamia funkcję literatury w życiu człowieka

7. Rozszerza wiedzę o komunikacji literackiej ( społeczne uwarunkowania lektury).

8. Zaznajamia z rozwojem literatury ( jej przemian, form, konwencji, gatunków).

9. Kładzie nacisk na podejście badacza - umożliwiające zrozumienie bądź wyjaśnienie języka utworu, stosunku dzieła do twórcy, rzeczywistości historycznej.

10. Korzysta z emocjonalnych pobudzeń.

11. Podstawowe źródło informacji to tekst dzieła i konteksty.

12. Interpretuje teksty i ich związki z malarstwem, ikonografią itd.

13. Inicjatywa przy tej metodzie należy do nauczyciela.

14. Wyznaczniki metody: wyodrębnienie głównych składników struktury dzieła, wstępne hipotezy i interpretacje, zagadnienia wymagające zbadania, analiza tekstu + konteksty.

3. Metoda analizy wykonawczej - działanie wykonawcze ucznia, czytanie i wygłaszanie

utworu.

1. Odkrywanie warstwy problemowej tekstu.

2. Nacisk na poznanie utworu.

3. Odkrywanie brzmienia utworu rytmu.

4. Uczniowie uczestniczą w próbach głośnego wygłaszania utworu.

5. Wdrażanie w życie form składniowych i wersyfikacyjnych.

6. Kształcenie kultury żywego słowa.

7. Przeżycie twórcze.

4. Dyskusja (zagaić, zainicjować, rozpocząć,)

1. Bardzo ważny jest problemowy wymiar tematu dyskusji.

2. Zaangażowanie uczniów.

3. Dyskusja musi mieć swój porządek.

4. Dzieło literackie jako przedmiot dyskusji i interpretacji.

5. Aktywizacja ucznia-myślenie problemowe.

6. Zdolność operowania dotychczas zdobytą wiedzą, komunikacja.

7. Wymiana poglądów.

8. Wypowiedzi żywe, samodzielne, swobodne.

9. Dyskusja musi być poprzedzona starannym przygotowaniem.

10. Nauczyciel kieruje dyskusją, słucha, naprowadza ją na właściwy tor, czasem rozstrzyga spory.

11. Dyskusja musi zostać podsumowana.

5. Metoda przekładu intersemiotycznego. (o tej metodzie pisze też A. Baluch Poezja współczesna w szkole podstawowej) jej istotę stanowi przekład jednego kodu na inny.

1. Szansa na wyrażanie przeżyć.

2. Uruchamia interakcje uczniów.

3. Odkrywa właściwości kodu, strukturę tekstu, język.

4. Może być to mowa ciała, słuchowisko, żywa rzeźba.

5. Uczy smaku twórczości.

6. Czytanie kodów pozajęzykowych pobudza do wypowiedzi, pełni rolę „mowotwórczą, a zarazem rozwija zdolność nazywania i wyrażania treści nie zwerbalizowanych.

7. Przekład intersemiotyczny wiąże kształcenie sprawności językowej z kształceniem literackim. Podstawą tego związku jest działanie uczniów, przeważnie zespołowe operowanie tworzywem artystycznym dzieł, co nadaje procesowi uczenia się literatury charakter praktyczny i mocno osadzony na fundamencie konkretnych wyobrażeń. Jest to jedno z głównych założeń metody.

I- 12 -Teksty kultury w edukacji polonistycznej na II etapie; rodzaje, funkcje, kryteria doboru, przykłady zastosowania.

TEKST KULTURY- tekst będący dobrem zbiorowym; zachowany, wzbogacany i przechowywany przez kolejne pokolenia; zobiektywizowany wynik współdziałania i twórczej aktywności wielu pokoleń, zdolny do rozprzestrzeniania się i rozwoju.

Teksty kultury: a) LITERACKIE: teksty mitologiczne, historyczne, fragmenty Biblii, teksty literackie, teksty użytkowe np. list, proste teksty publicystyczne, popularno-naukowe

B) Pozaliterackie - rzeżby, malarstwo, pieśni patriotyczne, kolędy, kołysanki, pieśni regionalne, audycje, słuchowiska, fimy fabularne, przedstawienia teatralne, fotografie, komiksy, plakaty itd.

FUNKCJE TEKSTU KULTURY

1F.DYDAKTYCZNA- nastawienie tekstu na przekazywanie wiedzy, praktycznych wiadomości, pouczeń, wskazówek postępowania ukazywanie pozytywnych i negatywnych wzorców -często pojawia się przywołanie autorytetów

2. F. EKSPRESYWNA- nastawienie na wyrażanie postawy i uczuć nadawcy, jego odrębnej perspektywy poznawczej, sposobu myślenia i oceny różnych zjawisk, hierarchii wartości.

3. F. ESTETYCZNA- nastawienie tekstu na sam tekst jako swoista organizację znakową.

- każdy element tekstu traktowany jest jako potencjalny nośnik znaczenia, dlatego teksty tego typu nie podlegają skracaniu, parafrazowaniu, streszczaniu, modyfikacjom.

4. F. FATYCZNA- nastawienie tekstu na kontakt nadawcy z odbiorcą.

5. F. IMPRESYWNA-nastawienie tekstu na oddziaływanie na odbiorcę, wywołanie jego reakcji emocjonalnej, narzucenie mu pewnych przekonań, sprowokowanie zmiany zachowania.

6. F. KOMUNIKACYJNA- podstawowa funkcja tekstu kultury: rola, jaką odgrywa tekst, umożliwiając porozumiewanie się ludzi.

7. F. LUDYCZNA- nastawienie tekstu na dostarczenie rozrywki lub użycie tekstu do zabawy.

8. F. MAGICZNA- funkcja wynikającą z przeznaczenia tekstu do uprawiania magii.

9 F. POZNAWCZA -nastawienie tekstu na ukazywanie obrazu rzeczywistości.

I -13 - Metody problemowe w edukacji kulturowo-literackiej na II etapie.

Problem badawczy: jest to trudna i niepewna sytuacja, zawierająca niepełne dane; stanowi rodzaj zadania lub sytuacji, której dany podmiot nie jest w stanie rozwiązać korzystając ze swojego aktualnego zasobu wiedzy; problemy najczęściej mają postać pytań (czasami zdań oznajmiających); problem stanowi pewna struktura o niepełnej ilości danych, gdzie zadaniem badacza jest ową strukturę uzupełnić.

Rozstrzygnięcie danego problemu wymaga ze strony badacza wysokiej aktywności poznawczej i emocjonalnej, chęć rozwiązania problemu przez badacza oraz posiadanie przez niego tzw. minimum informacyjnego (struktura zawierająca niepełne dane) tak, by na drodze myślenia (analizy, syntezy lub kojarzenia) był on w stanie wytworzyć nowe informacje.

problem nauczyciel musi dostosować do możliwości ucznia - musi mieć on całkowitą pewność, iż uczeń posiada minimum informacyjne niezbędne dla rozstrzygnięcia problemu; inną zasadą stanowi ta, iż zadaniem nauczyciela jest zainspirowanie lub zachęcenie ucznia do podjęcia trudu rozwiązania problemu.

rodzaje problemów:

1. kryterium ilości możliwych rozwiązań:

→ konwergencyjne - z jednym możliwym rozwiązaniem

→ dywergencyjne - z możliwością więcej niż jednego rozwiązania

1. kryterium ilości wstępnych informacji:

→ problemy otwarte - nie zawierają przewidzianych z góry rozwiązań, problemy zamknięte - posiadają pewien zbiór rozwiązań

• inne rodzaje, takie jak:

→ problemy typu odkryć lub wynaleźć

→ problemu orientacyjne - powstają one podczas zdobywania wiedzy o rzeczywistości

→ problemy decyzyjne - powstają one w momencie podejmowania decyzji

→ problemy praktyczne i teoretyczne

Nauczanie problemowe:

• pojawiło się w latach 50-tych XX wieku;

• uczeń przyswajania inf. oraz bierze udział w czynnym wytwarzaniu wiedzy na drodze swojej poznawczo - badawczej działalności;

• nauczanie nie opiera się na przekazywaniu uczniom gotowych wiadomości, lecz na czynnym ich udziale w procesie uzyskiwania nowych informacji oraz umiejętności w drodze rozstrzygania zadanych problemów (teoretycznych i praktycznych)

• u. stawia odpowiednie pytania-problemowe, a następnie do formułowania odpowiadających im hipotez oraz ich weryfikacji w toku wielu umysłowych i praktycznych operacji

Główne cechy problemowego nauczania:

• uczniowie zdobywają nowe informacje za drodze rozwiązywania teoretycznych i praktycznych problemów

• uczeń musi sam pokonywać wszelkie przeszkody- samodzielność i aktywność są na znacznym poziomie,

• tempo uczenia się zależy jedynie od danego ucznia (lub grupy uczniów), praca z grupą zwiększa możliwości,

• rozwijanie się u U. pozytywnej motywacji, a jednocześnie zmniejsza konieczność formalnego sprawdzania ich osiągnięć (odpytywanie, klasówki)

• efekty nauczania przejawiają trwałość, uczniowie z łatwością potrafią zastosować tak zdobytą wiedzę w nowych sytuacjach, rozwijając sprawność umysłowe oraz zdolności twórcze

Etapy rozwiązywania problemów:

• rozpoznanie sytuacji problemowej

• propozycje pomysłów możliwych rozwiązań

• weryfikacja wybranych rozwiązania połączona z systematyzacją nowych wiadomości

Rodzaje poleceń: np. "zrób to i to, aby sprawdzić czy...". itp.

Przebieg lekcji problemowej zakłada następujące etapy:

→ przygotowanie uczniów do lekcji

→ nawiązanie do poprzedniej lekcji poprzez sprawdzenie zadania domowego

→ stworzenie przez nauczyciela odpowiedniej sytuacji problemowej

→ formułowanie przez uczniów problemu głównego i kwestii pobocznych

→ wspólne ustalenie planu pracy

→ realizacja planu - formułowanie przez uczniów pomysłów na rozwiązanie problemu

→ weryfikacja trafności pomysłów rozwiązań w sposób teoretyczny i empiryczny

→ usystematyzowanie oraz utrwalenie zdobytych przez uczniów wiadomości

→ zastosowanie zdobytej wiedzy w nowych, nieznanych sytuacjach praktycznych lub teoretycznych (w trakcie zajęć lub w formie zadania domowego)

W ostatnich czterdziestu latach, wyraźnie wzrosło zainteresowanie grami dydaktycznymi, wśród których wyróżnić można następujące metody problemowe:

• symulacyjna- U. przeprowadzają analizę problemów, a wyniki ich pracy i proponowanych rozwiązań porównywane są z rozwiązaniami faktycznymi, które są symulowane w trakcie zajęć (np. nauka gry w szachy). Zabawy symulacyjne charakteryzują się wyraźnym związkiem z rzeczywistością (zmierzają one do precyzyjnej rekonstrukcji faktów historycznych lub innych czynności), wymagają dużej aktywności uczestników, poprzez wyznaczenie szerszego (np. odtwarzanie tzw. ról otwartych jak rola dyrektora fabryki) lub węższego zakresu inicjatywy (np. w sztuce teatralnej, gdzie udział biorą tzw. role zamknięte).

• Sytuacyjna-celem jest nabywanie przez uczniów umiejętności przeprowadzania analizy problemów oraz podejmowania odpowiednich decyzji lub wskazywania możliwych, zgodnych z podjętymi decyzjami- następstw ich działań. Główna różnica pomiędzy metodą symulacyjną i sytuacyjną jest to, iż ta druga odnosi się raczej do sytuacji fikcyjnych (lecz jednocześnie prawdopodobnych); ma więc ona prospektywny i fikcyjny charakter.

• Inscenizacyjna-przybiera różne formy (np. improwizowany dialog, dyskusja na określony temat, odtworzenie pewnych wydarzeń, zarówno autentycznych jak i fikcyjnych). można ją zastosować wobec stosunkowo licznych grup uczniów oraz wykorzystać nie tylko w celu zdobywania wiadomości, lecz również emocjonalnego wychowania.

• giełda pomysłów (burza mózgów)- polega na zachęcaniu uczniów, by wysuwali wszelkie śmiałe pomysły, by formułowali swoje hipotezy, zgodnie z zasadą "najlepsza jest pierwsza myśl". Problem jest rozwiązywany poprzez wyobraźnię i intuicję uczniów.

I - 14 - Drama i techniki dramowe w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Drama - metoda nauczania i uczenia się wykorzystująca naszą naturalną umiejętność do wchodzenia w role Dramowe sytuacje edukacyjne oddziaływają na biorących w nich udział na trzech poziomach: fizycznym - ruchy ciała podczas improwizowanego działania w rolach, emocjonalnym - przeżywanie emocji dzięki byciu w rolach innych osób oraz intelektualnym - dyskusje, omawiania, podsumowywania po improwizacjach. Działania w rolach wynikają z przedstawiania fikcyjnej sytuacji przez grupę osób, używających jako środków wyrazu swoich ciał i głosów zamiast intelektualnego przekazu. Takich działań nie wolno utożsamiać ze szkolnym teatrem naśladującym teatry zawodowe. Istotą dramy jest bowiem stawianie uczestników zajęć w sytuacjach konfliktowych i szukanie rozwiązania postawionych problemów dzięki używaniu środków scenicznych (np. gestu, ruchu, mimiki, intonacji). Nie służą one jednak do budowania przedstawienia, ale do samodzielnego zdobywania przez uczniów wiedzy o sobie i innych, różnych umiejętności oraz kształtowania postaw życiowych. Badania wykazały, że drama rozwija kreatywność, twórcze myślenie, umiejętność wykorzystywania i przetwarzania własnych doświadczeń oraz inteligencję społeczną i emocjonalną.

Używa się wielu technik dramowych. Najpopularniejsze z nich zostaną tu omówione.

TECHNIKI DRAMY

• Pięć poziomów zrozumienia i świadomości-podstawowe pytania w dramie: Kim jesteś? Co teraz robisz? Dlaczego to robisz? Co czujesz? Co sądzisz o...(jakie masz poglądy na...).

• Rzeźba - U zastyga w bezruchu ekspresyjnie, wyrażając postać, sytuację, uczucie, drugi U może być rzeźbiarzem-rzeźbić można głosem lub dotykiem, np.: na lekcjach utrwalających znajomość treści lektury U mogą w kręgu zobrazować w ten sposób wydarzenia, które najbardziej zapadły im w pamięć, mogą ze swych ciał stworzyć maszyny, np. do nauczania, do zabawy i. in. i nadać im swoje własne nazwy (tworzenie neologizmów)-do literatury science-fiction, “rzeźbienie” uczuć, np. radości, miłości.

• Rozmowa - najbezpieczniej w zespołach dwuosobowych, na zadany temat, np. A -“Jestem Anią Shirley”, B - “Jestem Małgorzatą Linde”- rozmowa o motywacji postępowania.

• Wywiad - dwuosobowy -cichy lub oficjalny- cała grupa zadaje pytania wybranemu uczniowi, który “jest w roli”, uczniowie pytający mogą być detektywami, lekarzami lub sobą - zmienia się wówczas rodzaj pytań.

• Stop-klatka - zdjęcie - żywy obraz, zatrzymanie wydarzenia dramatycznego, “czarodziejskim” gestem można uruchomić “stop-klatkę” i zadać jej pytania.

• Rola - U jest bohaterem lit., wyrazem w jakiejś sytuacji, np.: jest częścią zdania w rozbiorze logicznym i pełni określoną funkcję-dzieci łapią się za ręce.

• Niewidomy - jeden U jest niewidomym, drugi opiekunem -zamiana-opowiadają o przeżyciach, np. Elza i Danusia, niewidoma dziewczynka z “Katarynki”, Jurand ze Spychowa.

• Rysunek - uczniowie w grupie mogą malować na jednej dużej kartce, np. bohatera literackiego bez umawiania się, kogo malują, np. na lekcji podsumowującej omawianie lektury lub na zakończenie roku szkolnego.

• Kostium-płaszcz eksperta - uczeń jest ekspertem i odpowiada na pytania kolegów.

• Nitka przyjaźni - uczniowie rzucają kolejno kłębkiem wełny, ale trzymają swoją część, każdy kto otrzyma kłębek, opowiada coś o sobie, np. na początku roku szkolnego w czwartej klasie uczniowie przedstawiają się i mówią, co lubią robić, jeść i. in., na godz. wych. - poznawanie zainteresowań, zdania uczniów na konkretne tematy, ostatnia osoba rozpoczyna proces zwijania, mówiąc od kogo otrzymała wełnę i co dana osoba powiedziała.

• Telefon do przyjaciela - uczeń “dzwoni do przyjaciela” i opowiada mu, np. o tym, co podobało mu się na dzisiejszej lekcji-forma ewaluacji-pytania: “Co robiłeś na dzisiejszej lekcji?”, “Jak się czułeś?”, “Co ci się podobało, a co nie?”, uczeń jest bohaterem, który znalazł się w trudnej sytuacji i ma problemy z podjęciem decyzji, np. Ania Shirley po śmierci Mateusza, bohaterzy powieści “Ten obcy”, Antygona.

I - 15 - Gry i zabawy dydaktyczne w edukacji polonistycznej na II etapie.

Zabawy dydaktyczne (Okoń) - to czynności, w której osobnik bawiący się osiąga przyjemność przez sam przebieg tej czynności bez względu na to czy ma ona w konsekwencji jakiś uświadomiony bądź nieuświadomiony cel. Zabawa dominuje na początku życia 0-15l.

Cechy czynności w zabawach - dobrowolnie (bo chcemy) ; - wyodrębnione (zachodzą tu i teraz, w pewnej przestrzeni, w określonym czasie); - zawierają element niepewności (nie jesteśmy w stanie przewidzieć zdarzeń); - bezproduktywne (nie prowadzi do tworzenia dóbr) ;-ujęte w normy (ustalone na czas trwania zabawy); -fikcyjne (oderwanie od rzeczywistości)

Funkcje zabawy: 1) Przygotowawcza 2) Wyrównawcza -wyrównuje braki z życia 3)wychowawcza 4) kształcąca 5) poznawcza

Komponenty, wymiary zabawy (Ericson) 1) Treść i konfiguracja jej części jako podkład tematyczny zabawy 2) Werbalny i niewerbalny 3)Sposoby przerywania i kończenia zabawy

Aleksander Kamiński - ZABAWA to doraźna czynność ludyczno-dydaktyczna przynosząca przyjemność obu stronom interakcji.

I Rodzaje zabaw: (Bile?) 1) Funkcjonalne 2) Zabawy w fikcję 3) Zabawy recepcyjne (bierne obserwowanie) 4) Konstrukcyjne

II Rodzaje zabaw (Rudik) 1) Konstrukcyjne - dominują czynności motoryczne2) Twórcze, czynnościowo- naśladowcze 3) Zabawy dydaktyczne 4) Ruchowe

Gra ( wg.W.Okonia) jako „odmiana zabawy, polegająca na respektowaniu ustalonych ściśle reguł; przyzwyczajając do przestrzegania tych reguł gra spełnia ważne funkcjewychowawcze: uczy poszanowania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie, sprzyja uspołecznieniu, wdraża do wygrywania i przegrywania”

Gra dydaktyczna wywołuje myślenie problemowe, dzięki któremu uczniowie muszą samodzielnie wyprodukować przynajmniej część wiadomości potrzebnych do udziału w grze.

Cechy gry: 1) Jawne, określone reguły działania 2) Elementy rywalizacji 3) Ograniczenie iluzji zabawowej

Rodzaje gier: 1) Gry o sumie zerowej (zwycięzca i przegrany bilans 0) 2) Gry o sumie niezerowej (są wszyscy wygrani) 3) Gry jedno-dwu-n osobowe 4) Obecność i nieobecność taktyki - losowe i strategiczne

Podział gier (Kruszewski) 1) Gry służące realizacji celów w sferze emocjonalnej - gry służące wyborowi strategii postępowania 2) Gry służące realizacji celów w sferze poznawczej - gry kształtujące postawy (tolerancja) , akceptacja na inności ad.2 burza mózgów, biograficzna (przypadkowa), sytuacyjna, symulacyjna

Burza mózgów jest metodą przeznaczoną do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.

Metoda sytuacyjna (metoda przypadków), polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, żeby był typowy dla dużej klasy zdarzeń. Rozwiązanie problemów zawartych w grze sytuacyjnej służy ukształtowaniu umiejętności przydatnych do rozwiązywania często trafiających się zadań, których główne cechy uczyniono przedmiotem gry. Uczniom przedstawia się sytuację wymagającą podjęcia decyzji, doprowadza się ich do zaproponowania kilku rozmaitych projektów decyzji i omawia się konsekwencje każdej z nich.

Metoda biograficzna, ma u podstaw biografię wielkiego uczonego lub kogoś znanego, który mógłby posłużyć poznaniu szerszego zjawiska. Nie sama postać i jej życie jest poznawaną rzeczywistością, ale sprawy, które można poznać z perspektywy życiorysu jednego człowieka.

Metoda symulacyjna naśladowanie rzeczywistości, odegranie zestawu ról, zgodnie z ich realizacją w świecie. Zabawa `na niby', aby ćwiczyć reakcje. Po grze uczniowe wychodzą z `z roli'. Gra powinna kończyć się omówieniem, które polega na tym, że nauczyciel wraca do tradycyjnego modelu nauczania i wraz z uczniami krytycznie omawia grę, podjęte decyzje, użyte wiadomości i konflikty.

Funkcje gier i zabaw językowych: podniesienie sprawności mówienia uczących się.; - Wyćwiczenie struktur gramatycznych; -Wzbogacanie słownictwa; - rozwijanie płynności słownej, ; - nauka ortografii i gramatyki ; - doskonalenie analizy słuchowej; - doskonalenie czytania i pisania; - rozwija myślenie;


I - 16 - Metoda „myślowych kapeluszy” Edwarda de Bono w kształceniu kulturowo-literackim na II etapie.

Metoda sześciu kapeluszy myślowych, zwanych też kolorowymi kapeluszami

Edwarda de Bono.

- aktywizująca, czyli nauczyciel nie przekazuje dzieciom gotowej wiedzy, lecz stwarza warunki do samodzielnego uczenia się. Jest też sposobem zachęcenia dzieci do swobodnego wypowiadania się oraz współpracy w grupie.

- Ważnym czynnikiem zachęcającym do wypowiedzi - symbol kapelusza, który daje dziecku poczucie bezpieczeństwa. Nakrycie głowy często jest związane z rolą, jaką ktoś odgrywa w danym momencie, jest to taka część garderoby, którą można najłatwiej włożyć i zdjąć. - Metoda polega na kierowaniu myśleniem utrzymującym uwagę na konkretnych aspektach zagadnienia i na pewnych typach myślenia. Sprawia, że praca nad rozważanym zagadnieniem, z użyciem kapeluszy jest zdyscyplinowana. Kapelusze są umownymi atrybutami wyróżniającymi owe typy myślenia i osoby w grupie wyznaczone do roli postępowania zgodnie z tymi typami.

1. W grupie dyskutantów możemy utworzyć podgrupy przypisując im różne kapelusze. Każda z grup naradza się i następnie, przedstawia swoje propozycje. Inny sposób polega na uczestnictwie wszystkich dyskutantów w kolejnych fazach rozwiązywania problemu, w różnych kapeluszach.

2. Myślowe kapelusze można wykorzystywać przynajmniej na dwa sposoby:

Sporadyczny - gdy używamy jednego - najwyżej dwóch kapeluszy. W czasie narady ktoś z uczestników proponuje użycie jednego z kapeluszy. Kapelusz był w użyciu przez 2-3 minuty. Skierował myślenie na konkretne tory albo zmienił jego kierunek.

Następnie narada toczy się dalej. To prosty i najczęstszy sposób stosowania metody.

Usystematyzowany. Aby szybko i skutecznie rozwiązać jakieś zagadnienie korzystamy z wszystkich kapeluszy w określonej kolejności.

3. Kapelusze symbolizują sześć różnych sposobów myślenia, analizy problemu oraz argumentacji:

kapelusz biały- jest to informacja neutralna, nie ma w nim argumentów czy propozycja. Są fakty, liczby, zestawienia, statystyka. Kapelusz ten określa, co wiemy? jakie dane musimy zdobyć? Zakładając ten kapelusz działamy jak komputer- nie wydajemy żadnych opinii.

kapelusz czerwony- oznacza emocje, odczucia, przeczucia i intuicję. W pewien sposób jest przeciwieństwem białego, nie interesują nas fakty, tylko ludzkie uczucia. kapelusz ten wyraża przypuszczenia i kieruje sie intuicją. nie musi być obiektywny, nieobce są mu strach, złość, nadzieja i miłość.

kapelusz czarny- zajmuje się prawdziwością i realnością, ocenia prawdziwość twierdzeń lub założeń. Kolor ten podkreśla trudności, wydaje negatywne sądy. Kapelusz ten charakteryzuje przesada w osądach, uwypukla słabe punkty zapobiegając tym samym pomyłkom i błędom.

kapelusz żółty- stara się znaleźć korzyści dla danego rozwiązania, jest optymistą, wszystko jest dla niego pozytywne. koncentruje sie na korzyściach i zyskach.

kapelusz zielony- wychodzi z propozycjami i pomysłami, jest kapeluszem myślącym aktywnie. może proponować i wysuwać sugestie każdego rodzaju. opiera sie na poszukiwaniu, dociekaniu, proponowaniu alternatywy.

kapelusz niebieski- kieruje wszystkimi kapeluszami, spogląda z góry na wszystko co sie dzieje, może formułować uwagi, komentować to co widzi.

6. Rozpoczynamy od kapelusza niebieskiego, by zorganizować program rozwiązania problemu. To, jaki kapelusz po jakim włożymy na głowę, zależy od okoliczności. Możemy swobodnie układać własne zestawy, musimy jednak przestrzegać pewnych reguł:

Każdego kapelusza używamy tyle razy, ile chcemy.

Po żółtym kapeluszu stosujemy czarny dla wykazania słabych punktów pomysłu.

Czarnego kapelusza używamy na 2 sposoby: do szczegółowego omówienia niedociągnięcia pomysłu (następnie w zielonym kapeluszu usuwamy te niedociągnięcia) oraz do całościowej oceny pomysłu. Do końcowej oceny pomysłu wykorzystujemy czarny kapelusz, po którym wkładamy czerwony, by zobaczyć czy podoba się nam pomysł.

7. Metodę Edwarda de Bono możemy wykorzystać w edukacji zintegrowanej w odniesieniu do wielu zagadnień, pomoże ona rozwiązać problemy w sposób kreatywny, aktywny, pomoże równocześnie w pobudzeniu dzieci do swobodnego wypowiadania sie. Pomimo to, iz w czasie omawiania danego problemu wypowiada się jedynie sześcioro dzieci jest to metoda pozwalająca na kierowanie sugestii przez wszystkich uczestników w czasie pracy grupowej. Metoda ta pozwala również na częste jej stosowanie, można zatem przy okazji każdego zastosowania wyznaczać innych " kapitanów" grupy. Dzieci nie będą miały oporów przed wypowiadaniem się gdyż jak juz było mówione przyjmuje ono daną rolę, wypowiada opinię całej grupy, jest to pewien rodzaj asekuracji i jednocześnie przełamania lęku przed ośmieszeniem. Metoda ta jest korzystna w czasie omawiania lektur czytanych przez dzieci.

8. Przykładowe ćwiczenia:

1. praca w grupach:

- Praca nauczyciela w szkole. Podział na 5grup, każda grupa zakłada kapelusz w innym kolorze. Kolejno przedstawiają się grupy biała/ czerwona/ żółta/ czarna/ czerwona/ zielona/ niebieska.

2. praca samodzielna:

- Pociągi często się opóźniają, przez co masz problemy. Ubierz kapelusz czerwony/żółty/czarny/zielony aby omówić ten problem.

c) inne przykłady:

- Niechcący zbiłeś ulubiony kubek mamy. Podaj przykłady myślenia „czerwonokapeluszowego” jakie mogą padać z obu stron.

- Do jakiego kapelusza zakwalifikowałbyś poniższe zdania?

„Ten mur jest za wysoki żeby przez niego przeskoczyć.”

„Jeżeli mnie nie zaprosi na urodziny, to nie będę musiała kupować prezentu.”

„Nie lubię go i nie chcę z nim pracować.”

„Dlaczego by nie sprzedać tego samochodu i nie kupić lepszego?”

„Doszliśmy do punktu, w którym powinniśmy zrobić listę możliwości jakie mamy do wyboru.”

„samochód ten ma przyspieszenie 0- 100 km/h w 6 sekund.”

I - 17 - Przekład intersemiotyczny w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Def. Przekład intersemiotyczny- gr. semeion - znak. Znak jest wytworem ludzkiej kultury, który służy do porozumiewania się. Przekład intersemiotyczny jest przekładem jednego systemu znakowego na inny, kiedy te same treści przekazuje się przy pomocy różnych sposobów komunikowania.to przekład z jednego systemu znaków na inny np: na wypowiedź plastyczną (rysunek, rzeźba), ruchową (gest, drama) lub dźwiękową. Na lekcjach języka polskiego przekład intersemiotyczny bywa wyzyskiwany jako metoda kształtująca sprawność językową uczniów oraz metoda analizy utworów literackich. Czytanie różnorodnych kodów pozajęzykowych pobudza do wypowiedzi, pozwala dzięki temu kształtować mowę ucznia. Jednym z wariantów przekładu intersemiotycznego, często stosowanym na lekcjach języka polskiego, jest opis dzieła malarskiego. Polega on na przełożeniu znaków plastycznych w znaki słowne. rozwija się nie tylko język ucznia, ale także jego wyobraźnia.

Przekład jest metodą analizy utworu ze względu na ucznia, wyzwala aktywność podmiotu poznającego. W materialnym ( wizualnym, dźwiękowym lub ruchowym ) rezultacie odbioru zawarty jest element kreatywności, który jednak nie marginalizuje pierwowzoru, lecz jest prezentacją odczytania, rezultatem wnikliwej interpretacji.
Alicja Baluch uważa, że dokonując przekładu znaków słownych na obrazowe trzeba pamiętać, że w naszej kulturze istnieją różne konwencje obrazu. Do najczęściej spotykanych zalicza się konwencję realistyczną, symboliczną i abstrakcyjną. Rysunek realistyczny tworzy komiks, symboliczny ma charakter plakatu, a abstrakcyjny łączy się z muzyką. Metoda ta motywuje do mówienia i pisania dzieci nieśmiałe; Kształci umiejętności odbiorcze i nadawcze - muzyka, obraz; Pomaga zorganizować ogniwo wstępne, np. Nauczyciel czyta uczniom nastrojowy wiersz. Zadaniem uczniów jest wyrazić jego nastrój za pomocą barw.; Służy do tworzenia nastroju w klasie; Cel tej metody: pozwala uruchomić wyobraźnię uczniów;

Przykładowe ćwiczenie: Nauczyciel puszcza dzieciom z płyty baśń Andersena Imbryk. Zadaniem uczniów jest namalowanie imbryka i dodatkowo jeszcze jednej dowolnej postaci występującej w tej baśni.

I - 18 - Dyskusja i techniki dyskusyjne na II etapie kształcenia polonistycznego.

Dyskusja dydaktyczna to metoda kształcenia polegająca na wymianie zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko między uczniami. Uczestnicy prezentują własne poglądy lub odwołują się do poglądów innych osób. Stosowanie tej metody zaleca się wtedy, gdy uczniowie reprezentują znaczny stopień dojrzałości i samodzielności w zdobywaniu wiedzy, w formułowaniu zagadnień, w doborze i jasnym przedstawianiu własnych argumentów oraz w rzeczowym przygotowaniu się do tematu dyskusji. Dobrze przeprowadzona dyskusja uczy głębszego rozumienia problemu, samodzielnego zajmowania stanowiska, operowania argumentami i krytycznego myślenia. Uczy jednocześnie liczenia się ze zdaniem innych i uznawania ich argumentów, jeśli są trafne oraz lepszego rozumienia innych ludzi. Sprzyja klarowaniu się własnych przekonań i kształtowaniu własnego poglądu na świat.

Techniki dyskusyjne:

a) związana z wykładem- jeden z elementów wykładu konwersatoryjnego bądź jest jego kontynuacją,

b) okrągłego stołu- uczestnicy reprezentują odmienne, często przeciwstawne poglądy na określony temat. Jej celem jest znalezienie stanowiska słusznego, możliwego do przyjęcia przez obie strony. uczestnicy zasiadają wokół okrągłego stołu lub w kręgu. Takie usytuowanie dyskutantów zakłada z góry, że racje obu stron są jednakowo ważne, a celem spotkania jest wypracowanie wspólnych ustaleń możliwych do zaakceptowania przez obie strony.

c) wielokrotna- polega na podziale uczniów na dwie grupy reprezentujące dwa odmienne stanowiska na dany temat. Każda z grup przygotowuje stosowne argumenty i stara się przekonać do swych racji przeciwników.

d) burza mózgów,

e) panelowa- sposób wymiany poglądów i dochodzenia do rozwiązania problemu w drodze rozmów, których cechą charakterystyczną jest istnienie dwóch gremiów: dyskutującego (eksperci - panel) i słuchającego (audytorium - uczący się). Jest dyskusją II-fazową. W I fazie specjaliści i przedstawiciele gr. przychodzą na rozmowę przed większym audytorium, aby przedstawić i porównać swoje stanowiska i wypracować wspólny wynik. W drugiej fazie dyskusji panelowej słuchacze mają zwykle okazję do zadawania pytań. Często na pytania nie udziela się bezpośredniej odp., lecz są one bodźcem do dalszego ciągu krótkich wypowiedzi członków panelu na wyłoniony temat. wzmacniane są przy pomocy mikrofonów. Często planuje się przerwę w imprezie, aby słuchacze mogli w rozmowach podczas przerwy dyskutować, oceniać i zgłębiać zasłyszane opinie. Również na zakończenie imprezy daje się czesto okazję do dyskusji przy przekąskach i napojach i do nawiązania kontaktów ze słuchaczami. Czasami przed rozpoczęciem zaprasza się na aperitif (przyjęcie na stojąco z napojami), aby słuchacze poznali się i nastawili na temat. Rozmowy te są istotne dla wyniku nauki.

f) metaplan- (cicha dyskusja) Można tą metodą pracować z całą klasą ale lepsze efekty uzyskuje się w zespołach 5 - 6 osobowych. Jej istota sprowadza się do tworzenia podczas rozmowy o problemie plakatu, który nosi nazwę metaplanu. Do przeprowadzenia zajęć należy przygotować: tablicę, do której można przypinać kartki arkusze szarego papieru kartki w trzech różnych kolorach i różnych kształtach (owale, koła, prostokąty, chmurki)
Dyskusja dydaktyczna rozwija takie umiejętności jak:
1.dokładne i konkretne formułowanie własnych myśli, odnosić się tylko do faktów
2.słuchanie innych, nie przerywać wypowiedzi innym
3.dobór trafnych argumentów i ocenianie ich wartości
4.analizowanie ocenianie faktów
5.rozumienie innych ludzi i ich poglądów
6. korzystanie z doświadczeń innych
7.wymiana poglądów
8.przygotowanie do zespołowego rozwiązywania problemów
9. unikanie sprzeczek i personalnych ataków wyśmiewających, czy też obniżających wartość innych wypowiadających się osób

I - 19 - Metody eksponujące w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Metody eksponujące zwane waloryzacyjne, eksponujące wartości, wpływające na składniki osobowości jak uczucia wyższe, przekonania światopoglądowe, postawy, system wartości i charakter:


-impresywne- sprowadzają się do organizowania uczestnictwa dzieci i młodzieży czy dorosłych w odpowiednio eksponowanych wartościach społecznych, moralnych, estetycznych, naukowych; (łac. impressio - wrażenie, odczucie, przeżycie) polega na wywoływaniu takich czynności uczniów, jak: zdobywanie informacji o dziele eksponowanym i jego twórcy, pełne skupienia uczestnictwo w toku ekspozycji dzieła, stosowna forma aktywności własnej uczestników, wyrażająca główną ideę dzieła, konfrontacja tej idei z zasadami postępowania uczestników i ewentualne wyprowadzanie wniosków praktycznych, co do ich własnych postaw i własnego postępowania. metodę można stosować zarówno wobec utworu literackiego, teatralnego, wartościowego filmu, dzieł sztuki plastycznej, utworów muzycznych czy opisu czynów ludzkich, głównie czynów takich ludzi, którzy swoim charakterem i swoimi osiągnięciami są w stanie wzbudzić zainteresowanie i podziw uczestników.


-ekspresyjne- polegają na stwarzaniu sytuacji, w których uczestnicy sami wytwarzają bądź odtwarzają dane wartości, wyrażając niejako siebie, a zarazem je odtwarzają (bierze udział coś wykonując); (łac. expressio - wyrażenie). Polegają na stwarzaniu sytuacji, w których uczestnicy sami wytwarzają bądź odtwarzają dane wartości, wyrażając niejako siebie, a zarazem je przeżywają. np. czynny udział uczniów w przedstawieniu szkolnym w roli aktorów, scenografów, reżyserów, organizatorów widowni, a nawet autorów prostszych dzieł scenicznych. Podobnie wartościowe przykłady prac zespołowych bądź indywidualnych to wytworzenie obrazu, rzeźby, filmu krótkometrażowego, zorganizowanie wystawy prac uczniowskich, inscenizacja wydarzeń historycznych czy happening lub psychodrama na zadany temat z dziedziny stosunków międzyludzkich. W tych i innych formach eksponowania wartości łatwiej niż w innych warunkach następuje utożsamianie się uczestników z wartościami zasługującymi na wybór lub odrzucanie wartości na to niezasługujących. Ocena pojawia się tu w atrakcyjnej postaci: jest częścią przeżycia i jej nieuchronną konsekwencją, toteż znacznie łatwiej staje się trwałym elementem systemu wartości niż oceny narzucane przez rodziców czy nauczycieli.

Metody eksponujące- film; sztuka teatralna; ekspozycja; pokaz połączony z przeżyciem;

I - 20 - Pytania i polecenia dydaktyczne w edukacji polonistycznej na II etapie (rodzaje i warunki skuteczności pytania, struktura pytań i poleceń dydaktycznych).

Pytanie - wypowiedzienie, które wyraża pragnienie nadawcy uzyskania od odbiorcy informacji na temat zawarty w tym wypowiedzeniu.

Rodzaje pytań: 1) O rozstrzygnięcie- stereotypowa struktura, ograniczona liczba odp. właściwych, nie wymagają intelektualnych dociekań. 2) O uzupełnienie: nieokreślona ściśle liczba odpowiedzi, część info zawarta w pytaniu 3) Proste- nie wymagają złożonego procesu myślenia, brakujący dokument dotyczy sprawy jednostkowej 4) Problemowe( złożone)- głównie pytania o przyczynę, powód, skutki; pytania metodyczne; pytania do autora tekstu 5) Pytania otwarte (złożone)- wiele odpowiedzi właściwych; wymagają myślenia wielokierunkowego; wymag. wewn. motywacji, dyscypliny; wyzwalają myślenie samodzielne i twórcze. 6) Zamknięte- dozwalają jedną lub daja się określić, skończoną liczbę właściwych; wymagaja myślenia jednotorowego. 7)Ogólnikowe- utrudniające odp., mało prezecyzyjne

Cechy prawidłowo sformułowanego pytania: 1)Jasno określony cel 2) Zrozumiałość 3)Komunikatywność 4)Stwarzają sprzyjające warunki do skojarzeń myślowych 5)Poprawność gramatyczna i stylistyczna 6)Otwiera horyzonty poznawcz

Polecenie jest środkiem służącym nauczycielowi do sterowania tzw. uczeniem się przez działanie i towarzyszy metodom zajęć praktycznych.

Polecenie zbudowane jest z operatora i przedmiotu czynnośći. Np. Zredaguj + list do … (Zredaguj,przygotuj, ustal. Itd.)

Polecenia poznawczo-kształceniowe- wywoływanie działań, które pozwolą na osiąganie przez uczniów celów szkolnej nauki o języku: teoretyczno-poznawczych oraz praktyczno-normatywnych. Za pomocą poleceń tego typu nauczyciel steruje procesem poznawczym ucznia. W komponencie organizacji przyswajania powinny zajmować więc pozycję pierwszoplanową (dominującą), gdyż decydują o efektach procesu kształcenia.

Polecenia poznawczo-kształceniowe realizują różne zadania w procesie dydaktycznym: mogę wprowadzać nową wiedzę, systematyzować i utrwalać wiedzę już zdobytą, kształcić i doskonalić umiejętności, a także sprawdzać osiągnięcia uczniów.

I - 21 -Aktywizacja i metody aktywizujące w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Metoda(T. Kotarbiński) - to systematycznie stosowany sposób postępowania nauczyciela z uczniami mający za zadanie osiągnąć cel kształcenia, tj. wywołania zamierzonych zmian w osobowości uczniów, w ich wiedzy, postawach i zachowaniach.

1. ANALIZA SWOT -Metoda ta polega na zespołowej analizie i ocenie określonego problemu lub wydarzenia. Niezwykle po- maga w podejmowaniu określonych decyzji. Wymaga podejścia do problemu w sposób krytyczny i twórczy.

2. BURZA MÓZGÓW ( czyli ,, fabryka pomysłów”). Jest to metoda polegająca na zebraniu jak największej ilości pomysłów, celem roz- wiązania jakiegoś problemu. Postępowanie wygląda tak: - podanie przez nauczyciela problemu, - sesja (10 - 15 minut), podczas której uczniowie zgłaszają pomysły rozwiązania danego problemu, - omawianie pomysłów, - wybór sposobu rozwiązania problemu. Przed przystąpieniem do lekcji realizowanej tą metodą trzeba z klasą ustalić zasady zachowania się w czasie ,,burzy mózgów”, np. - głosu udziela nauczyciel, - pomysłów się nie krytykuje, - wszystkie pomysły zapisywane są na tablicy lub na dużych planszach.

3. DEBATA ,,ZA I PRZECIW” - Metoda ta umożliwia i ułatwia pod- jęcie decyzji.

4. ,,DRZEWO DECYZYJNE” - jest to metoda pozwalająca na grafi- czny zapis procesu podejmowania decyzji. Stosując ją znajduje się różne rozwiązania danego problemu i zauważa związki między tymi rozwiązaniami. Pozwala to również dostrzec skutki przyjętego roz- wiązania. Bardzo istotne jest określenie wartości, jakie uznaje osoba, która podejmuje decyzję. Etapy postępowania w trakcie lekcji pro- wadzonej tą metodą są następujące: - określenie problemu, - określenie celów i wartości, - podanie kilku rozwiązań (lub jednego), - określenie pozytywnych skutków każdego rozwiązania, - określenie negatywnych skutków każdego rozwiązania, - podjęcie właściwej decyzji.

I - 22 - Podręczniki do języka polskiego na II etapie (struktura, funkcje, kryteria wyboru itd.).

Podręcznik - podstawowa pomoc w procesie nauczania, przydatny w auczania i kształceniu.

Funkcje:

1)Informacyjna - daje info na jakiś temat

2) Transformacyjna - przekład języka naukowego na język popularno-naukowy.

3) Badawcza - możliwe poszukiwanie wiedzy

4) Kontrolno-oceniająca

5) Autokorektywna - pozwala uzupełniać braki wiedzy

6) Samokształceniowa - generuje nawyk samorozwoju

Rodzaje: 1) Podręcznik jak książka zawierająca podst. materiał z danej dziedziny wiedzy.

2) Zbiory ćwiceń i zadań

3) Wypisy (zawiera materiały źródłowe)

4) Przewodniki do ćwiczeń i zadań

Etapy pracy z podręcznikiem: 1) Przygotowanie do pracy ( f.badawcza, f. samokszt.)

2) Zetknięcie z treścią przekazu (f. inf.)

3) Przyswojenie (f. trans.; f. kotrolno-ocen)

4) Wykorzystanie w prakryce zdobytych wiadomości i umiejętnośći (f. autok.)

I - 23 - Środki dydaktyczne w edukacji polonistycznej na II etapie (rodzaje, funkcje, przykłady zastosowania itd.).

Środki dydaktyczne- (Kupisiewicz) - przedmioty,które dostarczaja uczniom określonych bodźców sensorycznych, które działają na zmysły po to, aby umożliwić uczniom bezpośrednie i pośrednie poznanie.

Rodzaje: 1) Wzrokowe - wykres, obrazy,symbole, mapy, modele

2) Słuchowe - radio, dyktafon, instrumenty muzyczne, płyty

3) Audiowizualne - projektory filmowe, aparaty telewizyjne

4) Cześciowo automatyzujące proces kształcenia - komputery.

5) Tradycyjne - podręcznik, kseróki, krzyżówki itd.

Funkcje: 1) zapewniaja uczniom znajomośc rzeczy materialnych niezbędnych do prawidłowego kształcenia pojęć.

2) Ułatwiają zrozumienie istoty czynności przy nauce działania (działanie manualne + komentarz słowny)

3) Ułatwiają zapamietanie myśli, teorii naukowych poprzez graficzne lub inne symboliczne przedstawienie abstrakcji.

4) Przyśpieszają zapamiętanie wiadomośći, kształcą umiejętności z zakresu przewidzianego przez program nauczania.

I - 24 Poezja na lekcjach języka polskiego w klasach 4-6.

Bortowski proponuje schemat do analizy wiersza w klasach młodszych

• środki artystycznego wyrazu

• nastrój

• budowa

• wnioski

Edukacja literacka na szczeblu wczesnoszkolnym ma do spełnienia wielorakie zadania - powinna wprowadzić uczniów w świat literatury, rozwijać ich osobowość, kształtować postawę twórczą, a także wychowywać.

Nowoczesna koncepcja oswajania dzieci z literaturą to przejście od biernego słuchania utworu, od przypadkowego wyodrębniania osobnych składników artyzmu utworu do takiego kontaktu z utworem - dziełem sztuki słowa, który uczy umiejętności odczytywania sensu utworu a także odkrywa ogólne zasady ukształtowania wypowiedzi wiersza jako formy swoiście zorganizowanej. Podejście to ma na celu rozbudzenie wrażliwości i sprawności intelektualnej ucznia oraz sprawienie mu przyjemności. Tak ukierunkowane oswajanie dziecka z utworem wymaga jednak działań zaplanowanych i rozłożonych w czasie. Poszczególne zjawiska i pojęcia wprowadza się stopniowo, jedne po drugich. Są one etapami inicjacji usystematyzowanymi według stopnia złożoności zjawiska: od najprostszych konkretnych - takich jak rytm, słownictwo, do strukturalnie złożonych - jak relacje osobowe, ogólnych - jak kompozycja subiektywna i kreacyjność widzenia.

Metody, które na poziomie edukacji wczesnoszkolnej pozwolą uczniom wydobyć z utworu istotne elementy gry językowej:

1. Metoda przekładu intersemiotycznego.

2. Metoda czynnościowa

3. Układ przestrzenno - ruchowy

I - 25 - Utwory epickie w edukacji kulturowo-literackiej na II etapie.

WYZNACZNIKI LITERACKOŚCI

dominacja poetyckiej funkcji języka, estetyczne walory tekstu (styl artystyczny)

nieprzezroczysty charakter znaków (metaforyczność, niejednoznaczność)

fikcyjność i obrazowość/kreacyjność

inicjowanie doznania estetycznego

ekspresywność

KLASYFIKACJA UTWORÓW LITERACKCH (RODZAJE I GATUNKI LITERACKIE ORAZ ICH WYZNACZNIKI)

LIRYKA

EPIKA

DRAMAT

LITERACKIE TROPY STYLISTYCZNE

FONETYCZNE (np. instrumentacja głoskowa, onomatopeje)

LEKSYKALNE (np. epitety, metafory, personifikacje, eufemizmy)

SŁOWOTÓRCZE (np. neologizmy, wyrazy zdrobniałe/zgrubiałe)

SKŁADNIOWE (np. pytania retoryczne, anafory, paralelizmy)

OBIEGI LITERACKIE

literatura „wysoka”

literatura ludowa

literatura popularna

Teksty kultury i propozycje lektur dla klas 4-6:

W trakcie nauki uczniowie powinni poznawać (czytać) różne teksty kultury (literackie i pozaliterackie: użytkowe, popularnonaukowe, prasowe, audiowizualne, ikoniczne, itd.):

w tym teksty mitologiczne i fragmenty Biblii oraz innych ważnych dla dziejów ludzkości ksiąg

źródła i teksty historyczne, np. fragmenty kronik, pamiętników, listów, mapy, itd.

• teksty literackie: baśnie, legendy i podania, opowiadania, utwory poetyckie i prozatorskie z klasyki dziecięcej i młodzieżowej - polskiej i światowej

• teksty użytkowe, w tym: zaproszenie, zawiadomienie, instrukcję, przepis, ogłoszenie, kartkę pocztową, list prywatny i oficjalny, tabelę, notatkę

• proste teksty publicystyczne - wybrane artykuły prasowe; wywiady, reportaże z pism dziecięcych i młodzieżowych

• proste teksty popularnonaukowe

• elementy dziedzictwa kulturowego - dzieła wybitnych malarzy i rzeźbiarzy polskich i światowych reprezentatywne dla danej epoki

• polskie pieśni patriotyczne

• audycje i słuchowiska radiowe • programy telewizyjne • przedstawienia teatralne (także Teatru Telewizji) • filmy fabularne (przygodowe, podróżniczo-przygodowe, detektywistyczne, obyczajowe, komediowe), a wśród nich adaptacje znanych uczniom utworów literackich • prezentacje multimedialne • inne przekazy ikoniczne: fotografie, komiksy, plakaty, afisze, teksty reklamowe, itd.

Edukacja kulturowo-literacka
a) Dawniej:

lektura głównie tekstów literackich

wysoki obieg kultury i literatury

„normy czytania znawców”

jakość odbioru/rozumienie tekstu warunkowane wiedzą teoretycznoliteracką, historyczną, itp.

analizy strukturalna jako wyłączny model szkolnego odbioru tekstów literackich

2. Obecnie:

czytanie różnych tekstów kultury

łączenie różnych obiegów kulturowych i lekturowych

„normy czytania uczniów” z uwzględnieniem przykładów interpretowania tekstów

jakość lektury warunkowana wieloaspektowo

różnorodność metodologiczna w kształceniu kompetencji lekturowych (analitycznych, interpretacyjnych, krytycznych)

I - 26 - Pozaliterackie teksty kultury w dydaktyce języka polskiego na II etapie. Rodzaje, kryteria wyboru, funkcje i sposoby aranżowania działań dydaktycznych (na wyb. przykładach).

Tekst kultury - wytwór kultury stanowiący całość, uporządkowany wg. określonych reguł.

Praca z tekstami kultury wspomagająca promocję czytelnictwa (S.J.Żurek)

Teksty pozaliterackie: mają wdrażać uczniów do czytania od najmłodszych klas, za pomocą atrakcyjnych tekstów literackich, dobrze dobranych, a więc odpowiadających zainteresowaniom w tym przedziale wiekowym,

wprowadzanie różnych gier i zabaw na kanwie przeczytanych tekstów literackich, a także stosowanie systemu nagradzania (np. współpraca z nauczycielem bibliotekarzem i informatykiem w opracowaniu wielowariantowych tekstów weryfikujących rozumienie przeczytanego utworu),w każdej szkole powołać do istnienia bibliotekę mobilną, „na kółkach”,

sięganie po teksty najnowsze pisanej językiem bliskim współczesnej młodzieży,

nie należy zaniedbywać pracy z tekstem literackim przy użyciu środków audiowizualnych (np. radiowego słuchowiska powstałego na kanwie powieści czy materiału edukacyjnego w internecie, hipertekstowych wydań utworów).

Godna polecenia jest tu np. witryna wolnelektury.pl wraz z zamontowanymi w niej nowoczesnymi urządzeniami z zakresu TI.

filmowe adaptacje dzieł literackich muszą być traktowane przede wszystkim jako autonomiczne dzieła sztuki (więc analizowane z uwzględnieniem narzędzi z zakresu filmoznawstwa), a nie jako sposób na ominięcie przymusu przeczytania dłuższego tekstu,

współpraca z rodzicami.

Wniosek:

Praca z pozaliterackim tekstem kultury ma na celu przede wszystkim przywrócenie lekturze czytelnika, a kulturze świadomego odbiorcę i uczestnika.

Przykłady Pozaliterackie - rzeżby, malarstwo, pieśni patriotyczne, kolędy, kołysanki, pieśni regionalne, audycje, słuchowiska, fimy fabularne, przedstawienia teatralne, fotografie, komiksy, plakaty itd.

Cele prowadzenie takiej lekcji ma za zadanie: stopniowo rozwijać kompetencje kulturowe, przyczyniać się do promocji czytelnictwa, uatrakcyjniać odbiór literatury poprzez rozmaite konteksty kulturowe, wskazywać na wieloaspektowy odbiór kultury.

Przykład takiej lekcji: Rafał Miętkowski

2. Temat lekcji: Motyw wędrówki w kulturze.

3. Cel ogólne:

- dostrzeganie wielowymiarowego występowania motywu wędrówki w kulturze

Cele szczegółowe

Uczeń:

- poznaje związki frazeologiczne

- potrafi gromadzić wyrazy bliskoznaczne

- wyjaśnia związki frazeologiczne z użyciem słownika

- czyta ze zrozumieniem i gromadzi słownictwo na określony temat

- analizuje utwór muzyczny

TOK LEKCJI

I. Część organizacyjna ( przywitanie, sprawdzenie obecności) 5 minut

II. Stworzenie sytuacji dydaktycznej 10 minut

Nauczyciel prosi o podanie skojarzeń ze słowem wędrówka. Uczniowie podają skojarzenia i zapisują je w formie ,,słoneczka”.

Uczniowie budują zdania ze skojarzeniami, które pojawiły się na tablicy. ( 5 zdań)

Nauczyciel sprawdza wykonanie zadania i podaje cel lekcji.

III. Część właściwa lekcji 25 minut

1. Podanie tematu lekcji.

2. Nauczyciel rozdaje karty pracy i uczniowie wykonują zadanie 1. (załącznik 1)

3. Uczniowie wykonują zadania 2 i 3 (załącznik 2)

4. Nauczyciel rysuję na tablicy tabelkę (załącznik 3) i razem z uczniami ją uzupełnia. Pokazuje reprodukcje obrazów, a także odtwarza przykładową muzykę.

IV. Podsumowanie lekcji 5minut

5. Na zakończenie nauczyciel dyktuje notatkę w formie zdania: Wędrówka to jeden z najczęściej spotykanych motywów w kulturze, szczególnie silnie eksponowany w literaturze i filmie.

ZAŁĄCZNIK 1

Zadanie 1. Poniżej podano kilka określeń związanych z wędrowaniem. Każdemu z nich przyporządkuj właściwy sens. Jedno znaczenie nie pasuje do żadnego z wyrazów.

1. Podróż

2. Włóczęga

3. Pielgrzymka

4. Tułaczka

A. Długotrwałe przemieszczanie się z jednego miejsca do drugiego.

B. Wędrówka lub wyjazd w celach turystycznych.

C. Długa wędrówka pełna przygód i dramatycznych wydarzeń.

D. Wędrówka do świętego miejsca.

E. Życie bez własnego domu, ciągłe przenoszenie się z miejsca na miejsce.

1- …

2- …

3- …

4- …

ZAŁĄCZNIK 2

Zadanie 2. Jakie znaczenia kryją w sobie podane związki frazeologiczne? Połącz frazeologizm z właściwym mu sensem. Dwa znaczenia podano dodatkowo i nie pasują do żadnego frazeologizmu. W razie potrzeby skorzystaj ze słownika.

1. Przecierać szlaki

2. Podróż w nieznane

3. Poszukiwacz przygód

4. Chodzić własnymi ścieżkami

A. Postępować inaczej niż większość.

B. Umożliwiać lub ułatwiać swoim następcom wykonanie jakiegoś zadania, robiąc coś po raz pierwszy.

C. Osoba świadomie decydująca się na podróż mogąca obfitować w nieprzewidziane, czasem bardzo trudne, zdarzenia.

D. Chodzić, jeździć bez określonego celu z jednego miejsca w inne.

E. Udanie się w podróż, której przebiegu nie da się przewidzieć, podróż bez konkretnego planu i celu.

F. Masowe migracje ludności.

1-…

2-…

3-…

4-…

Zadanie 3. Poniżej przytoczono kilka sentencji związanych z wędrowaniem. Zapoznaj się z nimi, a następnie wybierz jedną z nich, która twoim zdaniem najdobitniej wyraża prawdę o człowieku i jego życiu. Uzasadnij swój wybór.

a) Pasterze, marynarze czy kupcy znają zawsze takie miasto, w którym żyje ktoś, kto sprawia, że pewnego dnia zapominają o urokach beztroskiego wędrowania po świecie. Paulo Coelho

b) Nie każdy błądzi, kto wędruje. John Ronald Reuel Tolkien

c) Długo wędrowałem, zanim doszedłem do siebie. Tadeusz Różewicz

d) Człowiek wędruje po świecie w poszukiwaniu tego, czego mu trzeba i wraca do domu, by tutaj to znaleźć. George Moore

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ZAŁĄCZNIK 3

Gdzie się spotkam z motywem wędrówki w kulturze?

DZIEDZINA KULTURY PRZYKŁADY + PROPOZYCJE UCZNIÓW

Związki frazeologiczne Ostatnia podróż

Przysłowia

,,Życie bez podróży jest jak potrawa bez soli” (E. Dzikowska)

Literatura ,,W pustyni i w puszczy” ,,W 80 dni dookoła świata”

Biblia

Postać Mojżesza

Film

,,Człowiek wózków”

Muzyka

SDM - ,,Wędrówką życie jest człowieka”

Malarstwo

,,Para butów” (Vicent van Gogh)

Pojęcia Latający Holender

I - 27 - Wyznaczniki dobrze zaprojektowanej lekcji kształcenia kulturowo-literackiego na II etapie.

Kształcenie literackie pojmuję jako przebiegający w toku interakcji społecznej (w tym w toku szkolnych działań edukacyjnych) proces motywowania do kontaktów z dziełem literackim, kształtowania systemu wartości i wzorów zachowań wobec literatury a także proces przyswajania, nabywania i przekazywania określonych przekonań o istocie dzieła literackiego.

Wyznaczniki: merytoryczna poprawność programu (bez błędów)

dydaktyczna poprawność programu (przystępność)

podawanie wiedzy w jasny i klarowny sposób

adekwatność do grupy wiekowej

właściwy język oraz styl tekstu

przestrzega zasady stopniowania trudności

uwzględnia zainteresowania uczniów

wskazuje na różne metody i formy pracy

I - 28- Szkolne lektury na II etapie edukacji polonistycznej (kryteria doboru, funkcje, planowanie działań dydaktycznych itd.).

Literatura (łać., to, co jest napisane]; ogół wypowiedzi utrwalonych w piśmie; od 2 poł. XVIII wieku nazwy tej używa się w odniesieniu do literatury pięknej - tj. piśmiennictwa o funkcji estetycznej.

Szeroko rozumiana literatura może być pojmowana jako sztuka wszelkiego słowa. W jej zasięgu znaleźć się mogą zarówno utwory o celach czysto estetycznych - tzw. „literatura pierwszego obiegu”, „wysoka”, „wysokoartystyczna”, jak też ogromna dziedzina „literatury stosowanej” - tzw. literatura użytkowa, do której, obok form tzw. dydaktycznych, zalicza się medytacje, maksymy, eseje, listy, mowy, kazania oraz inne nieskatalogowane formy.

Literatura dla dzieci i młodzieży, tzw. „osobna”, ogół utworów literackich pisanych (wierszem lub prozą) specjalnie dla młodego czytelnika, jak też przejętych/adaptowanych z lektur „dorosłych” i rzeczywiście funkcjonujących w dziecięco - młodzieżowym obiegu czytelniczym.

F U N K C J E L I T E R A T U R Y

poznawcza ekspresywna impresywna estetyczna aktywizująca

formacyjna edukacyjna komunikacyjna ludyczna motywacyjna

WYZNACZNIKI LITERACKOŚCI

• dominacja poetyckiej funkcji języka, estetyczne walory tekstu (styl artystyczny)

• nieprzezroczysty charakter znaków (metaforyczność, niejednoznaczność)

• fikcyjność i obrazowość/kreacyjność

• inicjowanie doznania estetycznego

• ekspresywność

Wyróżniki literatury dla dzieci i młodzieży, np.

przystępność dominacja funkcji impresywnej dynamizm fabularny wyrazistość bohaterów tematyka bliska dziecku

apelowanie do czytelniczej wyobraźni polaryzacja wartości i antywartości elementy humoru, żartu, komizmu osobliwość świata przedstawionego triumf dobra nad złem

Literatura dla dzieci i młodzieży obejmuje:

• twórczość, odgrywającą głównie funkcję utylitarną, socjalizacyjną

• utwory realizujące funkcję dydaktyczną, ale znajdujące popularność wśród młodych czytelników (teksty ludyczne, baśnie, powieści przygodowe, opowiadania obyczajowe, itd.)

• teksty dla młodych czytelników przekazujące treści o charakterze filozoficznym lub psychologicznym , odwołujące sie do świata uczuć i przeżyć dziecięcych

• teksty dla dorosłych czytelników, ale zaakceptowane przez młodszych odbiorców

DO EUROPEJSKIEGO I POLSKIEGO KANONU LITERATURY DLA DZIECI I MŁODZIEŻY NALEŻĄ NASTEPUJĄCE GATUNKI I ODMIANY:

kołysanki, wyliczanki, rymowanki, wierszowane bajeczki lub powiastki, przypowiastki, poezja dla dzieci, opowieści wzorowane na bajkach ludowych, baśnie magiczne, baśnie literackie, powieści przygodowe, obyczajowe, historyczne, sensacyjno-kryminalne, utwory SF i fantasy, itd.

WYBRANE ASPEKTY TEORII ODBIORU DZIEŁA LITERACKIEGO

Uwarunkowania odbioru literatury w edukacji wczesnoszkolnej

• wiedza o literaturze

• wiedza o procesie dydaktyczno-wychowawczym

• wiedza o uczniu - odbiorcy literatury

I - 29 - Metodyka opracowania szkolnej lektury na II etapie kształcenia (wyb. przykład).

Według M. Petzerowej opracowanie lektury powinno być realizowane w następujących etapach:
Etap I. Swobodna rozmowa z uczniami na temat przeczytanej lektury z uwzględnieniem ogólnych wrażeń, jakie wywołuje książka oraz określenie cech utworu.
Etap II. Omówienie treści utworu poprzez:
- zweryfikowanie stopnia zrozumienia treści;
- ustalenie faktów, ich kolejności i powiązania w logiczną całość;
- opowiadanie lub przygotowanie samodzielnego opowiadania w formie odpowiedzi na pytania, które powinny pomóc wyłonić przyczyny i skutki;
- przygotowanie do konstruowania planu przez wspólne wyodrębnienie scen, ilustrowa-nie ich i następnie układanie do nich podpisów w formie zadań;
- uporządkowanie przez dzieci ilustracji zgodnie z tekstem utworu;
- quizy na temat utworów;
- uplastycznienie treści przez inscenizacje;
- komponowanie, w powiązaniu z tekstem, scen zawierających dalszy ciąg fabuły;
Etap III. Wysunięcie i omówienie zagadnień zawartych w utworze:
- omówienie postaci utworu;
- omówienie zagadnień wychowawczych poruszanych przez autora;
- uchwycenie myśli przewodniej utworu;
- omówienie tła historycznego lub geograficznego;
- ocena wartości książki;

 formy pracy z książką - formy audytoryjne:
- opowiadanie i głośne czytanie;
- gawęda;
- pogadanka;
- spotkanie z autorem, aktorem lub grafikiem;
- kontakt z literaturą poprzez mechaniczne środki przekazu: płyty, taśmy, radio i telewizję;
formy aktywizujące:
- wszelkie imprezy o charakterze widowiskowym, przygotowane przez dzieci, tj. przed-stawienia lalkowe oraz z udziałem żywych aktorów, korowody i bale postaci literach-kich, pantomimiczne i słowne odtworzenie fragmentów książki połączone z konkursami wiedzy literackiej, turnieje recytacji lub pięknego czytania;
- „zabawy z książką” i zajęcia twórcze takie jak: rysowane, wycinanie, lepienie z plasteliny, budowanie z klocków, domino literackie, „bigos literacki” (odnajdywanie tytułów książek na podstawie różnych fragmentów utworów), „literackie kino” (zapamiętywanie, która z zestawu książek leżących na stole została usunięta);
formy informacyjno - usługowe:
- udostępnienie księgozbioru;
- plakaty;
- wystawki;
- przeglądy nowości wydawniczych;

(przykład niech sobie każdy weźmie ze swojej praktyki  )

I - 30 - Wartości i wartościowanie na lekcjach języka polskiego w klasach 4-6.

Treści powinny zawierać duży ładunek wychowawczy, co w rzeczywistości oznacza: ,,wdrożenie ucznia do dokonywania wyboru określonego sposobu zachowania w różnych sytuacjach życiowych''. Kształtowanie postaw, przekonań, wartości i zasad ułatwia dążenie do celów jakie stawia sobie społeczeństwo -rodzina. Nauczyciel j. polskiego ma szansę oddziaływać na sferę emocjonalną ucznia, bo dysponuje ,,nośnikami wartości'', a są to: teksty literackie, artykuły publicystyczne, audycje radiowe i telewizyjne, muzyka, malarstwo, rzeźba, teatr i film.

Nośniki wartości - stanowią źródło wiedzy o człowieku/ społeczeństwie i silnie odziałowują na wyobraźnię młodzieży.

Przyczyny skłaniające polonistę do mówienia o wartościach - mają naturę:

1. Wychowawczo - formacyjną bo nastąpiło ogólne rozchwianie aksjologiczne, rozproszenie się celów edukacyjnych i zanikanie norm etycznych; wszędzie wciska się nijakość,

2. Przedmiotowo - sprawnościową  bo obserwuję się widoczny regres w umiejętności mówienia na tematy podlegające jakościowej, a szczególnie etycznej ocenie - wszystko zaczyna być o'key i super.

Wniosek: uczenie wartości powinno sprowadzać się do uświadamiania, poznawania, nazywania, odróżniania od antywartości i hierarchizowania. (M.Nagajowa)

Rodzaje wartości: {wartość - słowo z j. niemieckiego, które oznacza godność, honor, powagę}

1. Prawda, dobro, piękno(Platon), świętość(średniowiecze), wykształcenie(XIX, XXw.)

Współczesny podział:

1. w. poznawcze (prawda)

2. w. moralne (dobro)

3. w. estetyczne (piękno)

4. w. witalne (życie, zdrowie)

5. w. obyczaju (dobre wychowanie, moda)

6. w. odczuciowe (przyjemność, bezpieczeństwo, akceptacja)

(J. Puzynina)


Sposoby wyrażania i werbalizowania wartości:

1. Nieleksykalne wykładniki służące wartościowaniu: środki parajęzykowe (np. gesty, miny), środki fonetyczne (głośność wypowiedzi, akcent wyrazowy, intonacja), symbolizm dźwiękowy i graficzny, a nawet milczenie

2. Dobór morfemów: formanty melioratywne = wykładniki aprobaty, formanty pejoratywne = wykładniki niechęci, formanty emocjonalnie ambiwalentne

3. Środki składniowe: równoważniki zdań, pytania retoryczne, ułomne struktury składniowe

4. Środki fleksyjne: przymiotniki (dobry), przysłówki (żle), partykuły (niestety), przyimki (za)

I - 31 -Rodzaje i funkcje kontekstów kulturowych w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Wiek XX i XXI to w dydaktyce polonistycznej czas popularyzacji kształcenia kontekstowego. Dotyczy tego idea integracji międzyprzedmiotowej oraz nauczania zintegrowanego. Kształcenie kulturowe z wykorzystaniem kontekstów można uznać za praktyczny wyraz zasady nauczania zintegrowanego.

Konteksty pozwalają na myślenie równoległe o literaturze, o historii, o sztuce, o kulturze epoki, w której tkwi dzieło. Konteksty są po to,żeby zaciekawić, wywołać emocje, pobudzić do refleksji, nauczyć stosowania myślowych eksperymentów. Także aby ułatwić zrozumienie czego trudnego, wywołać nowe skojarzenia,

Kontekstom można przypisać wartość psychologiczną i merytoryczną. Przez psychologiczną rozumiemy inspirowanie do skupienia uwagi na tekście literackim, a merytoryczna to po prostu dostarczanie przez kontekst informacji., które służą kontaktowaniu się z dziełem literackim.

Konteksty interpretacyjne - umożliwiają lub pogłębiają interpretację dzieła, pozwalają rozwiązać problem. Konteksty pomocnicze - zachęcają, służą zapamiętaniu treści, ulokowaniu nowego zjawiska,

Kontektsty literackie - dzieło odczytane przez pryzmat innego dzieła. 2) K. historyczne - informacje historyczne itd. 3) K. filozoficzne - teksty filozoficzne bądź ich omówienia 4) K. plastyczne - reprodukcje malarstwa, fotografie, rzeźby, 5) K.filmowe - zestawianie tworzywa i sposobu naracji obu sztuk, „Czytanie okiem kamery”, praca z adaptacją filmową itd. 6) K. dziennikarskie - reportaże, sprawozdania,

Konteksty kulturowe - wspomagają samodzielność działania i myślenia, wzmagają efektywność pracy związanej z rozwiązywaniem problemu, motywowanie.

I - 32 - Tradycja i jej rola w edukacji polonistycznej na II etapie (przykłady rozwiązań metodycznych).

Do zadań edukacji polonistycznej należy kształtowanie tożsamości narodowej i kulturowej kontekście tradycji, jak i współczesności Zagadnienie kształtowania tożsamości narodowej jest najtrudniejszym i najbardziej delikatnych w sferze realizacji zadań wychowawczych. Dialog z tradycją wiąże się z interpretacją tekstów, ich rozumieniem

EDUKACJA REGIONALNA - DZIEDZICTWO KULTUROWE W REGIONIE (SZKOŁA PODSTAWOWA)

Cele edukacyjne

1. Poznanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu.

2. Rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami kulturowymi wspólnoty lokalnej.

3. Rozwijanie postaw patriotycznych związanych z kulturą regionalną.

Zadania szkoły

1. Umożliwianie poznania regionu i jego kultury.

2. Wprowadzanie uczniów w życie kulturalne wspólnoty lokalnej.

3. Kształtowanie tożsamości narodowej w powiązaniu z tożsamością regionalną.

Treści nauczania

1. Najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa i szkoły.

2. Ogólna charakterystyka geograficzna i kulturowa regionu oraz jego podstawowe nazewnictwo; główne symbole regionalne.

3. Język regionu, gwara i nazewnictwo.

4. Elementy historii regionu i ich związki z historią i tradycją własnej rodziny.

5. Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje.

6. Miejscowe podania, przysłowia, muzyka, architektura, plastyka, tradycyjne rzemiosło, sztuka ludowa i folklor.

7. Sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego, regionu i kraju.

Osiągnięcia

1. Odczytywanie związków łączących tradycję rodzinną z tradycjami regionu.

2. Dostrzeganie wpływu wartości związanych z kulturą regionu na życie poszczególnych ludzi.

3. Świadome i aktywne uczestnictwo w życiu wspólnoty lokalnej, w zachowaniu i pomnażaniu dziedzictwa kulturowego

I - 33 - Formy wypowiedzi pisemnych inspirowanych szkolną lekturą, ich wyznaczniki i kryteria oceniania.

1) Opowiadanie- podstawowa forma wypowiedzi narracyjnej, przedstawiająca uporządkowany czasowo ciąg wydarzeń. Cechy: - prezentacja wydarzeń

-forma gramatyczna czasu przeszłego, bo podkreśla dystans czasowy o tym co w przeszłości

- bezsobowość narratora - ukrywa się poza światem przedstawionym

2) Opis- przedstawienie szczegołów dotyczących wyglądu czegoś lub kogoś, porządek przestrzenny.

3) Sprawozdanie - forma wypowiedzi przedstawiająca w ujęciu monologicznym przebieg

4) Streszczenie- zwięzłe podanie głównych wyobrażeń tekstu fabularnego, bądź istotnych myśli tekstu popularno-naukowe. Scisły związek z tekstem orgyginału, obiektyiwizm,skrótowość.

5) Rozprawka - pisemna, rozumowana, stawiająca zadanie o charakterze problemowym, forma wypowiedzi. Ma podwojny stopien trudności. Zbudowana z hipotezy, a poźniej argumentowania tezy.

6) Notatka - krótki tekst zapisany w celu zapamiętania czegoś bądź podania czegoś do wiadomości.

Ocenianie na podstawie PSO -Przedmiotowego Systemu Oceniania.

1. Celem PSO jest przedstawienie wymagań i kryteriów oceny wiedzy i umiejętności ucznia szkoły podstawowej w zakresie języka polskiego. PSO ma na celu wspieranie rozwoju intelektualnego i osobowościowego ucznia.

W PSO zakłada się, że każdy uczeń, na miarę swych możliwości intelektualnych oraz charakterologicznych robi wszystko, by osiągnąć sukces szkolny. Ocena ma dostarczyć uczniom, rodzicom i nauczycielowi rzetelnej informacji o specjalnych uzdolnieniach, postępach i trudnościach ucznia. Wymagania dotyczące form wypowedzi sformuowane są na podstawie podstawy programowej. Kazda forma wypowedzi ma z góry ustalone kryteria sprawdzania. Podana liczba punktów za zreazlizowanie puktów oraz ocena jaka należy się za zebrane punkty.

I - 34 - Innowacje w dydaktyce języka polskiego na II etapie (wyb. przykłady).

Innowacje w dydaktyce ma służyć:

• inspirowaniu ucznia do bycia kreatywnym, do tworzenia własnych, dobrych tekstów, które będą się nadawały do publikacji.

• metody, którymi pracują muszą być atrakcyjne dla dziecka i przede wszystkim skuteczne. Nie może tu być mowy o czysto teoretycznym przedstawieniu uczniom zasad tworzenia danej formy wypowiedzi. Uczeń powinien zetknąć się różnymi sytuacjami , przeżyć konkretne wydarzenie, takie jak spektakl teatralny, akademię szkolną czy środowiskową, wycieczkę klasową, ognisko, biwak, wizytę w muzeum, itp., by móc o tym dobrze napisać.

• Metody mają charakter interdyscyplinarnych, sięgają do filmu, malarstwa, radia, telewizji, prasy, Internetu, fotografii, dramy, przewodników turystycznych, książek.

PROPONOWANA TEMATYKA ZAJĘĆ

1. Notatka z wydarzenia. -U. uczestniczą w danym wydarzeniu, np. w apelu szkolnym, akademii środowiskowej, ognisku klasowym, wycieczce, spektaklu teatralnym, itp., a następnie piszą z niego sprawozdanie lub notatkę do zamieszczenia na internetowej stronie szkoły. Można też sporządzić plan danego zdarzenia.

2. Kino- U. oglądają film lub jego fr. po czym przedstawione tam wątki wykorzystują, układając opowiadanie twórcze, pisząc w nim o dalszych losach bohaterów filmowych. Po prezentacji swoich pomysłów, następuje projekcja dalszego ciągu tegoż filmu i porównanie go z zakończeniami filmu według uczniów.

3. Obraz- Nauczyciel prezentuje dzieciom kilka (3 lub 4) reprodukcje obrazów, U. wybierają jedną z nich i piszą bajkę, która mogła się wydarzyć w scenerii przedstawionej na danym obrazie. Metoda ta może też być wykorzystana do napisania opowiadania twórczego.

4. Wywiad- Wykorzystując tę metodę, można odtworzyć nagranie wywiadu-dialogu telewizyjnego bądź radiowego albo nagranej na dyktafon rozmowy ucznia z rodzicem, nauczycielem czy sąsiadem i polecić uczniom zapisać go w prawidłowy sposób, przestrzegając zasad interpunkcji. Można też odczytać, z podziałem na role, wywiad zamieszczony w prasie, a następnie polecić dzieciom stworzenie podobnego dialogu, najpierw w formie ustnej, a później pisemnej. Odczytane, wzorcowe dialogi można by też wykorzystać do utworzenia opowiadania z dialogiem.

5. Przewodnik turystyczny.- U. przeglądają przewodniki turystyczne po Polsce w ten sposób uzyskają, wykorzystują do sporządzenia planu wycieczki do wybranego miejsca. Drugą wersją tego ćwiczenia jest sporządzenie folderu o miasteczku, w którym znajduje się szkoła, z uwzględnieniem opisu ukształtowania terenu, historii, legend z nim związanych, zaprezentowaniu zabytków, tradycji, opisem życia współczesnych mieszkańców itp. Zadania zostają rozdzielone poszczególnym grupom uczniów, które najpierw szukają żądanych informacji, zapisują je i tworzą wspólny folder o mieście.

6. Język fotografii.- U. wycinają z czasopism i magazynów zdjęcia lub obrazki i układają z nich komiksy, dopisując wymyślone przez siebie słowa lub wykorzystując gotowe, przypadkowe teksty zamieszczone w gazetach. Wycięte z prasy lub przyniesione z domu fotografie z rodzinnego albumu, można też wykorzystać do napisania opisu postaci.

7. Reklama.- Analizując reklamy U. próbują stworzyć własną reklamę zaproponowanego przez nauczyciela albo przez samego ucznia produktu.

8. Przepis- pracując w grupach, opracowują i podają innym grupom przepis na proste danie. Następnie dzieci przyrządzają potrawy według podanych przepisów. Efekty pracy ocenia się tu głównie kierując się zmysłem smaku.

9. Inscenizacja- U. podzieleni na kilkuosobowe grupy, przygotowują, po czym przedstawiają pozostałym, krótką scenkę na zaproponowany przez nauczyciela temat, dotyczącą jakiegoś problemu czy zjawiska. Gdy wszystkie grupy przedstawią swoją scenkę, uczniowie wybierają tę, która się im najbardziej spodobała i zapisują ją jako opowiadanie z dialogiem.

10.Analiza wzoru- N. prezentuje dzieciom wzory rożnych form wypowiedzi, tj. list, kartka pocztowa, zaproszenie, ogłoszenie, itp., wspólnie z nauczycielem wyodrębniane są części składowe danej formy, analizowane jest typowe słownictwo, zwroty grzecznościowe i wyznaczniki danej formy. W dalszej kolejności uczniowie samodzielnie tworzą zadaną formę pisemnej wypowiedzi.

I - 35 -Nowe media i technologie informacyjne w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

nowe media- nowe podejście do otaczającej nas rzeczywistości wynikające z możliwości, jakie otwierają przed nami nowe technologie na ich wczesnym etapie rozwoju. Pojęcie z II poł. XX w.

• to połączenie tradycyjnych mediów, takich jak film, zdjęcia, muzyka, słowa mówione i pisane z interaktywnymi możliwościami komputera i technologii komunikacyjnych, np. e-platformy edukacyjne.

Zadania nowych mediów i technologie informacyjne w dydaktyce języka polskiego na II etapie.:

• odtworzenie w przestrzeni elektronicznej środowiska znanego z tradycyjnej klasy, e-udostępnienie uczącym się nowych kanałów komunikacyjnych i wykorzystanie ich do wspierania procesu uczenia się i pracy grupowej;

• Umożliwiają dostęp do inf. w każdej chwili, miejscu i czasie, przy wykorzystaniu dowolnego sprzętu cyfrowego;

• dają szanse na interaktywne uczestnictwo w dyskusji, umożliwiają udział w konkretnych przedsięwzięciach, czyli uczestnictwo i tworzenie społeczności wokół określonych treści multimedialnych (np. poczta e-mail, blogi, fora dyskusyjne, wirtualne tablice i różnego rodzaju komunikatory).

• Cecha n.m: „demokratyzacja” tworzenia, publikowania, dystrybucji i wykorzystania mediów.

• inspiruje do własnej twórczości medialnej i analizy tekstów kultury poprzez dyskusje i recenzje, porównywania ekranizacji i literackich oryginałów budzenie twórczości poprzez najprostsze formy, jak gazetki szkolne, fotoreportaże, amatorskie filmy wideo czy audycje w radiowęzłach i podcasty.

• Rolą nauczyciela jest przygotowywanie uczniów do samodzielnego uczenia się przy wykorzystaniu istniejących technologii edukacyjnych w nauczaniu języka polskiego, np. wykorzystywanie audiobooków, blogów, filmów czy prezentacji multimedialnych na zajęciach z języka polskiego,

• Należy zadbać o rozwój samodzielności, kreatywności, zaradności i odpowiedzialności uczniów;

• Nauczyciel sam powinien kształcić i doskonalić się w tym zakresie poprzez uczestnictwo w specjalnych zajęciach np. warsztatach, szkoleniach przygotowujących N. do wykorzystania mediów w dydaktyce szkolnej.

• N. powinien zachęcać do tworzenia własnych form medialnych, jako pomocy dydaktycznych, wykorzystywania narzędzi dostępnych do projektowania i realizacji własnych koncepcji, innowacyjnych pomysłów prowadzenia zajęć edukacyjnych.

• N. mogą nauczyć się korzystania z n.m. w ramach szkoleń i mogą tworzyć własne projekty (gazetki, blogi, scenarzysty, web questy, tematyczne albumy w sieci, filmy), cyfrowe opowieści w postaci filmów z fotografii. Głównym celem jest podniesienie kompetencji medialnych nauczycieli w zakresie przygotowania i wykorzystania fotografii i filmu w nauczaniu.

I - 36 - Sprawdzanie i ocenianie przedmiotowych osiągnieć ucznia z języka polskiego na II etapie edukacji (wyb. przykład).

Ocena/ wymagania: a) konieczne- dop. b) podstawowe- dst. c) rozszerzające- db, d) dopełniające- bdb,

e) wykraczające- cel.

Do ustalenia wymagań potrzebne są: a) podst. programowa, b) program nauczania, c) zarządzenie MEN,

1. standardy edukacyjne, e) wymagania programowe;

I. Założenia PSO

1. PSO ma na celu wspieranie rozwoju intelektualnego i osobowościowego ucznia.

2. W PSO zakłada się, że każdy uczeń - na miarę własnych możliwości intelektualnych i charakterologicznych - robi wszystko, aby osiągnąć sukces szkolny.

3. Wymagania edukacyjne formułowane są na podstawie Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla II etapu edukacji szkoły podstawowej, Standardów wymagań egzaminacyjnych określonych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną oraz Programu nauczania języka polskiego „Oglądam świat”

II poziomy wymagań: 1.Podstawowy (P) - wiadomości i umiejętności niezbędne w uczeniu się języka polskiego; proste, uniwersalne umiejętności potrzebne w życiu, wynikające z umiejętności ponad przedmiotowych zapisanych w podstawie programowej, najbardziej przystępne; użyteczne w codziennych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych, niezbędne na wyższych etapach kształcenia.

2. Ponadpodstawowe (PP) - wiadomości i umiejętności istotne, ważne w strukturze przedmiotu język polski; trudniejsze; przydatne, ale nie niezbędne na wyższych etapach kształcenia; użyteczne w codziennej szkolnej i pozaszkolnej rzeczywistości. Trudne do opanowania przez ucznia średnio zdolnego; wymagające korzystania z różnych źródeł informacji; Wymagania ponadpodstawowe zawierają w sobie wymagania podstawowe. Aby zaliczyć poziom ponadpodstawowy, uczeń musi zaliczyć najpierw poziom podstawowy.

Ocena jest: trafna, rzetelna, obiektywna, systematyczna i jawna. Ocena ma dostarczać uczniowi, rodzicom i nauczycielowi rzetelnej informacji o szczególnych uzdolnieniach, postępach i trudnościach ucznia. stopień jest opatrzony komentarzem nauczyciela (ustnym lub pisemnym), w którym zawarte są wskazówki dla ucznia, w jaki sposób może podnieść on swoje osiągnięcia edukacyjne. uczeń może uzyskiwać w ramach bieżącej oceny aktywności lekcyjnej + i -. Otrzymanie trzech „plusów” skutkuje oceną bardzo dobrą, natomiast trzy „minusy” równe są ocenie niedostatecznej wpisanej do dziennika.

Obszary aktywności uczniowskiej podlegające ocenianiu. Kontroli i ocenie podlegają:

1. Prace pisemne- odpowiedź na pytania, rozwiązywanie wskazanych zadań, wykonywanie ćwiczeń, testy, sprawdziany, dyktanda, redagowanie tekstu użytkowego (zaproszenia, telegramu itp.), redagowanie formy literackiej, wypracowania.

2. Wypowiedzi ustne: kilku zdaniowa wypowiedź, dialog, głos w dyskusji, czytanie tekstów, opowiadanie, recytacja, prezentacja.

3. Prace praktyczne: „niewerbalny” wytwór pracy (np. album, słownik, słuchowisko, mapa mentalna, drzewo genealogiczne), praca plastyczna (ilustracja, plakat, inna forma przekładu intersemiotycznego).

Przedmiotem oceny są: wiadomości (wiedza), umiejętności, postawa - aktywność na lekcji.

Metody sprawdzania osiągnięć uczniów : 1. WYPOWIEDZI USTNE- wypowiedzi ustne przygotowane, jak i spontaniczne. Podczas wypowiedzi ustnej obowiązuje ucznia znajomość materiału nauczania z trzech ostatnich lekcji. W przypadku lekcji powtórzeniowej uczeń zobowiązany jest być przygotowanym z zakresu materiału objętego powtórzeniem. Podczas omawiania lektury ucznia obowiązuje znajomość całego tekstu. W wypadku stwierdzenia nieznajomości tekstu uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną bez względu na wynik Testu wiedzy o lekturze. Uczeń może poprawić ocenę niedostateczną w terminie wyznaczonym przez nauczyciela. Uczeń ma tylko jeden raz prawo do poprawy oceny niedostatecznej. Ocenie podlega również czytanie, zwłaszcza interpretacyjne, fragmentów prozy i wierszy oraz recytacja wierszy lub fragmentów prozy.

PISEMNE PRACE KLASOWE- t.j wypracowania klasowe w związku z lekturą (co najmniej 3 prace - w miarę możliwości po każdej lekturze), sprawdziany lub testy wiedzy i umiejętności z nauki o języku czy znajomości treści lektury, dyktanda i testy ortograficzne, pisemne, indywidualne prace na lekcji, testy czytania ze zrozumieniem w ramach przygotowania do sprawdzianu po klasie VI (w klasie IV - 1, w V- 2, natomiast w VI w miarę możliwości jak najczęściej).

PISEMNE PRACE DOMOWE: mogą mieć charakter dłuższych wypracowań, krótkich zdań, związanych z przygotowaniem do kolejnej lekcji lub ćwiczenia niezbędnego do utrwalenia nabytych na lekcji umiejętności i wiedzy, zgromadzenia materiałów, wykonania prac plastycznych lub innych.

PROWADZENIE I OCENA ZESZYTÓW PRZEDMIOTOWYCH- Zeszyt sprawdzany jest co najmniej raz w semestrze. Ocena za prowadzenie zeszytu wystawiana jest raz w semestrze i przy jej wystawianiu brane są pod uwagę następujące elementy: kompletność notatek, ich poprawność merytoryczna, estetyka, poprawność ortograficzna. Uczeń ma prawo w ciągu semestru dwa razy zgłosić nieprzygotowanie do lekcji. Nie dotyczy to jednak prac zapowiedzianych wcześniej: prac klasowych, testów i sprawdzianów, wypracowań i innych prac domowych zadanych z dużym wyprzedzeniem, przeczytania lektury.

Uczniowi po dłuższej nieobecności w szkole spowodowanej chorobą zostaje wyznaczony czas i zakres materiału do uzupełnienia. W tym czasie uczeń nie jest oceniany. Pisemne prace klasowe gromadzone są w teczkach uczniowskich, do których wgląd ma jego uczeń i rodzice. Oceny uzyskane przez ucznia wpisywane są przez nauczyciela do zeszytu przedmiotowego lub dzienniczka ucznia. Każda ocena powinna być podpisana przez rodzica lub prawnego opiekuna. Uczeń ma prawdo korzystania ze Słownika ortograficznego w czasie pisania pracy, zarówno w domu, jak i w klasie. Wyjątek stanowi pisanie dyktand i testów ortograficznych.

Kryteria ocen- Przy ocenie wypowiedzi ustnych bierze się pod uwagę: Zgodność wypowiedzi z tematem, umiejętność wyciągania wniosków, bogate słownictwo, poprawność gramatyczną i stylistyczną, dostrzeganie zależności przyczynowo-skutkowych.

CELUJĄCY- Wypowiedź jest całkowicie poprawna pod względem językowo-stylistycznym i merytorycznym. Uczeń prezentuje wiadomości wykraczające poza program nauczania, dokonuje uogólnień, wyraża własne sądy, ocenia. W wypowiedzi uwzględnia dla przyjętej formy środki językowe, posługuje się piękną polszczyzną. BARDZO DOBRY- Wypowiedź jest poprawna pod względem językowo-stylistycznym i merytorycznym. Temat wyczerpująco zrealizowany, pełny zakres wiadomości. W wypowiedzi uwzględniane są właściwe dla danej formy środki językowe. Uczeń wyraża własne sądy, uogólnia, posługuje się poprawną polszczyzną. DOBRY- Wypowiedź ustna jest całkowicie samodzielna, poprawna pod względem językowo-stylistycznym, logicznym, zawiera większość wymaganych wiadomości. Wydarzenia uporządkowane są zgodnie z chronologią. Uczeń posługuje się poprawną polszczyzną. DOSTATECZNY- Wypowiedź budowana jest na ogół samodzielnie, z uwzględnieniem zasad poprawnościowych w zakresie budowy zdań i precyzyjnego stosowania poznanego słownictwa. U. prezentuje w odpowiedzi ustnej zakres wiadomości i umiejętności podstawowych przewidzianych programem nauczania dla danej klasy. DOPUSZCZAJĄCY- U. popełnia błędy merytoryczne i językowo-stylistyczne, ale samodzielnie lub z pomocą nauczyciela udziela odpowiedzi na postawione pytania. Opowiada o zdarzeniach, których sam był uczestnikiem, formułuje najprostsze formy wypowiedzi przewidziane programem. NIEDOSTATECZNY-Wypowiedź nie jest poprawna pod względem językowym i rzeczowym. Nawet z pomocą nauczyciela uczeń nie jest w stanie odpowiedzieć na pytania i sformułować dłuższej wypowiedzi.

Kryteria oceny pracy pisemnej (wypracowania): Za wypracowanie klasowe i wypracowanie pisane jako zadanie domowe uczeń uzyskuje maksymalnie 25 punktów*, na które składa się: 5 p. - poprawność merytoryczna, zrozumienie tematu (w przypadku niespełnienia tego kryterium uczeń uzyskuje ocenę niedostateczną) 5 p. - poprawność stylistyczna 5 p. - poprawność gramatyczna 5 p. - poprawność ortograficzna i interpunkcyjna 5 p. - bogactwo słownictwa; budowa pracy: trójdzielność, akapity, prawidłowy i czytelny zapis, odpowiednia długość.

Uczeń może uzyskać również premię (maksymalnie do 5 punktów) za: mądre myśli (cytaty), trafność sądów, konsekwentne stosowanie akapitów w rozwinięciu, różnorodność zdań, poprawną interpunkcję w środku zdania, kształtne i staranne pismo, brak błędów ortograficznych i interpunkcyjnych. Dopuszczalne są 2 błędy ortograficzne pierwszoplanowe i 3 błędy drugoplanowe lub interpunkcyjne. 3 błędy drugoplanowe lub interpunkcyjne = 1 błąd pierwszoplanowy. Błąd ortograficzny pierwszoplanowy - wykroczenie przeciw pisowni: rz-ż, ch-h, ó-u, „nie” pisane łącznie lub rozdzielnie, wielkie i małe litery. Błąd ortograficzny drugoplanowy - pozostałe błędy ortograficzne. Błąd interpunkcyjny - brak znaku przestankowego lub postawienie go w niewłaściwym miejscu.

Kryteria oceniania ortografii:

1. Podczas dyktand ortograficznych sprawdzających i testów ortograficznych uczeń nie może korzystać ze Słownika ortograficznego.

2. Uczeń dyslektyczny otrzymuje test dyktanda z lukami i uzupełnia jedynie luki.

3. Dla uczniów dyslektycznych nauczyciel ustala indywidualne normy zaliczeń dyktand w zależności od wskazań poradni psychologiczno-pedagogicznej.

4. Dyktanda sprawdzające i testy ortograficzne oceniane są według następujących kryteriów: KLASA IV-V	KLASA VI
0-1 błąd - bardzo dobry 2-3 błędy - dobry 4-5 błędów - dostateczny 6-7 błędów - dopuszczający 8 i więcej - niedostateczny	0-1 błąd - bardzo dobry 2 błędy - dobry 3 błędy - dostateczny 4 błędy - dopuszczający 5 i więcej - niedostateczny

Sposoby dokumentowania i analizy osiągnięć uczniów. Osiągnięcia ucznia odnotowuje się w/na:

1. dzienniku lekcyjnym (oceny cząstkowe, oceny śródroczne i końcowo roczne),

2. zeszycie przedmiotowym lub dzienniczku ucznia (oceny cząstkowe).

3. pisemnych pracach klasowych uczniów, testach i dyktandach oraz innych pracach wyszczególnionych przykładowo w rozdz. III pkt. 3. (oceny cząstkowe).

VII. Formy przekazywania informacji zwrotnej dla ucznia i rodzica- dzienniczek ucznia lub notatka w zeszycie przedmiotowym, teczki uczniowskie, zebrania z rodzicami, bezpośredni kontakt z rodzicami (zebrania, indywidualna rozmowa, wizyta nauczycielska w domu rodzinnym ucznia, wycieczki), kontakt pośredni: list, wezwanie, zapis w zeszycie ucznia, rozmowa telefoniczna, przedstawienie na początku roku szkolnego wymagań na poszczególne oceny.

Monitorowanie ocen: tabele, wykresy, zestawienia, wnioski opisowe

Kształcenie językowo-komunikacyjne

1 -Edukacja językowa w świetle założeń aktualnej podstawy programowej .

w klasach I - III cel : wdrożenie do posługiwania się językiem ogólnopolskim

- kształtowanie sprawności w zakresie mówienia, pisania, czytania i pracy z tekstem

- samodzielne tworzenie tekstu mówionego i pisanego

- poznanie języka jako struktury

KLASA IV - VI CEL:

- wyrabianie sprawności w posługiwaniu się językiem jako narzędziem komunikacji

GIMNAZJUM CEL:

- świadome posługiwanie się językiem

- jasne, ścisłe formułowanie myśli w mowie i pisaniu

LICEUM:

- opanowanie stylistyki językowej

NAUKA O JĘZYKU:

- kształcenie kompetencji językowej

-sprawność komunikatywna

- sprawność produktywna i receptywna

- Metody podające i poszukujące

- ZASAD POLIMETODYCZNOŚCI

2 - Koncepcje kształcenia językowego w świetle wybranych programów i podręczników języka polskiego dla klas IV-VI.

Cele kształcenia - wymagania ogólne:

główny cel :jednoznaczne wskazanie umiejętności, które uczeń ma posiąść i treści nauczania, jakie powinien opanować na zakończenie danego etapu kształcenia

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Analiza i interpretacja tekstów kultury

Tworzenie wypowiedzi

Zadania nauczyciela języka polskiego na II etapie edukacyjnym :

1) rozwijanie w uczniu ciekawości świata;

2) motywowanie ucznia do aktywnego poznawania rzeczywistości, uczenia się i komunikowania, w tym także do samokształcenia i samodzielnego docierania do informacji;

3) wyposażenie ucznia w intelektualne narzędzia, a więc w umiejętności poprawnego mówienia, słuchania, czytania, pisania, rozumowania, odbioru tekstów kultury w tym rozwijanie słownictwa z różnych kręgów tematycznych;

4) wprowadzanie ucznia w tradycję i sferę wartości narodowych oraz kształtowanie postawy otwartości wobec innych kultur;

5) przyjazne towarzyszenie uczniowi w budowaniu spójnej wizji świata i uporządkowanego systemu wartości;

6) wychowanie do aktywności i odpowiedzialności w życiu zbiorowym

3- Metody i techniki kształcenia sprawności językowych na II etapie edukacji polonistycznej.

- METODA ANALIZY I TWÓRCZEGO NAŚLADOWNICTWA WZORÓW

- METODA INSTRUKCJI I NORM

- METODA PRZEKŁADU INTERSEMIOTYCZNEGO

- METODA PRAKTYKI PISARSKIEJ

- METODA OKAZJONALNYCH ĆWICZEŃ SPRAWNOŚCIOWYCH

4 - Metody kształcenia umiejętności tekstotwórczych na II etapie.

- ćwiczenie redakcyjne

- nauczanie komunikacyjne

- ćwiczenia słownikowo -frazeologiczne

- ćwiczenia gramatyczno - stylistyczne

-ćwiczenia kompozycyjne

- ćwiczenia językowe

- metoda analizy twórczego wykorzystania wzoru

- metoda norm i instrukcji

- metoda przekładu intersemiotycznego

- metoda praktyki pisarskiej

5 - Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu na II etapie kształcenia polonistycznego (rodzaje, funkcje, przykłady zastosowania).

Zabawy fonologiczne:

• Zabawy z rymem(wyszukiwanie rymujących się wyrazów; układanie rymów do obrazków; szukanie rymów do słów; kończenie rymowanych zdań; układanie rymowanych wierszyków i piosenek);

• Zabawy ortofoniczne(odgadywanie, nazywanie i naśladowanie odgłosów zwierząt);

• Zabawy w środki lokomocji(odgadywanie, nazywanie i naśladowanie odgłosów znanych człowiekowi z taśmy magnetofonowej; wyszukiwanie i artykulacja werbalna wyrazów dźwiękonaśladowczych
  w wierszach dla dzieci; wysłuchiwanie, nazywanie i naśladowanie dźwięków w otoczeniu);

• Zabawy z sylabami(wyklaskiwanie słów sylabami; przeliczanie i układanie z patyczków lub klocków ilości sylab w wyrazie i w zdaniu; śpiewanie zdań sylabami, układanie własnych śpiewanek; wypowiadanie szeptem sylab zakończonych spółgłoską, np.: sen, wit, mam, dar, rycz, tor; wypowiadanie głośno sylab zakończonych samogłoską, np.: la, to, re, mu, sza, bo; kończenie wyrazów 2-sylabowych do obrazków; łączenie wyrazów z podanych sylab; odgadywanie słów-czynności wymawianych sylabami toku tzw. pantomimy zwerbalizowanej; wymyślanie słów do podanej liczby sylab; układanie i odczytywanie słów i zdań z rozsypanek wyrazowych; odgadywanie wymawianych sylabami słów przez nauczyciela; rozcinanie kartoników z wyrazami według podziału na sylaby);

• Czytanie z przeciąganiem sylab;

• Zabawy z głoskami(rozkładanie prostokątnych pasków papieru pod wyrazami w ilości równej liczbie sylab w tym wyrazie; zapisywanie w prostokątach ilości głosek w poszczególnej sylabie; zapisywanie za pomocą prostokątów schematów sylabowych wyrazów z wyszczególnieniem samogłosek; wypowiadanie powyższych wyrazów tylko samogłoskami; zapisywanie ilości sylab w wyrazach; wyodrębnianie pierwszego dźwięku w słowie zaczynającym się od samogłoski, potem od spółgłoski,
  a na końcu od grupy spółgłoskowej; wysłuchiwanie i liczenie samogłosek w wypowiadanych słowach; zakreślanie w podanych wyrazach samogłosek; podział wyrazu na głoski z uwzględnieniem graficznego zróżnicowania spółgłosek i samogłosek i liczeniu głosek w tych wyrazach);

• Ćwiczenia artykulacyjne z obserwacją narządów mowy(obserwowanie i odgadywanie wymowy dźwięków dokonanych przez nauczyciela, np. U E S M R; obserwacja warg z lusterkiem przy wymawianiu p, b, m oraz u-e, i-o; obserwacja z lusterkiem przy wymawianiu s, z, c, dz; obserwacja
  z lusterkiem drogi wylatywania powietrza przy wymawianiu p oraz m; obserwacja z lusterkiem szybkości wylatywania powietrza przy wymawianiu s oraz p; obserwacja przy lustrze dźwięczności wymawianych głosek z dotykaniem krtani i policzka; ćwiczenie opozycji fonologicznych, głośno dźwięczne b, d, g, z oraz szeptem bezdźwięczne p, t, k, s; zabawy mimiczne w „uśmiech”, „ryjek”; wypowiadanie „e” naprzemiennie z „u”; wypowiadanie „e” z położeniem języka na dolnych zębach; wypowiadanie „s” ze zbliżaniem zębów do siebie; wypowiadanie „u” z podniesieniem języka za górne zęby; wypowiadanie „sz” pamiętając o „ryjku” czyli zaokrągleniu warg; zabawa orientacyjno - ruchowa „a” leżenie na podłodze, „l” szybkie podnoszenie się do stania; artykułowanie dźwięków „a-l” przed lusterkiem i porównanie położenia języka do uprzedniej zabawy ruchowej; zabawa orientacyjno - ruchowa na „rrr” swobodne wirowanie, falowanie ze wstążkami, a na „lll” przysiady w pozycji pionowej; artykułowanie dźwięków „r-l” przed lusterkiem porównanie położenia języka do uprzedniej zabawy ruchowej; rysowanie schematów słów z podziałem na sylaby i graficznym uwzględnieniem obecności drżącego „r” falistą linią oraz płynnego „l” pionowa strzałką; gimnastyka narządów mowy poprzez szybkie pionowe poziome ruchy języka, naśladowanie „ssania cukierka”, „jazdy na koniku”, „jazdy motorem rrrr.”, wymawianie zbitek spółgłoskowych np. dddttt , dtdtdt, detedetedete itp.;

• Zabawy z głoskami(wyodrębnianie głosek na końcu wypowiadanego słowa zakończonego samogłoską i potem spółgłoską; wyodrębnianie głosek na końcu wyrazu przedstawionego na obrazku bez wypowiadania tego wyrazu; odgadywanie słownych zagadek „co powstanie gdy do sylaby my- dodamy głoskę -sz ?” itp.; odgadywanie słownych zagadek „co powstanie gdy od słowa kra(n) odetniemy ostatnia głoskę?”; odgadywanie słownych zagadek „co powstanie gdy od słowa (k)osa odetniemy pierwszą głoskę?”; synteza głoskowa wypowiadanego przez nauczyciela słowa; wypowiadanie głoskami słowa przedstawionego na obrazku; ćwiczenia analizy i syntezy wyrazów poprzez opisywanie przedmiotów za pomocą głosowania; wykonywanie poleceń nauczyciela „jaki dźwięk jest po
  a w wyrazie szafa?”; zagadki zadawane przez nauczyciela i przez ucznia „to zaczyna się na m
  i warczy?” (motor) itp.; wyszukiwanie wyrazów zaczynających się na daną głoskę; wyszukiwanie wyrazów zawierających w nazwie daną głoskę; wyszukiwanie wyrazów kończących się na daną głoskę; wymyślanie wyrazów zaczynających się na tę głoskę na którą skończył się wyraz poprzedni; odgadywanie zagadek „jaka to głoska którą słychać w środku słowa pompa, na końcu słowa zrobiłem, na początku słowa motor?” (M) itp.; układanie z klocków, skakanek, sznurków, sznurówek wymawianej przez nauczyciela małej i wielkiej litery drukowanej i pisanej; układanie z klocków literowych podanych przez nauczyciela wyrazów i zdań; ćwiczenia w różnicowaniu dźwięków podobnych i-j, i-ł, u-ł poprzez wybieranie obrazków spośród innych których nazwa rozpoczyna się na dana głoskę.

• Pisanie liter po śladach, kreślenie liter na dużych płaszczyznach i w ograniczonym polu;

Zabawy i ćwiczenia morfologiczne:

• Liczenie cegiełek (wyrazów)w wypowiadanych przez nauczyciela zdaniach; porównywanie zdań najdłuższych i zdań najkrótszych; wymyślanie zdań na podstawie ilustracji i liczenie słów w tych zdaniach; liczenie słów w zdaniach wypowiadanych przez nauczyciela układanie z klocków schematów tych zdań, porównywanie długości tych zdań co do ilości zawartych w nich słów; układanie zdań
  o wylosowanym przedmiocie i przeliczanie wyrazów w tych zdaniach; kończenie zdań rozpoczętych przez nauczyciela z liczeniem ilości słów dodanych i ilości słów w całym zdaniu;

• Tworzenie nowych słówprzez dodanie fragmentu i odkrywanie logicznego sensu lub jego braku
  w nowo powstałym wyrazie; tworzenie nowych słów przez łączenie słów pasujących do siebie; budowanie wyrazów zaczętych przez nauczyciela z obrazkiem i bez obrazka; tworzenie nowych słów zaczynających się np. od sylaby pas- , płacz-, wóz- itp.; wyszukiwanie wyrazów podobnie brzmiących (paronimów) np. żebra - zebra, burza - buzia, kura - kula, puszka - muszka itp.; tworzenie nowych wyrazów za pomocą substytucji głosek np. szal - szał - wal - wał - dał - brał - brat itp.; odkrywanie nowych słów ukrytych w innych wyrazach np. cz-kawka, w-akacje, u-waga, d-rogi, o-statki, z-lew,
  b-osa, e-kran itp.; rebusy rysunkowe; odkrywanie ukrytych słów przez wstawienie w puste miejsce głoski „r” lub „l”, albo „s” lub „sz”; tworzenie nowych wyrazów przez dodanie nowych cząstek: w, na, pod, za, np. ła-(w)-ka, (na)-pra-wa, s-(pod)-nie, po-(za)-mykać, (pod)-da-wać, po-(dom)-ka itp.; rebusy sylabowo - obrazkowe;

• Pisanie liter i ich połączeń ruchem ciągłym;

• Ćwiczenia w przepisywaniu.

Ćwiczenia syntaktyczne:

• Teatrzyk kukiełkowy, którym postacie mówią dziwnie, monotonnie, bez płynności i bez intonacji, wypowiadając każde słowo oddzielnie. Próby układania i wypowiadania w ten właśnie dziwny sposób dialogów albo znanych wierszyków i piosenek;

• Zabawa w kosmitów, w której improwizuje się spotkanie kosmity z Ziemianinem. Nauczyciel rozpoczyna zdanie, dziecko je kończy mówiąc dziwnym językiem kosmity;

• Zabawa „słowa - rzeczy”- dziecko ogląda i nazywa obrazki na których są różne rzeczy i postacie. Wyodrębnianie nazw rzeczy z najbliższego otoczenia dziecka. Układanie i zapisanie zdania z nazwą rzeczy przedstawioną na obrazku, podkreślenie w zapisanym zdaniu „słowa - rzeczy”. Wyszukiwanie „słów - rzeczy” w wierszu, piosence, bajce;

• Zabawa„słowa - czynności”- oglądanie ilustracji przedstawiających różne sytuacje, nazywanie czynności na obrazkach, budowanie zdań do obrazków i wskazywanie w nich „słów - czynności”. Wyszukiwanie „słów - czynności” w wierszu, piosence, bajce;

• Wyszukiwanie w zdaniach „słów - rzeczy” i „słów - czynności”- zapisywanie zdań (twórczych lub odtwórczych), wyszukiwanie w nich i podkreślanie za pomocą dwóch kolorów „słów - rzeczy' i „słów - czynności”;

• Zabawa „słowa wskazujące”- dziecko ogląda plansze z brakującymi elementami i na pytanie nauczyciela gdzie czegoś brakuje odpowiada używając słów: w, pod, nad, na, przed, za. Nauczyciel pyta o położenie przedmiotów w najbliższym otoczeniu - dziecko odpowiada stosując poznane przyimki. Następnie dziecko uzupełnia ilustracje brakującymi elementami, dorysowując je według instrukcji
  i opowiadając o tym co robi,

• Dobieranie podpisów do obrazków;

• Ćwiczenia uświadamiające poprawną kolejność wyrazów w zdaniu- dziecko buduje zdanie
  z podanymi słowami, zapisuje każdy wyraz na osobnej karteczce, układając karteczki w różnej kolejności odczytuje powstałe zdanie i przekonuje się o dobrym lub złym brzmieniu ułożonego zdania. Wybiera to zdanie, które najładniej brzmiało i zapisuje je w zeszycie z zachowaniem wielkiej litery na początku i kropki na końcu zdania;

• Układanie zdań z rozsypanek wyrazowych;

• Ćwiczenia w czytaniu ze zrozumieniem.

Zabawy i ćwiczenia pragmatyczne:

• Opowiadanie wesołych historyjek obrazkowych, wprowadzających humor i żart do myślenia przyczynowo - skutkowego dziecka;

• Ćwiczenia w pisaniu z pamięcii próby pisania prostych wyrazów ze słuchu;

• Opis dwóch obrazków różniących się tylko kilkoma szczegółami, co dodatkowo stymuluje percepcję wzrokową dziecka;

• Kończenie zdańpobudza wyobraźnię i wzbogaca słownictwo;

• Wymyślanie opowiadaniado wylosowanego obrazka lub przedmiotu;

• Układanie opowiadaniado wylosowanych kolejno obrazków (w grupie można narysować poszczególne zdarzenia - kadry i poprzez sklejenie kartek utworzyć cały film, który jest opowiadany ponownie podczas jego projekcji);

• Opowieści pantomimiczne- jedno dziecko pokazuje ruchem ciała jakąś opowieść, a drugie opowiada
  o tym co robi pierwsze;

• Zabawa w festiwal- prezentowanie wierszy, piosenek, bajek, żartów oraz ciekawego zapowiadania przewidzianych występów;

• Wymyślanie zagadekna temat zwierząt, zabawek, bajek, piosenek itp.;

• Zabawa - instruktaż  - jeden uczestnik zabawy jest instruktorem i wydaje polecenia wykonawcy (drugiemu uczestnikowi zabawy), który te polecenia wykonuje. Powinna nastąpić zmiana ról;

• Rozmowy pacynek- dzieci kształcą umiejętność dialogowania poprzez tworzenie przedstawień teatralnych;

• Swobodne wypowiedzi dzieci na różne tematy, rozmowy z kolegami, dzielenie się wrażeniami z wycieczki lub przedstawienia teatralnego, opisy obrazków lub przeżytych sytuacji, słuchanie bajek, piosenek, opowiadań z płyt lub czytanych przez nauczyciela.

6 - Metody kształcenia umiejętności czytania na II etapie edukacji polonistycznej.

Czytanie - przebieganie wzrokiem po napisanym lub przedrukowanym literach, symbolach i odtwarza,ć ( w umyśle lub na głos) odpowiadające im dźwięki językowe. Zapoznawać si,e z trescią tego co napisane lub dydrukowane.

Wg. F. Króla :

Czytanie to proces skł. Się z 3 etapów: 1) Spostrzeganie tekstu, które wiąże się z ruchem gałek ocznych

2) Deszyfracja i interpretacja dostrzeżonych kształtów.

3) Dostrzeganie sensów, których nie ma w tekście bezpośrednio.

Czynniki wpływające na rozumienie tekstu: wiek czytającego, dojrzałość czytelnicza, rodzaj czytanego tekstu, stopień trudności czytanego tekstu, cel czytania.

przykłady metod na czytanie ze zrozumieniem

• czytanie ukierunkowane, w którym uczeń w tekście szuka na postawione pytania,

• ustalenie myśli przewodniej danego tekstu,

• wykonywanie rysunków do krótkiego opowiadania lub polecenia,

• rozsypanki obrazkowo-wyrazowe,

• łączenie wyrazów według pewnej kategorii,

• dobieranie wyrazów do obrazków,

• układanie z podanych wyrazów zdań do obrazków,

• układanie i odczytywanie par wyrazów,

• rozsypanki literowe, sylabowe, wyrazowe, zdaniowe,

• tworzenie krótkich wyrazów z jednego długiego,

• wyszukiwanie i zaznaczanie określonego typu wyrazów ukrytych w zdaniach,

• modyfikowanie obrazka zgodnie z instrukcją,

• odpowiadanie na pytania zgodnie z tekstem,

• wyodrębniania w tekście fragmentów dotyczących postaci, zdarzeń, obrazów,

• wyszukiwanie fragmentów odnoszących się do postaci głównych i drugorzędnych,

• wyszukiwanie w utworach literackich urywków mających formę opowiadania, opisu i dialogu

7 - Formy wypowiedzi w szkole podstawowej (ich wyznaczniki, metody kształcenia i kryteria oceniania na II etapie (omówienie na wybranych przykładach).

1) Opowiadanie- podstawowa forma wypowiedzi narracyjnej, przedstawiająca uporządkowany czasowo ciąg wydarzeń. Cechy: - prezentacja wydarzeń

-forma gramatyczna czasu przeszłego, bo podkreśla dystans czasowy o tym co w przeszłości

- bezsobowość narratora - ukrywa się poza światem przedstawionym

2) Opis- przedstawienie szczegołów dotyczących wyglądu czegoś lub kogoś, porządek przestrzenny.

3) Sprawozdanie - forma wypowiedzi przedstawiająca w ujęciu monologicznym przebieg

4) Streszczenie- zwięzłe podanie głównych wyobrażeń tekstu fabularnego, bądź istotnych myśli tekstu popularno-naukowe. Scisły związek z tekstem orgyginału, obiektyiwizm,skrótowość.

5) Rozprawka - pisemna, rozumowana, stawiająca zadanie o charakterze problemowym, forma wypowiedzi. Ma podwojny stopien trudności. Zbudowana z hipotezy, a poźniej argumentowania tezy.

6) Notatka - krótki tekst zapisany w celu zapamiętania czegoś bądź podania czegoś do wiadomości.

Ocenianie na podstawie PSO -Przedmiotowego Systemu Oceniania.

1. Celem PSO jest przedstawienie wymagań i kryteriów oceny wiedzy i umiejętności ucznia szkoły podstawowej w zakresie języka polskiego. PSO ma na celu wspieranie rozwoju intelektualnego i osobowościowego ucznia.

W PSO zakłada się, że każdy uczeń, na miarę swych możliwości intelektualnych oraz charakterologicznych robi wszystko, by osiągnąć sukces szkolny. Ocena ma dostarczyć uczniom, rodzicom i nauczycielowi rzetelnej informacji o specjalnych uzdolnieniach, postępach i trudnościach ucznia. Wymagania dotyczące form wypowedzi sformuowane są na podstawie podstawy programowej. Kazda forma wypowedzi ma z góry ustalone kryteria sprawdzania. Podana liczba punktów za zreazlizowanie puktów oraz ocena jaka należy się za zebrane punkty.

8 - Modele lekcji kształcenia językowego (struktura, wyznaczniki, formy aktywności ucznia i nauczyciela).

9 - Formy organizacji pracy ucznia na lekcjach języka polskiego w klasach 4-6.




10 - Organizacja i planowanie działań dydaktycznych; rodzaje planów, funkcje, wyznaczniki i konteksty skutecznego planowania.

I = Planowanie pracy dydaktycznej - polega na przemyślanym przewidywaniu przebiegu procesu kształcenia, zgodnie z przyjętym projektem przewidzianych czynności, obejmujących tzw. listę zadań do wykonania.

Lista zadań do wykonania powinna zawierac : 1) nazwę zadania 2) Terminy wykonania zadania 3) przewidywane rezultaty 4) osoby odpowiedzialne i wykonujące poszczególne zadania 5) metody i środki,jakie będą używane w procesie realizacji planowanych działań.

Planowanie: 1) Nabliższe zajęcia,(temat, metody, przykładowe zadania, ćwiczenia, pytania kontrolne i zadania przeznaczone do samodzielnej nauki)

2) cykl zajęć na rok kształcenia z jednego przedmiotu

3) Plan realizacji zadań dydaktycznych dla kolejnych lat nauczenia i klas, w których występuje prowadzony przez niego przedmiot.

Rodzaje planów: 1) Plan lub konspekt konkretnych zajęć dydaktycznych

2) Plan realizacji całego programu 3) Plan tematyki objętej kontrolą i zaliczaniem

II = Warunki skutecznego planowania: informacje niezbędne do skutecznego planowania

a)stan wiedzy `na wejściu' b) znajomość całego programu przedmiotowego

c) znajom. Form, metod i srodków jego realizacji. d) znaj. celów i zadań kształcenia

e) znaj. form kształcenia

Planowanie pracy dydaktycznej jest skuteczne, gdy uwzględnia się ogólne prawidłowości planowania.

CECHY PLANU: a) celowy

b) konkretny - wyrażony w jasnych zdaniach, zrozumiałych dla wszystkich uczestników procesu dydaktycznego;organizatorów, uczniów, nauczycieli

c) wykonalny - zgodny z realnymi możliwościami jego realizacji. Wprowadzenie do planu zadań, których nie można wykonać, mija się z celem.

d) wewnętrznie zgodny- poszczególne zadania, środki realizacji i terminy nie kolidują ze sobą, są ze sobą spójne.

e) operatywny -czyli jego poszczególne zadania są łatwe do wykonania,zrozumiałe dla uczniów/nauczycieli/rodziców.

f) Określony w czasie - zgodny z podanymi terminami, ale możliwy do wykonania bez nadmiernego pośpiechu i bez przesadnej ślamazarności.

g) Elastyczny - zdolny do rozwijania, zmieniania i przystosowywania się do nowych, nieznanych wcześniej okoliczności.

h) ekonomiczny - wskazujące na niezbedne do skutecznej realizacji środki, ale także na potrzebę oszczędnego ich wykorzystania i na pełną opłacalność, planowanych działań.

11 - Metody problemowe i ich zastosowanie na lekcjach kształcenia językowego w szkole podstawowej.

METODA - to sposób postępowania przy zdobywaniu wiadomości i umiejętności, nadający się do stałego powtarzania.

Metody problemowe spełniają następujące funkcje:

• służą zapoznaniu uczniów z nowym materiałem;

• zapewniają utrwalenie zdobytej wiedzy;

• umożliwiają kontrolę i ocenę stopnia opanowania wiedzy.

Rodzaje metod problemowych:

- klasyczna metoda problemowa

- metoda przypadków

- metoda sytuacyjna

- burza mózgów

- mikronauczanie ( w nauce jęz. Obcych)

- wykład problemowy

- wykład konwersatoryjny

13 - Metody nauczania i uczenia się ortografii i interpunkcji na II etapie.

- podkreślanie liter bądź wyrazów,

- pisanie różnymi kolorami,

-pisanie różną wielkością wyrazów w tekście bądź liter w wyrazie,

- łączenie wyrazów z rysunkiem;

-rozsypanki literowe, z których układa się wyrazy,

- tablice ortograficzne z wypisanym zestawem wyrazów,

- słownik ortograficzny;

-rozwiązywanie rebusów, krzyżówek,

-konkursy ortograficzne,

- inscenizacje,

-gazetki ścienne

- przepisywanie

- dyktanda

- komponowanie opowiadań bądź innych form wypowiedzi z użyciem wybranych ortogramów

- metoda programowana

-metoda algorytmów

Podstawowym celem nauczania ortografii jest wytworzenie u uczniów nawyku ortograficznego pisania, które powinno stać się czynnością automatyczną. W praktyce szkolnej nauczanie ortografii realizowane jest dwiema drogami: a) w toku systematycznej nauki ortografii: b) okazjonalnie, podczas ćwiczeń w czytaniu i pisaniu. Na szczeblu szkoły podstawowej nauczanie ortografii ma na celu: a) opanowanie reguł ortograficznych i właściwe ich stosowanie;

b) rozumienie, że poprawna pisownia jest pożądaną formą kontaktów społecznych;

c) wyrabianie poczucia odpowiedzialności za słowo pisane;

d) pobudzenie (w toku myślenia) uwagi czynnej, jak również odczucie trudności ortograficznej danego wyrazu;

e) wykształcenie spostrzegawczości ortograficznej, polegającej na łatwości zauważenia błędu, niepoprawności własnego zapisu lub odczytywanego aktualnie tekstu;

f ) zapobieganie błędom w zapisie wyrazów o trudnej pisowni.

Aby nauczanie ortografii było skuteczne, należy nie tylko umiejętnie stosować wymienione zasady, ale również dobrać odpowiednie metody. Zależnie od przyjętych kryteriów różnie się je klasyfikuje. Jedna z propozycji to:

1. Metoda indukcji - polega na gromadzeniu nowego materiału językowego, jego obserwacji, następnie na stopniowym dochodzeniu do uogólnień w postaci reguły ortograficznej. Wszelkie uogólnienia powinny być dokonywane ostrożnie i nie za wcześnie, aby uczniowie nie doszli do błędnych wniosków. Do sformułowania reguły ortograficznej, uczniowie dochodzą bądź sami, bądź przy pomocy nauczyciela.

2. Metoda dedukcji polega na podaniu reguły ortograficznej, a następnie na wyszukiwaniu wyrazów z tą samą zasadą ortograficzną (porównanie, analizowanie) oraz ich zapisaniu. Można ją stosować od czasu do czasu w klasie III.

3. Metoda analogii jest najczęściej stosowaną metodą nauczania ortografii w klasie I. Nauka poprawnej pisowni opiera się na porównaniu nowych ortografów z grupą już znanych, a podlegających tej samej zasadzie ortograficznej. Pewne szczególne podobieństwo materiału językowego umożliwia przenoszenie reguł i twierdzeń o jednym zjawisku językowym na inne.

W kształceniu zintegrowanym stosowane są różne rodzaje ćwiczeń ortograficznych:

1.Przepisywanie.

2.Pisanie z pamięci.

3.Pisanie ze słuchu (wprowadzające, utrwalające, sprawdzające).

4.Pisanie z komentowaniem.

5.Dyktando twórcze.

Przepisywanie ma na celu wyćwiczenie połączenia czynności ruchowej z pamięcią wzrokową. Uczeń zapamiętuje obraz graficzny wyrazu jako całość a następnie reprodukuje go w poprawnej postaci. Tego typu ćwiczenia stosuje się u dzieci młodszych ze względu na ich predyspozycje.

Pisanie z pamięci to pośrednia forma między przepisywanie a pisaniem ze słuchu. Polega ona na zapamiętywaniu obrazu graficznego pojedynczego wyrazu lub zdania, które następnie zapisuje z pamięci. Wyobrażenia, które powstają w trakcie pisania z pamięci (wzrokowe, słuchowe i ruchowe) rozwijają spostrzegawczość, uwagę oraz świadomość ortograficzną.

Pisanie z pamięci obejmuje dwa etapy czynności:

- pierwszy polega na przygotowaniu problemu ortograficznego (a więc odczytaniu i omówieniu występujących trudności ortograficznych) przez nauczyciela i uczniów;

- drugi etap to zapisanie zapamiętanego tekstu przez uczniów, następnie sprawdzenie go i ewentualna korekta.

Przed przystąpieniem do pisania należy uprzedzić uczniów, aby zwracali uwagę na występujące trudności.

Pisanie ze słuchu czyli dyktando to ćwiczenie, które ma na celu usłyszenie słowa mówionego przez nauczyciela, następnie rozłożenie go na dźwięki i przyporządkowaniu odpowiednich znaków graficznych, a następnie zapisanie go.

W procesie nauczania ortografii występują następujące rodzaje dyktand:

- dyktando wprowadzające

- dyktando utrwalające

- dyktando sprawdzające.

14 - Metody ćwiczeniowe w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Stosujemy metody ćwiczeniowe (praktycznego działania) gdy chcemy, by uczniowie:

-rozwijali umiejętność, praktycznego działania
-wdrażali to, czego się nauczyli
-rozumieli niezbędność i funkcjonalność wiedzy
-zdobywali nowe doświadczenia w działaniu

M. ćwiczeniowe to:
- działania praktyczne i realizujące zadania twórcze (Okoń)
-uczenie przez działanie (Jaworski)
- metody zajęć praktycznych (Nagajowa)

Do tej grupy włączamy:
1. metody kształcenia sprawności językowych (Dyduchowa)

a) analizy i twórczego wykorzystania wzorów: wykorzystuje się w niej teksty literacki lub teksty przygotowane przez nauczyciela lub uczniów; obecność w toku lekcji różnorodnych ćwiczeń kierujących analizą tekstu, ćwiczeń praktycznych, wreszcie ćwiczeń twórczych. W tym wypadku nauczyciel musi dokonać wyboru tekstów stanowiących wzór, przygotować zestawy poleceń kierujących analizą tekstu i zaplanować ćwiczenia do praktycznych operacji językowych;

Ćwiczenia analityczne (np.)
1. Obserwacja i analiza wzoru.
2. Omówienie i wydzielenie elementów kompozycyjnych (teza, argumenty, podsumowanie).
3. Analiza akapitów.
4. Zapisanie planu w zeszycie.

Ćwiczenia praktyczne (np.):
1. Porządkowanie tekstu pociętego na akapity.
2. Łączenie w akapity zdań wiążących się treściowo.
3. Podział tekstu na części wyróżnione w planie.

Ćwiczenia twórcze (np.):
1. Rozwijanie poszczególnych elementów kompozycyjnych rozprawki.
2. Zapisywanie tekstu w odpowiednim układzie graficznym.
3. Wyszukiwanie cytatów, przysłów, aforyzmów jako uzupełnienie argumentów.

b) metoda norm i instrukcji - polega na tym, że uczniowie wyposażeni w pewien instruktaż, będący wiedzą teoretyczną na temat konstrukcji wypowiedzi ustnej czy pisemnej, samodzielnie komponują własne wypowiedzi. Elementy: normy wzbogacone o instrukcje, redagowanie samodzielnych wyp. przez U, korakta przez N lub U, odpowiednio dobrane ćwiczenia (np. słownikowe, kompozycyjne, frazeologiczne itp.)

c) metoda przekładu intersemiotycznego (omówiona szerzej w zagadnieniu I 17)

d) m. okazjonalnych ćwiczeń praktycznych: obejmuje ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne, składniowe, kompozycyjne, redakcyjne, stylistyczne, które w sposób pośredni kształcą język ucznia. Mogą one wystąpić w lekcjach poświęconych:
- analizie utworów literackich i tekstów kultury (ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne związane z poznawaniem nowych wyrazów, ćwiczenia w kształtowaniu pojęć teoretyczno-literackich)
- nauce gramatyki (ćwiczenia gramatyczno-stylistyczne: ortograf, stylis., interpunkc., kompoz., słownikow. ćwiczenia w praktycznym stosowaniu konstrukcji składniowych),
- poprawianiu prac pisemnych (ćwiczenia korekcyjne związane z typowymi błędami językowymi i kompozycyjnymi).

d) m. praktyki pisarskiej: Uczniowie wypowiadają się swobodnie na określone tematy, tworzą samodzielne teksty; N nie narzuca formy ani treści; może to być np. na gazetce ściennej, podczas publicznych wystąpień czy w kronice szkolnej. Tzw. "swobodne teksty" wymagają różnych ćwiczeń sprawnościowych - słownikowych, gramatycznych, stylistycznych, kompozycyjnych, by nadać tym formom postać najdoskonalszą adekwatną do sytuacji komunikacyjnej.

2. gry dydaktyczne (zagadnienie II 19)

3. metody kształcenia poprawności ortograficznej (Polański): przepisywanie, pisanie z pamięci, pisanie ze słuchu, pisanie z komentowaniem, programowanie (z użyciem komputera; maszyny dydaktycznej;podręcznika programowanego), algorytmy

15 - Metody nauczania i uczenia się sztuki mówienia na II etapie.

Podstawa programowa

Zadania szkoły:. Rozwijanie u ucznia motywacji do porozumiewania się z drugą osobą (rówieśnikiem, dorosłym), komunikowania potrzeb i stanów emocjonalnych. 4. Tworzenie sytuacji edukacyjnych i wykorzystywanie sytuacji życiowych do rozwijania umiejętności komunikacyjnych uczniów, w tym także umiejętności czytania (…)
szkoła podst. ma wykształcić wg podstawy: Umiejętność porozumiewania się z otoczeniem, w tym:

1. wykorzystywanie komunikatów pozawerbalnych; - nuczanie o komunikacji werbalnej, niewerb.

2. poznawanie wspierających lub alternatywnych metod komunikacji (w stosunku do uczniów napotykających trudności w słownym porozumiewaniu się);

3. doskonalenie słownictwa ucznia i umiejętności formułowania wypowiedzi;

4. doskonalenie wymowy.

- ćwiczenia artykulacyjne, oddechowe, na dykcje, recytatorskie, na intonacje, akcent, głośne czytanie, stosowanie minidyskusji, rozmowy, ćwiczenie argumentacji...

- ćwiczenia z zakresu fonetyki: na rozróżnianie głosek, ich wariantów dźwięcznych i bezdźw., twardych i miękkich, nosowych

- ważny przykład nauczyciela, jego sposób mówienia ton, akcent itp. bo uczniowie naśladują

człowiek kompetentny komunikacyjnie (Grabias)

-sprawność systemowa - zna el. Systemu jezykowego i normy jez.

- spr. społeczna - dostosowuje wyp. do rangi odbiorcy i jego funcji
-spr. sytuacyjna - dostosowuje wyp. Do sytuacji mówienia
-spr. pragamtyczna - osiąga określone cele przez mowę

16 - Działania na tekstach w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Działania na tekście (wg Bartminskiego)
-tworzenie planu tekstu - w podpunktach najważniejsze rzeczy; może być ogólny lub szczegółowy.
-streszczanie (mówione II 28)
- parafraza - swobodna przeróbka tekstu lub tłumaczenia, która rozwija lub modyfikuje treść oryginału, zachowując jednak jego zasadniczy sens; zadania np. na przekształcanie mowy zależnej na niezależną lub na odwrót;
-korekta -np. zdać uczniom poprawę nawzajem swoich prac


Ćwiczenia redakcyjne:

-zbiorowe układanie lub poprawianie tekstu pod kierunkiem nauczyciela.
-Skracanie lub wydłużanie tekstu
-Stylizowanie - pisanie tekstu w wybranym stylu lub przekształcanie stylu tekstu na inny, np. naukowy na popularnonaukowy.
-Parafrazowanie

Ćwiczenia kompozycyjne:

-Sporządzanie planu tekstu czytanego lub własnej wypowiedzi

-Układanie wypowiedzi według sporządzonego planu

-Stosowanie środków kompozycyjnych wyrazów i wyrażeń wskazujących na następstwo w czasie

-Graficzne rozplanowanie tekstu - akapity, światło a linea

-Ćwiczenia redakcyjne łączą się z ćwiczeniami stylistycznymi, ćwiczenia sprawności językowej

17 - Rola tekstów literackich w edukacji językowej na II etapie.

Literatura - ogół wypowiedzi utrwalonych w piśmie
funkcje literatury:
-poznawcza- pokazuje wiedzę o x, umożliwia poznanie świata
-ekspresywna - odsłaniająca nastawienie nadawcze;
- impresywna - wpłynięcie na czytelnika
- aktywizująca
-motywacyjna
-edukacyjna
-ludyczna - dostarczenie zabawy
- estetyczna - dostarczenie odbiorcy wrażeń estetycznych
- wychowawcza - oddziałuje na sferę przekonań i emocji odbiorcy, dostarczającą pewnych wzorów postępowania, pojęć moralnych

B. Suchodolski ujmuje funkcje literatury:
1.kształci myślenie i krytycyzm, dostarcza materiału do przemyśleń, porównań i wniosków.
2. rozbudza zainteresowania i zamiłowania, dzięki niej życie staje się bardziej interesujące, wiele rzeczy zaczyna pochłaniać uwagę, łatwiej zdobyć się na wysiłek i dyscyplinę.
3.Literatura kształci uczucia i wyobraźnię

Dzięki niej uczeń zdobywa podstawowe umiejętności określone w podstawie programowej: uczeń rozwija zdolność czytania, zdobywa świadomość języka jako wartościowego narzędzia komunikacji, rozwija umiejętność poszukiwania interesujących go wiadomości, poznaje teksty kultury i kulturę samą w sobie, kształtuje hierarchię wartości, swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości (narodowej, regionalnej) i postawę patriotyczną, rozwija umiejętność komunikowania się, przyjmowania różnych ról społecznych, poznaje zasady współżycia społecznego,

18 - Rodzaje, zastosowanie i rola pozaliterackich tekstów kultury w edukacji językowej na II etapie.

Tekst kultury to każdy wytwór kultury stanowiący całość uporządkowaną według określonych reguł np. tekst literacki, spektakl teatralny, film, dzieło sztuki malarskiej,

TEKST KULTURY- tekst będący dobrem zbiorowym; zachowany, wzbogacany i przechowywany przez kolejne pokolenia; zobiektywizowany wynik współdziałania i twórczej aktywności wielu pokoleń, zdolny do rozprzestrzeniania się i rozwoju.

Teksty kultury: a) LITERACKIE: teksty mitologiczne, historyczne, fragmenty Biblii, teksty literackie, teksty użytkowe np. list, proste teksty publicystyczne, popularno-naukowe

B) Pozaliterackie - rzeżby, malarstwo, pieśni patriotyczne, kolędy, kołysanki, pieśni regionalne, audycje, słuchowiska, fimy fabularne, przedstawienia teatralne, fotografie, komiksy, plakaty itd.

Teksty wdrażają do czytania, rozwijanie umiejętności poznawania dzieł sztuki, identyfikuje i wydobrednia elementy związane z teatrem, filme itd., utrakcyjnianią odbiór literatury poprzez rozmaite konteksty kulturowe.

19 - Gry i zabawy w edukacji językowej na II etapie: rodzaje, funkcje przykłady zastosowania itp.

Zabawy dydaktyczne (Okoń) - to czynności, w której osobnik bawiący się osiąga przyjemność przez sam przebieg tej czynności bez względu na to czy ma ona w konsekwencji jakiś uświadomiony bądź nieuświadomiony cel. Zabawa dominuje na początku życia 0-15l.

Cechy czynności w zabawach - dobrowolnie (bo chcemy) ; - wyodrębnione (zachodzą tu i teraz, w pewnej przestrzeni, w określonym czasie); - zawierają element niepewności (nie jesteśmy w stanie przewidzieć zdarzeń); - bezproduktywne (nie prowadzi do tworzenia dóbr) ;-ujęte w normy (ustalone na czas trwania zabawy); -fikcyjne (oderwanie od rzeczywistości)

Funkcje zabawy: 1) Przygotowawcza 2) Wyrównawcza -wyrównuje braki z życia 3)wychowawcza 4) kształcąca 5) poznawcza

Komponenty, wymiary zabawy (Ericson) 1) Treść i konfiguracja jej części jako podkład tematyczny zabawy 2) Werbalny i niewerbalny 3)Sposoby przerywania i kończenia zabawy

Aleksander Kamiński - ZABAWA to doraźna czynność ludyczno-dydaktyczna przynosząca przyjemność obu stronom interakcji.

I Rodzaje zabaw: (Bile?) 1) Funkcjonalne 2) Zabawy w fikcję 3) Zabawy recepcyjne (bierne obserwowanie) 4) Konstrukcyjne

II Rodzaje zabaw (Rudik) 1) Konstrukcyjne - dominują czynności motoryczne2) Twórcze, czynnościowo- naśladowcze 3) Zabawy dydaktyczne 4) Ruchowe

Gra ( wg.W.Okonia) jako „odmiana zabawy, polegająca na respektowaniu ustalonych ściśle reguł; przyzwyczajając do przestrzegania tych reguł gra spełnia ważne funkcjewychowawcze: uczy poszanowania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie, sprzyja uspołecznieniu, wdraża do wygrywania i przegrywania”

Gra dydaktyczna wywołuje myślenie problemowe, dzięki któremu uczniowie muszą samodzielnie wyprodukować przynajmniej część wiadomości potrzebnych do udziału w grze.

Cechy gry: 1) Jawne, określone reguły działania 2) Elementy rywalizacji 3) Ograniczenie iluzji zabawowej

Rodzaje gier: 1) Gry o sumie zerowej (zwycięzca i przegrany bilans 0) 2) Gry o sumie niezerowej (są wszyscy wygrani) 3) Gry jedno-dwu-n osobowe 4) Obecność i nieobecność taktyki - losowe i strategiczne

Podział gier (Kruszewski) 1) Gry służące realizacji celów w sferze emocjonalnej - gry służące wyborowi strategii postępowania 2) Gry służące realizacji celów w sferze poznawczej - gry kształtujące postawy (tolerancja) , akceptacja na inności ad.2 burza mózgów, biograficzna (przypadkowa), sytuacyjna, symulacyjna

Słodownik-Rycaj „Gry i zabawy językowe” Przykłady:

1) Wymyślamy słowa różnej długości: gra polega na wyszukiwaniu słów o określonej długości, ustalamy, czy brane są pod uwagę sylaby czy głoski. Pamiętajmy, aby liczyć głoski a nie litery. Naprzemiennie z dzieckiem wypowiadamy dowolne słowa o określonej długości. Gra trwa aż do wyczerpania pomysłów. Kończy się, gdy jeden z uczestników poddaje się, nie mogąc znaleźć następnego sowa. Zależenie od zainteresowań grających, można rozgrywać wiele rund, zmieniając w każdej długość poszukiwanych słów. Inne warianty, że np. kostka do gry pokazuje nam jak długie ma być słowo.

*Gra wzbogaca słownictwo i rozwija płynność słowną. Zwraca uwagę na strukturę słów. Pomaga w doskonaleniu analizy słuchowej. Rozwijanie języka, czytania i pisania. Pokazanie różnicy między głoską a literą.

2) Kończymy słowa: gra polega na wyszukiwaniu słowa zaczynającego się podaną sylabą. Wypowiadamy dowolną sylabę i dziecko ma za zadanie dokończyć słowo. Gdy dziecko utworzy jakieś słowo podaje inną sylabę.

*Gra wzbogaca słownictwo, rozwija płynność słowną. Doskonali analizę słuchową. Rozwija myślenie. Praca nad artykulacją dziecka.

3) Układamy rymy: zabawa polega na wyszukiwaniu słów rymujących się. Podajemy rym a dziecko szuka rymującego się słowa. Potem ono podaje. Można też tworzyć łańcuch rymów kolejno wypowiadając słowa rymujące się z tym podanym na początku np. deski-pieski-niebieski-pineski. Można też układać rymujące się zdania.

4)Inne: Krzyżówki, gra w wisielca, domino itd.

20 - Rodzaje błędów językowych; przykłady ćwiczeń zwiększających poziom kompetencji i sprawności językowej uczniów.

• BŁĘDY GRAMATYCZNE

• Błędy fleksyjne: (wybór niewłaściwej postaci wyrazu, niewłaściwego wzorca odmiany, niewłaściwej postaci tematu fleksyjnego, końcówki fleksyjnej)

• Błędy składniowe: (w zakresie związku zgody,rządu, w używaniu przyimków,wyrażeń przyimkowych, niepoprawne skróty składniowe itd..)

• BŁĘDY LEKSYKALNE

• Błędy słownikowe (wyrazowe): (neosemantyzacja; używanie wyrazów w niewłaściwym znaczeniu, mylenie znaczeń wyrazów podobnych brzmieniowo lub morfologicznie i ich niepoprawne wymienne stosowanie, nadużywanie wyrazów modnych.)

• Błędy frazeologiczne: (zmiana formy frazeologizmów ,znaczenia frazeologizmu, użycie frazeologizmu w niewłaściwym kontekście

• Błędy słowotwórcze: (zastosowanie niewłaściwego formantu, wybór niewłaściwej podstawy słowotwórczej)

• BŁĘDY FONETYCZNE (Niepoprawna wymowa: pojedynczych głosek, grup głoskowych. Literowe odczytywanie wyrazów,Niepoprawne akcentowanie wyrazów i form wyrazowych)

• BŁĘDY STYLISTYCZNE (UŻYCIA) (Niewłaściwy dobór środków językowych w określonej ,naruszenie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu)

• BŁĘDY ZEWNĘTRZNOJĘZYKOWE (ZAPISU) (Błędy ortograficzne, Błędy interpunkcyjne)

Rodzaje ćwiczeń w mówieniu i w pisaniu to umyślnie zorganizowane, zamierzone i uświadomione działania językowe ucznia, będące przeciwieństwem swobodnych wypowiedzi. Zadaniem ćwiczeń w mówieniu i w pisaniu jest powiększenie kompetencji językowej ucznia oraz doskonalenie sprawności i poprawności wypowiadania się zarówno w mowie, jak i w piśmie.

*ćwiczenia słownikowo - frazeologiczne, ćwiczenia gramatyczno - stylistyczne, ćwiczenia kompozycyjne, ćwiczenia w pisaniu form dłuższych wypowiedzi.

Ćwiczenia słownikowo - frazeologiczne

Mają powiększyć zasób słownictwa uczniów, rozwijać sprawność posługiwania się wyrazami i zapobiegać błędom słownikowo - frazeologicznym.

Rodzaje a) nazywanie rzeczy, czynności, cech, osób, zjawisk; gromadzenie wyrazów wokół określonego tematu, np. - sztaluga, malować, wybitny artysta malarz, sztuka

Przykłady ćwiczeń słownikowych

2. Połącz wyraz symbol z czasownikami: uchodzić, być, przedstawić coś za pomocą…, stać się.

3. Zastosuj w sprawozdaniu słownictwo: obsada aktorska, schodzić z afisza, grać główną rolę.

4. Zbierz wyrazy bliskoznaczne wyrazu śpiewać. Najtrafniejszymi z nich uzupełnij podane zdania.

Ćwiczenia gramatyczno - stylistyczne poszerzające uczniowski zasób struktur gramatycznych i usprawniające umiejętności celowego posługiwania się nimi w mowie i w piśmie.

Rodzaje a) ćwiczenia składniowo - stylistyczne, np. stosowanie równoważnika zdania, imiesłowowego równoważnika zdania, zdania wielokrotnie złożonego;

b) ćwiczenia dotyczące części mowy i fleksji, np. zastępowanie powtarzających się rzeczowników zaimkiem, przekształcenie tekstu napisanego w czasie przeszłym na tekst w czasie teraźniejszym

c) ćwiczenia słowotwórcze, np. stosowanie nazw wykonawców czynności jako sposób na zwięźlejsze formułowanie treści, wyrazów zdrobniałych i zgrubiałych dla wyrażenia emocji.

Ćwiczenia kompozycyjne kształcące umiejętność budowania dłuższej wypowiedzi spójnej, to wypowiedź pisemna.

Rodzaje a) Sporządzanie planu tekstu czytanego bądź własne wypowiedzi

b) układanie wypowiedzi według sporządzonego planu

c) stosowanie stylistycznych środków kompozycyjnych, np. tak więc, toteż

Ćwiczenia w pisaniu dłuższych form wypowiedzi

Ćwiczenia redakcyjne -zbiorowe układanie lub poprawianie tekstu pod kierunkiem nauczyciela

a) układanie jednej z form dłuższych wypowiedzi

b) skracanie bądź wydłużanie tekstu

c) stylizowanie - pisanie tekstu w wybranym

d) parafrazowanie tekstu ze względu na nadawcę bądź

21 - Media i ich rola w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Do języka polskiego wpływają wyrazy z języków całego świata (Język angielski) do telewizji, Internetu, nie mówimy, że szukamy czegoś w Internecie tylko, że surfujemy.

W większości przypadków, przejmowane są w niezmienionej formie. Monitoring, komputer, skaner. Procesor, ploter,

Często uczniowie stosują zapożyczenia do wyrażania uczuć np. fun, happy, cool, sorry, please. W branży muzycznej powszechne są określenia: hit, video, teledysk, clip. Szukając określenia dla rzeczy kojarzonych z pięknem, wyrafinowaniem i subtelnością, język sięga z kolei do francuskiego, czerpiąc słowa takie jak: image, perfumy.
Ważnym wyznacznikiem dla języka mediów jest siła perswazji, według zasad której język tekstu reklamowego powinien być dostosowany do audytorium, do którego jest ona skierowana. Chcąc dotrzeć do danej grupy trzeba mówić jej językiem. Dlatego tez w reklamie skierowanej do młodzieży słyszymy „żyj na luzie” albo „bądź cool”, w ten sposób media wpływają na utrwalanie się nieczystości języka polskiego wśród uczniów.. niektóre hasła reklamowe wchodzą do potocznego języka. Hasło „coca-cola to jest to” w rekordowo szybkim tempie stało się zwrotem potocznym i „to jest to” mówimy dziś o wszystkim, czego jakość chcemy podkreślić.

W mediach uczniowie powszechnie spotykają się z potocznym językiem, szczególnie w reklamie. Młodzież w wieku szkolnym łatwo ulega wpływom i można ją określić jako społeczność medialną. Niewątpliwie ogromny wpływ na kształt języka którym posługują się uczniowie maja media. Tak więc jeśli największy z priorytetów i jednocześnie nieodłączna część życia młodzieży, przedstawia niepoprawną polszczyznę to nie ma się co dziwić, że kształt języka którym posługujemy się my uczniowie nie jest doskonały.
Tendencje do skrótów we współczesnym języku uczniów jest obecna i bezustannie ponawiana, dotyczy to nie tylko słownictwa szkolnego np. nazywanie przedmiotów polski-polak, matematyka-matma itd. W zakresie słownictwa nowe elementy w języku pojawiają się dla nazwania w ciągle zmieniającej się rzeczywistości nowych przedmiotów i nowych zjawisk a także dla adekwatnego i ekspresywnego stanów wewnętrznych człowieka. Uczniowie wprowadzają własne słowa i określenia nadając starym wyrazom nowych znaczeń np.: „laska”- to określenie ładnej dziewczyny, „szmal”- jako pieniądze, „sięma”, „róbta co chceta” itp. Słownictwo z użyciem gwaru, żargonu, często również slangów różnych grup społecznych, jak choćby często używane a zaczerpnięte ze slangu więziennego słowo „masakra”, czy też „opierniczyć”, „ściema”, „wypad”, „do bani”.

- Eksponowanie i dominacja funkcji fatycznej (takiej, która jest nastawiona na utrzymanie rozmowy) -Ikonolatia (adoracja obrazem)

I Fonetyka: 1) Rozchwianie fonetyczne- artykulacja tego samego znaku, wyrazu, czytanie na różny sposób MTV, TVN , 2) Nadgorliwość fonetyczna np. Internet 3) Agresja fonetyczna- głośne mówienie 4) Przekrzykiwanie 5) Warknięcia (Co Pan na to?!)

II Zjawiska słowotwórcze - 1) Produktywność złożeń z formantami tele,euro, super, hiper, auto… 2) Złożenia z pierwszym członek odróżniającym np. autonaprawa, sopot-festiwal 3) Produktywność formantu - holik

III Leksyka 1) Wulgaryzmy , Funkcje: a) Perswazyjna- imperatywna b) Terapeutyczno-relaksująca c) Utożsamiająca d) Dyscyplinująca e) Degradująco-obrażająca f) Ludyczna

2)Neologizmy a) nieustabilizowane - kremożel,deszczochron a) ustabilizowane - Internet, lycra 3) Dużo profesjonalizmów (medycyna, polityka, ekonomia, nauka) 4) neologizmy środowiskowo-społeczne: słownictwo grup przestępczych i z marginesu, słownictwo młodzieżowe, neologizmy potoczne 5) neologizmy określające - a) ludzi - cechy ludzkie , nazwy wykonawców czynności b)rzeczy - napoje,jedzenie, przedmioty, ubranie 6) analityzmy - struktury opisowe w języku polskim, język urzędowy wtrąca do języka potocznego. 7)potocyzmy- formuły dominutywne - a) zdrobnienia w odm. Oficjalnej np. pakiet-pakiecik b) metaforyka potoczna c) łamanie zw. Fraz.

IV Zjawiska dot. Semantyki 1) Przesuniecie znaczeniowego wyrazu np. nominacja- awans na wyższe stanowisko, albo nominacja do nagrody 2) Rozszerzenie łączliwości wyrazowej - np. przyjemny, inteligentny - człowieka albo pralka 3) Znaczna, wyraźna zmiana znaczenia - molestować być natrętnym 4)Zmiana potencjału wartościującego , zmiana nacechowania

22 - Tematy lekcji językowych. Sposoby formułowania, cechy, funkcje itd.

23 - Metody aktywizujące na lekcjach kształcenia językowego w klasach 4-6.

METODY AKTYWIZUJĄCE - pomoce i wskazówki, dzięki którym uczeń poszerza swoją wiedzę, pogłębia swoje zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe idee, komunikuje się z innymi, uczy się dyskutować i spierać na różne tematy.

Metody te charakteryzują się: dużą siłą stymulowania aktywności uczniów i nauczycieli,wysoką skutecznością, dużą różnorodnością i atrakcyjnością.

Metody aktywizujące pozwalają rozbudzić w uczniu zainteresowanie przedmiotem i sprawdzić jego wiedzę.

Główna zaleta polega na doskonaleniu umiejętności przydatnych podczas lekcji, ale również w codziennym życiu, np. umiejętności wyciągania wniosków, myślenia analitycznego i krytycznego, łączenia zdarzeń i faktów w związki przyczynowo-skutkowe, umiejętności właściwego zachowania się w nowej sytuacji, komunikatywności, dyskutowania, kreatywności.

Metody aktywne odnoszą się do postawy ucznia wobec procesu zdobywania wiedzy i doświadczenia, natomiast metody aktywizujące ilustrują sposób postępowania nauczyciela w procesie nauczania.
Główne założenie metod aktywizujących to przewaga uczenia się nad nauczaniem, a więc większe zaangażowanie uczniów w proces dydaktyczny. Nauczyciel przestaje być nieomylnym ekspertem, stając się doradcą, organizatorem, partnerem, który: objaśnia cele uczenia się i przygotowuje materiały do pracy, organizuje warsztat pracy i inicjuje sposób działania, obserwuje uczniów przy pracy i dzieli się spostrzeżeniami, pomaga w rozwiązywaniu problemów.

A)PANELOWA (obserwowana) Uczniów dzieli się na 2 grupy: eksperci i słuchacze; wszyscy wybierają najlepsze rozwiązanie.
B)OCENIANA Polega na tym, że wybrani uczniowie rozważają dany problem , pozostali słuchają i oceniają ich według przygotowanych kryteriów, przebieg dyskusji podsumowuje nauczyciel.
C)BURZA MÓZGÓW Polega na umożliwieniu uczniom szybkiego gromadzenia wielu hipotez rozwiązania problemu. Przebiega w dwóch etapach: pierwszy to zgłaszanie pomysłów bez wstępnej weryfikacji, drugi to analizowanie pomysłów i wybór najlepszego.
DEBATA Polega na zbieraniu argumentów za i przeciw w dwóch grupach oraz wytypowaniu rzeczników i sekundantów, którzy starają się obalić argumenty rzecznika przeciwnej grupy. Debatę kończy głosowanie publiczności. PRACA W GRUPACH
Przebiega ona według następujących zasad: podział klasy na grupy (do 5 osób), wybór lidera, sekretarza, sprawozdawcy i strażnika czasu w grupie, zapoznanie się z instrukcją, opracowanie zadania zgodnie z instrukcją w określonym czasie, prezentacja pracy grupy

24 - Sprawdzian dla szóstoklasistów jako narzędzie badania osiągnięć przedmiotowych ucznia (struktura, rodzaje zadań, kryteria oceniania).

-pierwszy egzamin zewnętrzny, pod koniec 6 kl. szkoły podstawowej.Sprawdzian obejmuje wiadomości i umiejętności zawarte w wymaganiach określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego w odniesieniu : języka polskiego, matematyki i języka obcego nowożytnego. Zadania z Języka polskiego i matematyki mogą być oparte na tekstach lub informacjach z zakresu historii lub przyrody. Przystąpienie jest warunkiem ukończenia szkoły podstawowej , nie określa się min. wyniku, jaki Uczeń powinien uzyskać,sprawdzianu nie można nie zdać.

*Spr. składa się z dwóch części: CZĘŚĆ 1.obejmuje zadania z języka polskiego i z matematyki, natomiast CZĘŚĆ 2. - zadania z języka obcego nowożytnego. Szóstoklasista przystępuje do sprawdzianu z 1 z języków: angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, rosyjskiego i włoskiego. Uczeń może wybrać tylko ten język, którego ucz y się w szkole jako przedmiotu obowiązkowego.

* Spr. przeprowadzany w kwietniu. Obie części spr. są przeprowadzane jednego dnia.

*CZĘŚĆ 1. trwa 80 minut, a CZĘŚĆ 2.- 45 minut. Poszczególne części sprawdzianu rozdzielone są przerwą. Każda część sprawdzianu rozpoczyna się o godzinie określonej w harmonogramie przeprowadzania sprawdzianu, który jest ogłaszany na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.

*Zadania z j. polskiego i matematyki mają formę zamkniętą i otwartą. (j.p: dłuższa wypowiedź pisemna). Zadania z języka obcego nowożytnego mają formę zamkniętą. Do każdego zestawu zadań dołączona jest karta odpowiedzi do zadań zamkniętych. Odpowiedzi do zadań otwartych zapisuje się w miejscu do tego przeznaczonym w zestawie zadań.

*Odpowiedzi do zadań otwartych sprawdzają według jednolitych kryteriów wykwalifikowani egzaminatorzy, natomiast odpowiedzi do zadań zamkniętych sprawdzane z wykorzystaniem czytnika elektronicznego.

*W dniu zakończenia roku szkolnego każdy uczeń otrzyma zaświadczenie o wynikach sprawdzianu. Na zaświadczeniu podane będą -wyrażone w procentach -cztery wyniki: wynik z części pierwszej(wynik ogólny oraz szczegółowe wyniki z języka polskiego i matematyki)wynik z części drugiej (z języka obcego nowożytnego).

25 -Etyka kontaktów językowych z uwzględnieniem intencji wypowiedzi.

etyka to zespół zasad obowiązujących w danej społeczności - możemy mówić np. o etyce dziennikarskiej, nauczycielskiej, prawniczej. Etyka to również nauka zajmująca się takimi zagadnieniami jak dobro, zło, prawda, kłamstwo, odpowiedzialność - krótko mówiąc, etyka to nauka o moralności.

Markowski Etyka słowa:

- etyka słowa odnosi się do przyjmowanych postaw
- akt komunikacji jest ściśle powiązany z etyką mowy, prawdomównością w relacjach międzyludzkich
- nadawca i odbiorca są równorzędnymi partnerami w akcie komunikacji
- szacunek nadawcy do odbiorcy powinien być podstawowym elementem właściwej komunikacji
- szczerość intencji jest podstawowym warunkiem aktu mowy
- dbałość o poprawność językową i stylistyczną w wypowiedziach publicznych jest przejawem odpowiedzialności za słowo
-„Rozmawiaj z partnerem albo mów do niego tak, by czuł się dobrze, niezależnie od tego, jaka jest treść rozmowy czy komunikatu”
-„Formułuj tekst tak, by odbiorca miał możliwość wyboru postawy i zachowania”
- naruszanie zasad etyki słowa jest dopuszczalnym zjawiskiem m. in. tekstach artystycznych - funkcja stylizacyjna lub metajęzykowa

Etyka słowa wg Puzyniny szerzenie przekonania o ważności słowa w służbie trzech podstawowych, a dziś często lekceważonych i kwestionowanych wartości: Prawdy, Dobra i Piękna

ETYKIETA JĘZYKOWA - zbiór przyjętych w danej społeczności wzorów językowych zachowań grzecznościowych, zwyczajowo przyporządkowanych określonym sytuacjom pragmatycznym.

- ta sama wypowiedź może być grzeczna lub niegrzeczna, w zależności od sytuacji (np. księdzu lekarzowi, mówimy intymniejsze rzeczy niż nauczycielowi i nie jest to niegrzeczne)

- etykieta językowa (Marcjanik) - zbiór przyjętych w danej społeczności wzorów i językowych zachowań grzecznościowych przypisanych określonym sytuacjom pragmatycznym

- Sapir - etyk. Jęz. to abstrakcja; tkwi w odczuciu całej społeczności (w mózgu) i tę normę się uwzględnia w zachowaniu

Marcjanik - formy etykietalne:

1. okazywanie szacunku, zwłaszcza starszym i kobietom, przełożonym

2. okazywanie zainteresowania sprawami ważnymi dla partnera dialogu i członków jego najbliższej rodziny

- zasady:

1. z. Współodczuwania = empatia

2. życzliwości i aprobaty

3. demonstrowanie chęci przebywania w towarzystwie partnera komunikacji

4. deklarowanie chęci niesienia pomocy partnerowi

5. zasada składania dowodów pamięci

6. zasada dyskrecji

Grice - maksymy konwersacyjne:

1. Maksyma ilości (informować w ilości stosownej do celu konwersacji)

2. Maksyma jakości (podawać informacje prawdziwe; "nie mów tego, o czym sądzisz, że nie jest prawdą")

3. Maksyma odniesienia (mówić to co istotne dla tematu rozmowy)

4. Maksyma sposobu (mówić jasno i zrozumiale; "unikaj wieloznaczności, wypowiadaj się zwięźle")

26 - Kompozycja tekstu uczniowskiego w teorii i praktyce edukacyjnej.

Socjlekt - (Grabias) odmiana j. pol. Powstała we wspólnotach ludzi powiązanych określonym rodzajem więzi społ.

Wilkoń - cechy osób, które tworzą socjolekt (uczniowski):

• silne więzi wewnętrzne grupy

• świadomość tradycji szkolnej

• świadome podkreślanie odrębności

• stabilność grupy

• komunikacja w syt. Oficjlanej i nieoficjalnej (w różny sposób)

formy wypowiedzi pisemnej ucznia:

• opowiadanie

• opis

• formy użytkowe (zaproszenie, ogłoszenie)

• kartka z pamiętnika

• dziennik

• list

• sprawozdzanie, notatka

Wiśniewska, Karwatowska - cechy wypowiedzi ucznia w komunikacji oficjalnej:

• fikcyjność komunikacyjna (nadawanie komunikacji)

• normatywność (pisanie zgdonie z obowiązującymi normami, wyznacznikami gatunkowymi podanymi przez N)

• matrycowość (wszystko tak samo)

Język uczniowski - syt. Nieoficjalna:

• ekspresywność

• potoczność

• wulgaryzacja (przyczyny: wzmacnianie przekazu, brak słownictwa, środkowisko, rubaszność Polaków)

• skrótowość - fragment wyrazu funkcjonuje za cały wyraz (spoko, sorka)

• neologizmy (soreczka)

• zapożeczenia (j. ang)
  nieoficjlność, swojskość (przezwiska, ksywy, określenia typowe dla danej grupy - np. nazwy ocen, przedmiotów, typu pała, matma)

• komputerowe słownictwo (hejter)

• wyolbrzymianie tego, o czym się mówi (super, masakra)

• język subkultur (np. raperów)

• mieszanie kodów (obrazki, cyfry, język)

27 - Poziomy rozumienia czytanego tekstu i sposoby diagnozowania umiejętności lekturowych na II etapie.

Alfabetyzm funkcjonalny (Ireneusz Białecki z USA) - zdolność rozumienia i przetwarzania inf. w celu ich wykorzystania


Przyczyny niskiego rozumienia tekstu czytanego przez uczniów:

• naucz. mało wiedzą nt. czytnia

• n. są gorzej przygotowani i dydaktycznie do swojego zawodu

• „przerabianie tekstów” - zamiast indywidualnej pracy nad tekstem, gotowe interpretacje

Regińska - przyczyny

• powierzchowność w interpretowaniu utworów

• mniej czytania na lekcjach

• inne media (internet, tv, radio...)

Co zrobić żeby pomóc

• zwiększenie częstotliwości analiz i syntez tekstów literackich (indywidualnych)

• zwiększyć zasoby kompetencji czytelniczej

• łączenie odbioru intelektualnego z emocjonalnym (pozwolić przeżyć tekst)

czytanie - przebieganie wzrokiem po napisanych lub wydrukowanych literach albo innych symbolach i odtwarzanie w umyśle lub na głos odpowiadające im dźwięki językowe; zapoznawanie się z treścią tego co zostało napisane

I F. Król - Sztuka czytania

czytanie to proces składający się z 3 etapów:

• spostrzeganie tekstu

• deszyfracja + interpretacja dostrzeganych kształtów

• dostrzeganie sensów, których nie ma w tekście bezpośrednio (czyt. między wierszami)

czytanie to akt komunikacyjny: chodzi o to by odbiorca odczytał to co nadawca (autor) chciał przekazać

II E. Malmquist - „Sztuka czytania w szkole podstawowej”

czynniki, które determinują rozumienie:

• wiek czytającego

• dojrzałość czytelnicza

• rodzaj czytanego tekstu

• stopień trudności czytanego tekstu

• cel czytania

etapy czytania:

• wrażenia zmysłowe

• percepcja

• zastosowanie

III R. Pawłowska - „Lingwistyczna teoria nauki czytania”

charakterystyka procesu czytania:

• w czytaniu biorą udział 2 osoby (autor i czytlenik)

• czytanie jest uzależnione od syt. historycznej, społ., geograf. odbiorcy(doświadczenia czytelnika)

• tekst jest to forma językowa , która zwykle odzwierciedla fragment rzeczywistości pozajęzykowej

etapy czytania:

• wrażenia zmysłowe

• percepcja

• zrozumienie

czytanie

• podstawowe (tak jak kończy się podstawówka)

• dojrzałe

czytanie dojrzałe - techniki czytelnicze (sposoby czytania i rozumienia tekstu)

• czytanie instrukcji (czyt. połączone z działaniami praktycznymi)

• czytanie dla wyodrębnienia głównej idei tekstu (wyodrębnienie hipertetamtui hiperrematu)

• czytanie z nadążaniem za biegiem myśli w tekście (dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych m. el. Dzieła)

• czytanie krytyczne (nauczycielskie) - ocena treści, formy, kompozycji... w danym tekście

• czytanie twórcze połączone z budowaniem własnego światopoglądu, systemu wartości.


Nieodzownymi elementami pracy nauczyciela w zakresie
nauki czytania ze zrozumieniem są wg T.Wróbla:
- należyte przygotowanie trudnego słownictwa przed czytaniem,
wyjaśnienie znaczenia trudnych wyrazów i zwrotów,
- omawianie ilustracji towarzyszących tekstowi
- rozmowy wprowadzające, dobrze przemyślane, które nastawią
ucznia na lepsze rozumienie tekstu oraz zwiążą go z tekstem uczuciowo
- opatrywanie tekstu dobrymi tytułami, zaś tekstów dłuższych podtytułami
- dobieranie tekstu według stopnia trudności, uwzględniając kryteria
treściowe i formalno-językowe
- stosowanie różnych, konkretnych poleceń związanych z analizą tekstu
- omawianie treści
- troska o ćwiczenia gramatyczno-ortograficzne, które w całości prowadzą
do rozumienia budowy wyrazów i zdań
- organizowanie popisów i konkursów czytelniczych
- wzorowe czytanie nauczyciela.

Przygotowując ćwiczenia do czytania ze zrozumieniem musimy zatem pamiętać przede wszystkim o :
- właściwym doborze tekstu - dostosowanym do możliwości uczniów na danym etapie kształcenia
- wyjaśnieniu wszystkich niezrozumiałych słów i zwrotów pojawiających się
w tekście
- nastawieniu uczniów poprzez rozmowę, zabawę, grę itp.
- odpowiednio dobranych poleceniach, które muszą być zwięzłe, precyzyjne
i napisane językiem zrozumiałym dla uczniów.

Polecenia dotyczą głównie :
-udzielania lub dobierania właściwych odpowiedzi
-układania rozsypanek sylabowych, wyrazowych i zdaniowych
-rozwiązywania krzyżówek, zagadek, rebusów
-uzupełniania, wybierania i porządkowania zdań
-rysowania i dobierania właściwych obrazków
-wykonywania zadań wg podanej instrukcji lub opisu
-wyszukiwania istotnych informacji i danych
-układania lub dobierania odpowiednich pytań itp.


28 - Streszczenie, jego cechy, rodzaje i metody kształcenia umiejętności tekstotwórczych na II etapie.

STRESZCZENIE

Zwięzłe, pisemne lub ustne przedstawienie głównych wydarzeń utworu fabularnego bądź istotnych myśli lub ważnych stwierdzeń tekstu popularnonaukowego; rodzaj notatki.

I Funkcja dydaktyczna

Bardzo przydatna forma wypowiedzi:

a) ucząca czytania, myślenia, zwięzłego formułowania myśli w słowach;

b) pomocna w nauce szkolnej i samokształceniu.

II Cechy.

• Ścisły związek z tekstem fabularnym, popularnonaukowym, naukowym bądź publicystycznym (oryginalnym);

• zwięzłość, skrótowość, zwartość. logika, obiektywizm ( niezamieszczanie własnych uwag i ocen );

• wierność wobec tekstu.

Cechy wg Gajdy:

• informacyjny charakter

• krótkie ujęcie

• używanie j. Naturalnego, uproszczonego

• monologowość

• oficjalność

• pisemność (z tym się Tymiakin nie zgadza ;p)

IV Ćwiczenia (kształtowanie umiejętności redukcji i uogólniania)

• plany zdarzeń

• skracanie zdań

• hiperonimy zamiast hiponimów (owoce zamiast jabłka, gruszki..)

• struktury uzwięźlające: imiesłowy, czasow. zakończone -no, -to, zaimek itp.

• zabawy w redaktorów - wzajemne poprawianie prac przez uczniów (ich streszczeń)

V rodzaje: s. fabuły, akcji, wątku

Rodzaje wg Marciszewskiego:

1. tworzenie obrazu oryginału - podział tekstu za pomocą numeracji pozycyjnej; efektem jest spis problemów; rozwinięcie każdego z problemów daje obraz oryginału. (zadanie: podziel tekst na fragmenty o nazwij je)

2. wyciąg selektywny z oryginału - dosłowne przepisanie fragmentów tekstu, uznanych przez streszczającego za ważne

3. opis w metajęzyku lub mowie zależnej - streszczanie komentujące, występują w nim wyrażenia osoby streszczającej (swoimi słowami)

Bartmiński - streszcz. To derywacja lingwistyczna, dot. poziomu tekstu; m. streszczaniem a streszczeniem istnieje taka sama zależność jak m. derywacją a derywatem

dobre streszczenie to:

• odp. Na pyt. O czym to jest - temat

• co się mowi na temat tematu - remat

• kto to napisał - autor

• do kogo adresowany jest tekst - odb.

• Co autor robi na płaszczyźnie logicznej, badawczej, językowej, kompozycyjnej - operacje

29 - Opowiadanie - wyznaczniki, rodzaje, metody kształcenia sprawności tekstotwórczych na II etapie.

Def. Opow. : podstawowa forma wypowiedzi narracyjnej, przedstawiająca uporządkowany czasowo ciąg wydarzeń.

Cechy (wiązka cech pożądanych):

1. forma gramatyczna czasu przeszłego (czas. przeszł. Pokazuje dystans czasowy między czasem wypowiedzi a czasem dziania się wydarzeń)

2. bezosobowość narratora (emocjonalność -, informacyjność +)

3. plastyczność, żywość,

4. logiczna konsekwencja zdarzeń

5. trzymanie w napięciu

Rodzaje:

a) Polański E. (nauka)

• ustne lub pisemne

• opow. związane z lekturą (odtwórcze, twórcze)

• opw. Oparte na doświadczeniach ucznia

• opow. z elementami fikcji

b) Nagajowa (szkoła)

• odtwórcze: opowiadanie własnymi słowami o wydarzeniach przeczytanych lub usłyszanych.

• twórcze: w oparciu o lekturę ( polega ono na wymyślaniu zdarzeń związanych z postacią literacką, uzupełniających fabułę tekstu literackiego)

• oparte na doświadcz. Ucznia

• wymyślone przez ucznia

• opow. z dialogiem

Ćwiczenia:

1. słownikowo-frazeologiczne

a) dobieranie słownictwa wskazującego na następstwo w czasie, np. dawniej, wtedy, potem, później, a za chwilę;

b) stosowanie słownictwa ożywiającego relację, np. i nagle..., wtem, było to coś niezwykłego, posłuchajcie..., tego się nikt nie spodziewał;

c) gromadzenie słownictwa określającego okoliczności wydarzenia, np. powoli, z dusza na ramieniu, znienacka;

d) użycie słownictwa oceniającego, np. wyjątkowy, wspaniały, niebezpieczny.

2.gramatyczno-stylistyczne

a) przetwarzanie tekstu literackiego na własny

b) przekształcanie tekstu własnego, mówionego, na tekst pisany;

c) budowanie zdań złożonych podrzędnie okolicznikowych.

3.kompozycyjne

a) układanie krótkich, jednozdaniowych lub kilkuzdaniowych wstępów i zakończeń;

b) ćwiczenia w zapisie graficznym tekstu opowiadania ( odstępy, wcięcia, akapity );

c)redagowanie opowiadania zgodnie z naturalnym przebiegiem wydarzeń bądź z inwersją czasową fabuły.

4.redakcyjne polegające na wprowadzaniu do opowiadania: dialogu, opisu sytuacji, postaci i tła wydarzeń.

5.. Ćwiczenia w stosowaniu narracji 1-osobowej i 3-osobowej.

Funkcja dydaktyczna

Układanie opowiadania ma dużą wartość kształcącą i wychowawczą; jest częstą formą ćwiczenia w młodszych klasach. Przekładanie przez ucznia narracji tekstu literackiego, prozaicznego i poetyckiego na własny sposób mówienia poprzez dobór innego niż w tekście literackim słownictwa i odmiennych struktur składniowych jest trudnym zadaniem rozwijającym zdolności myślenia i sprawności mówienia. Opowiadanie odtwórcze na podstawie lektury i całkowicie wymyślone przez ucznia rozwija jego wyobraźnię i pomysłowość. Wyjątkową wartość dla kształcenia umiejętności operowania słowem mają ćwiczenia w redagowaniu opowiadań z dialogiem oraz opowiadań z elementami opisu sytuacji i uczuć, opisu postaci, przedmiotu i tła. Rozwijanie umiejętności opowiadania ma też bezpośrednią wartość użytkową, opowiadanie bowiem jest składnikiem codziennego porozumiewania się.

30 - Praca domowa ucznia z języka polskiego na II etapie (rodzaje zadań, funkcje, ocenianie itp.).

praca domowa - istota i funkcje:
-jest uzupełnieniem i dalszym ciągiem pracy lekcyjnej
-umożliwia pogłębienie i utrwalenie wiedzy ucznia
-wdraża dzieci do samodzielności w myśleniu i posługiwaniu się wiedzą
- zmusza ich do samodzielnego podejmowania codziennych obowiązków, kształtuje wolę i charakter
-rozwija systematyczność, dokładność, inicjatywę, pomysłowość, wzmacnia wiarę we własne siły, kształtuje pozytywny stosunek do pracy.
- ma skłaniać i motywować do samodzielnych poszukiwań
-kształcić pamięć, wyrabiać umiejętność samodzielnego myślenia
- uczyć wiązania faktów, korzystania z podręcznika, czasopism, map, Internetu,
- rozwijać umiejętności techniczne i zaspokajać zainteresowania.

Opracowanie zadnia domowego powinno odpowiadać następującym założeniom edukacyjnym:

1) zadanie domowe musi być celowe i dokładnie sprecyzowane,
2) temat i rodzaj zadania powinien wynikać i mieć ścisły związek z pracą nauczyciela na lekcji,
3) zgodnie z indywidualizacją procesu nauczania, treść i formę zadania domowego należy dostosować do poziomu i możliwości ucznia, jak również stopień trudności zadania powinien być łatwiejszy od pracy szkolnej,
4) na omówienie zadania domowego na lekcji należy przeznaczyć 4 - 6 minut, wysłuchać pyt. i udzielić odp.
5) każda praca domowa ucznia powinna być skontrolowana i systematycznie sprawdzana
6) ważne jest stworzenie sytuacji motywacyjnej, potrzeby podjęcia pracy domowej
7) wskazanie środków potrzebnych do wykonania zadania domowego
8) upewnienie się czy u. zrozumieli

błędy:
- mechaniczne ujmowanie treści zadania domowego, np. polecenie nauczenia się z podręcznika od strony do strony
- małe zróżnicowanie treści zadania, np. występuje przeważnie tylko kształcenie pamięci lub korzystanie z podręcznika.
- nie omówienie zadania domowego/brak sprawdzenia, bo np. był już dzwonek
- przeciążanie pracą d. i tolerowanie metody mechanicznego uczenia się

W. Okoń przyjmuje cztery grupy zadań domowych
a) opanowanie nowego materiału
b) utrwalanie materiału przyswojonego
c) kształtowanie umiejętności i nawyków
d) rozwijanie samodzielności i twórczości uczniów.

Podział zadań domowych ze względu na zachodzące relacje.

1) prace polekcyjne, utrwalające opanowany na lekcji materiał i wdrażający do praktycznego stosowania przyswojonej wiedzy.
2) Prace uzupełniające, rozszerzające przerobiony na lekcji materiał i rozwijające zdolności poznawcze
3) Prace przedlekcyjne, przygotowujące do nowej lekcji.


Rodzaje ze wzgl. na formę:

1. prace domowe ustne, polegające na samodzielnej wypowiedzi ucznia, wynikającej z odpowiedzi na postawione pytanie przez nauczyciela, lub umieszczone w podręczniku;

2. prace domowe pisemne, jak np. rozwiązywanie zadań, odpowiedzi na pytania, przepisywanie zdań czy wyrazów, tworzenie słowników tematycznych, zapisywanie obserwacji, zadania z luką, wypracowania;

3. prace domowe techniczne, jak rysowanie form odpowiednich dla danych zajęć edukacyjnych, dokonywanie obserwacji, gromadzenie fotografii, pocztówek, herbów, wykonywanie prostych przyrządów, tworzenie elementów dekoracji oraz elementów stroju, wykonywanie określonych modeli związanych z daną treścią.


Sposób zróżnicowania zadań domowych:
a) przydzielenie zróżnicowanych zadań obowiązkowych
b) przydzielenie zadań dla chętnych
d) uwzględnienie zadań proponowanych przez uczniów


Organizacja nauki domowej
- stałe miejsce do odrabiania lekcji
-podczas odrabiania powinien mieć wszystko pod ręką
-dobra atmosfera środowiska rodzinnego, cisza, nie odrywanie do innych zajęć.
-odrabianie powinno odbywać się zawsze o tej samej porze dnia.
- powinno się odbywać po upływie 2-5 godz. od zadania które były zadane w tym samym dniu.
- zacząć od trudniejszych zadań przechodząc do łatwiejszych
- rola rodziców sprowadzać się powinna d stworzenia odp. Warunków do nauki.
- uczeń powinien samodzielnie wykonywać pracę domową

Sprawdzanie i ocena pracy domowej
- Każde zadanie przez nauczyciela powinno być dokładnie sprawdzone, poprawione i ocenione.
- Systematyczne sprawdzana wdraża uczniów do solidnego wykonywania pracy, kształtuje odp. Stosunek do obowiązków.
- Zaniedbywanie kontroli przyzwyczaja uczniów do lekceważenia obowiązków.
- Wnikliwe sprawdzanie prac domowych pozwala nauczycielowe stwierdzić, czy zadaje prace poprawnie, stan wiadomości uczniów i ich umiejętności.
- Za brak zdania domowego, bez uzasadnienia, lub złe wykonanie nie należy stawiać negatywnej oceny, uczeń te pracę powinien wykonać na następną lekcję.

31 - Integracja w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Integrowanie „proces tworzenia się całości z jakiś części, ze­spalanie się elementów w całość",

Czym jest integracja w kształceniu humanistycznym i jak ją rozumieć?

2. Integrację wymusza współczesny świat i specyfika lekcji języka polskiego, ale musi ona zawsze wynikać z samego tekstu literackiego. Dzieło literackie „roz­mawia" z innymi tekstami kultury i „chce konfrontacji".

3. Integracja powinna dokonywać się w dziecku, nie w materiale nauczania.

4. Integracja to kształcenie całościowe, łączące harmonijnie rozwój fizyczny, emo­cjonalny i intelektualny dziecka, odbywające się w sferze jego psychiki. Polega więc w dużej mierze na wyzwalaniu twórczej ekspresji dziecka.

5. Integracja międzyprzedmiotowa powinna prowadzić do integracji międzyludz­kiej. (Nie tylko w pokoju nauczycielskim, ale przede wszystkim w odniesieniu do samych uczniów, a potem ich relacji z pedagogami).

Głównymi powodami, dla których szkoła powinna nauczać w sposób zintegrowany są

• Przekazywanie uczniom spójnej wizji świata

• Odejście od encyklopedyzmu w nauczaniu

• Przejście do wąskiej specjalizacji poszczególnych nauczycieli ku ich
  szerszemu przygotowaniu pedagogicznemu i zawodowemu

• Lepsze przygotowanie ucznia do życia, poprzez położenie nacisku
  w nauczaniu na osiąganie przez nich podstawowych kompetencji, a nie jak dotychczas głównie wiedzy

• Współpraca nauczycieli w szkole prowadząca do spójności szkolnych
  programów nauczania i wychowania

• Integrowanie szkoły ze środowiskiem lokalnym, co powoduje lepsze
  zaspakajanie lokalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży

• Zmiany edukacyjne, o których tutaj mówimy wymuszane są również przez szersze procesy zachodzące w skali krajowej, kontynentalnej i światowej. Proces globalizacji powoduje, że świat staje się coraz bardziej współzależny, procesy informatyzacji powodują „eliminację odległości". Szkoła efektywnie może opisywać współczesny świat jedynie w sposób zintegrowany, większość narzędzi edukacyjnych sprzed dziesiątków lat dzisiaj nie sprawdza się.

Według E. Misiornej (1999r., s. 20-26) integracja w edukacji:

-  dokonuje się w samym dziecku (jego psychice) - dziecko poznaje, doświadcza, przeżywa „scaloną” rzeczywistość;

-    odbywa się przez osobę nauczyciela - nauczyciel jest organizatorem i koordynatorem całokształtu życia i aktywności dziecka oraz swojej, jest inicjatorem i stymulatorem procesów rozwojowych i edukacyjnych; ma stworzyć przyjazną atmosferę, która będzie sprzyjała integracji społecznej pomiędzy uczniami, jak i między uczniem a nauczycielem; musi być osobą wiarygodną i nie zagrażającą - a więc taką, której ono ufa, wtedy dziecko będzie kierowało się ciekawością, a nie lękiem, będzie miało prawo do błędu;

Rodzaje:

- ucznia i nauczyciela
- przedmiotów w szkole
- integracja ofert edukacyjnych - integruje się nie tylko treści kształcenia wokół określonych zagadnień (wspólnych idei, tematów), ale także cele kształcenia i wychowania, metody, środki dydaktyczne, formy aktywności; integruje się to, co się dzieje w szkole i poza jej murami; zatem to wszystko służy wzajemnemu wspomaganiu rozwoju dziecka;
- integracja zespołu klasowego - powinien być autentycznym, zintegrowanym środowiskiem życia, aktywności i rozwoju, gdzie działania indywidualne dzieci wkomponowane będą w poczynania gromady rówieśniczej;
- integracja środowisk życia dziecka - szkoła, dom, grupa rówieśnicza, środowisko lokalne oddziaływają na dziecko łącznie, a nie oddzielnie, jako oderwane epizody;
-integracja wszystkich podmiotów - uczniów, nauczycieli i rodziców - w procesie edukacyjnym; 

W nauczaniu języka w grę wchodzi integracja trzech działów:

-nauki o literaturze,

-języku

-ćwiczeń w mówieniu i pisaniu.

-płaszczyzną integracji może też być zestawienie dzieła literackiego z dziełem teatralnym lub filmowym.


32 - Istota i funkcja oceny szkolnej; kryteria oceny wypowiedzi ustnej / pisemnej na II etapie kształcenia.

Ocenianie jest powszechną praktyką życia.

• Ocenianie polega na oszacowaniu wartości rozmaitych stanów lub zdarzeń: czy coś jest dobre czy złe, przydatne - czy zbędne, drogie - czy tanie, wartościowe - czy bezwartościowe, czy coś przyjmujemy - czy odrzucamy lub zmieniamy, czy skutki jakiegoś procesu są zgodne z określonymi celami.

• Wyróżniamy dwa rodzaje oceniania:

- jawne - gdy w sposób celowy i świadomy przedstawiamy osobie pozytywne, negatywne lub obojętne stanowisko wobec jej form aktywności,

- utajnione - wówczas oceniamy kogoś nieintencjonalnie, nie uświadamiając sobie tego.

Ocena szkolna to jest wynik oceniania osiągnięć uczniów, składa się ze stopnia szkolnego oraz komentarza na temat znaczenia tego stopnia.

ROLA I FUNKCJE OCENY W ŚWIETLE USTAWY O SYSTEMIE OŚWIATY

• f. klasyfikująca- ocena jest wyrażona za pomocą umownego symbolu i służy zróżnicowaniu oraz uporządkowaniu uczniów według określonej skali,

• f. diagnostyczna - wspieranie szkolnej kariery ucznia, obserwacja jego poglądów i określanie indywidualnych potrzeb

Tak więc ocenianie powinno być:

1. procesem gromadzenia informacji zwrotnej

2. kontrolą

3. integralną częścią procesu edukacyjnego,

4. wspieraniem szkolnej kariery uczniów i podnoszeniu ich motywacji do uczenia się

5. umożliwia U poznanie własnych możliwości

6. wpływa na rozwój psychospołeczny - ocena ma wpływ na określenie siebie w stosunku do innych osób w tej samej grupie społecznej.
   

Funkcje wg Jaworskiego: dydaktyczna (określa stan wiedz. i umiejętn.); wychowawcza (motywująca, aktywizująca), społeczna - wskazuje miejsce ucznia w grupie społeczne

Charis Galloway określił trzy główne cele oceniania:

1. przewidywanie i selekcja (same są niewystarczające, bo nie służą bezpośrednio ulepszaniu uczenia się i nauczania),

2. wywoływanie maksimum pożądanych zmian u poszczególnych U (nie wybranie tych, kt „mogą” i tych, kt„nie mogą”),

3. wprowadzenie informacji oceniającej w formie korygującego sprzężenia zwrotnego.

• Na ocenianie uczniów wpływa sposób postrzegania ich przez nauczycieli. Nie jest on niestety wolny od błędów.

Mówiąc o ocenianiu, trzeba mieć na uwadze:

• planowanie procesu nauczania - należy rozstrzygnąć co, kiedy i w jaki sposób będzie oceniane.

• potrzeby klasy,

• indywidualne potrzeby uczniów,

• efektywność stosowanych metod,

• osiągnięcia uczniów w stosunku do standardów

Ocenianie bieżące dokonywane jest na każdej lekcji.

Ocenianie sumujące powinno opierać się na sprawdzianach mających odniesienie w standardach osiągnięć

sposoby komunikowania informacji - ocenianie powinno stwarzać warunki do prawidłowego obiegu informacji. Wskazane jest:

• dostarczanie uczniowi informacji zwrotnej o jego postępach,

• stworzenie uczniowi możliwości oceny

• czego się nauczył,

• czego powinien się jeszcze nauczyć,

• jaki powinien być następny krok w procesie uczenia się,

• stworzenie form współpracy ucznia, nauczyciela i rodziców.

• Komunikowanie efektów oceniania wspomagającego powinno odbywać się na bieżąco, aby uczeń mógł brać odpowiedzialność za własne uczenie się i osiągać postępy. Komunikowanie tylko za pomocą stopnia jest w tym przypadku niewystarczające ze względu na słabą czytelność informacyjną.

• obiektywność należy oprzeć na takim ustaleniu wymagań, które doprowadzą do uzyskania zbliżonych wyników w stosunku do innych osób i pomiarów prowadzonych w różnym czasie

Wewnątrzszkolny system oceniania - ma wskazać stopień opanowania wiadomości i umiejętności, wdrażać do systematycznej pracy, dawać informacje N o efektywności stosow. metod i organizacji pracy dydaktyczno-wychow.

• Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje:

1) formułowanie przez N wymagań edukacyjnych oraz informowanie o nich U i rodziców (prawnych opiekunów),

2) bieżące ocenianie, śródroczne klasyfikowanie, wg skali i formy stosow. w danej szkole, zaliczanie niekt. zajęć edukac.

3) przeprowadzanie egzaminów klasyfikacyjnych,

4) ustalanie ocen klasyfikacyjnych na koniec roku szkolnego (semestru) i warunki ich poprawiania.

Szczegółowe zasady oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia.

RODZAJE OCEN

• Wyrażona mimicznym wyrazem twarzy, uzasadnieniem słow, może być też sformalizowana (stopień, ocena opisowa).

• Za każdą pracę w ciągu semestru uczeń otrzymuje stopnie od 1 do 6 wg ustalonej przez nauczyciela skali wymagań:

6 - powyżej 100%; 5 - 91% - 100%; 4 - 75% - 90%; 3 - 51% - 74; 2 - 30% - 50%; 1 - poniżej 30%

• ocena opisowa - stosuje się następujące terminy uwarunkowane rodzajem oceny opisowej:

• Wstępna ocena rozwoju ucznia i jego możliwości. Dokonywana jest w klasie I na początku września. Dostarcza informacji o indywidualnych możliwościach i poziomie rozwoju fizycznego, społeczno — emocjonalnego dziecka oraz rozwoju jego funkcji poznawczo- motorycznych. Jest jednocześnie podstawą do wypracowania przez nauczyciela systemu pracy zapewniającego każdemu dziecku maksymalny rozwój.

• Ocena bieżąca (ciągła) oraz ocena etapowa. Odbywa się każdego dnia w trakcie zajęć szkolnych. Polega na stałym informowaniu ucznia o jego zachowaniu i postępach. Ocena ta motywuje do aktywności i wysiłku; wyraźnie wskazuje osiągnięcia i to, co należy jeszcze wykonać

• Ocena podsumowująca: semestralna, końcoworoczna.

• Semestralna ocena jest oceną podsumowująco — zalecającą. Jest redagowana pisemnie na koniec semestru (styczeń/luty). Ocena ta informuje o osiągnięciach ucznia, ale jednocześnie zawiera wskazania, nad czym uczeń powinien intensywniej popracować w następnym semestrze, by nie dopuścić do rażących braków edukacyjnych.

• Końcowa ocena jest oceną podsumowująco — klasyfikacyjną. Jest ona wyrażona na piśmie na koniec roku szkolnego. W sposób syntetyczny informuje o osiągnięciach.

SPOSOBY SPRAWDZANIA WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI

• Kontrola jest tym wszechstronniejsza i dokładniejsza, im lepsze sposoby sprawdzania wiadomości i umiejętności stosuje nauczyciel.

a) ustne sprawdzanie wiadomości uczniów: kilkuzdaniowa wypowiedź z bieżących lekcji, pełna wypowiedź z poznanego zakresu materiału, dłuższa wypowiedź powtórzeniowa, prezentacja, referat.

b) prace pisemne

c) posługiwanie się książką

d) wykonywanie prac praktycznych

e) testy dydaktyczne

Oceniane będą pisemne prace domowe. Ocenie podlegać będą wypowiedzi ustne ucznia - przygotowane i spontaniczne. Oceniane będą również zadania praktyczne: proces działania lub jego produkt, w zależności od uwarunkowań procesu oceniania.

Kryteria oceny wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz zadań praktycznych
To najtrudniejszy i najważniejszy element oceniania przedmiotowego. Nauczyciel przedmiotu powinien określić zarówno kryteria dydaktyczne, jak i społeczno-wychowawcze, Owe kryteria, tak jak wcześniej zasady ogólne PSO muszą być znane uczniom.

33 - Ewaluacja w dydaktyce języka polskiego na II etapie - istota, rodzaje, funkcje, etapy realizacji itd.

def. H. Symons: jawny proces gromadzenia i analizowania informacji nt. charakteru, istoty, wartości interesującego praktyka zjawiska

nasycenie pragmatycznością jest charakterystyczne dla ewaluacji

zadania:

• podnieść poziom profesjonalizmu nauczycielskiego

• podniesc sprawnosc komunikacji i współpracy z uczniami, rodzicami, innymi nauczycielami

• pokazać trafność wybranych metod i środków nauczania

• przynieść inf. o korzyści nauczania

• promowanie naszej osoby

poziomy:

• poziom jednostkowych zajęć

• płaszczyzna instytucjonalna

rodzaje:

I podmiotowe: kto tę ewaluacje prowadzi?

• zewnętrzna (ktoś z ministerstwa). Jej głównym zadaniem będzie dostarczenie odpowiedzi na pytanie, do jakiego stopnia (na jakim poziomie) badana szkoła wypełnia przewidziane prawem obowiązki wobec państwa. Tego typu informacja - w postaci zakwalifikowania szkoły/placówki do jednego z  pięciu poziomów (od A  do e) - dostarcza jedynie częściowej, fragmentarycznej odpowiedzi na pytanie „Jak dobra jest badana szkoła?”.

• wewnętrzna (ktoś ode mnie np. dyrektor)

• autoewaluacja (zachodzi wówczas, gdy ewaluator - nauczyciel dokonuje ewaluacji własnej pracy, kiedy podmiot i przedmiot ewaluacji jest w jednej osobie. )

II temporalne: kiedy jest przeprowadzana?

• Przed wdrożeniem procesu zmian

• w trakcie - ew. formatywna - dominuje w niej podejście jakościowe. Prowadzona w trakcie działań, przynosi informacje pozwalające na korektę i dostosowanie działań do zmieniających się okoliczności. Uwzględnia zmiany wynikające zarówno z faktu wprowadzania innowacji, jak i z tytułu niezależnych czynników (okoliczności) występujących podczas działań. Ten rodzaj ewaluacji cechuje ukierunkowanie uwagi na doświadczenia, oczekiwania, możliwości, problemy osób będących uczestnikami programu, na tym, co stoi na przeszkodzie we wdrażaniu przyjętych rozwiązań, jakie są najlepsze sposoby usunięcia przeszkód, w jakim stopniu projekt powinien być zmodyfikowany, jakich dziedzin powinna dotyczyć modyfikacja, co stanowi największą wartość projektu itd.

• po - ew. konkluzywna - określa wartość końcowych rezultatów projektu i obowiązuje w niej podejście ilościowe. Polegająca na badaniu efektywności i jakości działań po ich zakończeniu. Ewaluacja konkluzywna jest tą, którą się powszechnie utożsamia z pojęciem ewaluacji. Przynosi ona informacje o końcowych efektach działań, np. zmianie świadomości, zaistnieniu pożądanych zjawisk, zaniknięciu niepożądanych, stopniu wdrożenia przyjętych rozwiązań, standardów.

• Po jakimś czasie - ew. odroczona

Etapy:

1. planowanie:

• określanie przedmiotu ewaluacji ( oraz treść, cele, odbiorcy, czas trwania itp)

• ustalenie kryteriów: trafność -ocenić w jakim stopniu cele programu odpowiadają potrzebom i priorytetom danego sektora lub regionu. , efektywność - pozwala ocenić tzw. „ekonomiczność” danego projektu, czyli stosunek poniesionych nakładów (zasobów finansowych, ludzkich, poświęcony czas) do uzyskanych rezultatów, skuteczność pozwala ocenić, do jakiego stopnia cele projektu/programu zdefiniowane na etapie programowania zostały osiągnięte. , użyteczność pozwala ocenić, do jakiego stopnia oddziaływanie projektu/programu odpowiada potrzebom grupy docelowej. , trwałość pozwala ocenić czy uprzednio zaplanowane pozytywne efekty projektu/programu będą nadal widoczne po zakończeniu jego realizacji.

• dokonanie wyboru metod badawczych

• określenie sposobu wyboru grupy badawczej

• określenie sposobu analizy danych

• określenie sposobu prezentacji danych

2. badanie - etap w którym gromadzone są informacje i  prowadzone badania (na przykład wywiady, badania ankietowe, obserwacje) oraz inne zaplanowane działania badawcze

3. analiza wyników i pisanie raportu,

4. konsultowanie raportu

5. działanie

Metody:

• wywiad - Metoda pozyskiwania danych przez ankietera poprzez zadawanie pytań badanemu na podstawie specjalnie przygotowanego scenariusza, z możliwością pogłębiania zakresu zbieranych informacji.

• Wyróżniamy m.in. wywiad kwestionariuszowy, w którym ankieter odnotowuje odpowiedzi respondenta na odpowiednim formularzu oraz wywiad grupowy (focus) - prowadzony jednocześnie z kilkoma osobami, przebieg dyskusji jest zwykle nagrywany.

• Obserwacja - Polega na wejściu badacza w określoną grupę i obserwowaniu jej od wewnątrz - jako jeden z członków. Ankieter może czynnie lub biernie uczestniczyć w zajęciach grupy, informując lub nie, o pełnionej przez niego funkcji.

• ankieta - to standaryzowana metoda otrzymywania informacji od badanych, która nie wymaga obecności ankietera. Respondent (osoba badana) udziela odpowiedzi za pomocą specjalnie przygotowanego kwestionariusza. Ze względu na sposób zbierania danych wyróżniamy ankiety: pocztową, internetową oraz audytoryjną.

• rybi szkielet - Podsumowanie zajęć z zastosowaniem techniki ewaluacyjnej „Rybi szkielet". Nauczyciel wiesza na tablicy plakat „Rybi szkielet" z zaznaczonymi elementami zajęć, które uczniowie mają ocenić. Rozdaje każdej osobie po 8 kartek samoprzylepnych, na których oceniają zajęcia pod kątem atmosfery, nauczyciela, dzieci, metod pracy. Karteczki przyklejają w odpowiednie miejsca przy „ościach szkieletu". Po przyklejeniu jedna osoba odczytuje wyniki ewaluacji.

• Tarcza strzelecka -Prowadzący zawiesza na tablicy plakat z narysowaną tarczą strzelecką. Uczestnicy otrzymują po cztery strzały (scenki samoprzylepne). Z zastosowaniem tych scenek mają dokonać oceny zajęć warsztatowych z uwzględnieniem treści, prowadzącego, pomocy i atmosfery zajęć.

• Walizka i kosze - Dzieci otrzymują 2 karteczki samoprzylepne na których zapisują:
  Co chciałbym z dzisiejszych zajęć zapamiętać i zabrać ze sobą;
  Co chciałabym wyrzucić do kosza i nie postępować w ten sposób.
  Po napisaniu karteczki przyklejają na plakatach z ilustracją kosza i walizeczki.
  Po przyklejeniu karteczek jedna osoba odczytuje wypowiedzi dzieci podsumowujące zajęcia.

Próba badawcza - Część grupy wybrana do badania. Może być

• Zawsze celowa

• losowa

Dane

• ilościowe (statystyczne) - np. liczba uzyskanych punktów podczas testu sprawdzającego, średnia wieku uczestników itp.

• interpretujące

raport (prezentacja danych):

a)cechy:

• rzetelność

• wiarygodność

• dokument

• kontekst kulturowych

b)struktura:

• opis programu, główne problemy w ramach danego programu

• założenia metodologiczne ewaluacji (jakie instrumenty badawcze zostały zastosowane)

• kluczowe kategorie analizy (co powiedzieli respondenci)

• implikacje pod adresem wszystkich działań - wnioski

34 - Indywidualizacja w dydaktyce języka polskiego na II etapie.

Indywidualizacja nauczania to:

uwzględnieniem różnego poziomu zdolności, zainteresowań, umiejętności, temperamentu, właściwości charakteru, sposobów i tempa wykonywania pracy, różnej wytrzymałości fizycznej i psychicznej każdego dziecka
Istnieje dość powszechne przekonanie o tym, że indywidualizacja jest jednym z podstawowych warunków zapewnienia każdemu uczniowi rozwoju na miarę jego możliwości.


Funkcje:

• indyw. jest kluczem do lepszej i pełniejszej pracy nauczyciela

• czynnikiem zwiększającym skuteczność nauczania, ponieważ jest sposobem uaktywnienia wszystkich uczniów klasy
  

Zadania w zakresie pracy z uczniem zdolnym (akceleracja ) H. Wolny:
- rozwijanie zdolności i zainteresowań uczniów zdolnych w systemie klasowo lekcyjnym bez hamowania pracy z nimi przez uczniów słabych;
- wyławianie talentów literackich, publicystycznych, recytatorskich przez życzliwe traktowanie uczniów i kierowanie ich pracą wtedy, gdy ujawnią nawet najmniejszą iskrę talentu;
- niedopuszczenie do nudy u uczniów zdolnych, którzy szybciej wykonują dane polecenia i dbanie o to, aby stale mieli nowy materiał do opracowania;
- stawianie uczniom zdolnym wymagań na miarę ich możliwości i wciąganie ich do coraz ściślejszej współpracy z nauczycielem i innymi uczniami w zakresie:
koncepcji pracy,
-wykonywania zadań trudniejszych, wymagających samodzielnych poszukiwań w bibliotekach i przygotowania opartego na dodatkowych lekturach literackich i popularnonaukowych,
- przekazywania zdobytej wiedzy na forum klasy lub w zajęciach pozalekcyjnych,
- rozwijania twórczości własnej ucznia, wykorzystanej następnie w gazetce szkolnej,
- przygotowania i wygłaszania przemówienia podczas uroczystości szkolnej,
- recytacji lub inscenizacji na terenie klasy, szkoły lub środowiska,
- rozliczania z wykonania przyjętych zadań czy zobowiązań.

Zadania w zakresie pracy z uczniem słabym (stymulacja H. Wolny
- zainteresować pracą na lekcjach uczniów słabych, to znaczy obudzić w tych uczniach, którzy biernie przyjmują polecenia nauczyciela, chęć do pracy, gdyż ona dopiero może być podstawą jakichkolwiek samodzielnych poczynań ucznia;
- dać uczniom słabym do opracowania materiał na ich miarę, który są w stanie sobie przyswoić, aby pokonując trudności, mogli osiągnąć sukces, co wyzwoli z kolei chęć do samodzielnej pracy;
- zwiększać stopniowo wymagania przez urozmaicenie form pracy, gdyż uczniowie słabi często nużą się jednostronnym charakterem pracy;
- uzupełniać ewentualne braki w opanowaniu materiału nauczania.
- najważniejszą sprawą w odniesieniu do uczniów słabych jest zainteresowanie ich przedmiotem nauczania. Rolę bodźców mogą spełniać indywidualne rozmowy z uczniem, obdarzanie go zaufaniem poprzez powierzenie mu odpowiedniego zadania do spełnienia i in. Ważne jest urozmaicenie form pracy i stosowanie środków technicznych wciągających mimowolnie uwagę ucznia.

W zakresie pracy z uczniem zdolnym i słabym równocześnie H. Wolny stawia następujące zadania:
- jak najwięcej materiału nauczania opracować w czasie lekcji, aby ciężar pracy spoczywał na niej, a nie na pracy domowej. Lekcja ma stać się bodźcem zachęcającym do dalszego samokształcenia;
-zależnie od zdolności ucznia i jego zainteresowań indywidualizować pracę domową przez dawanie zadań do wyboru o różnym stopniu trudności oraz zadań dla chętnych i interesujących się danym kręgiem zagadnień

- należy poświęcić kilka chwil uwagi każdemu dziecku i przygotować zadania odpowiednie dla jego potrzeb i możliwości

-zamiast adresować dane polecenia dla dzieci „zdolnych” czy „słabych”, należy określać je zadaniami „dla chętnych” lub „dla interesujących się daną dziedziną wiedzy”, a pomocnicze pytania „dla tych, którzy pragną otrzymać pomoc od nauczyciela” - nie etykietować, bo to hamuje rozwój.

Formy indywidualizacji na lekcji:

• zindywidualizowana praca domowa (z zagadnien na lekcji i dla chetnych),

• stosowanie różnorodnych metod i form pracy, stosowanie pracy w grupach (pod względem poziomu wiedzy lub mieszane),

• oferowanie uczniom różnorodnych zadań w czasie tej samej lekcji,

• dawanie wyboru nad którym zadaniem chcą pracować, czy na jaki temat chcą pisać pracę

• Najważniejszym elementem jest następnie rozmowa z uczniem/uczniami dlaczego wybrali to ćwiczenie, jak lubią się uczyć, dlaczego to zadanie było łatwe/trudne i wyciąganie wniosków


H. Wolny proponuje następujące formy indywidualizacji w pracy pozalekcyjnej uczniów:
-Wieczory literackie
-Udział w odczytach i spotkaniach autorskich
-Ukierunkowanie indywidualnej pracy ucznia (podsuwanie lektur, dyskutowanie o problemach itp. - można prowadzić w tym celu koło polonistyczne)
-Przygotowanie do olimpiady polonistycznej
-Rozwijanie własnej twórczości literackiej uczniów - gazetka szkolna, własne utwory

35 - Szkolny polonista jako refleksyjny praktyk.

- Ewaluacja, to jest refleksja nad tym, co robimy, dlaczego to robimy i jaka jest wartość tego, co robimy. Samooceny dokonujemy, aby wyeliminować z własnej dydaktyki nieefektywne metody nauczania, ciągle doskonalić proces kształcenia, podejmować skuteczne działania zapobiegające niepowodzeniom uczniów. Samoocenę pojmować należy, jako prowadzony dla samego siebie indywidualny monitoring, rodzaj zawodowej autorefleksji nad wymiernymi efektami swojej pracy.-

-Po co samoocena? Karta Nauczyciela - Rozdział 2 - Obowiązki nauczycieli Art. 6. - Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą; (…) oraz dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego (…) Samooceny dokonujemy, aby wyeliminować z własnej dydaktyki nieefektywne metody nauczania, ciągle doskonalić proces kształcenia, podejmować skuteczne działania zapobiegające niepowodzeniom uczniów.

 Na pełny obraz kompetencji nauczyciela składają się na ogół 3 składowe:

• kompetencje merytoryczne dotyczące dziedziny nauczanego przedmiotu;

• kompetencje metodyczne,  aktywizujące metody nauczania, techniki pracy grupowej, projektowej

• kompetencje wychowawcze - każdy nauczyciel ucząc, zawsze w jakiś sposób oddziałuje na uczniów także wychowawczo (komunikacja, rozumienie problemów danego wieku rozwojowego, umiejętność nawiązywania kontaktów i utrzymywania dyscypliny).

W zawodzie nauczyciela ogromną rolę przypisuje się osobowości -N wie kim jest, jest świadomy siebie i swojej roli
Zadawanie sobie pytań czy:
- Przestrzegam ustaleń zawartych w przedmiotowym systemie oceniania i wewnątrzszkolnym systemie oceniania?
- Zapoznaję uczniów z wymogami edukacyjnymi?
- Daję uczniom możliwość ich indywidualnego rozwoju?
- Poszukuję i stosuję nowe pomysły mogące pomóc uczniom w osobistym rozwoju

- Stosuję różne metody i techniki pracy z uczniem
- Modyfikuję proces uczenia się
- Współpracuję z innymi nauczycielami i chętne dzielę się z nimi własnymi doświadczeniami
- Dbam o własny rozwój zawodowy
- Mam dobre relacje z moimi uczniami i uczniowie mają do mnie zaufanie
- Zwracam uwagę na aspekty wychowawcze towarzyszące procesowi kształcenia
- Efektywnie wykorzystuję czas na zajęciach?

Nauczyciel według Z.Żukowskiej (1993) to zawód i powołanie, to zdolności wrodzone i wyuczone, to odpowiedni zbiór cech osobowości i temperamentu, to umiejętność poświęcania się dla dobra innych osób, to miłość do dzieci. Praca w zawodzie musi przynosić nauczycielowi przyjemność i satysfakcję, bez względu na różne okoliczności i sytuacje (np. stan materialny).

Nauczyciel według A.Radziwiłł powinien być porządnym człowiekiem lub człowiekiem, który próbuje zostać świętym. Zachęca poważnej refleksji nad specyfiką działań nauczycielskich, nad pełnym zrozumieniem istoty, celów, trudności tej pracy - czyli nad tym, jak nauczyciel wypełniający swój zawód ma być uczciwym człowiekiem i jakie są drogi nauczycielskiej świętości.

Nauczyciele w szkole podstawowej:

• dostosowują sposób przekazywania odpowiedniej wiedzy, kształtowania umiejętności i postaw uczniów do naturalnej w tym wieku aktywności dzieci;

• umożliwiają im poznawanie świata w jego jedności i złożoności;

• wspomagają ich samodzielność uczenia się;

• inspirują ich do wyrażania własnych myśli i przeżyć;

• rozbudzają ich ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej edukacji.

W toku wielu badań określono zbiór najistotniejszych cech i przymiotów, którymi powinien charakteryzować się każdy modelowy nauczyciel szkolny i nauczyciel akademicki (Koszczyc 1997, modyfikacja własna):

• empatia (umiejętność wyczuwania nastrojów drugiego człowieka);

• spolegliwość (służenie radą, pomocą, wspieranie); opiekuńczość; racjonalne myślenie; kompetentność w profesji; optymizm pedagogiczny; odpowiedzialność;

• identyfikacja z miejscem pracy (szkołą, uczelnią), aktywność i zaangażowanie zawodowe; partnerski stosunek do uczniów i studentów; , kultura osobista.

Dyspozycje N (Muszyński): dyspozycje sprawnościowe wychowawcy - organizatorskie, kierownicze, partnerskie, przewodnika i doradcy, przywódcze, do współpracy, dyspozycje kierunkowe tj. postawy etyczno-wychowawcze, stosunek do wychowanka, takt wychowawczy, stosunek do zadań w dziedzinie wychowania.

Style kierowania (Kwiatkowski 1970, Janowski 1974):

1. styl autorytarny (autokratyczny, dyrektywny), polegający na wymaganiu podporządkowania się kierownikowi (nauczycielowi), bez odwoływania się do opinii podwładnych;

2. styl integratywny (demokratyczny, partycypacyjny), polegający na integrowaniu podwładnych (uczniów) wokół zadań, które stają się ich osobistymi celami;

3. styl liberalny, pozostawiający podwładnym (uczniom) maksymalną swobodę i będący w istocie wyrzeczeniem się kierowania.

Podmiotowość nauczyciela: pełni pewną rolę społeczną, kieruje swoimi stanami psychicznymi i swoją aktywnością, ma wpływ na zdarzenia; pozostaje w stałym procesie samodoskonalenia się,

K.Denek (1994) stwierdził, iż podmiotowość nauczycieli wyraża się w kompetencjach zawodowych i samowiedzy pedagogicznej, a mianem nauczycieli podmiotowych określa się tych, których cechuje samodzielność i całkowita swoboda w doborze celów, treści, metod i form organizacyjnych oraz dydaktycznych, dbałość o swoje warsztaty pracy, mają skłonność do zadumy nad swoją działalnością, nad skutkami swej działalności, nad tym, kim są dla swoich uczniów, rodziców, społeczności lokalnej, świadomie rezygnują z roli jawnych kierowników procesu dydaktycznego na rzecz ich współwykonawców.

---