Masaż
Masaż należy do najstarszych zabiegów terapeutycznych, był znany już w starożytności. Wywodzi się z Chin i Indii, gdzie oprócz wartości religijnych stanowił naturalną metodę leczniczą. Jak wiadomo w starożytnej Grecji stosowano go przede wszystkim u sportowców biorących udział w igrzyskach olimpijskich w celu natłuszczenia ciała oliwą. W XVI w. francuski lekarz A. Pare zauważając że masaż u chorych daje im ulgę zaczyna się nim interesować, co w konsekwencji sprawia, że masaż zostaje ogłoszony oficjalną metoda leczenia. W XIX w. najbardziej do rozwoju masażu przyczynił się lekarz Per Henrik Ling, współautor szkoły gimnastyki, w której skład wchodził masaż. Natomiast pierwszą szkołę masażu powołał do życia J. Mezger, który obecnie jest uważany za autora "masażu naukowego", jako pierwszy stworzył zasady masażu, wskazania i przeciwwskazania do wykonywania. Obecnie szybki rozwój fizjologii i neurofizjologii przyczynił się do stworzenia nowych metod masażu.
Masaż jest źródłem odprężenia i odpoczynku. Nasila ukrwienie, wpływa na poprawę krążenia, kondycję skóry i elastyczność mięśni, a także sprawia, że cały nagromadzony stres po prostu znika. Jest dobry nie tylko jako forma relaksu, ale też upiększa nasze ciało i ma właściwości lecznicze. Natomiast masaż w ujęciu ogólnym jest formą terapii,która wykorzystuje przede wszystkim bodźce mechaniczne- głównie w postaci ucisku na tkanki ustroju, ucisku zmieniającego się w czasie i przestrzeni. Ucisk ten wywierany bywa na ogół rękami terapeuty (rodzaj terapii manualnej), chociaż mozna tu zastosować także i pewne udogodnienia techniczne. W związku ze sposobem wykonywania masażu i mechanizmami działania istnieje wiele jego odmian. Wspólna ich cecha jest jednak wspomniane wyżej działanie bodźców mechanicznych, których mechanizm działania może być bezpośredni (w miejscu zadziałania bodźca) bądź pośredni- najczęściej na drodze odruchowej. Mechaniczne oddziaływanie miejscowe wpływa przede wszystkim na stan krążenia ogólnego nie tylko w sensie ilościowym (zwiększenie przepływu), ale i jakościowym (zwiększenie przepływu w określonym kierunku). Dzieki temu masaż wzmaga znacznie dopływ produktów odżywczych (np.do określonych mięśni) oraz przyspiesza usuwanie nie zużywtych produktów przemiany materii, optymalizując w ten sposób warunki pracy mięśni i przyspieszając proces odpoczynku czy gojenia się. Zmiana warunków krążenia obwodowego wpływa również korzystnie na pracę serca, które nie musi już podejmować tak znacznego wysiłku na pokonanie oporów w wąskich naczyniach obwodowych.
Działanie masażu nie ogranicza się jednak tylko do tego, jako że- wskutek bodźcowego działania na zakończenia nerwowe(głównie w skórze)- wywiera on też wpływ na odległe narządy. Wpływ ten realizowany jest przede wszystkim za pośrednictwem segmentarnych reakcji rdzeniowych- w tym poprzez proste odruchy somatyczne i wegetatywne oraz częściowo przez reakcje kompleksowe z pnia mózgu, poprzez wpływ na jego ośrodki wegetatywne.
WSKAZANIA DO MASAŻU
Schorzenia układu więzadłowo-stawowego
Schorzenia układu mięśniowego
Jako środek odprężający psychicznie i fizycznie
Schorzenia neurologiczne
W rehabilitacji jako element przyspieszający powrót do zdrowia oraz kompensujący niedobory układu mięsniowo-stawowo-więzadłowego, układów wewnętrznych oraz narządów w obrębie organizmu.
PRZECIWWSKAZANIA
wczesne stany po złamaniach
stany zapalne stawów i ścięgien
wylewy krwawe pourazowe w stawach i mięśniach do 3 dni po urazie
Silne krwiaki wewnątrz-mięśniowe
Wszelkie stany gorączkowe
Menstruacja
Nowotwory
Choroby zakaźne
Choroby wrzodowe
Stany zapalne dróg żółciowych
Powiększenie węzłów chłonnych
Świeże zakrzepy w naczyniach obwodowych, zapalenie żył, duże żylaki i tętniaki
Choroby jelit przebiegające z owrzodzeniem
Wszelkiego rodzaju stany chorobowe i zapalne skóry - wypryski, ropienie itp.
Naruszenie ciągłości skóry - rany, blizny we wczesnym stadium zrostu itp.
Stany wysokiego-podwyższonego ciśnienia (gdy ciśnienie jest tak wysokie, że niebezpieczeństwo wylewu jest wielkie)
Wszystkich przeciwwskazań nie sposób wymienić, ponieważ niektóre przeciwwskazania do masażu daną metodą są np. wskazaniami dla innej metody. Powyższe przeciwwskazania dotyczą głównie masażu klasycznego.
Rodzaje masaży
Masaż klasyczny
Masaż segmentarny
Masaż centryfugalny
Masaż leczniczy
Masaż relaksacyjny
Masaż rehabilitacyjny
Masaż sportowy
Masaż izometryczny
Masaż odchudzający
Masaż łącznotkankowy
Masaż okostnowy
Masaż Shantala
Masaż ciśnieniowy
Akupresura chińska
Refleksoterapia
Masaż wibracyjny
Tzw.terapia uciskowa
1. Masaż klasyczny - (zwany dawniej mieszeniem)jest to najpopularniejszy masaż, który w zależności od formy - intensywności może być leczniczy, relaksacyjny, pobudzający itp.Wykonuje się go wyłącznie za pomocą rąk terapeuty. Niezbędne w tym celu ruchy rak terapeuty wykonywane sa w pewnej kolejności, w określonym kierunku, tempie i natężeniu.Podstawowymi ruchami w masażu klasycznym są:
głaskanie
rozcieranie
ugniatanie
oklepywanie
wstrząsanie
Ruchy w masażu
a). Głaskanie to technika, która zawsze zaczyna i kończy masaż (zależnie od potrzeby można nią przeplatać ruchy pozostałych technik), nie można jej pominąć a wręcz przeciwnie można do niej ograniczyć cały zabieg. Wynika to z tego, że zależnie od siły docisku głaskanie powoduje obniżenie lub podniesienie pobudliwości zakończeń nerwów czuciowych, przez co ma działanie uspokajające lub pobudzające na ośrodkowy układ nerwowy (długotrwałe głaskanie nawet znieczulające). Poza tym technika ta przyśpiesza usunięcie zrogowaciałego naskórka (taki lekki peeling), zwiększa napięcie skóry, dzięki czemu staje się ona gładsza, bardziej sprężysta i elastyczna, przyśpiesza gojenie ognisk zapalnych, wzmaga przemianę materii w tkankach skóry i szybsze odprowadzanie obrzęków i krwiaków.
b). Rozcieranie wykonuje się silniej i energiczniej niż głaskanie. Technika ta prowadzi do silnego przekrwienia masowanych części ciała, przez co ułatwia i przyśpiesza wchłanianie obrzęków, wysięków pozapalnych i krwiaków pourazowych, likwidowanie stwardnień mięśniowych, zgrubień torebek stawowych oraz blizn i zrostów. Naturalne jest, że przy intensywniejszej technice następuje rozgrzanie stawów i ścięgien, rozluźnienie mięśni, wzrasta elastyczność mięśni i ścięgien (w masażu sportowym stosuje się ją jako uzupełnienie rozgrzewki).
c). Ugniatanie jest podstawową techniką w masażu klasycznym, oddziałująca przede wszystkim na tkankę mięśniową, poświęca się jej od 40 do 60% całego zabiegu. Jej celem jest usunięcie produktów zmęczenia z mięśnia, przyśpieszenie jego ogólnej regeneracji po wysiłku czy uszkodzeniu. Intensywność techniki powoduje duże przekrwienie masowanego obszaru, co wpływa na lepsze odżywianie mięśni i zwiększa ich elastyczność. Duże znaczenie ma pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego poprzez receptory czucia głębokiego. Technika ta jest stosowana przede wszystkim w celu intensywnego pobudzenia mięsni, przywrócenia lub zwiększenia ich sprawności, a prowadzona wspólnie z innymi ćwiczeniami ruchowymi i elektrostymulacją służy w leczeniu niedowładów, porażeń i zaników mięśniowych.
d). Oklepywanie jest techniką bardzo silnych bodźców mechanicznych. Reakcję mięśnia na nią porównać można z reakcją na działanie impulsów prądów małej częstotliwości; krótkie, szybkie, sprężyste uderzenia w poprzek mięśnia wywołują wyraźne skurcze. Technika ta zmniejsza lub zwiększa pobudliwość nerwową, lekkie uderzenia działają uspokajająco i znieczulająco (wykorzystuje się to wleczeniu nerwic wegetatywnych i urazów), silne zaś zdecydowanie pobudzająco co wykorzystuje się w leczeniu niedowładów czy masażu przedstartowym.
e). Wstrząsanie polega na wykonywaniu bardzo szybkich ruchów o dużej częstotliwości ale małej amplitudzie drgań. Stosuje się ją głównie w masażu kręgosłupa oraz wzdłuż przebiegu nerwów obwodowych aby obniżyć nadmierną np. po wysiłku lub chorobową pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego i nerwów obwodowych (łącznie z efektem przeciwbólowym).
Użycie w odpowiedniej kolejności powyższych rodzajów technik gwarantuję skuteczność zabiegu. Zabieg masażu klasycznego może być łączony z dodatkowymi zabiegami ręcznymi lub mechanicznymi (użycie pewnych urządzeń wspomagających masaż np. urządzenia do mechanicznej wibracji itp.). Masaż ten również może być wykonywany z użyciem środków wspomagających zabieg np. różnego rodzaju maści lecznicze.
2. Masaż segmentarny - jest metodą terapii neuroodruchowej. Bazuje na tych samych ruchach rąk terapeuty co masaż klasyczny.Wykorzystuje on jednak znajomość neurofizjologicznych powiązań pomiędzy określonymi obszarami skóry, tkanki podskórnej, mięśni i naczyń, a narządami wewnętrzymi. Powiązania te zachodza na poziomie odpowiednich segmentów rdzeniowych.(np.tzw.strefy Heada). Działając na odpowiedni segment skórny bądź na odpowiedni korzeń nerwowy, uzyskuje się efekt leczniczy również i w odległych obszarach ustroju, unerwianych przez ten sam segment rdzeniowy- głównie w obrębie narządów wewnętrznych.
3. Masaż centryfugalny - jest to masaż stawów tzw. masaż dostawowy. Masaż ten przyspiesza gojenie się kontuzji stawów, wiązadeł stawowych, torebki stawowej itp. Jest to zabieg głównie stosowany w rehabilitacji stawów.
4. Masaż leczniczy - jest to masaż oparty na technikach masażu klasycznego (często nazwa leczniczy i klasyczny jest stosowana zamiennie), jednak masaż leczniczy odnosi się bardziej do formy zabiegu. Mianowicie forma lecznicza to forma mająca na celu wyrównywanie pewnych zaburzeń - leczeniu ich np. rozluźnianiu przykurczów mięśniowych powstałych na skutek nieodpowiednich pozycji itp.. Również np. likwidacji bólu tzw. rwy kulszowej, postrzału odcinka lędźwiowego itd. Można powiedzieć, że masaż leczniczy to każda forma masażu mająca na celu leczenie pewnych zaburzeń organizmu poprzez zabiegi manualne
5. Masaż relaksacyjny - jest masażem wykonywanym u pacjentów, którzy życzą sobie zabiegu odprężającego, orzeźwiającego i usprawniającego organizm po długotrwałym wysiłku zarówno fizycznym jak i psychicznym związanym ze stresem dnia codziennego.
6. Masaż rehabilitacyjny - jest forma masażu leczniczego połączonego z różnymi technikami rehabilitacyjnymi wykonywanymi w celu kompensacji pourazowej.
7. Masaż sportowy - jest to intensywny masaż zmniejszający zmęczenie organizmu wynikłe na skutek aktywności fizycznej.do celów sportowych wykorzystuje sie bowiem wszystkie techniki masażu klasycznego oraz pozostałe rodzaje masażu. Masaż ten występuje w kilku formach zależnych od czasu zabiegu w stosunku do aktywności sportowej, wyróżniamy:
masaż podtrzymujący- stosowany codziennie profilaktycznie;
masaż treningowy- prowadzony po wysiłku fizycznym;
masaż przygotowujący- stosowany bezpośrednio przed zawodami, a czasem w trakcie zawodów;
masaż restytucyjny- stosowany celem przywrócenia sił zmęczonego organizmu oraz zdolności do podejmowania nowych wysiłków fizycznych;
masaz leczniczy- stosowany w procesie doleczania stanów po urazach sportowych.
8. Masaż izometryczny - jest to masaż składający się z trzech etapów. Etap główny tego zabiegu polega na intensywnym masowaniu podczas skurczu izometrycznego (wzrasta napięcie mięśniowe bez skracania włókien - długości mięśnia), co sprzyja rozwojowi masy mięśniowej. Masaż ten stosowany jest np.: w rehabilitacji jako zabieg kompensujący niedobory masy mięśniowej.
9. Masaż odchudzający - jest to masaż izometryczny połączony z pewnymi technikami łącznotkankowymi i technikami masażu klasycznego, które działają wyszczuplająco i ujędrniająco na ciało. Masaż polega na intensywnym masowaniu - umożliwia to spalanie zbędnego tłuszczu (uważany za najlepszą metodę wyszczuplającą i kształtującą sylwetkę).
10. Masaż łącznotkankowy - jest metodą terapii neuroodruchowej. Masaż ten jest stosowany w celu likwidacji stref zmian odruchowych w obrębie tkanki łącznej. Zmiany tego typu charakteryzują się wciągnięciami, obrzmieniami, wgłębieniami występującymi w obrębie skóry i tkanki podskórnej. Został opracowany w 1929 roku. Polega na rozcieraniu małymi ruchami miejsc wrażliwych w tkance łącznej. Pacjent ma wrażanie cięcia lub zadrażnienia tak, jakby masaż był wykonywany paznokciem. Masaż ten stosuje się:
w leczeniu chorób przewlekłych (wg Cordesa);
przy leczeniu chorób naczyń;
zaburzeń pracy tarczycy;
choroby nerek (wspomaganie leczenia);
odchudzające.
11. Masaż okostnowy - jest metodą terapii neuroodruchowej. Masaż ten jest stosowany w celu likwidacji stref zmian odruchowych w obrębie okostnej. Zmiany tego typu mogą charakteryzować się wciągnięciami, obrzmieniami, wgłębieniami. Masaż ten przeprowadza się w stanie rozluźnienia mięśni. Przyspiesza i leczy zmiany powstałe w obrębie okostnej.
Masaż ten stosuje się:
dla chorób kręgosłupa;
przy bólach głowy;
przy chorobach naczyń górnych;
przy chorobach kończyn dolnych
w chorobach serca, płuc, żołądka, jelit i dróg moczowych, dróg żółciowych i chorobach kobiecych.
12. Masaż Shantala - jest to masaż opracowany dla dzieci upośledzonych w rozwoju - przede wszystkim do masażu dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. (dzieci takie mają np. niedobór wrażeń czuciowych, które masaż ten kompensuje, jak również i przede wszystkim wpływa na rozwój fizyczny dziecka) Można go również stosować w celu stymulowania rozwoju fizycznego dzieci zdrowych. Masaż powinno się stosować aż do przywrócenia sprawności i aktywności fizycznej.
13. Masaż ciśnieniowy- wykonywany jest w komorach barycznych, w której umieszcza się kończyne dolną lub górną, poddając ją oddziaływaniom zmian cisnienia. Masaż ten polega na miejscowym naprzemiennym stosowaniu powdyższonego i obniżonego ciśnienia atmosferycznego. Powoduje on poprawe krążenia krwi i limfy w okolicach poddanym zmianom ciśnienia, przyspiesza usuwanie z mięśni pośrednich produktów przemiany materii, usprawnia dostawe tlenu oraz substancji energetycznych. Stwierdzono tez pewnien pozytywny wpływ tej metody na kształtowanie siły mięśni. Wywołane tym masażem zmiany ukrwienia powodują także uczucie „lekkości” w masowanych kończynach, co szczególnie ważne jest w treningu biegowym czy marszowym.
14. Akupresura chińska - wywodzi się z medycyny wschodniej jej podstawowym założeniem jest zapobieganie chorobom przez mobilizację odpowiednich sił organizmu. Akupresura ma nie tylko zapobiegać, ale także leczyć, poprawiać samopoczucie oraz zwiększać siły i energie regenerujące organizm. Działając na prawie wszystkie narządy wewnętrzne organizmu można poprawić ich wydolność. Akupresura ma na celu oddziaływanie na pewne "zbiorniki" energetyczne w celu doprowadzenia ich do stanu równowagi, czyli zdrowia. Zabiegi wykonuję się poprzez techniki uciskowe w pewnych ściśle określonych miejscach ciała.
15. Refleksoterapia - Nazwa pochodzi od słowa refleks, które oznacza w tym wypadku zespół składający się z impulsów i receptorów tzw. refleksów. Refleksowanie uwalnia energie zawartą w stopach, dłoniach i uszach. Kiedy energia zostanie uwolniona (odblokowana) część ciała znajdująca się w danej strefie doświadcza ulgi - redukcji napięcia oraz zmniejszenia bólu. Refleksowanie powoduje odprężenie, pomaga zmniejszyć efekty stresu w organizmie. Energia życia przebiega w organizmie przez strefy. Każda ze stref współpracuje z pozytywnym lub negatywnym stanem emocjonalnym. Strefy ciała biegną wzdłuż od palców nóg do głowy na obu stronach parzyście. Teorie strefy opracował w XX w. w USA W. Fitzgerald. Masaż refleksyjny posiada trzy poziomy refleksyjnego wykorzystania:
Diagnostyczny - diagnozowanie organizmu i ustalanie niewydolności
Profilaktyczny - zapewnianie pełnej sprawności organizmu
Terapeutyczny - przywracanie sprawności organizmu
16. Masaż wibracyjny- źródłem energii nie jest tutaj ręka terapeuty lecz odpowiedni generator drgań- o napędzie elektrycznym bądź wodnym.Dzięki doborowi odpowiedniego dozownika(końcówki) można tu oddziaływać na różnie wielki odcinek ciała. Najczęśćiej wykonuje się ruchy posuwiasto- okrężne. Masaż ten wywiera wpływ leczniczy szczególnie na obwodowy układ nerwowy oraz na krążenie obwodowe.
17. Tzw.terapia uciskowa- jest odmianą masażu ciśnieniowego. Zasadniczym czynnikiem sa tutaj rytmiczne uciski określonej okolicy ciała. Do tego celu używa się specjalnych aparatów wyposażonych w odpowiedni, kilkukomorowy mankiet pneumatyczny („rękaw” czy rodzaj „nogawki”) zakładany na poddawaną takiemu masażowi kończynę. Aparat powoduje natomiast rytmiczne napełnianie i opróżnianie kolejnych komór tego mankietu (gradient 25-100% ciśnienia podstawowego),zwykle według zaprogramowanej sekwencji i częstotiwości, co powoduje zmienne uciskanie określonych partii kończyn.
Zalety Masażu
Wpływ masażu na organizm człowieka:
1. układ krążenia:
przyspieszenie krążenia krwi i limfy,
miejscowe rozszerzenie się naczyń włosowatych i lepszy dopływ świeżej krwi,
pobudzenie nieczynnych naczyń włosowatych,
działa przeciwzakrzepowo,
szybsze wchłanianie obrzęków i wysięków,
wzmożone krążenie limfy, co pobudza czynności gruczołów i przyspiesza przemianę materii,
pomaga w wydalaniu produktów wadliwej przemiany materii,
powoduje lepsze dotlenienie i odżywienie tkanek
2. Mięśnie:
powoduje lepsze odżywienie i dotlenienie mięśni,
przygotowuje do wysiłku,
przeciwdziała kontuzjom,
zwiększa elastyczność mięśni,
przyspiesza regenerację powysiłkową,
podwyższa lub obniża napięcie mięśniowe.
3. Układ kostny:
uelastycznia stawy,
utrzymuje prawidłową ruchomość stawów,
wzmacnia więzadła okołostawowe,
w przypadku przykurczu zwiększa ruchomość,
przeciwdziała przeciążeniom i kontuzjom,
powoduje szybszą regenerację po wysiłku,
zwiększa ilość mazi wewnątrzstawowej,
powoduje lepsze odżywienie i dotlenienie stawów,
powiększa się spoistość, objętość i waga kości.
4. Skóra:
działa kosmetycznie,
ujędrnia i uelastycznia skórę,
usuwane są złuszczające się, obumarłe warstwy naskórka,
skóra staje się różowa i ciepła, lepiej ukrwiona i odżywiona,
uelastycznia i rozluźnia blizny,
likwiduje lub zmniejsza zrosty i zgrubienia,
powoduje mechaniczne rozbicie tkanki tłuszczowej,
przeciwdziała odleżynom,
otwierają się ujścia gruczołów potowych i łojowych.
5. Układ nerwowy:
delikatny masaż działa relaksacyjnie i uspakajająco,
mocny masaż działa pobudzająco,
poprawia czucie powierzchniowe i głębokie,
usprawnia przewodzenie bodźców nerwowych.