Finanse - notatki

22.02.2008

Katedra: 517D

Egzamin: test

Literatura:

1. „podstawy finansów i bankowości” Flejterski, Świecka

2. Federowicz: „podstawy finansów”

3. Owsiak, Majchrzycka, Guzowska

Temat: Organizacja emisji i obiegu pieniądza

Formy obiegu pieniądza:

• Gotówkowa

• Bezgotówkowa

Prawa emisji pieniądza gotówkowego ma tylko bank Centralny!

Zasady jego emisji pieniądza zawarte są w:

• Ustawie o Narodowym Banku Polskim

• Prawie bankowym

Pieniądz gotówkowy występuje w postaci:

• Banknotów - pieniądz papierowy drukowany na papierze, niewymienialny na kruszec, który na mocy decyzji władzy państwowej ma na określonym terytorium charakter prawnego środka płatniczego

• Bilonu - drobne znaki pieniężne, bite z metali pospolitych, posiadające pełną lub ograniczoną moc zwalniania od zobowiązań, przeznaczone do obsługi drobnego obrotu płatniczego

• Monet - znak pieniężny mający wartość numizmatyczną o określonych wymiarach, kształcie, ciężarze i próbie.

Moneta posiada

• Wartość nominalna - liczba jednostek pieniężnych, na jaką pieniądz opiewa

• Parytet - przypadająca na jednostkę pieniądza ustawowego ustalona liczba jednostek wagowych kruszcu z którego monetę wykonano

• Próba - zawartość czystego kruszcu w monecie

Pieniądze metalowe maja swój kształt i ciężar.

Opatrzone są najczęściej symbolem władzy państwowej, napisem i wzorem plastycznym.

Awers - strona główna monety z jej treścią (reszka)

Rewers - strona odwrotna monety (godło)

Emisja gotówki nakłada na bank centralny obowiązek ustalenia:

• Wzorów i wartości nominalnej banknotów

• Wzorów i wartości nominalnej bilonu

• Wzorów i wartości nominalnej i parytetu monet

• Sposobów zabezpieczenia banknotów, bilonu i monet przed fałszerstwem

• Proporcji między nominałami banknotów, bilonu i ewentualnie monet

• Wielkości emisji niezbędnej dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki

• Zasad regulowania (kontroli) obiegu pieniężnego z uwzględnieniem całkowitej podaży pieniądza, łącznie z pieniądzem bezgotówkowym

Pieniądz bezgotówkowy zwany jest pieniądzem:

• Żyrowym

• Wkładowym

• Księgowym

• Bankowym

• Elektronicznym

Na pieniądz bezgotówkowy składają się:

• Depozyty bankowe a vista (na każde żądanie)

• Lokaty terminowe

Pieniądz bezgotówkowy nie jest prawnym środkiem płatniczym, ze względu na wygodę i bezpieczeństwo powszechne, wykorzystywane są w obrocie za pomocą instrumentów rozliczeń bezgotówkowych.

Ze względu na pochodzenie wyróżnia się pieniądz:

• Banku centralnego

• Emitowany przez pozostałe banki

Pieniądz banku centralnego pochodzi z:

• Wkładów lokowanych przez instytucje publiczne i banki

• Obniżania stopy rezerw obowiązkowych banków komercyjnych

• Udzielanie kredytów lombardowych

• Operacji otwartego rynku.

Pieniądz banków komercyjnych stanowią depozyty:

• Gospodarstw bankowych

• Przedsiębiorstw

• Instytucji publicznych

• Instytucji finansowych

Które pomniejszone o wartość rezerwy obowiązkowej i powiększone o mnożnik kreacji depozytów stanowi podstawę kreacji kredytów.

Pieniądz w wąskim znaczeniu - baza monetarna

Gotówka i rezerwy banków komercyjnych w banku centralnym w postaci depozytów, które w każdej chwili mogą być wymienione na gotówkę.

Pieniądz w szerokim znaczeniu - dodatkowo obejmuje surogaty pieniądza (lokaty bankowe, sztabki złota, monety, weksle i obligacje) czyli wszelkiego rodzaju udokumentowane lub nieudokumentowane wierzytelności pieniężne.

Jakość surogatów pieniądza wyznaczają:

• Stopień płynności - możliwość i czas przekształcenia na pieniądz

• Ryzyko utraty wartości w czasie przekształcania w pieniądz

• Wysokość oprocentowania

Emisja pieniądza bezgotówkowego odbywa się przez jego wprowadzenie i wycofanie z obiegu za pomocą kredytu bankowego.

Emisja polega na:

• Przekraczaniu salda na rachunku klientów

• Tworzenie wkładów na żądanie o wartości przewyższającej poziom rezerw gotówkowych zgromadzonych w skarbcach banków.

Ograniczenia w zakresie swobodnej emisji pieniądza bankowego:

• Stopa rezerw obowiązkowych

• Utrzymanie części pieniężnych w gotówce. Relacja gotówki (G) do kredytu (K) jest określana jako stopa preferencji gotówki (b) i odzwierciedla sposoby regulowania zobowiązań przez podmioty spoza sektora bankowego.

W warunkach gospodarki otwartej dodatkowym źródłem wprowadzania pieniądza do obiegu jest:

• Monetyzacja - zamiana zagranicznych środków płatniczych na krajowe po obowiązującym kursie

• Demonetyzacja - zamiana krajowych środków płatniczych na zagraniczne po obowiązującym kursie.

29.03.2008

Podaż pieniądza w danym czasie determinują:

• Saldo bilansu obrotów bieżących - wartościowe ujęcie przepływu dóbr i usług pomiędzy danym krajem a zagranicą oraz pozostałych płatności netto z zagranicy (saldo dodatnie - źródło podaży pieniądza)

• Saldo bilansu długoterminowych obrotów kapitałowych - wielkość transakcji dotyczących inwestycji (aktywów) danego kraju z zagranicą - inwestycje netto danego kraju

• Saldo bilansu krótkoterminowych obrotów kapitałowych - wielkość krótkoterminowych należności i zobowiązań różnych inwestycji wobec ich partnerów zagranicznych z tytułu inwestycji krótkoterminowych

• Spekulacyjne przepływy pieniądza - podobnie jak wyżej

Nominalna podaż pieniądza - całkowity zasób środków pieniężnych.

Prędkość obiegu pieniądza mierzoną stosunkiem produktu społecznego brutto (PNB) do podaży pieniądza (M) nazywa się dochodową prędkością obiegu pieniądza i mierzy się ilorazem
.

Polityka pieniężna banku centralnego (monetaryzm) w szerszym znaczeniu - przedsięwzięcia mające na celu kształtowanie ustroju (systemu) monetarnego kraju.

Podmiotami systemowej polityki pieniężnej są:

• Parlament

• Bank centralny

• Rząd

• Inne organy (np.: Rada Polityki Pieniężnej)

Polityka pieniężna w węższym znaczeniu:

• Sterowanie procesem gospodarowania pieniądzem

• Charakteryzuje się zmianami podaży pieniądza i popytu na pieniądz w czasie

• Realizacja jej polega na utrzymywaniu równowagi bieżącej za pomocą instrumentów finansowych

Cele polityki pieniężnej:

• Strategiczne - kształtowanie ogólnych warunków gospodarowania kraju

• Pośrednie - skonkretyzowanie celów strategicznych

• Podaż pieniądza (mierzona agregatami pieniężnymi)

• Poziom i struktura stóp procentowych

• Limity kredytowe itp.

• Operacyjne - uszczegółowienie celów pośrednich w postaci wyznaczenia jednego celu pośredniego jako wiodącego w polityce banku centralnego, np.:

• Baza monetarna

• Kształtowanie poziomu stopy procentowej

• Poziom inflacji (w Polsce - max 2,5; +/- 1 punkt procentowy)

Istota i zakres finansów

Definicja finansów - ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.

Finanse zajmują się opisywaniem obrotu środkami pieniężnymi, który powstaje w postaci wyniku kreacji, gromadzenia i wymiany pieniądza.

Finanse są to pieniężne stosunki, formy, metody, instrumenty i mechanizmy podziału pieniądza.

Finanse można określić jako naukę zajmującą się badaniem zjawisk tworzenia, gromadzenia, podziału i wymiany produktu społecznego za pomocą pieniądza

Zjawiska finansowe są zawsze zjawiskami pieniężnymi ale nie wszystkie zjawiska pieniężne są zjawiskami finansowymi:

• Muszą bowiem pozostać w ruchu, czyli w obiegu

• Dotyczą więc wyłącznie pieniądza w postaci realnej

Pieniądz w postaci idealnej

• Spełnia jedynie funkcję miernika wartości

• Wyraża się w cenie

• Nie należy do kategorii finansowych

• Ma zasadniczy wpływ na kształtowanie się zjawisk finansowych

Funkcje finansów - ujęcie klasyczne

• Redystrybucyjna - wynika z samej definicji finansów, która wyraźnie podkreśla, że podział i wymiana dóbr i usług odbywa się za pomocą pieniądza

• Bodźcowa - polega na wykorzystaniu instrumentów i strumieni pieniężnych do sterowania gospodarką. Funkcja ta rozwija się w pełni tylko w gospodarce rynkowej, gdzie jedynym warunkiem przejmowania produktu społecznego jest pieniądz

• Kontrolna (informacyjna) - pozwala na uzyskanie informacji o przebiegu zjawisk gospodarczych na podstawie obserwacji strumieni pieniężnych. Funkcja kontrolna ma wadę taką że informacja jest ogólna, informuje nas o skutkach a nie o przyczynach zjawisk, zaletą jest to że jest bezpośrednia, szybka i tania.

Funkcje finansów - nowoczesne ujęcie

• Alokacyjna - polega na przemieszczaniu się strumieni pieniężnych między podmiotami, będącymi stronami stosunku ekonomicznego; w szerszym rozumieniu alokacji za pomocą pieniądza podlega produkt społeczny

• Regulacyjna - polega na możliwości regulowania rynku przez zastosowanie odpowiednio dobranych instrumentów finansowych, takich jak: podatki, kredyty, kursy walutowe itp.

• Stabilizacyjna - wynika z funkcji poprzedniej i polega na utrzymaniu równowagi rynkowej, w tym przede wszystkim pieniężnej przez kształtowanie popytu i podaży na pieniądz.

Zasoby finansowe i fundusze

Zasoby finansowe są to środki zgromadzone przez określony podmiot bez konkretnego przeznaczenia.

Fundusze stanowią zasoby pieniężne konkretnego podmiotu, zgromadzone w określonym celu.

Klasyfikacja funduszy

• Własności

• Publiczne

• Prywatne

• Zasięg

• Makroekonomiczne

• Mikroekonomiczne

• Funkcje ekonomiczne podmiotów

• Państwa (rządowe, samorządowe)

• Banków, przedsiębiorstw

• Zakładów ubezpieczeń

• Funduszów inwestycyjnych i emerytalnych

• Przeznaczenie

• Ogólnym

• Specjalnym, celowy

Klasyfikacja zjawisk finansowych

• Przedmiotem finansów jest pieniądz w ruchu czyli strumienie pieniężne

• Przyjmują one postać przychodów i wydatków

• Mają one różny charakter i pełnią w gospodarce różnorodne funkcje

Klasyfikacja przedmiotowa zjawisk finansowych

• Materialne (pierwotne)

• Redystrybucyjne

• Emisyjne (kredytowe)

Cechy przychodów i wydatków

Cechy strumieni pieniężnych	Przychody i wydatki
		Materialne	Redystrybucyjne	Emisyjne
Związek z ruchem dóbr i usług materialnych	Istnieje	Nie istnieje	Nie istnieje
Miejsce występowania strumieni	Po obu stronach transakcji	Po obu stronach transakcji	Tylko po stronie kredytobiorcy
Zmiany w funduszu nabywanym podmiotu	Trwałe	Trwałe	Czasowe
Odpłatność	Odpłatne	Nieodpłatne*	Odpłatne
Zwrotność	Bezzwrotne	Bezzwrotne*	Zwrotne

07.03.2008r

Klasyfikacja podmiotowa zjawisk finansowych - ogniwa finansów

• Władzy państwowej (publiczne)

• Banków i instytucji rynku kapitałowego

• Przedsiębiorstw

• Ubezpieczeń

• Ludności

Siła nabywcza pieniądza - ilość dóbr i usług jaką można nabyć za jednostkę pieniądza (np. za 1zł).

Siła nabywcza ludności - ilość dóbr i usług, jaką poszczególne osoby lub społeczeństwa mogą nabyć za posiadane przez siebie środki pieniężne.

Fundusz nabywczy ludności - środki przeznaczone przez osoby fizyczne na wydatki materialne.

Wzór na fundusz nabywczy:

WM=FN=PM+PR+PE-WR-WE-ΔO

FN - fundusz nabywczy

PM - przychody materialne

PR - przychody redystrybucyjne

PE - przychody emisyjne (kredytowe)

WM -wydatki materialne

WR - wydatki redystrybucyjne

WE - wydatki emisyjne (kredytowe)

ΔO - saldo oszczędności

System finansowy

• Mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między nie finansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład którego wchodzą systemy finansowe, rynki finansowe, instytucje finansowe oraz zasady określające sposób ich finansowania

• Jest to zespół logicznie ze sobą powiązanych form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiającym podmiotom nawiązanie stosunków gospodarczych.

Funkcje systemu finansowego:

• Płatnicza - umożliwienie wzajemnych rozliczeń podmiotów

• Płynności - ułatwienie zamiany formy kapitału z rzeczowej na pieniężną i odwrotnie

• Oszczędności i akumulacji - umożliwienie dokonania odroczenia konsumpcji bieżącej i gromadzenie zasobów pieniężnych

• Kredytowa - umożliwienie skorzystania z kapitału obcego w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na pieniądz

Ogniwa systemu finansowego

• System finansowy władzy państwowej

• System bankowy i instytucji rynku kapitałowego

• System finansowy przedsiębiorstw

• System ubezpieczeń majątkowych osobowych

Finanse jako dziedzina nauk finansowych

Finanse przedstawiają relacje, jakie zachodzą w obrębie poszczególnych podmiotów gospodarczych i pomiędzy nimi, a wynikające z przepływu strumieni pieniężnych.

Podstawę dla rozwoju finansów sanowi

• Teoria ekonomii (w tym mikro i makroekonomia)

• Teoria pieniądza i polityki pieniężnej

Ścisłe zależności zachodzą między finansami a:

• Ekonomikami branżowymi

• Teorią zarządzania

Wprowadzenie nowych skomplikowanych instrumentów finansowych wymaga zastosowania:

• Statystyki

• Ekonometrii

Najbardziej zbliżone dyscypliny ekonomiczne:

• Rachunkowość

• Rachunkowość zarządcza

Pozaekonomiczne dyscypliny naukowe wykorzystywane w nauce finansów:

• Matematyka - obliczanie wartości pieniądza w czasie

• Socjologia - oznaczenie zachowań i potrzeb społecznych umożliwiających tworzenie odpowiednich związków i operacji finansowych

• Psychologia - analizowanie zachowań rynku kapitałowego

• Etyka - uwzględnienie społecznych skutków decyzji ekonomicznych

Dyscypliny finansowe

• Podstawy finansów

• Finanse publiczne

• Bankowość

• Finanse przedsiębiorstw

• Finanse ubezpieczeń

• Rynek pieniężny i kapitałowy

• Finanse międzynarodowe

• Analiza finansowa

• Matematyka finansowa

• Informatyka finansowa

• Inżynieria finansowa

14.03.2008

Temat: System bankowy

Istota i rodzaje systemów bankowych

W gospodarce znane są 2 sposoby organizacji systemów bankowych:

• Jednoszczeblowy

• Charakterystyczny jest dla gospodarki centralnie planowanej

• Uprawnienia banku centralnego są znacznie ograniczone

• Może mieć charakter systemu:

• Monobankowego - w państwie przyjmującym takie rozwiązanie, istnieje tylko 1 bank, wypełniający zarówno funkcje banku centralnego jak i banków operacyjnych

• Wielobankowego - dopuszcza się istnienie oprócz banku centralnego, banków operacyjnych podporządkowanych bankowi centralnemu, który oprócz zadań specjalnych dla tej instytucji wykonuje także normalne czynności operacyjne polegające na obsłudze klientów

• Dwuszczeblowy - istnieje wyraźne oddzielnie zadań banku centralnego, który pełni tylko określone funkcje zgodnie z opracowaną polityką pieniężną, od zadań niezależnych banków operacyjnych działających na zasadach komercyjnych

Zmiany w polskim systemie bankowym po 1989r

Przed 1989r

• System jednoszczeblowy wielobankowy

• Wszystkie formy własności banku

• Brak swobody wyboru banku

• Sztywne, niemodyfikowane stopy procentowe

Po 1989r

• Oddzielenie NBP od reszty banków

• Banki komercyjne niezależne od NBP

• Wszystkie formy banków początkowo uniwersalne

• Pełna swoboda wyboru banku

• Stopy procentowe ustalane samodzielnie

Banki w Polsce przed 1989r

• NBP

• Bank Gospodarki Żywnościowej (BGŻ)

• Bank Handlowy S.A.

• Bank Polska Kasa Opieki (PeKaO S.A.)

• Bank Rozwoju Eksportu S.A. (BRE)

Konsolidacja i globalizacja banków - rozszerzenie zakresu działania lub siły ekonomicznej banku przez łączenie się z innymi bankami w tzw. grupy kapitałowe w celu zajęcia lepszej pozycji w stosunku do konkurencji.

Banki zglobalizowane charakteryzują się:

• Bardzo dużym rozmiarem

• Wysokim stopniem umiędzynarodowienia struktur i prowadzonej działalności

• Dużą złożonością struktury organizacyjnej i zarządzania (grupy kapitałowe złożone nawet z kilkuset spółek o różnym systemach zarządzania)

• Różnym, nieraz bardzo złożonymi stosunkami własności

Przyczyną połączeń polskich banków była konieczność obrony przed dużymi bankami zagranicznymi, stanowiącymi zbyt silną konkurencję dla rodzimego systemu bankowego.

Powstanie dużych banków komercyjnych pozwoliło na:

• Zmniejszenie ryzyka upadłości

• Zróżnicowanie źródeł dochodów

• Lepszą analizę rynku

• Możliwość opłacenia wysokokwalifikowanych kadr

• Korzystanie z profesjonalnego doradztwa zewnętrznego

• Podejmowanie się kredytowania dużych przedsięwzięć gospodarczych

• Zwiększenie efektywności działania

• Rozszerzenie oferty produktów

• Lepsza obsługa klienta

W systemie dwuszczeblowym bank centralny pełni specyficzną rolę polegającą na tworzeniu polityki pieniężnej.

Podstawowy cel Narodowego Banku Polskiego - utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Pozostałe cele MBP:

• Wyłączne prawo emitowania pieniędzy

• Organizowanie rozliczeń pieniężnych

• Prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

• Prowadzenie działalności dewizowej, w granicach określonych ustawami

• Prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

• Regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

• Kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

• Opracowanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa

Funkcje NBP

Do egzaminu można przystąpić bez wpisu z zaliczenia ale po wpis z egzaminu tylko z pozytywnym wpisem z zaliczenia

---