Około 1974 r. Nemeck opracował prądy interferencyjne, będą­ce przemiennymi prądami średniej częstotliwości, modulowanymi sinusoidalnie z małą częstotliwością. Interferencję uzyskano przez zastosowanie dwóch niezależnych obwo­dów zabiegowych, przy użyciu dwóch par elektrod ułożonych tak, aby osie łączące ich środki krzyżowały się w okolicy miejsca procesu chorobowego. Rozróżnia się statyczne interferencyjne pole elektryczne (stałe kierunki interferencji) oraz dynamiczne pole in­terferencyjne (zmienne kierunki interferencji).

Prądy średniej częstotliwości

Prądy średniej częstotliwości, w granicach 1000-10000 Hz (zwy­kle od 2000-8000 Hz), wykazują się:

- słabszym oddziaływaniem na receptory czuciowe skóry, co czyni za-bieg przy ich wykorzystaniu mniej przykrym,

- ograniczonym wpływem elektrochemicznym na tkanki, co wyraża się również ograniczeniem występowania uszkodzeń elektrolitycz­nych skóry,

- lepszym przenikaniem tych prądów w głąb tkanki, co związane jest z pojemnościowym charakterem oporności tkanek, jaką one przepływającemu prądowi przemiennemu.

Impulsy w kształcie sinusoidy następują jeden po drugim. Czas trwa­nia impulsu jest bardzo krótki. W porównaniu z prądami niskiej czę­stotliwości do wywołania skurczu mięśnia przez prąd średniej często­tliwości konieczne są większe natężenia. Dlatego w praktyce, aby prądy średniej częstotliwości wywierały działanie pobudzające, mu­szą mieć zmodulowaną częstotliwość i amplitudę. Średnia częstotli­wość spełnia rolę nośnika transportującego niską częstotliwość do tkanek leżących głębiej i nazywana jest częstotliwością nośną. Często­tliwość modulacji waha się w granicach 0 -150 Hz i nazywana jest czę­stotliwością podstawową. Na tkanki zatem oddziałują serie impulsów o małej częstotliwości, uformowane z prądu średniej częstotliwości. Pobudzającym komponentem zmodulowanych prądów średniej czę­stotliwości nie jest więc częstotliwość nośna prądu średniej częstotli­wości, ale okresowo narastający i opadający komponent tworzący obwiednię, który ma właściwości prądu małej częstotliwości. Z tego powodu wskazania do stosowania modulowanych prądów średniej częstotliwości są zbliżone do obowiązujących w terapii prądami ma­lej częstotliwości. Niezmodulowane prądy średniej częstotliwości przy odpowiednim natężeniu prądu powodują długotrwały skurcz mięśnia, który może spowodować upośledzenie ukrwienia i ból, dla­tego nie są wykorzystywane w elektrolecznictwie.

Modulacji prądów średniej częstotliwości dokonuje się elektronicz­nie(w odpowiednio skonstruowanym aparacie) lub przez interferen­cję w tkankach dwóch prądów średniej częstotliwości płynących w odrębnych obwodach.

Prądy średniej częstotliwości mogą być modulowane w amplitudzie w dwojaki sposób: unipolarnie i bipolarnie Podczas przepływu prądu modulowanego unipolarnie ruch jonów odbywa się podobne jak w trakcie przepływu prądu stałego w jednym kierunku. Ruch jonów następuje skokowo, zgodnie z występowaniem impulsów. Następuje ich przemieszczenie i gromadzenie na grani­cach przestrzeni anatomicznych oraz pod podkładami elektrod. Pod­czas przepływu prądu bipolarnego zjawisko galwaniczne nie zacho­dzi, jony przesuwają się w obu kierunkach w jednakowych odstępach czasu. Stosując prądy bipolarne, nie trzeba się obawiać oparzenia galwanicznego pod elektrodami. Oparzenie może wywołać jedynie zbyt wysokie natężenie lub ogniskowe zagęszczenie prądu.

Obwiednia modulowanych prądów średniej częstotliwości najczęściej ma kształt sinusoidy, ale również może mieć prostokątny lub trójkąt­ny. W zależności od kształtu impulsu i częstotliwości podstawowej będzie wywierać odpowiednie działanie na mięśnie i nerwy.

Zmodulowane prądy średniej częstotliwości wykorzystywane są do stymulacji mięśni, w zależności od kształtu impulsu, zdrowych lub odnerwionych. Wywierają działanie analgetyczne i zwiększają ukrwienie tkanek (patrz, rozdz. „Prądy małej częstotliwości"). Mogą być również modulowane w amplitudzie, częstotliwości i czasie ana­logicznie do prądów diadynamicznych. Oczywiście wskazania do sto­sowania tych prądów są takie same, jak do prądów diadynamicznych.

Prądy interferencyjne (zwane również prądami Nemeca)

Są to prądy średniej częstotliwości modulowane w amplitudzie z ma­łą częstotliwością. Powstają w wyniku interferencji w tkankach dwóch prądów przemiennych średniej częstotliwości o przebiegu sinusoidal­nym, których częstotliwości mato różnią się od siebie. W lecznictwie wykorzystuje się prądy ok. 4000 Hz, np. 3900 i 4000 Hz lub 4000 i 4100Hz.

Powstawanie prądów interferencyjnych można wytłumaczyć przykła­dem znanego z akustyki zjawiska dudnienia, w którym w wyniku nakła­dania się dwóch drgań harmonicznych powstaje drganie wypadkowe. Zjawisko dudnienia jest spowodowane tym, że w pewnych momentach drgania są w fazie (amplitudy dodają się), w innych zaś w przeciwfazie (amplitudy odejmują się).

W wyniku interferencji w głębi tkanek powstaje elektryczny bodziec leczniczy, którego częstość występowania mieści się w granicach ma­łej częstotliwości. Bodziec ten, nazywany inaczej wektorem interfe­rencji, wykazuje bardzo złożoną strukturę przestrzenną. Jest ona uwarunkowana nie tylko skomplikowanym charakterem interferen­cji, ale również innymi czynnikami, takimi jak np. warstwowe ułoże­nie tkanek o różnych właściwościach elektrycznych, zależnych od ro­dzaju tkanki i wpływu interferencyjnego bodźca elektrycznego na stan funkcjonalny ich naczyń krwionośnych. Rozkład przestrzenny omawianego bodźca elektrycznego jest również uwarunkowany spo­sobem aplikacji składowych prądów średniej częstotliwości, który może być statyczny i dynamiczny. Wyróżnia się zatem statyczne i dy­namiczne interferencyjne pole elektryczne. Teoretyczne rozważenie obydwóch rodzajów pola interferencyjnego, aczkolwiek znacznie uproszczone w stosunku do występujących rzeczywiście w tkankach, jest jednak bardzo przydatne w praktyce wykonywania zabiegów.

Statyczne interferencyjne pole elektryczne. Jest to pole powstałe w warunkach wy­idealizowanych, nie występujących w rzeczywistości. Założono bo­wiem, że powstaje ono w ośrodku o jednorodnych właściwościach elektrycznych w wyniku przepływu prądów składowych między dwoma parami elektrod punktowych, usytuowanych w taki sposób, że łą­czące je linie krzyżują się pod kątem 90°.

W takich warunkach prąd płynący w tkankach między elektrodami jest kombinacją prądu przewodzenia oraz prądów przemieszczania. Prąd przewodzenia można w danym przypadku pominąć i wówczas można omawiane pole traktować jako powoli zmienne pole elek­tryczne, w którym rozkład potencjału jest w przybliżeniu taki sam jak w polu elektrostatycznym. Przy rów­nych częstotliwościach i natężeniu prądów płynących w oby­dwóch obwodach zabiegowych kierunki maksymalnej wartości amplitudy prądu interferencyjnego (inaczej wektora interferencji) wyznaczają dwusieczne kątów utworzonych przez linie łączące środ­ki elektrod zabiegowych.

Jeśli zamiast idealnych elektrod punktowych przyjąć elektrody pła­skie i rozważyć pole zawarte między nimi, to można sobie wyobrazić kierunki interferencji usytuowane w przestrzeni.

Dynamiczne pole interferencyjne. Sposób wytwarzania w tkankach tego rodzaju pola elektrycznego może być dwojaki. Pierwszy polega na za­mianie pola interferencyjnego na dynamiczne przez ciągłą zmianę położenia elektrod. Jest to jednak bardzo trudne ze względu na ko­nieczność utrzymania właściwego kontaktu ze skórą w czasie całego zabiegu. Połowiczne rozwiązanie stanowi tzw. kinetyczna metoda stosowania prądów interferencyjnych, zwana również elektrokinezy-terapią, w której jedna z każdej pary elektrod jest w postaci elektro rękawicy, umożliwiającej przesuwanie jej po powierzchni skóry w danej okolicy ciała. Drugi sposób opiera się na oddziaływaniu na rozkład potencjałów elektrycznego pola interferencyjnego. Problem ten rozwiązuje się technicznie w ten sposób, że natężenie prądów na elektrodach zmienia się przeciwstawnie, tak aby ogólna wartość natężenia nie ulegała zmianie, a tym samym nie wywoływała niepo­żądanych wrażeń czuciowych. Tak więc do elektrod zostaje doprowa­dzony prąd modulowany w amplitudzie, przy czym głębokość modu­lacji waha się od 30 do 50%. W efekcie w tkankach powstaje wysoce złożone elektrycznie pole interferencyjne, w którym zmienia się ryt­micznie wartość wektora interferencji, co przedstawiono w postaci wektorów na a przebieg modulacji .Podstawowa różnica w działaniu statycznego i dynamicznego pola in­terferencyjnego polega na tym, że jeśli w polu statycznym „uprzywi­lejowane" kierunki stuprocentowej interferencji są stałe, to w polu dynamicznym są one-zmienne. W związku z tym większa objętość tkanek zawartych między elektrodami podlega oddziaływaniu dość intensywnego zmiennego bodźca elektrycznego.

Prądy interferencyjne są w istocie przemiennymi prądami średniej częstotliwości, modulowanymi sinusoidalnie z małą częstotliwością, a zatem ich działanie na ustrój jest analogiczne i wywołuje efekty istotne ze względów terapeutycznych, a mianowicie:

- działanie przeciwbólowe, będące wynikiem podwyższenia progu bólu,

- pobudzenie do skurczu mięśni szkieletowych,

- rozszerzenie naczyń krwionośnych, a w związku z tym usprawnienie krążenia obwodowego,

- wpływ na autonomiczny układ nerwowy,

- usprawnienie procesów odżywczych i przemiany materii tkanek.

Do dodatnich stron omawianej metody należy zaliczyć:

-wytworzenie w głębi struktur tkankowych czynnego biologicznie bodźca elektrycznego maiej częstotliwości, zwykle w granicach 0-100 Hz,

- możliwość celowego oddziaływania prądów przy właściwym ułoże­niu elektrod,

- oddziaływanie na duże objętości tkanek.

Jako zasadę przyjąć można, że w warunkach statycznego działania, tzn. nie zmieniającej się w czasie częstotliwości, prąd 100 Hz wywo­łuje silny efekt przeciwbólowy, prąd 50 Hz zaś intensywnie pobudza do skurczu mięśnie szkieletowe.

Stosowany w sposób dynamiczny prąd interferencyjny, którego czę­stotliwość zmienia się rytmicznie, działa następująco, w zależności od zakresu zmiany częstotliwości:

(0 -10Hz — wywołuje skurcze mięśni szkieletowych,

25-50 Hz — intensywnie pobudza mięśnie do skurczu i usprawnia

krążenie obwodowe,

50-100 Hz — wywołuje efekt przeciwbólowy i usprawnia procesy odżywcze tkanek,

90-100 Hz — powoduje efekt przeciwbólowy oraz zmniejsza napięcie współczulnego układu nerwowego,

0-100 Hz —sumuje efekty wymienionych częstotliwości, które sprowadzają się do efektu przeciwbólowego, przekrwienia tkanek, usprawnienia krążenia chłonki oraz usprawnienia procesów odżywczych i przemiany materii.

Wskazania do stosowania prądów interferencyjnych, ogólnie rzecz biorąc, nie odbiegają od przyjętych w terapii prądami malej częstotliwości. Dotyczy to zarówno rodzaju prądów, ich natężenia, powierzchni elektrod zabiegowych oraz czasu trwania i liczby zabiegów w serii. Szczegółowe omówienie metodyki zabiegów przy użyciu prądów in­terferencyjnych nie mieści się w ramach niniejszego podręcznika.

Przy stosowaniu prądów interferencyjnych obowiązuje przestrzega­nie następujących zasad:

1. Prądów interferencyjnych nie wolno stosować w okolicy serca oraz w okolicy klatki piersiowej i kończyn górnych u osób z wszczepio­nym rozrusznikiem serca.

2. Elektrody zabiegowe muszą być tak umieszczone na skórze chore­go, aby linie łączące środki każdej z dwóch par elektrod krzyżowa­ły się w okolicy umiejscowienia procesu chorobowego.

3. Przy dawkowaniu natężenia prądu interferencyjnego uwzględnić należy osobniczą wrażliwość chorego, tak aby wyraźnie odczuwał on stosowany prąd.

4. Częstotliwość i rodzaj zastosowanego prądu interferencyjnego za­leżą od rodzaju choroby i metodyki zabiegu.

5. Czas trwania zabiegu wynosi zwykle 6-10 min, maksymalnie 15 min, a wyjątkowo 30 min.

6. Zabiegi stosuje się zwykle codziennie, unikając dłuższych przerw. Między dwiema lub trzema seriami zabiegów stosuje się 6-8-dnio-we przerwy.

Prądy stereointerferencyjne

Są to prądy interferencyjne stereodynamiczne powstające w wyniku interfe­rencji w tkankach pacjenta prądów średniej częstotliwości ok. 5 kHz, stosowa­nych w trzech niezależnych obwodach zabiegowych. Elektrody umieszcza się podobnie jak w przypadku prądów interferencyjnych, czyli taki sposób, aby linie łączące środki odpowiadających sobie par elektrod krzyżowały się w miejscu występowania procesu chorobowego.

Uzyskuje się to przez zastosowanie dwóch trójramiennych elektrod odpo­wiedniej wielkości (każde ramię zawiera jedną metalową elektrodę), umieszczo­nych w oprawach o dużej plastyczności pozwalającej na rozmieszczenie elektrod w różnych miejscach na ciele pacjenta.

W wyniku wprowadzenia trzeciego kierunku przepływu prądu uzyskuje się przestrzenne i wielomiejscowe oddziaływanie wektora interferencji na tkanki znajdujące się między elektrodami, powstaje tu złożone dynamiczne pole inter­ferencyjne.

Prądy interferencyjne stereodynamiczne (stereointerferencyjne) stosuje się w leczeniu schorzeń w obrębie narządu ruchu (pourazowe, zmiany zwyrodnie­niowe), mają działanie przeciwbólowe, pobudzające procesy odżywcze i prze­mianę materii w tkankach,

Terapia podciśnieniowa i elektroterapia

Służy do terapii podciśnieniowej i jest przysto­sowany do współpracy z elektrostymulatorami wytwarzającymi prąd niskiej lub(i) średniej częstotliwości. W terapii łączonej zastosował elektrod próżniowych zapewnia doskonałe przyleganie elektrod w trudno dostępnych miejscach. Wpływ podciśnieniowej fali pneumatycznej na tkanki zwiększa się przez skojarzenie jej z prądami małej lub średniej częstotliwości, które są dostarczane do tkanek za po­mocą elektrod wbudowanych w czasze podciśnieniowe. Aparat do terapii jest wyposażony w cztery próżniowe elektrody w kształcie czaszy. Elektrody te po przyłożeniu do ciała pacjenta tworzą zamknięty układ pneumatyczny. Aparat może działać w sposób ciągły lub im­pulsowy. Częstotliwość impulsów pneumatycznych regulowana jest w zakresie 10-60 na minutę.

częstotliwość fali podciśnieniowej - 15,..,90 imp/min

podciśnienie - max 400 mbar

liczba elektrod - 4

Wskazania do stosowania skojarzonej terapii masażem pneumatycznym i prądem małej lub średniej częstotliwości są analogiczne do elektroterapii.

Około 1980 r. dr Kotz, wykładowca medycyny sportowej Akademii w Moskwie, jako pierwszy zastosował do stymulacji mięśni prawidłowo unerwionych prąd zmienny śred­niej częstotliwości 2500 Hz (nazwany później rosyjską stymulacją lub prądem Kotza). W swojej praktyce stosował ten prąd do stymulacji mięśni osłabionych u pacjentów z amputacjami oraz w treningu rosyjskich kosmonautów. W celu uzyskania silnych skur­czów Kotz proponuje stosowanie: czas trwania impulsu 10 s. i czas przerwy 50 s (1:5) w cyklu 10 skurczów (natężenie prądu do granic tolerancji); zabiegi 5 razy w tygodniu przez kilka tygodni. Prąd Kotza zmodulowany do częstotliwości 50 Hz wyzwala silny skurcz mięśnia lub grupy mięśnio­wej oraz działa przeciwbólowo w obszarze stymulacji (aktywacja grubych zstępujących włókien nerwowych i zablokowanie cienkich wstępujących włókien nerwowych). Elektrostymulacja prądem Kotza stosowana jest w treningu siły mięśniowej oraz np. w lecze­niu płaskostopia i skolioz o niewielkim kącie.

Metodyka stymulacji jest podobna jak w klasycznej metodzie z wyko­rzystaniem unipolarnych impulsów prostokątnych lub trójkątnych, Sty­mulacji według Kotza poddają się jedynie mięśnie szkieletowe prawi­dłowo unerwione. Metoda zatem nadaje się do stymulacji mięśni hipotroficznych, zanikających z powodu unieruchomienia, oraz do treningu mięśni zdrowych. Najważniejszym parametrem prądu Kotza jest częstotliwość podstawowa. Uważa się, że do stymulacji mięśni najlepiej nadaje się częstotliwość od 50 do 80 Hz. Prąd sinusoidalny o częstotli­wości od 2000 Hz do 10000 Hz „paczkuje" się w prostokątne impulsy o czasie trwania równym czasowi przerwy (ryc. 91). Zwykle używa się częstotliwości nośnej 2500 lub 4000 Hz. Częstotliwość 4000 Hz charak­teryzuje się większą przenikalnością, przy czym zmniejsza się jego gę­stość lokalna, co nie zawsze jest zjawiskiem korzystnym.

Wskazania do stosowania skojarzonej terapii masażem pneumatycznym i prądem małej lub średniej częstotliwości są analogiczne do elektroterapii.

Prądy średniej częstotliwości

Prądy te, zwane też prądami Nemeca, który wprowadził je do medycyny, powsta­ją na zasadzie interferencji prądów doprowadzonych do tkanek w dwóch niezależ­nych obwodach. Różnią się między sobą częstotliwością, lecz stosunkowo nieznacz­nie, od 1 do 150 Hz. Na przykład w jednym obwodzie występuje napięcie o stałej częstotliwości 3 000 Hz, w drugim o częstotliwości regulowanej, od 3 000 do 3 100 Hz. Stosuje się prądy o średniej częstotliwości, od 3 do 5 kHz.

Zjawisko interferencji występuje wtedy, gdy dwa rytmy nakładają się, co powodu­je, że sumując się, mogą się wzajemne wzmagać, kiedy trafiają na siebie te same fazy, lub osłabiać, kiedy spotykają się fazy przeciwne. Punkty maksymalnego wzmoc­nienia i maksymalnego zmniejszenia energii nazywamy węzłami interferencyjnymi.

Częstość węzłów interferencyjnych jest taka jak różnica częstości między inter-ferującymi obwodami. Znaczy to np., że gdy użyjemy dwóch napięć elektrycznych, które się różnią częstością o 20 Hz (np. 3 000 i 3 020 Hz), to węzły wystąpią z częs­tością 20 Hz. Węzły te w zakresie od 10 do 100 Hz działają podobnie jak napięcia impulsowe małej częstotliwości, tj. działają przeciwbólowo i pobudzają do skurczu mięśnie prążkowane.

W zabiegu tkanki są poddane jednocześnie wpływom prądów średniej częstości i wpływom impulsowym małej częstości. W sumie prądy te mają następujące cechy:

- mniej drażnią zakończenia czuciowe niż prądy impulsowe małej częstości, a więc są odczuwane przyjemniej i można podać je w większym natężeniu,

- przenikają głębiej do tkanek dzięki mniejszemu elektrycznemu oporowi pojem­nościowemu,

-nie wywołują zmian elektrolitycznych na skórze, są bowiem przemienne, dwukierunkowe.

Te cechy przyczyniły się do częstego stosowania prądów interferencyjnych w walce z bólem, a także w ćwiczeniach grup mięśniowych. Prądami interferencyj­nymi nie można uzyskać skurczów pojedynczych mięśni leżących wśród innych.

W niektórych aparatach stosuje się dynamiczny prąd interferencyjny, przez zmia­nę częstotliwości drgań w czasie zabiegu, co powoduje, że lokalizacja węzłów inter­ferencyjnych zmienia się (zmienia się wektor interferencji), niejako omiatając tkanki, co równomierniej rozkłada ich działanie i unika się fali stojącej. Zmiana częstotli­wości może być sterowana ręcznie, a w wielu aparatach następuje automatycznie.

Podobny efekt otrzymuje się dzięki zastosowaniu elektrod ruchomych. W tym celu jedna z każdej pary elektrod jest uformowana w rękawicę. Rękawice te służą do przesuwania rąk terapeuty w wybranych kierunkach i okolicach ciała (rodzaj bardzo ograniczonego masażu), lecz tak, aby zachować skrzyżowany przepływ prądów i ich interferencję.

Efekt przeciwbólowy i ćwiczący mięśnie występuje w całym zakresie częstości węzłów, tj. od 10 do 100 Hz, lecz częstości od 50 do 100 Hz działają silniej przeciw-bólowo, a częstości od 10 do 50 Hz silniej wpływają na mięśnie.

Technika zabiegów prądami interferencyjnymi

Aparat wytwarzający prądy interferencyjne łączy się z tkankami pacjenta przez zmontowanie dwóch niezależnych obwodów z dwóch par elektrod oznaczonych zwykle różnymi kolorami. Elektrody należy tak ułożyć, aby napięcia w tkankach krzyżowały się w miejscu podlegającym leczeniu.

Aparatura fizykoterapeutyczna, pozwala na:

podawanie stałej częstości interferencyjnej w czasie całego zabiegu, ręczną zmianę tej częstości,

automatyczną zmianę tej częstości, w określonych przedziałach.

Po ustawieniu wybranej częstości interferencyjnej ustawia się czas trwania zabiegu i włącza napięcie, regulując jego wielkość według odczuć pacjenta. Czas trwania zabiegu wynosi od 15 do 20 min. Zabiegi stosuje się codziennie, przez 5 do 12 dni.

Do zabiegów na stosunkowo niewielkich powierzchniach producenci dostar­czają czterech elektrod zblokowanych na jednej elastycznej płytce nie prze­wodzącej prądu. Umożliwia ona szybkie montowanie obwodu. Płytki ze zblokowanymi elektrodami wykonywane są w różnych wielkościach. Małe mogą służyć do zabiegu na dłoń lub palce, większe na przedramię lub podudzie, jeszcze większe na różne okolice tułowia. Należy umiejętnie połączyć je z aparatem, by zachować skrzyżowany przepływ prądu. Niestety, są zabiegi, w których nie da się użyć elektrod zblokowanych, np. na części ciała o dużych krzywiznach, takich jak bark lub pięta.

Elektrody w postaci rękawic wzbogacają zabieg i zwiększają jego skuteczność. Ich stosowanie jest jednak czasochłonne. Poza tym rękawice wymagają dezynfekcji i oczyszczania po każdym zabiegu za pomocą środków nie uszkadzających elek­trycznych elementów rękawic i nie pozostawiających składników, które mogłyby po­wodować odczyny alergiczne.

Wskazania do stosowania prądów interferencyjnych są takie same jak w przypad­ku prądów diadynamicznych lub Trauberta. Zabieg wpływa jednak na tkanki głębiej leżące niż w wymienionych metodach. Najlepsze wyniki uzyskuje się w zespołach bólowych kręgosłupa oraz w innych schorzeniach narządu ruchu przebiegających z bólem, jak zmiany zwyrodnieniowe stawów i tkanek miękkich, reumatoidalne za­palenie stawów i inne choroby gośćcowe i stany pourazowe. Zabiegi te również po­magają rozluźnić przykurczę i zwiększać ograniczony zakres ruchów.

Nie należy stosować prądów interferencyjnych na klatkę piersiową ze względu na możliwość pobudzenia mięśnia serca. U osób z rozrusznikiem serca można je stosować tylko na kończyny dolne.

Zastosowanie prądów interferencyjnych w terapii - nowe rozwiązania

Terapeutyczne zastosowanie prądów średniej częstotliwości zapoczątkował

austriacki lekarz Hans Nemec. Terapia interferencyjna wg Nemeca (4000Hz) polega na

równoczesnym aplikowaniu na ciało pacjenta prądów z dwóch niezależnych obwodów,

które nieznacznie różnią się częstotliwością. W wyniku nałożenia się (interferencji) prądów,

w tkance pacjenta powstaje nowy rodzaj prądu. Oporność pojemnościowa tkanek zmniejsza

się w miarę zwiększania częstotliwości stosowanego prądu. Działając na skórę prądem o

częstotliwości 4000Hz, z związku z jej zmniejszonym oporem, tkanki głębiej położone

mogą być łatwiej stymulowane. Pod elektrodami zachodzą te same procesy chemiczne (brak

bieguna negatywnego i pozytywnego), co w odróżnieniu od prądów jednokierunkowych nie

powoduje podrażnień elektrolitycznych skóry i tym samym czyni zabieg bezpieczniejszym i

przyjemniejszym dla pacjenta. Pobudzenie włókien nerwowych za pomocą prądów średniej

częstotliwości następuje w wyniku sumowania, zwanego też efektem Gildemaistera.

Wymagane jest zaistnienie kilku okresów prądu zmiennego, aby doszło do oczekiwanego

stopnia pobudzenia (zjawisko Gildemaistra). W czasie aplikacji symetrycznego prądu

zmiennego średniej częstotliwości wpływ negatywnej połowy okresu (efekt katodowy)

powoduje rozluźnienie błon komórkowych (lokalne ujemne naładowanie), natomiast

podczas działania anodowej połówki fali naładowanie ujemne wygasa. Teoretycznie dzięki

równej wartości względem linii zerowej nie powinien powstawać jakikolwiek stan

pobudzenia. W praktyce efekt katodowy jest silniejszy, gdyż anodowe wzmocnienie

wymaga pod względem termochemicznym dłuższego czasu niż katodowe rozluźnienie.

Dochodzi więc do asymetryczności, po katodowej połowie fali pozostaje nadwyżka

depolaryzacji na błonie komórkowej i jest gromadzona aż do wytworzenia potencjału

akcyjnego.

Prądy interferencyjne średniej częstotliwości charakteryzują następujące parametry:

 AMF (amplitudowo modulowana częstotliwość) - odnosi się do różnicy w częstotliwości

prądów między dwoma obwodami. Wybieramy taką wartość tego parametru, jaką

chcemy uzyskać w tkance w zależności od celów leczniczych.

 Spektrum, jest to różnica między najwyższą a najniższą wartością AMF, np. AMF 10Hz,

spektrum 50Hz, oznacza, że częstotliwość zmienia się w zakresie od 10Hz do 60Hz i

wraca z powrotem do 10Hz.

 Czas przemiatania - czas w jakim zachodzi zmiana od AMF do AMF + spektrum.

 Czas zbaczania (contur) - procent czasu przemiatania w jakim zachodzi w/w zmiana.

Niektóre aparaty np. Firmy Astar ABR mają wbudowane gotowe modulacje tych

parametrów.

Parametry dobiera się w zależności od stanu pacjenta i aktualności symptomów. AMF i

spectrum dobieramy w zależności od efektów jakie chcemy uzyskać w celowanej tkance

oraz od rodzaju schorzenia, natomiast czas przemiatania i czas zbaczania określa

agresywność tego prądu. Parametry te pozwalają stopniować siłę bodźca w miarę postępów

leczenia. W stanach ostrych wskazane jest stosowanie AMF powyżej 100Hz, spektrum 10-

50Hz, czas przemiatania (sweep time) relatywnie długi (powyżej 5 sekund), czas zbaczania (contour) powyżej 50%, zabiegi można powtarzać 2 razy dziennie, stosując relatywnie krótki czas trwania zabiegu. W stanach o umiarkowanej ostrości symptomów wskazane jest

stosowanie częstotliwości w zakresie 10-50Hz, spektrum 10-50Hz, krótki czas przemiatania

(1-2 sekundy), czas zbaczania poniżej 50%, zabiegi z relatywnie długim czasem trwania

można stosować 3-4 razy w tygodniu.

W klasycznej interferencji 100% modulacja amplitudy zachodzi w dwóch

uprzywilejowanych kierunkach, na dwusiecznej kątów utworzonych przez linie łączące

środki elektrod zabiegowych. Mimo korzystnych właściwości tego prądu posiada on

2

ograniczoną wartość terapeutyczną w związku z bardzo czasochłonnym układaniem elektrod

i kalkulowaniem, gdzie zajdzie stuprocentowy efekt terapeutyczny i czy obejmie on obszar

zmieniony chorobowo. Rozwój technik wektorowych pozwolił uzyskać 100% głębokość

modulacji w każdym miejscu między elektrodami w technice czteropolowej. Stwarza to

możliwość wykorzystania tej metody w stymulacji dużych powierzchni, objętych zmianami

chorobowymi i leczenia trudnych do zlokalizowania zmian chorobowych, szczególnie w

stanie ostrym. Jest to najłagodniejszy sposób terapii ze wszystkich technik czteropolowych.

Nowoczesna aparatura pozwala na zastosowanie tzw. interferencji dipolowej, w której 100%

modulacji zachodzi w jednym kierunku, z możliwością rotacji. Ten rodzaj aplikacji daje

odczucie masażu co korzystnie wpływa na rozluźnienie mięśni.

Dużym osiągnięciem jest wprowadzenie do terapii urządzeń, które wytwarzają

interferencję między dwoma obwodami wewnętrznie w urządzeniu, określaną również jako

premodulowany prąd interferencyjny. Modulacja amplitudy zachodzi tylko w jednym

obwodzie (liniowa superprojekcja lub liniowa interferencja). Główną korzyścią wynikającą

z techniki dwupolowej jest jej łatwość zastosowania. Właściwości interferencji liniowej

niewiele różnią się od interferencji prostopadłej. Zasady kalkulowania częstotliwości,

modulacja amplitudy i AMF są takie same. Technika dwupolowa jest prostsza w użyciu ze

względu na dużą łatwość objęcia działaniem leczniczym małego obszaru zmienionego

chorobowo. Stosowanie wysokiego natężenia prądu nie powoduje niebezpieczeństwa

uszkodzeń elektrochemicznych skóry.

SPOSOBY APLIKACJI:

 punkty bolesne lub spustowe

 nerwy

 przykręgosłupowa

 transregionalna

 na mięśnie

Rodzaje elektrod:

 elektrody płaskie

 elektrody podciśnieniowe

 elektrody płaskie czteropolowe

 elektrody czteropolowe podciśnieniowe

 kombinacja elektrod płaskich i podciśnieniowych w jednej terapii

PRZECIWWSKAZANIA I ŚRODKI OSTROŻNOŚCI

Środki ostrożności

Jest to relatywnie bezpieczna terapia, lecz należy zachować pewne środki ostrożności:

− zawsze brać pod uwagę przeciwwskazania,

− sprawdzić stan pacjenta i skóry przed leczeniem,

− sprawdzić urządzenie (natężenie), sprawdzić czy nie możliwości interferencji z

diatermią krótkofalową,

− sprawdzić elektrody,

− przygotować skórę do terapii,

− zabezpieczyć drobne uszkodzenia skóry wazeliną,

− przeprowadzić testy czucia skóry w obszarze leczenia,

− zabezpieczyć dobry kontakt elektrod ze skórą pacjenta,

− ostrzec przed występowaniem nieprawidłowych reakcji,

3

− zapewnić komfortową pozycję w czasie leczenia,

− podać odpowiednią, zrozumiałą dla pacjenta instrukcję,

− stosować zasadę stopniowania siły bodźca.

Przeciwwskazania

− Gorączka,

− aktywny nowotwór w obszarze leczenia,

− infekcja,

− rozrusznik (szczególnie „na żądanie”),

− ciąża, miesiączka,

− duże otwarte rany,

− wzmożona wrażliwość na prąd,

− choroby serca,

− bardzo młodzi i starzy pacjenci,

− pacjenci, z którymi nie można porozumieć się,

− stany dermatologiczne,

− krwawienie w obszarze leczenia,

− zakrzepowe zapalenie żył (powstanie zatoru),

− choroby serca w przypadku leczenia obszaru piersiowego kręgosłupa,

− zaburzenia krążenia (wpływ na ciśnienie krwi przy aplikacji w odcinku szyjnym

kręgosłupa),

− jeżeli u pacjenta występuje reakcja histeryczna,

− przy powierzchownym krwiaku nie stosować elektrod podciśnieniowych,

− u pacjentów z łuszczycą lub zapaleniem skóry może nastąpić pogorszenie jej stanu.

Wskazania

- zmniejszenie bólu - ostrego i chronicznego,

- zmniejszenie obrzęku - ostrego i chronicznego,

- reedukacja i wzmocnienie mięśni,

- usprawnienie funkcjonowania narządów w jamie brzusznej, szczególnie nietrzymania

moczu,

- stymulacja i usprawnienie powierzchownego i głębokiego krążenia,

- generalnie przyspieszenie zdrowienia,

- jonoforeza (tylko prąd średniej częstotliwości, DC impulsowy)

4

TECHNIKI LECZNICZE

Terapia interferencyjna może być łączna z innymi terapiami np. krioterapia, UD

(przed stymulacją), DKF, pole magnetyczne niskiej częstotliwości, laser, zabiegi cieplne

egzogenne, techniki manualne, ćwiczenia. Nie stosuje się dwóch sposobów leczniczych

mających ten sam skutek terapeutyczny, a tym bardziej skutek przeciwny. Pozytywne

wyniki leczenia można uzyskać w wyniku zastosowania co najmniej kilku sesji leczniczych.

Każdy pacjent nawet z tym samym schorzeniem jest inny, dlatego też istnieją pewne ogólne

zasady dobierania parametrów, lecz są one jedynie wskazówką a nie sztywną receptą.

Informacje przydatne przy ustalaniu parametrów leczniczych.

NATĘŻENIE PRĄDU

Przejście od poziomu reakcji czuciowej do bolesnej stymulacji zależy od wielu

czynników, szczególnie od rodzaju, rozmiaru i lokalizacji elektrod.

Tabela przedstawia problemy kliniczne i niezbędne reakcje fizjologiczne w czasie

stymulacji.

PROBLEM KLINICZNY FIZJOLOGICZNA REAKCJA

ostry ból i obrzęk reakcja czuciowa

chroniczny ból mocna reakcja czuciowa

wzmożone napięcie mięśniowe i spastyczność ruchowa reakcja

osłabienie mięśni reakcja ruchowa

chroniczny obrzęk reakcja czuciowa i ruchowa

nietrzymanie moczu reakcja czuciowa i ruchowa

opóźniony zrost kostny reakcja czuciowa

przyspieszenie zdrowienia reakcja czuciowa

W czasie zabiegu możliwe jest zmniejszenie odczuć związane z występowaniem

adaptacji (receptory na obwodzie) i habituacji (CNS). Należy ponownie dostosować

natężenie do poziomu, przy którym występują odpowiednie reakcje fizjologiczne. Tej

zasady nie stosuje się w czasie stymulacji nerwów motorycznych i punktów

akupunkturowych.

5

CZĘSTOTLIWOŚĆ

Preferowane jest stosowanie rytmicznych zmian niż częstotliwości stałej, w celu

przeciwdziałania adaptacji i habituacji, dzięki temu możliwe jest oddziaływanie na większy

zakres włókien nerwowych. Biologiczny aktywny zakres działania leży w przedziale od 0.1

do 200 Hz.

RODZAJ WŁÓKIEN

NERWOWYCH

CZĘSTOTLIWOŚĆ

STYMULACJI

CZĘSTOTLIWOŚĆ

BLOKUJĄCA

DUŻA ŚREDNICA

WŁÓKNA CZUCIOWE

ŚREDNIO 80-150 HZ

WIĘCEJ NIŻ 500HZ

CIENKIE WŁ.

NERWOWE

A delta

C

1-30 HZ

0,1-10 HZ

100 HZ

100 HZ

WŁÓKNA RUCHOWE 40-80 HZ (optymalny

skurcz tężcowy)

WIĘCEJ NIŻ 120 HZ

CZAS TRWANIA ZABIEGU

20-30 minut, elektrody próżniowe 15 minut (dłuższy czas może spowodować siniaki, nie

stosować w świeżym obrzęki, gdyż można spowodować jego zwiększenie)

ILOŚĆ SESJI

Efekt terapeutyczny 6-10 sesji, w niektórych sytuacjach wymagana jest większa

ilość sesji leczniczych, w razie braku postępów po 2-3 sesjach należy zmienić terapię .

OGÓLNE ZALECENIE W DOBORZE PARAMETRÓW

W ostrym bólu przy braku reakcji na standardową terapię interferencyjną można

zastosować prąd średniej częstotliwości o jednym kierunku przepływu, modulowany w

amplitudzie. Ból ostry można zmniejszyć działając na mechanizmy modulowania reakcji

bólowej, czyli mechanizm „bramki kontrolnej”, zstępujących mechanizmów tłumiących ból

i wydzielanie endorfin, bezpośredni blok neuralny, stymulacja krążenia, efekt placebo.

Fizjologiczne blokowanie aktywności we włóknach przewodzących ból (A delta, C).

Włókna C są zdolne do przewodzenia impulsacji przy stymulacji o częstotliwości mniejszej

niż 15Hz, przekroczenie tej wartości powoduje całkowity blok przewodzenia tych włókien,

a w przypadku włókien A delta częstotliwość powyżej 40Hz. Stosując częstotliwość 100Hz

po początkowym krótkim wybuchu aktywności następuje zablokowanie przewodzenia i

pacjent odczuwa zmniejszenie bólu. Bodziec o częstotliwości powyżej 500Hz powoduje

czasowe znieczulenie w obszarze stymulacji.

STYMULACJA KRĄŻENIA

W stanie ostrym nie stosuje się czynników termicznych, w postaci ciepłych okładów,

lecz głównie okłady z lodu w celu odruchowego zwiększenia krążenia. Za pomocą

elektroterapii: poprzez zmniejszenie aktywności układu sympatycznego (łatwiej

zlokalizować nerwy sympatyczne położone na obwodzie), wywoływanie skurczów

mięśniowych w stanie o mniejszych dolegliwościach bólowych.

6

BÓL CHRONICZNY

Produkcja endorfin, stymulacja zstępujących mechanizmów zmniejszających ból,

obniżenie wrażliwości bolesnych punktów spustowych i akupunkturowych (krótki czas

zabiegu, w razie zwiększenia bólu trwającego w czasie należy przerwać terapię, jeżeli

odczucia są pozytywne zabieg trwa do 5 minut).

Częstotliwość: rytmiczne zmiany w zakresie do 15 Hz, lub 2Hz stała, widoczne skurcze

mięśni w czasie zabiegu, czas 20-40 minut dla elektrod płaskich, 10-15 minut dla elektrod

próżniowych.

Stymulacja cienkich włókien wymaga niskiej częstotliwości do 10Hz, wyższa blokuje

przewodnictwo w tych włóknach.

REEDUKACJA I WZMOCNIENIE MIĘŚNI

Korzyści wynikające z zastosowania terapii IF: przyjemne odczucia pacjenta, duża

głębokość penetracji, łatwość dopasowania technik leczniczych, łatwość dostosowania

natężenia prądu. Zastosowanie czasu „on” i „off” powoduje falowanie, jeżeli brak w

urządzeniu możliwości automatycznej, należy sterować manualnie. Brak falowania nie

wpływa na wybiórczo na określone rodzaje włókien nerwowych (szybkie , wolne).

Reedukacja: technika 2 elektrodowa, częstotliwość: 40-80Hz lub 50 Hz, lub 0,5Hz, 100

skurczów w grupach po 10, z przerwami.

Wzmocnienie: mocne skurcze, czas „on” 5-8 sec, czas „off” 15-25 sec, do 30 skurczów

dziennie, 5 razy w tygodniu, przez trzy tygodnie.

Jednak zdecydowanie lepsze efekty daje zastosowanie „rosyjskiej stymulacji”.

ZMNIEJSZENIE OBRZĘKU OSTREGO: nie stosować elektrod próżniowych,

technika 4 elektrodowa lub 2 elektrodowa, częstotliwość: 80-100 Hz szybkie zmiany, 120-

150 Hz wolne zmiany, 90-100Hz wolne zmiany, stała 100 Hz, reakcja czuciowa, lub bardzo

delikatne skurcze, korzystne w celu usunięcia plazmy protein przez naczynia limfatyczne.

Można zastosować leczenie kombinowane w połączeniu z zimna kąpielą. Działanie

obejmujące wpływ na hamowanie pobudzenia układu sympatycznego.

CHRONICZNY OBRZĘK: Celem zabiegu jest stymulacja nerwów czuciowych w

celu pobudzenia krążenia lub stymulacja nerwów ruchowych w celu aktywacji pompy

mięśniowej.

Faza I. Technika 2 elektrodowa, może być w połączeniu z kąpielą ciepłą, częstotliwość: 80-

150 Hz szybkie zmiany, reakcja czuciowa, czas zabiegu 20 minut, 8-12 sesji. Faza

II.częstotliwość: 40-80 Hz szybkie zmiany, wolne falowanie, czas „on” 2-3 sec, czas „off”

6-10 sec, lub 0,3 Hz, 0-10Hz bez falowania, natężenie wywołujące mocne mrowienie i

niezbyt silne skurcze mięśni, 50-100 skurczów w grupach po 10.

Ciepła kąpiel obniża zwiększoną lepkość płynów, pobudza ich usuwanie z zajętego

obszaru. Ciepłej kąpieli nie stosować u pacjentów z zaburzeniem krążenia. Ogólna zasada w

stymulacji skurczów (zwiększenie krążenia głębokiego)polega na działaniu na duże grupy

mięśniowe w pobliżu zajętego obszaru.

Zmniejszenie napięcia mięśniowego.

Hiperstymulacja nerwów ruchowych. Technika: 2 elektrodowa, izometryczne

skurcze, natężenie wywołujące bezbolesne skurcze mięśni, 100-150 Hz, bez falowania, 20-

30 minut.

7

Zmniejszenie spastyczności.

Działanie na mechanizmy hamujące wzmożoną aktywność mięśni. Stymulacja

mięśni antagonistycznych. Technika 2elektrodowa, wolne zmiany w krótkim czasie,

częstotliwość: 40-80Hz, wolne falowanie, długi odpoczynek, natężenie wywołujące mocne

mrowienie i słabe skurcze należy zwiększać bardzo powoli, czas zabiegu: 20-30 minut lub

dłużej, 15-20 sesji leczniczych.

Stymulacja krążenia.

Techniki 2 elektrodowe lub 4 elektrodowe, elektrody próżniowe, płaskie. Faza A i B.

Rytmiczne, szybkie zmiany częstotliwości: 80-150 Hz. A-zatkane arterie wymagają bardzo

niskiego natężenia, bez reakcji ruchowej. B- choroby nerwowo-naczyniowe obejmujące

odruchową dystrofię sympatyczną wymagają mocniejszej czuciowej stymulacji wywołującej

wrażenie mocnego mrowienia lub słaby skurcz, czas trwania zabiegu: A- 5-10 minut

codziennie, lub 3 razy w tygodniu, 10-12 sesji, B- 15-30 minut codziennie, 10-15 sesji.

Przyspieszenie procesów zdrowienia.

Technika: 4 elektrody płaskie lub próżniowe, 2 elektrody płaskie lub próżniowe, system

elektrod czteropolowych, częstotliwość: faza 1: częstotliwość: 0.1-20 Hz rytmiczne, wolne

zmiany, faza 2: szybkie, w szerokim zakresie zmiany częstotliwość 20-150 Hz, natężanie

relatywnie niskie wywołujące odczucie mrowienia, czas: faza 1: 15-20 (próżniowe 5-10

minut), faza 2: 15-20 minut (5-10 próżniowe). 3 lub więcej razy w tygodniu, 12-15 sesji.

---