I. Wprowadzenie do przedmiotu MSG. Internacjonalizm procesu gospodarowania.

 

1. Pojęcie i zakres MSG

 

MSG są częścią ekonomii- nauki o sposobach i narzędziach , za pomocą których społeczeństwa decydują o alokacji środków produkcji w celu zaspokojenia potrzeb.

MSG wyodrębniły się bo: wzrost znaczenia handlu międzynarodowego, różnice prowadzenia\ stosowania ekonomi w ramach jednego kraju i poza nim.

 

MSG- część ekonomii zajmująca się transakcjami między krajami w dziedzinie towarów i usług, przepływami finansowymi i ruchem czynników produkcji. Obszar badawczy MSG jest taki sam jak ekonomii. Badają one w sposób szczegółowy część procesu gospodarowania, który ma wymiar międzynarodowy. MSG wyodrębniły się w okresie międzywojennym (w Polsce lata `60). Na świecie nie funkcjonuje nazwa MSG tylko ekonomia międzynarodowa. W MSG prowadzi się analizę : a) pozytywną i b) normatywną.

Ad.a  AP- badamy określone zachowanie ekonomiczne bez formułowania rekomendacji (co jest? Czy jest? Jaki jest?) np. czy cła importowe na żelatynę wpływają na wielkość produkcji w kraju importera?

Ad.b AN- zawiera opinię wartościującą (co powinno być?) np. czy należy wprowadzić cła na żelatynę? Uzasadnienie decyzji dot. procesu gospodarowania

 

Ujęcie mikroekonomiczne w MSG: koncentracja na pojedynczych podmiotach gospodarczych i prawidłowościach ujawniających  się przy wchodzeniu przez nie w stos. gosp. o zasięgu wykraczającym poza granice jednego kraju(np.ile ropy naftowej możemy otrzymać na rynku światowym za tonę węgla (teoria handlu międzynarodowego).

 

Ujęcie makroekonomiczne : koncentruje się na gospodarce całego kraju, zewnętrzne uwarunkowania gospodarki danego kraju,np. wpływ polityki monetarnej na bilans płatniczy danego kraju) {finanse międzynarodowe}.

 

Gł. części MSG : teoria handlu międzynarodowego, polityka handlowa, kursy walutowe i bilans płatniczy, makroekonomia gospodarki otwartej.

 

2. gospodarka światowa

 

 

XIX wiek postęp techniczny (gł. czynnik internacjonalizacji procesu gosp.) => podział pracy rozszerza się poza granice jednego kraju i zaczyna obejmować coraz większe części świata . Początkowo to jedynie wymiana towarów (art., gotowe, gł, surowce). Intensywność handlu cały czas wzrastała i rozszerzała się na nowe dziedziny aktywności gospodarczej.

Wcześniej handel międzynarodowy np. w Starożytności i Średniowieczu nie miał większego wpływu na procesy gospodarowania poszczególnych krajów, bo handel ten dot. towarów luksusowych. Ta mała skala tego handlu była wynikiem braku szybkich i bezpiecznych środków transportu. Były poszczególne towary gdzie kwitł handel międzynarodowy np. zboże i drewno. W X w. znaczne obroty solą, drewnem, płótnem żaglowym i smołą. XVI i XVII w . handel bałtycki - drewno, zboże. RP wyspecjalizowała się wtedy w produkcji zboża=> rozwój latyfundiów magnackich i wzrost obciążenia pańszczyzną.

 

Na rozwój handlu międzynarodowego wpłynęły odkrycia geograficzne(XV - XVII wiek). Początkowo nowe tereny były traktowane jako źródło pozyskiwania złota, a nie przedmiot masowego handlu.

 

Rewolucja przemysłowa=> ilościowy i jakościowy przełom w handlu międzynarodowym. Zwielokrotniono wydajność produkcji, pojawiły się nowe dobra, wzrosło zapotrzebowanie na pewne surowce np. ruda, pojawiła się kolej, statki parowe, masowe przewozy, odległości przestały być dużą przeszkodą, intensyfikacja podziału pracy, migracje ludności, trwałe zmiany w strukturze produkcji wielu krajów (np. Ang zmniejszyła produkcję rolną a zajęła się produkcją art. przemysłowych). To dot. też krajów pozaeuropejskich=> w drugiej połowie XIX w. powstaje Gospodarka światowa- system trwałych powiązań gospodarczych między krajami, obejmujący swym zasięgiem cały świat.

W ten wir zostały wplątane niektóre kraje niedobrowolnie- kolonie. Gosp. światowa tak funkcjonowała do wybuchu I wojny św. Wojna spowodowała zerwanie pewnych więzi, które w okresie międzywojennym udało się odtworzyć tylko częściowo.

Pierwsze lata po II wojnie św. Pozwoliły częściowo odtworzyć powiązania gosp. istniejące w okresie międzywojennym.

Ekspansja innych form współpracy gosp. przypada na lata '60, a intensyfikacja tych procesów na '80 i '90. Pojawiło się wtedy pojęcie : globalizacja procesu gospodarowania.

Globalizacja-proces coraz bliższego, realnego scalania gospodarek narodowych, przejawiającego się w dynamicznym wzroście obrotów handlowych, międzynarodowych przepływów kapitałowych i usługowych, będący efektem wzrastającej tendencji do traktowania przez coraz większą liczbę przedsiębiorców całego świata jako rynku zbytu. G. związana jest z drugą rewolucją przemysłową, czyli przyspieszeniem postępu technicznego (rewol. informatyczna, spadek cen eksploatacji nowych urządzeń, postęp techniczny w transporcie np. powstał w latach '80 transport intermodalny, deregulacja- ograniczenie kontroli państwa w dziedzinie transportu, upowszechnienie wzorców konsumpcji, media, międzynarodowa mobilność kapitału finansowego, rozwój obrotu usługami). Inne czynniki procesu G.- upadek systemu komunistycznego i gospodarki centralnie planowanej w Europ śr. i wsch. oraz byłym ZSRR; zapoczątkowanie przemian budowy gosp. rynkowej w Chinach; proces ujednolicania procesu gospodarowania na całym świecie; postępująca liberalizacja obrotów handlowych, kapitałówych i usługowych (działania WTO i OE CD i regionalnych ugrupowań integracyjnych).

 

3. Współczesny handel zagraniczny

 

Handel międzynarodowy (HM)- najważniejsza forma współpracy gospodarczej (w 2000r. wielkość obrotów handlowych = 6.35 biliona USD). Ostatnio wielkość obrotów handlowych osła szybciej niż wielkość produkcji=> zwiększenie relacji handlu międzynarodowego (od PKB z 1950 r 0.07 do 0.2 z 2000r.). Tempo wzrostu różne dla różnych produktów (zdecydowanie większy wzrost eksportu na wyroby przemysłowe niż eksportu artykułów nisko przetworzonych). Globalizacja procesu gospodarowania dot. gł. światowego przemysłu, a mniej rolnictwa czy górnictwa. To efekt charakteru postępu technicznego, bo: szybki rozwój handlu wewnątrzgałęziowego (np. 2 kraje produkują towary określonej grupy i je eksportuja i jednocześnie sprzedają inne towary tej samej grupy). Rozwój międzynarodowej kooperacji przemysłowej (międzynarodowy podział pracy w dziedzinie podzespołów i części).

 

To wszystko => wzrost roli krajów uprzemysłowinych (bo wzajemne zwiększenie obrotów między tymi krajami). To widoczne w krajach UE i Amer. Pn.. Dominująca pozycja krajów rozwiniętych w całości handlu międzynarodowego: 72% eksportu światowego w 2000r.

6 największych eksporterów świata: USA, Niem, Jap, Fr, UK , Kanada. Wśród największej 20 znajdują się m.in. Hong-Kong, Singapur, Korea Pd., Tajwan, Chiny. To tzw. kraje nowouprzemysłowione.

W latach '70 spośród tych krajów, w tej 20-stce był jedynie Hong-Kong. Obecna sytuacja, dzięki proeksportowej strategii rozwoju. { pewne kraje były kiedyś bardziej znaczące w gosp. międzyn. (handel) np. UK , ale nie modernizowała ona dostatecznie przemysłu; Szwecja- zbyt socjalna}.

 

3. Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów

 

Znaczenie handlu międzynarodowego dla poszczególnych krajów nie jest jednakowe. Najwyższą relację eksportu do PKB osiągają gł. kraje rozwinięte o stosunkowo niewielkiej liczbie ludności. A kraje o dużych rynkach zbytu, mają rozwiniętą tą relację na dużo niższym poziomie.

Taki stan bo: większe znaczenie rynku zagranicznego dla producentów z krajów małych niż dużych; mniejsze uzależnienie krajów dużych od zagranicznych dostaw surowców i żywności. Relacja PKB do eksportu zależy ponadto: poziom rozwoju gospodarczego, strategie rozwoju, wielkość zasobów naturalnych, położenie geograficzne, przyczyny historyczne.

Międzynarodowa konkurencja_ zdolność danego kraju do wytwarzania i sprzedaży na rynkach zagranicznych dóbr i usług, które są tańsze i\lub lepsze od oferowanych przez inne kraje. To zależy od wydajności pracy danego kraju, a to zależy od konkurencyjności przedsiębiorstw danego kraju, tempa postępu technicznego, poziomu edukacji społeczeństwa, polityki ekonomicznej i społecznej kraju, tradycji handlowych i przemysłowych + zasoby naturalne).

Bardzo długo o konkurencyjności danego kraju decydowały gł. warunki naturalne. Ale są przecież kraje ubogo wyposażone w surowce np. Jap i Korea Pd; zaś Rosja jest krajem bogato zaopatrzonym w surowce naturalne, a jej konkurencyjność spadła. Polska dość zasobna (węgiel, siarka, miedź), a mimo to lata '70-'80 konkurencyjność Polski się obniżyła.

 

II. przedklasyczne i klasyczne teorie handlu międzynarodowego.

 

Model ekonomiczny- opis pewnych zachowań czy procesów zachodzących w gospodarce.

By budować model należy dobrze znać zjawisko, wtedy wyodrębniamy wszystko co wpływa na kształtowanie tego zjawiska. Można tworzyć modele algebraiczne i geometryczne.

 

Próba odpowiedzi na pytania: dlaczego kraje handlują ze sobą? Na czym polegają korzyści z handlu międzynarodowego? Jakie są relatywne ceny towarów będących przedmiotem wymiany międzynarodowej? Co decyduje o kierunku handlu międzynarodowego?

 

1.      Narzędzia badawcze - tego nie było w książce

 

 

2. Merkantylizm

 

Jan Grodwagner - pol; P. von Horick-aus.

Popieranie wywozu własnych towarów przy jednoczesnym ograniczeniu importu, z myślą o uzyskaniu w ten sposób nadwyżek złota. Nie należy do teorii klasycznych, gdyż te, oparte są na krytyce merkantylizmu.

M. ukształtował się w XVI. Wieku, związany z powstaniem monarchii absolutnych. Warunkiem sprawowania władzy było wtedy posiadanie złota i srebra. Ponieważ kraje europejskie mało zasobne w te kruszce, a ich zdobywanie spoza Europy miały jedynie możliwość Hiszp i Portug => stosunki międzynarodowe miały posłużyć zwiększeniu ich.

W posiadanie dóbr, które nie mogą być wytwarzane w kraju powinno się wchodzić przez wymianę na nie innych dóbr, których w kraju jest nadmiar. Kraje handlowały z innymi by do nich napłynęło złoto.

Krytyka: o bogactwie kraju nie decyduje ilość złota, a obfitość dóbr; złoto może dopływać tylko do kraju z nadwyżką bilansu handlowego; na wymianie międzynarodowej można zyskać tylko, gdy ktoś inny traci.

1752 D.Hume pierwszy krytykuje merkantylizm

1776 A.Smith teoria kosztów absolutnych

 

3. Teoria przewagi absolutnej

 

A.Smith „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

Handel międz.- swoista, zaawansowana forma podziału pracy. Wpływ na wydajność pracy poszczególnych robotników ma specjalizacja i związany z nią podział pracy. Jeżeli tego typu specjalizacje odbywają się w ramach jednej gospodarki, to pozwala na zwiększenie wytwarzanych dóbr, to można to rozciągnąć na stosunki gospodarcze między krajami. Międzynarodowy podział pracy. Lepsze spożytkowanie przez kraje posiadanych przez nie zasobów-> eksportując towary będące przedmiotem ich specjalizacji, a importując te, w których specjalizują się partnerzy - wytwarzają więcej dóbr. Kryterium, które decyduje o kierunku specjalizacji: absolutne różnice w kosztach wytwarzania (lub wydajności pracy) {stąd teoria przewagi absolutnej}. Między poszczególnymi krajami występują różnice w kosztach wytwarzania, do przyczyn tych należą różnice w wyposażeniu w zasoby naturalne lub nabyte.

 

Model:  Zał. a) 2 kraje Pol i Niem b) oba mogą wytwarzać wino i miedź c)istnieje jeden czynnik produkcji - praca d) nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji e) istnieje pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i brak mobilności pracy między krajami f) relacja między nakładem pracy, a wielkością produkcji nie zmienia się (brak jest korzyści skali) g) nie występują koszty transportu obu tych towarów h) w obu krajach istnieje wolna konkurencja i) eksport jest równy importowi j) nie ma barier handlowych.

 

ABSOLUTNE RÓŻNICE JAKO PODSTAWA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

KRAJ	MIEDŹ	WINO
Polska	10 ton/1 dzień	5 beczek/ 1 dzień
Niemcy	5 ton / 1 dzień	10 beczek/ 1 dzień

   

1. Zał. gospodarki obu krajów są zamknięte- nie dokonuje się między nimi wymiana towarowa. Oba kraje są zmuszone wytwarzać oba towary. Wymiana będzie więc wyglądała: a)w Polsce- 1 tona miedzi na 0.5 beczki wina b) w Niemczech- 1 tona miedzi na 2 beczki wina.

Jeżeli uchylimy zał. o zamkniętej gospodarce =>wymiana obu towarów może być korzystna dla obu partnerów(miałyby do dyspozycji więcej obu towarów). Ta korzyść nie bierze się z arytmetycznej ekwiwalentności. Kraje wymieniając miedź i wino dostaną więcej niż na swych rynkach wewnętrznych.

 

Krytyka: teoria ta nie pozwala wyjaśnić powodów powstania obrotów handlowych w sytuacji, kiedy jeden z partnerów produkuje większość towarów taniej od drugiego.

 

4.Teoria przewagi komparatywnej (D.Ricardo ) „zasady ekonomii politycznej i opodatkowania”

 

Zaakceptował on najważniejsze punkty teorii Smitha i przystąpił do ich pogłębiania => sformułował oryginalną koncepcję handlu międzynarodowego zwaną TEORIĄ RÓŻNIC (kosztów) WZGLĘDNYCH (komparatywnych). Na jego teorię wpłynęły też zmiany w gosp. światowej: rewolucja przemysłowa-> rozwój gosp. światowej; dominującą rolę zaczęła odgrywać UK.

Wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu partnerów także w sytuacji kiedy jeden z partnerów wytwarza większość towarów. Do uzyskania korzyści z handlu międzynarodowego wystarczy istnienie względnych różnic w kosztach wytwarzania (wydajność produkcji) w obu krajach.

 

Model: Pol i Niem; miedź i wino. Jednak koszty produkcji miedzi i wina niższe w Niem(bo są bardziej wydajne).

 

WZGLĘDNE RÓŻNICE JAKO PODSTAWA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

kraj	miedź	wino
Polska	8ton / 1 dzień	4 beczki/ 1 dzień
Niemcy	9ton/1 dzień	18 beczek/ 1 dzień

   

Gdy gosp. zamknięte, oba kraje zmuszone do wytwarzania obu towarów. W Pol 1 tona miedzi = 0.5 beczki wina. W Niem. 1 tona miedzi = 2 beczki wina. Niemiecka cena wina w miedzi atrakcyjniejsza dla polskiego producenta, a dla niemieckiego producenta wina wyrażona w miedzi cena tego towaru, występująca w polsce jest też korzystniejsza. Stąd oba kraje mogą dalej wymieniać korzystnie towary między sobą.

Podstawą wymiany międzyn nie musi być występowanie absolutnych różnic w kosztach. Wymiana może być korzystna także wówczas, gdy między krajami występują różnice względne.

4.Rozwinięcie teorii przewagi komparatywnej

 

Elementy teorii Ricarda stały się przydatne w ekonomii po wprowadzeniu do niej większej liczby krajów, wymiany za pośrednictwem pieniądza, różnicy płac w poszczególnych krajach.

 

Teoria Ricarda w ujęciu pieniężnym

 

Uwzględnienie w teorii Ricarda faktu występowania pieniądza, za jego pośrednictwem odbywa się transakcja handlowa => przybliżenie modelu do rzeczywistości.

 

Przykład: punktem wyjścia tutaj jest nie wydajność pracy, ale jednostkowy nakład potrzebny do wytworzenia jednostki miedzi i wina (w Pol i w Niem). Uwzględnia się tu: ceny pracy w obu krajach oraz kury ich walut. Zał. : płace w Niem wyższe niż w Pol (w Pol 10pln za godz., w Niem 8 euro). Koszty pracy stanowią ¾ ceny obu produktów. Kurs Euro= 3.5 pln.

wyszczególnienie	Polska miedź	Polskie wino	Niemiecka miedź	Niemieckie wino
Nakład pracy godz/jednostkę	1	2	0.9	0.4
Płace/godzinę	10pln	10pln	8 euro	8 euro
Koszt pracy	10pln	20 pln	7.2 euro	3.2 euro
Ogólny koszt	13.34pln	26.67pln	9.6 euro	4.27 euro
Kurs walutowy	1euro=3.5 pln	1 euro=3.5pln	1pln=0.2857euro	1pln=0.2857
Koszt w zł	13,34pln	26,67pln	33,60pln	14,95pln
Koszt w euro	3,81 euro	7,62 euro	9,60 euro	4,27 euro

 

Gdy bierzemy pod uwagę jedynie nakład pracy to niemcy mają przewagę, mają oni też względną przewagę w wytwarzaniu wina.

Pol ma względna przewagę w produkcji miedzi.

W przeliczeniu pieniężnym: absolutnie niższe ceny miedzi w Polsce i wina w Niemczech=> dla obu krajów może istnieć korzystna wymiana handlowa.

-          dla określenia kierunków handlu międzynarodowego duże znaczenie ma poziom płac.

-          Wrażliwość relacji cenowych na rynku światowym na zmiany płac w poszczególnych krajach.

-          Zmiany poziomu kursu walutowego mogą prowadzić doistotnych zmian relacji cenowych mięzy towarami krajowymi i zagranicznymi.

 

Teoria przewagi komparatywnej w warunkach większej ilości towarów

 

PRZEDMIOTEM WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ WIĘCEJ NIŻ DWA TOWARY

KRAJ	miedź	wino	truskawki	szparagi	jogurt
POLSKA	1	2	4	6	1.2
NIWMCY	0.9	0.4	2	1.25	1

 

Konieczne jest uszeregowanie wszystkich dóbr względem wzrastającej relacji nakładów pracy w poszczególnych krajach. To uszeregowanie zwane jest ŁAŃCUCHEM PRZEWAGI WZGLĘDNEJ. Pol będzie eksportować dobra, w przypadku których relacja nakładów niezbędnych do ich wytwarzania będzie mniejsza od odpowiedniej relacji w przypadku miedzi. Importować będzie te dobra, których relacja ta będzie większa od odpowiedniej- relacji dla wina.

 

RELACJA NAKŁADU PRACY NIEZBĘDNYCH DO WYTWORZENIA OKREŚLONYCH TOWARÓW

WYSZCZEGÓLNIENIE	...	miedź	jogurt	truskawki	szparagi	wino	...
RELACJA	R<1.11	1.11	1.2	2	4.8	5	R>5

 

O tym , kto będzie importerem, decyduje popyt w obu krajach. Np. wzrost popytu na jogurt spowoduje, że pol zwiększy jego produkcję i rozpocznie eksport- odwrotnie ze szparagami, co do truskawek eksporterami mogą być pol i niem.

 

Model Dornbuscha-Fischera-Samuelsona

 

Ukazanie zależności powstających w modelu klasycznym z większą liczbą towarów oraz w ujęciu pieniężnym.

2 kraje, koszty produkcji zależą od jednego czynnika produkcji- pracy.

Np. 2 kraje: Pol i Niem; wytwarzana jest długa liczba dóbr; w obu krajach występują różnice w wielkości nakładów pracy potrzebnych do wytwarzania poszczególnych dóbr. Porządkują oni dobra wg określonego kryterium, którego podstawą  jest nakład pracy potrzebny do ich produkcji w obu krajach L(di)=Ln(di)/Lp(di)

Ln(di)-nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki dobra di w niemczech; Lp(di)-analogicznie. Dobra można uporządkować z punktu widzenia każdego z krajów na te o najmniejszej i największej pracochłonności. Jaki kraj będzie produkował poszczególne towary  decyduje jeszcze relacja płac (Wp/Wn) oraz kurs walutowy Kw.

Pol będzie eksportować te towary dla których spełnionajest nierówność Ln(di)/Lp(di)>Wp*Kw/Wn  lub Lp(di)/Ln(di)<Wn/Wp*Kw  a importowała te towary dla których są nierówności odwrotne(odwrotny znak).

 

Np. dot nakładów pracy potrzebnych do produkcji truskawek i szparagów (dane we wcześniejszej tabelce). Dodatkowo średnia płaca w niem = 1000euro, a w pol 1000zł. Kurs walutowy: 1 euro=3.5pln. Na podstawie danego wzoru możemy określić który z dwóch towarów będzie eksportować bądź nie pol.  2/4>1000(pln)*0.2857(euro/pln)/1000(euro) czyli ½>0.2857 =>pol będzie eksportować truskawki.

Liczba towarów eksportowanych przez pol będzie wzrastała wraz ze spadkiem relacji Wp*Kw/Wn.

 

Twórcy tej teorii uwzględniają też popyt- czynnik wpływający na kształtowanie się relacji płac między obu krajami.(poziom płac w pol względem płac w niem jest zależny od ilości wytwarzanych przez nią dóbr znajdujących popyt na rynku światowym-w np. niem). Wraz ze wzrostem liczby tych dóbr rośnie też popyt na pracę potrzebną do produkcji(to podważa relację płac między pol a niem!).

Teoria ta obrazuje współzależność poziomu płac i struktury obrotów handlowych w 2 krajach biorąc pod uwagę udział w wymianie międzynarodowej.

 

Weryfikacja teorii przewagi komparatywnej

 

MacDougall (1951) poddał analizie obroty handlowe między USA i UK{płace w UK 2 razy niższe niż w USA-przewaga konkurencyjna;  w 25 rodz produkcji w USA wydajność pracy była wyższa-bezwzględna przewaga.} Autor przyjął że USA będą miały przewagę komparatywną nad UK, gdy wydajność pracy jest ponad 2 razy wyższa niż relacja między płacami. UK będzie miała przewagę tam gdzie wydajność jest wyższa od połowy wydajności USA, jest wyższa od relacji płac w UK i USA (1:2).Gdyby teoria była słuszna to USA większy udział w eksporcie na rynki światowe w 1-ej grupie towarów, a UK w 2-giej. Analiza autora potwierdza słuszność tej teorii, a w kolejnych latach zrobili to Sterb, Bulass.

 

III. Neoklasyczne teorie handlu międzynarodowego

 

Teorie te pozwalają na odejście od traktowania specjalizacji międzynarodowej wyłącznie od strony podaży i na uwzględnienie takich elementów jak np. popyt.

 

1. Narzędzia badawcze

 

 Podstawą narzędzi badawczych w ekonomii neoklasycznej  jest krzywa objętości (KO), opisująca preferencje konsumpcyjne pojedynczego konsumenta (Endgeworth). KO ukazuje różne kombinacje towarów, których konsumpcja zapewnia pojedynczemu odbiorcy jednakowy poziom zadowolenia. Kształt KO jest odbiciem założeń przyjętych przy jej konstruowaniu.

Krańcowa stopa substytucji- to ilość jednego dobra, z której konsument, bez zmiany łącznej wielkości zadowolenia, musi zrezygnować dla uzyskania zwiększenia konsumpcji drugiego dobra o jednostkę (KSS zmniejsza się).

Społeczna krzywa objętości- ma taki sam kształt i właściwości jak KO. Pokazuje kombinację dwóch dóbr , dające takie samo zadowolenie z konsumpcji, nie indywidualnemu konsumentowi, ale całemu narodowi.

 

2. Korzyści z handlu międzynarodowego

 

Proces specjalizacji=> kraj będzie produkował oba dobra, ale znaczni więcej tego z nich, w którym ma względną przewagę. Dokonując wymiany międzynarodowej części produkowanych dóbr, oba kraje uzyskają możliwość osiągnięcia poziomu konsumpcji określonego przez społeczne krzywe objętości. Taka specjalizacja prowadzi też do korzyści ilościowych.

Krzywe objętości:

Np. brak jest wymiany międzynarodowej, korzystamy z omawianej wcześniej krzywej możliwości produkcyjnych pols, dodajmy do tego społ krzywą objętośći (sko). W pkcie styczności tych krzywych otrzymamy pkt równowagi naszego kraju w warunkach gosp zamkniętej. Przyjmujemy tu wystąpienie stałej krańcowej stopy transformacji, co znajduje odbicie w stałym nachyleniu równym ½ . Przesuwając  się po krzywej możliwości produkcyjnych za każdym razem znajdujemy się również na jednej z nieskończenie licznych krzywych preferencji społecznej. Przesuwając się po krzywej możliwości produkcyjnych przetniemy jedną  z krzywych preferencji społ.

Np. odrzucamy zał o stałej stopie transformacji =>krzywa możliwości produkcyjnych jest wklęsła. Gosp- zamknięta; pol- miedź; wino. Zmienny kąt nachylenia krzywej możliwości produkcyjnych oznacza, że różna jest stopa substytucji 2ch towarów wytwarzanych przez dany kraj. Pkt równowagi- pkt styczności krzywej możliwości produkcyjnych oraz społecznej krzywej objętości najbardziej oddalonej od początku układu. Końcowa stopa substytucji w pkcie równowagi, określa jednocześnie cenę jednego dobra wyrażoną w drugim.

Np. gosp otwarta; 2 kraje; 2 towary; rosnące koszty alternatywne ich wytwarzania w warunkach jednakowej społ krzywej obj w obu krajach. Wyznaczenie pkt równowagi j.w. W takiej sytuacji każdy kraj powinien zacząć specjalizować się- zwiększać produkcję tego dobra, w którym ma względną przewagę.

 

3. podział korzyści z wymiany międzynarodowej

 

Narzędzia stosowane przez ekonomię neoklasyczną pozwalają na przedstawienie kwestii podziału korzyści z handlu międzynarodowego.

(z teorii klas) Krzywa możliwości produkcyjnych - odzwierciedla gł różnice warunków produkcji w obu krajach. Nachylenie krzywych dwóch krajów mówi o przewadze jednego z nich, określa relacje wymienne na rynkach obu krajów w warunkach braku wymiany. W wypadku rozpoczęcia wymiany międzynarod relacje wymienne są także granicznymi relacjami, które są do przyjęcia przez partnerów. Teoria klasyczna umożliwia wskazanie obszarów, w których handel międzynarod jest korzystny dla uczestniczących w nim krajów. Pozwala też na wskazanie sytuacji, w których z tej wymiany dzielone są niejednakowo między partnerów. Nie tłumaczy dlaczego tak się dzieje.

Odpowiedź na to - koncepcja popytu wzajemnego Mill, Marshall, Edgeworth.

KONCEPCJA POPYTU WZAJEMNEGO: czynnikiem decydującym o przyjęciu relacji wymiennej w obrotach handlowych między krajami są wielkość popytu i podaży zgłaszanych przez kraje uczestniczące w wymianie. Zmiany popytu mogą wystąpić jednocześnie u wszystkich partnerów. Wtedy poziom relacji wymiennej zależy od realnej siły popytu zgłoszonego przez oba kraje. Taka sytuacja występuje wtedy gdy oba kraje mają mniej więcej jednakowy potencjał gospodarczy (popyt każdego z nich może mieć podobny wpływ na ceny). W gosp światowej jest to dość rzadkie. Częściej wymiana handlowa występuje między partnerami o różnej wielkości. Wówczas zdarza się, że popyt kraju mniejszego nie ma wpływu na relację wymienną, a o jej wielkości decyduje praktycznie popyt kraju większego.

4. Terms of trade

 

T of t -narzędzi umożliwiające badanie zmian relacji cen mających miejsce w handlu międzyn. Relacje wymienne.

Towarowe T of t - relacja zmian (indeksu) cen w imporcie danego kraju. Wskaźnik ten mnoży się przez 100.  Tott={Peks1/Peks0  /  Pim1/Pim0} * 100

Peks1-ceny w eksporcie danego kraju w roku bazowym

Peks0- j.w. w roku wyjściowym

Pim1-ceny w imporcie danego kraju w roku bazowym

Pim0-j.w. w roku wyjściowym

-Towarowe T of t są najczęściej używanym miernikiem zmian cen w handlu międzynarod. Wzrost tego wskaźnika pozytywny, spadek negatywny (gł gdy kraj stosunkowo mały).

-Dochodowe T of t - wskaźnik zmian cen w obrotach handlowych danego kraju otrzymany w wyniku pomnożenia wskaźnika towarowego T of t przez indeks wolumenu eksportu. Totd={Peks1/Peks0  /  Pim1/Pim0}*Qeks(indeks eksportu w cenach ??)

Bardziej jednoznaczna interpretacja: odp na pyt czy kraj może sprowadzać z zagranicy więcej czy mniej dóbr. Wskaźnik dla krajów rozwijających się.

 -czynnikowe T of t- starają się odnosić wachania cen w eksporcie i imporcie do zmian wykształtowania się niektórych tendencji wew gosp danego kraju.

a)      jednoczynnikowe TofT- wskaźnik w którym towarowe TofT są ważone indeksem wydajności w przemyśle produkcyjnym na eksport. Totc'={Peks1/Peks0 / Pim1/Pim0}*Weks' (indeks wydajności pracy w sektorze eksportowym). Wzrost tego wskaźnika oznacza, że za jednostkę pracy zastosowaną w sektorze produkcyjnym na eksport można kupić więcej dóbr importowych. Przydatny dla krajów rozwijających się.

b)      Dwuczynnikowe TofT- towarowe TofT ważone indeksem wydajności sektoru eksportu danego kraju+indeksem wydajności produkującym na potrzeby importowe danego kraju w kraju partnera(czyli w sektorze eksportowym kraju partnerskiego).

Totc''={Peks1/Peks0 / Pim1/Pim0}* Weks/Wim

Wzrost tego wskaźnika oznacza że wymiana czynników produkcji zaangażowanych w wytworze dóbr produkowanych na eksport na czynniki produkcji zaangażowane w wytwarzanie dóbr sprowadzonych przez dany kraj odbywa się obecnie z większą korzyścią dla kraju eksportera niż w okresie wyjściowym.

 

5. wyposażenie w czynniki produkcji jako podstawa handlu międzynarodowego

 

w pierwszej połowie XX w. model neoklasyczny przestał być uważany za wystarczający do pełnego wyjaśnienia powstawania strumieni handlu międzynarod i podziału korzyści zeń płynących. Teoria ta nie odp na pyt, co sprawia, że określony kraj osiąga przewagę w wytwarzaniu jednych dóbr, a inny drógich.

 

Twierdzenie Heckschera-Ohlina 1919r - nowe podejście klasyczne

 

Powiązanie kierunków specjalizacji  poszczególnych krajów z wielkością posiadanych przez nie zasobów czynników produkcji.

Zał. : 2kraje i 2 towary; 2 jednolite czynniki produkcji- praca i kapitał; oba czynniki są niezbędne do wytwarzania każdego z towarów; jeden z towarów jest bardziej pracochłonny a drugi bardziej kapitałochłonny; w obu krajach stosowane są identyczne technologie produkcji; w obu krajach istnieje doskonała technologia; w obu krajach istnieją identyczne gusty; koszty transportu nie są brane pod uwagę; nie występują bariery ruchu towarów przez granice; występuje doskonała mobilność czynników produkcji wew kraju przy braku mobilności między krajami. Większość zał to powtórzenie tych z modelu klas. Zał o wyposażeniu w czynniki produkcji, czyli o posiadaniur óżnej wielkości zasobów czynników produkcji(chodzi o wyposażenie względne). Przedstawić to można w ujęciu fizycznym i celowym. Podst narzędziem pozwalającym na porównanie wielkości zasobów 2 czynników w 2 krajach jest relacja fizycznych zasobów obu z nich. Jeżeli w jenym z krajów relacja zasobów kapitału do pracy będzie większa niż w 2gim, to będziemy mówić, że jest on zasobny w kapitał, a drugi w pracę. K1/L1 > K2/L2        K1-zasoby kapitału w kraju pierwszym     L1- zasoby w pracę w kraju pierwszym.

Zał o tym że jeden z towarów jest bardziej pracochłonny, a drugi kapitałochłonny Ka/La>Kb/Lb  Ka-il kapitału potrzebna do wytworzenia dobra a       La-il pracy

Kraj będzie eksportował te towary , do wytwarzania których zużywa się relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie obfitego, a sprowadza z zagranicy towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiedo.

 

Efekt Stoplerta-Samuelsona 1941r

 

Wymiana międzynarod, w której specjalizacja poszczególnych krajów zależna jest od wyposażenia w czynniki produkcji prowadzi jednak nie tylko do wyrównania się ich cen. Zmiany cen czynników produkcji mogą mieć też wpływ na redystrybucję dochodów wew gospodarek narodowych.

Uruchomiony przez handel międzyn ruch cen czynników produkcji, polegają na wzroście cen czynnika w danym kraju obfitegoi spadku rzadkiego.=> wzrost relatywnych dochodów właścicieli czynnika obfitego i spadek realnych dochodów właścicieli czynnika produk w danym kraju rzadkiego.

Zmiany realnych dochodów właścicieli czynników perodukcji znajdują, zdaniem niektórych autorów, odbici w działaniu grup nacisku. Posiadacze obfitego czynnika produkcji są na ogół zwolennikami wolnego handlu.

 

IV. Alternatywne teorie handlu międzynarodowego

 

1.Teoria korzyści skali produkcji

 

przeciętne koszty spadają wraz ze wzrostem skali produkcji(to tzw. korzyści skali). 2 rodz korzyści skali: a)wew i b) zew.

Wewnętrzne korzyści skali- wzrost wielkości produkcji wew przedsiębiorstwa pozwala na obniżenie przeciętnych kosztów. Przyczyny tego mogą być różne np. wąska specjalizacja produkcji=>wysoka wydajność pracownicza. Część kosztów produkcji tzw. koszty stałe jest  przynajmniej w pewnych granicach , niezależna od skali produkcji.Wzrost skali wytwarzania i wynikający stąd wzrost rozmiarów samego przedsiębiorstwa, może także umożliwić mu podjęcie produkcji ubocznej związanej  gł nurtem działalności gosp, przyczyniając się tym  samym do zmniejszenia kosztów przeciętnych.

Zewnętrzne korzyści skali- spadek przeciętnych kosztów powstały nie w wyniku zwiększenia skali produkcji w danym przedsiębiorstwie, ale wielkości produkcji danejbranży. Korzyści te mogą być zwielokrotnione, jeżeli dana gałąź wytwórczości jest zlokalizowana w jednym rejonie. Ten rodzaj korzyści nazywamy korzyściami aglomeracji lub korzyściami koncetracji przestrzennej.

Warunkiem uzyskania korzyści skali produkcji jest dostatecznie duży rynek zbytu.

Korzyści skali mogą być samoistnym motywem uczestnictwa danego kraju w handlu międzynarodowym(gdy rodzimy rynek nie jest dostatecznie chłonny).

Kemp- przedstawił po raz pierwszy związek między korzyściami skali produkcji a handlem  międzynar.

Korzyści wynikające ze skali mogą być motywem handlu międzynar w odniesieniu do wielu dóbr przemysłowych. Ich znaczenie jest jednak szczególnie widoczne w przypadku tzw handlu wewnątrzgałęziowego.

 

2. teoria luki technologicznej i 3. teoria cyklu życia produktu

 

Empiryczna weryfikacja teorii Hekschera-Ohlina to zwrócenie uwagi na rolę postępu technicznego. Do wytwarzania wielu dóbr nie wystarczają nawet obfite zasoby pracy czy kapitału jeżeli brakuje technicznych możliwości produkcji. Na pozycję w świecie poszczególnych krajów miało istotny wpływ  pierwszeństwow dostępie do niektórych wynalazków.  Często możliwość wykorzystania wynalazku wzmocniła pozycję militarną danego kraju i miało też wpływ na jego możliwości eksportowe. To podważa zał H-O o tym, żę kraje dysponują jednakową technologią. Koncepcje dot tego pojawiły się w latach'60.

-Koncepcja zwana opóźnieniem naśladowczym -1961 Posner: przyczyną istnienia HM może być wystąpienie odstępu czasowego między rozpoczęciem produkcji określonego dobra w dwóch krajach. 2 pojęcia: a) opóźnienie popytu i b) opóźnienie reakcji. Ad. A- odstęp czasu między pojawieniem się danego dobra w kraju, który je pierwszy wytworzył, a powstaniem na nie popytu w danym kraju. Ad. B - odstęp czasu między powstaniem popytu na dany towar na rynku drugiego kraju, a podjęciem produkcji tego towaru przez lokalnych producentów. „Kraj innowator” będzie eksportował dany produkt do innego kraju w okresie między wystąpieniem opóźnionego popytu i opóżńionej reakcji.

-Hipoteza cyklu życia produktu(1966 Vernon): powiązanie HM z uwarunkowanymi technologicznie zmianami w specjalizacji poszczególnych krajów w produkcji konkretnych dóbr. Pojawienie sięnoego na rynku, zaawansowanego technicznie towaru- początek wstępnej fazy życia produktu (towar ten jest sprzedawany jedynie na rynku kraju, w którym zlokalizowana jest produkująca go firma. W tym okresie przedsiębiorstwo zdobywa doświadczenie w produkcji danego towaru i poznaje reakcje na rynku na jego wprowadzenie, co w rezultacie pozwala firmie na ewentualne przejście do produkcji masowej. =>dojrzała faza życia produktu- rozpoczyna się jego eksport do innych krajów rozwiniętych, w wyniku obniżenia ceny w tym momencie - import danego dobra staje się udziałem także reszty świata, gł krajów rozwijających się . W tym okresie następuje opanowanie i uruchomienie produkcji tego dobra w importujących je krajach uprzemysłowionych => kraje stają się eksporterami netto => zmniejszenie zaangażowania „kraju innowatora” w eksport tego dobra => kraj innowator staje się importerem netto. Okres dominacji na rynku danego dobra tych krajów, które są jego eksporterami i importerami, to okres wchodzenia dobra w jego fazę standardową.  Sam produkt i proces jego produkcji są dobrze znane. Wtedy następuje zwiększenie roli kosztów pracy w kosztach wytworzenia danego dobra, co powoduje uruchomieni jego produkcji w krajach  rozwijających się ( może być to wynikiem zagranicznych inwestycji bezpośrednich).=> Ta grupa krajów staje się eksporterem netto (dzięki przewadze komparatywnej) danego dobra na rynek światowy =>kraje rozwinięte stają się importerem netto danego dobra.

 

4.      teoria nakładającego się popytu

 

1961 Linder. Teoria ta ma wyjaśnić powstawanie strumieni handlowych, które nie dają się podporządkować teoriom klasycznym i neoklasycznym. Teoria ta całkowicie pomija stronę podaży i koncentruje się na popycie (ponadto odnosi się tylko do wyrobów gotowych).

Zał. Kraj eksportuje towary, które znajdują zbyt na rynku krajowym (nie produkuje się wyrobów gotowych wyłącznie na eksport); struktura popytu krajowego należy od wielkości PKB na jednego mieszkańca(ta struktura określa pewien zestaw dóbr, które znajdują w danym kraju zbyt) . => eksport ma miejsce wtedy gdy popyt w 2 krajach się pokrywa. Hipoteza ta jest wzmocniona od strony popytu koncepcji HW.

 

5. Handel wewnątrzgałęziowy

 

Do tej pory omawiany był handel międzygałęziowy- eksport i import towarów należących do innych grup towarowych i wytwarzanych najczęściej przez inne gałęzie lub branże przemysłowe.

HW - gdy dany kraj jednocześnie eksportuje i importuje podobne typy towarów (temat ten był pomijany w teoriach klasycznych i neoklas: w przeszłości obroty , które można było zakwalifikować jako hw były b. małe).

Ukazanie intensywności HW: porównanie salda obrotów handlu międzyn w danej branży z ich łączną wielkością. To tzw. indeks HW.     IHW= 1 - {(eksport -import)/(eksport+import)}

Eksport, import tej samej gałęzi np.i.

Wielkość indeksu zmienia się w granicach od 0 do 1. Jeżeli dany kraj jest jedynie eksporterem lub importerem danej gałęzi(branży), to wielkość indeksu = się zero.   IHW osiągnie wielkość max =1 gdy eksport i import danej gałęzi będą równe. Będzie to jednoznaczne z największym zaangażowaniem danej gałęzi handlu wewnątrzgałęziowego.

Ostatnio wzrost znaczenia hw w gosp najważniejszych, wysoko uprzemysłowionych krajów świata(w USA i Niem- HW odgrywa najważniejszą rolę, najniższy jest w Jap).

Przyczyny HW: koszty transportu (dot gł krajów dużych); związana ze strategią marketingową polityka różnicowania produktu(to związane ze zróżnicowanymi preferencjami konsumenckimi).

Producenci na rynku swojego kraju nie różnicują oferty tak by zadowolić wszystkich i część typów jest sprowadzana i jednocześnie nie rezygnują z produkcji niektórych dóbr choć podobne można sprowadzić zza granicy, bo korzyści skali. Przedsiębiorstwa wytwarzające dany produkt przez dłuższy czas odnoszą tzw dynamiczne korzyści skali- obniżenie kosztów produkcji danego dobra w wyniku jego długoletniego wytwarzania.. HW nie jest na ogół przedmiotem kontrowersji w polit.handlowej, bo obecność produktów zagranicznych na rynku danego kraju najczęściej nie stanowi zagrożenia dla istnienia jego rodzimej produkcji.

 

6. Konkurencja monopolistyczna a handel międzynarodowy

 

Ost lata, Krugman i Helpman;

Próba wyjaśnienia zależności między eksportem i importem, a konkurencją monopolistyczną. Tu ważny model równowagi przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji monopolistycznej (KM-stan rynku o określonych relacjach między podażą a popytem. Występujeduża liczba przedsiębiorstw, które łatwo wejść- wyjść z tej gałęzi.Produkty oferowane przez poszczególne przedsiębiorstwa nie są identyczne-może więc wystąpić tu popyt związany z lojalnością klienta wobec firmy). Pkt równowagi przedsiębiorstwa działającego w tych warunkach: przebieg krzywej utargu krańcowego i kosztów krańcowych. Pkt ich przecięcia oznacza wielkość produkcji-wtedy z krzywej popytu można odczytać cenę dobra. Zysk to iloczyn wytwarzanej ilości i różnicy między ceną a kosztem przeciętnym. To przyciąga do tej gałęzi większe ilości producentów, to zmniejsza zaś udział popytu przypadającego na poszczególne przedsiębiorstwa. Wtedy pkt równowagi dla przedsiębiorstwa ustala się tak, że produkuje ono po kosztach wyższych od minimalnych; cena osiągana przez przedsiębiorstwo na rynku przewyższa utarg krańcowy to znaczy że dysponuje ono pewną siłą monopolistyczną. Gdy w modelu tym uwzględnimy wymianę międzynar to:w danej gałęzi przemysłu mogą pojawi się nowi konkurenci zagraniczni i przedsiębiorstwo może rozszerzyć swój rynek zbytu => wypadnięcie niektórych firm z rynku i pojawienie się nowych => ukształtowanie się nowego pktu równowagi przedsiębiorstwa (krzywa popytu jest bardziej płaska). Po otwarciu rynku- przedsiębiorstwo uzyskuje niższą cenę , ale sprzedaje i produkuje więcej. Otwarcie rynku: korzyści skali; konsumenci większy wybór.

 

V. Międzynarodowy przepływ czynników produkcji

 

Poprzednie teorie wyjaśniały jedynie międzynarodowy ruch towarów, a zkł się w nich brak możliwości przesuwania przez granicę czynników produkcji: ziemi, kapitału, pracy. W  gosp światowej coraz większego znaczenia zaczęły nabierać międzynarodowe przepływy czynnikówprodukcji.

 

1.Przyczyny międzynarodowych przepływów czynników produkcji

 

-         chęć uzyskania większego dochodu(migracja siły roboczej, gdy różnica w poziomie płac między krajem, a za gramicą; wywóz kapitału gdy zastosowany za granicą przynosi większe zyski niż w kraju).

-         Trudności lub niemożność zastosowania czynników produkcji na rynku wew(przewaga podaży jakiegoś czynnika produkcji; bezrobocie; depresja gospodarcza- przepływ wolnego kapitału).

Przepływ gdy różnica w wyposażeniu w czynniki produkcji 2 krajów; gdy różna krańcowa wydajność czynników produkcji; różne dochody czynników produkcji(zyski lub płace).

Przepływ będzie dopóty, dopóki wzrost podaży danego czynnika produkcji w jednym kraju i spadek podaży w drugim nie doprowadzą do zrównania się krańcowej wydajności czynnika produkcji w obu krajach.

 

Formy międzynarodowego przepływu kapitału

 

2. międzynarodowe przepływy siły roboczej

 

siła robocza przepływa długofalowo.

Przyczyny: zwiększenie własnego dochodu (poziom płac); względy polityczne lub ideologiczne; prześladowania religijne, narodowe lub rasowe.

 

Skutki migracji siły roboczej

 

-         dla kraju pochodzenia siły roboczej:  zyski zmniejszenie podaży na wew rynku pracy; transfer części zarobków do kraju macierzystego; część migrantów wróci do kraju i podwyższy kwalifikacje; straty migrują młodzi, którzy wykształcili się w kraju;

-         dla kraju przyjmującego: zysk zwiększa się podaż siły roboczej(gdy był deficyt to=> przyspieszenie wzrostu gospodarczego)ale to też może => obniżenie poziomu płac; zwiększenie trudności otzrymania pracy; wzrost wymagań ze strony pracodawcy; przybywją ludzie młodzi- to wzbogaca ofertę rynkową. Straty koszty dostosowania emigrantów, problemy z ich akceptacją (ksenofobia).     

 

 

 

 

             

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---