Etyczny problem ochrony środowiska jest problemem, który zaistniał stosunkowo niedawno (w Polsce mówi się o nim od 12 lat). Na świecie pojawił się wtedy, gdy uświadamiano sobie, że zabranianie człowiekowi elementarnych dóbr do przeżycia - powietrze, woda, ziemia - są one nośnikami wartości, które winny być przez człowieka szanowane.

Cztery dziedziny aktywności człowieka:

1. Rozwój przemysłu i motoryzacji - zawdzięczany jest on produkcją paliw płynnych, produkcją hutniczą, odlewniczą oraz rozwojem produkcji środków sztucznych i rozwój tych dziedzin doprowadza do doskonalenia produkcji samochodów, samolotów.

2. Postęp rolnictwa - obserwujemy w rolnictwie niebezpieczną tendencję produkcji - większych ilości kosztem jakości; tendencja mająca na celu produkcję zdrowej żywności.

3. Fala zbrojeń, działania wojenne - najbardziej dochodowa dziedzina przemysłu; rozwój tych gałęzi nie liczy się z kosztami ekologicznymi; tendencje produkcji broni chemicznej, bakteriologicznej mimo zakazów.

4. Genetyka i informatyka -hodowla zwierząt genetycznie zmodyfikowanych oraz produkcją takiej żywności; odkrycie DNA umożliwiło uodpornienie roślin na różnego rodzaju szkodniki oraz pogodę, potanienie kosztów produkcji, transportu; człowiek chce mieć władzę nad bogactwami, jednak stopień tego władztwa nie rozkłada się równomiernie; gdzie gwałtowny rozwój rozwój zanieczyszczeń, ale również likwidacja bezrobocia. Nie liczą się żadne zasady etyczne, tylko zysk. 200 mln. samochodów emituje 600 mln. ton tlenku węgla. Procesy degradotwórcze wywierają ujemny wpływ na psychikę człowieka, brak kontaktu człowieka ze słońcem powoduje jego przygnębienie.

Jak daleko czł. ma prawo ingerować w środowisko naturalne? Jakie są podstawy moralne oceny relacji czł. ze środowiskiem? Czy czł. jest panem przyrody? - Tą problematyką zajmują się etyka środowiska naturalnego.

Dwie orientacje:

• Pierwszy paradygmat ma swoje źródła objawione - biblia; widzi on człowieka jako pana stworzenia, ma on sobie podporządkować przyrodę „czyńcie sobie ziemię poddaną”.

• Drugi paradygmat oparty jest na kulcie życia, na dążeniu do zachowania różnych form tego życia. Przyroda winna być afirmowana na równi z człowiekiem.

Szwajcer - stworzył etykę, którą określa jako etykę czci dla życia. Opiera się ona na przeżyciu wartości życia; czł., który doświadcza wartości przyrody jest dobry. Ta cześć dla życia ma się wyróżnić w pomyślności życia wszystkich zwierząt. Poprzez człowieka powinna przejść na świat zwierząt; zdaniem jego cześć dla życia każdego powinna wpłynąć na jakość relacji między ludźmi. Jeśli będziemy umieli szanować zwierzęta będziemy umieli szanować ludzi. Po linii Szwajcera kształtowanie się poglądu autorów, którzy starają się traktować życie ludzi jako homogeniczną część Naczelnym postulatem inkluzjonistów jest zachowanie dla czł. niezbędnych połaci w stanie nienaruszonym; św. Franciszek - partnerstwo człowieka z przyrodą, próba idealnej symbiozy.

Etyka władztwa człowieka - przekształca przyrodę w bierne przeżywo intencji człowieka, nad którym człowiek jest władzą - ekskluzjoniści.

Roztropność - woźnica cnót; uzdalnia człowieka aby kierował się tym czego domaga się umiar w cnocie. Towarzyszy jej rozwaga, przezorność, przytomność umysłu.

Sprawiedliwość - oddać każdemu co mu się należy. Prawdomówność, pokora, posłuszeństwo.

Miłość

Wada - jeśli nie będzie cnót, pojawi się ich miejsce; nabyta przez człowieka podatność woli do aktów złych. Wynika z zaniedbania, z braku pracy. Gdy człowiek działa z sumieniem wątpliwym posiada charakter dezintegracyjny i anarchistyczny.

Wady nie są w człowieku uporządkowane, dotyczą różnych płaszczyzn życia ludzkiego. Ma charakter odśrodkowy (rozmywający).

Związane ze środkami materialnymi:

- próżność - człowiek domaga się nienależnych pochwał, zaszczytów

- łakomstwo

- chciwość - prowadzi do skąpstwa; dążność do nadmiernego gromadzenia

- nieczystość - rozprzężenie w sferze seksualnej człowieka

Zniechęcenie - duchowy smutek wobec trudności

Zawiść - smutek, że się powodzi innym; związana z zazdrością

Zazdrość

Gniewność

Nienawiść - postawa, w której ogarnia się kogoś wrogością

Pycha - związana z próżnością, stałe upodobanie w sobie, uniezależnienie się od kogokolwiek.

KONCEPCJA PODEJŚCIA DO ETYKI OCHRONY ŚRODOWISKA

1. Etyka czci dla życia

2. Etyka władztwa człowieka

Człowiek panuje nad przyrodą, jest panem świata i przekształca przyrodę - ekskluzjoniści. Ta orientacja usprawiedliwia eksploatację środowiska naturalnego.

Tendencje:

• Urbanizacja świata - tworzenie się potężnych miast świadczących o rozwoju techniki, urbanizacja lądu, morza, kosmosu.

• Akcentuje rozwój techniki. Przyroda będzie przekształcona w sztuczne struktury, w których panować będą maszyny, a wszystko połączy się w całość. Szczególna rola inform. i genetyki w przekształcaniu świata. Rozwój tych dyscyplin przyspiesza inne dziedziny naukowe. Charakteryzuje XXI w.

Rodzaje klonowania:

• Reprodukcyjne - ma na celu powielanie struktury fizycznej osobnika. Klonując powtarza się ciało.

• Dla celów terapeutycznych - zapłodnienie kom.; rozw. się ok. 2 tyg. i następuje cała masa podzielonych kom. tworzących zespół kom. macierzystych. Te są podst. budulcem obecnym w każdym organie człowieka.

Natura ludzka może dostarczyć człowiekowi kom. macierzyste w inny sposób, nie koniecznie przez klonowanie, np. z krwi pępowinowej lub org., po odpowiedniej obróbce. W klonowaniu czł. równy jest Bogu, bo nadaje życie.

Założenia etyków - Człowiek to osobnik powstały na drodze płciowej. Inaczej nie jest człowiekiem, ale bytem (nowym) przyrodniczym; osobnik.

Czy można klonować zwierzęta?

Tak, ponieważ zwierzę jest organizmem, który ma służyć człowiekowi. Sens ten jest typowo ekonomiczny, np. pewne choroby można wyleczyć dostarczając człowiekowi mleko genetycznie zmodyfikowane krów.

Krytyka idei czci dla życia.

Wielkość tej idei związana jest z postacią Schweizera. Ma on przed oczami świat zwierząt i formułuje zasadę szacunku dla wszelkiego życia. Idea ta jest niewystarczająca dla etyki ochrony środowiska, bo powinna brać pod uwagę nie tylko zwierzęta, ale i przyrodę nieożywioną.

Brak tu rozróżnienia między bytami nieożywionymi. Zatarcie granicy między człowiekiem a środowiskiem a organizmami ożywionymi.

Zwolennicy dominacji całkowitej nad przyrodą.

Zwolennicy tej teorii powołują się na biblijne podstawy teorii „czyńcie sobie ziemię poddaną”. Uważają, że człowiek winien być przez boga upoważniony do poddawania sobie ziemi. Biblia wzywa człowieka do obrony, do tego by człowiek przetrwał, a nie władał tą przyrodą. Autorzy, którzy preferują radykalny antropocentryzm kierują się wizją człowieka aka pana świata, przyrody. Punktem centralnym jest przesłanka ukazująca wyższość człowieka nad światem przyrody. Człowiek nie utożsamia się z przyrodą, lecz jako osoba istnieje wyżej i inaczej niż przyroda. Charakteryzuje go moralność, poprzez którą się aktualizuje jako osoba.

W człowieku kategoria bytowa przechodzi w rzeczywistość moralną. Ta zakłada działanie wolnej woli i konieczność wybierania dobra prawdziwego. Dzięki jedności duchowo- cielesnej przyrody. Czyni to na dwa sposoby. Człowiek aby móc się rozwijać potrzebuje przyrody. Nie może rozwinąć się inaczej.

Wniosek: przyroda jest koniecznym środkiem by czł. osiągnął właściwą sobie pełnię. Czł. doskonali się w zw. ze światem przyrody. Rozwija się w kontekście przyrody, dlatego przyroda wchodzi we właściwy człowiekowi zasięg dobra moralnego. Między przyrodą a czł. zachodzi moralna więź związana z instrumentalną rolą przyrody i dążeniem czł. do właściwej mu doskonałości. U podst. etyki środowiskowej jest teza o wyższości czł. nad przyrodą.

Treść relacji - nie jest to dominacja ani panowanie; prymat, priorytet człowieka.

Etyka ochrony środowiskowej będzie budowana wokół idei prymatu człowieka.

Jaka etyka odpowiada etyce personalistycznej?

Etyka określona terminem partnerstwa czł. z przyrodą, ukazuje priorytet czł. nad przyrodą. Czł. nie może bez niej istnieć. Między czł. a przyrodą zachodzi partnerstwo, które wyraża się w tym, że przyroda potrzebuje czł. i odwrotnie, aby móc w pewnym stanie przetrwać.

Możemy wyróżnić 3 dziedziny związku człowieka z przyrodą:

1. Kontemplacji - człowiek poprzez obserwację (wnikliwą) przyrody, może się realizować. Przyroda jest w stanie człowieka zachwycić, jest w stanie ukazać to, co nazywamy pięknem, jest w stanie odkryć człowiekowi zawartą w niej rozumność. Możemy odkryć, że w przyrodzie działanie nie mają charakteru przypadkowego, lecz jest tam zawarta wewnętrzna celowość.

Dziedzina kontemplacji polega także na tym, że odkrywając piękno odsyła do wyższej sfery - istnienia Boga. A. Einstein kontemplując kosmos stwierdził, że musi być rozumność, od której pochodzi ten kosmos.

2. Symbiozy - symbioza człowieka z przyrodą dotyczy tych wszystkich układów, od których zależy psychiczny stan człowieka, a także biologiczny. Jeśli struktura przyrody zostanie zachwiana może to się odbić niekorzystnie na psychice i biologii człowieka.

3. Pracy - będąc w środowisku przyrodniczym człowiek będzie korzystał z jego dóbr, aby móc istnieć. To korzystanie ma podwójny charakter. Korzystając z zastanego w przyrodzie materiału, człowiek będzie wytwarzał, przerabiał, produkował surowce potrzebne mu do istnienia.

Ta współzależność nie jest wolna od moralności, etyki. Te 3 poziomy relacji rodzą wewnętrzną powinność między człowiekiem i przyrodą. Człowiek ma moralne prawo do kontemplacji przyrody, kontaktu z nią. Każdy człowiek powinien w swym życiu przeżyć tą sferę.

Te 3 płaszczyzny rodzą 3 rodzaje praw i obowiązków:

• Prawo do kontemplacji i obowiązek utrzymania

• Prawo do bycia w symbiozie z przyrodą i obowiązek do tego, aby symbioza była owocna

• Mam prawo do przetwarzania surowców, ale i obowiązek nienaruszalności innych sfer, płaszczyzn tej przyrody.

Musi to być ujmowane integralnie.

Etyka ochrony środowiska rodzi postulat integralnego ujmowanie wszystkich praw i obowiązków człowieka. Nie wystarczy tworzyć rezerwaty, parki, musi być element kontemplacji nawet w dużych ośrodkach tj. Warszawa.

Integralne ujęcie tych płaszczyzn wymaga określenia współzależności wszelkich praw i obowiązków (chodzi tu o granice symbiozy, pracy i kontemplację).

Prawo do kontemplacji musi uwzględniać prawo człowieka do pracy, do przetwarzania dóbr, a prawo do pracy - kontemplację i symbiozę z przyrodą.

Etyka ochrony środowiska biorąc pod uwagę zasady moralne na tych 3 płaszczyznach winna być nazwana etyką ekologiczną o charakterze personalistycznym, bo jej składową jest pojęcie dobra wspólnego i tym samym pojęcie istoty ludzkiej jako odpowiedź za to dobro. Człowiek jest, aktualizuje się w środowisku przyrody i jest odpowiedzialny za jej stan.

Dobro wspólne - dobro, którego aktualizacja sprzyja realizacji potencjalności ludzkiej osoby. Konkretnie dobrem wspólnym jest stan przyrody, w którym człowiek żyje, jej jakość (czystość wody lasów, powietrza w relacji do człowieka jest stan tego środowiska). Zanieczyszczanie środowiska, z perspektywy teologicznej, jest grzechem.

Należy troszczyć się o humanizację nauczania ochrony środowiska. Przez humanizację rozumiemy ukazanie etycznych wymiarów ochrony środowiska. Należy iść od odpolitycznienia problemów ekologicznych, nie może być tematów tabu ani tematów, które są rozgrywkami politycznymi. Należy uwzględnić normatywne zachowania regionów, w których ludzie żyją i proporcjonalnie do nich tworzyć normy. Mówi się tu o makroetyce (zasady etyczne dotyczące naszego kraju, regionu) środowiska naturalnego i mikroetyce (pedagogika działania związana z ochroną środowiska na konkretnym terenie np. miejskim, wiejskim).

Obserwując środowisko (poszczególne) widzimy różne postępy w zakresie ochrony środowiska (podział na kolorowe worki na śmieci, utylizacja śmieci).

PROBLEM ZWIERZĄT W ŚWIETLE ETYKI

Środowisko zwierząt stanowi integralną część naszego środowiska. Arystoteles uznawał, że zwierzęta stanowią kategorię niższą od czł. i całkowicie mu podporządkowaną. Już w starożytności byli myśliciele, którzy głosili panprychizm:

Anagolas - zwierzęta powstały ze specjalnego nasienia, które spadło z kosmosu

W starożytności - zwierzęta nie mają atrybutów moralnych

W średniowieczu - św. Tomasz - „O prawdzie” i „Suma teologiczna” twierdził, że zwierzęta nie mogą być na równi z człowiekiem podmiotem moralnym, bo nie mają rozumu. Nie powinno się ich karać.

Od XVI wieku zaczyna się ożywienie, które prowadzi w stronę etyki świata zwierząt. Już Rousseau zwierzętom przysługuje prawo do tego, aby nie były źle traktowane. Takiemu stanowisku przeciwstawił się Kant - zwierzęta nie są podmiotem praw moralnych.

Schopenhauer, Spencer - etyka zwierząt, przedczłowiecza sprawiedliwość, która powinna zwierzętom przysługiwać.

XIX w - etycy chrześcijańscy - tylko człowiekowi przysługuje ocena moralna

XX w - 2 nurty podejścia do świata zwierząt: 1) piętnuje ludzi za złe zachowanie do zwierząt; 2) podmiotowość moralna przypisana tylko ludziom.

Zwierzęta podobnie jak ludzie odczuwają ból i nie należy go im zadawać, np. niepotrzebne eksperymenty.

Da się przewidzieć, jaki ból będą zwierzęta odczuwały. 2 Warunki: 1) możliwość natychmiastowego przerwania eksperymentu; 2) możliwość natychmiastowego uśpienia zwierzęcia.

1978 - światowa Deklaracja Praw Zwierzęcia. Zainteresowania wokół zwierząt: eksperyment, hodowla czy produkcja, zmiany genetyczne, próby wykorzystania świata zwierząt (świń) jako dostarczycieli ludzkich organów.

Problematyka ochrony zwierząt dotyczy: transportu zwierząt (konie), przedłużenie gatunków wymierających (żubr)

W dyskusji stosunku zwierząt do moralności mamy dwa stanowiska (nie chodzi tu o postulat właściwego traktowania zwierząt, ani o to czy można je zabijać):

a) filoanimaliści - zwolennicy przyznania zwierzętom moralnego wymiaru- Rosseau, Spencer, Schopenhauer, liczne ugrupowania ekologiczne, partie typu partia zielonych;

F. Berg - jego zdaniem argumentacja, która z faktu, że zwierzęta nie mają obowiązku i stąd praw jest zła. Zwierzęta nie mogą same, we własnym imieniu, bronić swych praw, ale mają swoich rzeczników, którzy powinni tych praw bronić. Zwierzęta mają swe potrzeby, smutki, radości. Powinno się konsekwentnie przyznać tym zwierzętom uprawnienia moralne; argumenty: 1) odwołanie do zasady przyznająca prawo osobom trzecim, np. dziecku w wypadku przysługuje prawo do odszkodowania, jakie zawarli rodzice. 2) przepisy prawne, które przyznają zwierzętom pewne uprawnienia, np. prawo pozytywne nakazujące znieczulenie zwierząt w czasie eksperymentu. 3) Zło (cierpienie jest złem samym w sobie), obojętnie czy cierpi czł. czy zwierzę. Skoro może on ulec cierpieniu to podobnie jak człowiek winno być podmiotem prawa, które to cierpienie zmniejsza.

b) filohominiści - zwierzę nie jest podmiotem, lecz przedmiotem moralności. Problem moralności pojawi się od str. człowieka w kierunku do stosunku do życia. Najmniej wartościową warstwą argumentów Berga są 2 pierwsze dotyczące prawa pozytywnego, bo moralność jest przed prawem. Zasady moralności powinny regulować światem prawd. Najważniejszym punktem jest punkt 3 - problem cierpienia i bólu zwierząt. Czy istota sporu polega na tym, że świat przeżyć zwierzęcia czyni to zwierzą podmiotem moralnym? Czy świadomość cierpienia czyni go podmiotem moralnym? Co to jest podmiot moralny? W etyce mówimy, że podmiotem moralnym jest czł., dlatego że ma nie tylko świadomość, ale moment wolności oraz sprawczego działania. Moment sprawczości czyni czł. odpowiedzialnym za to, co robi. Zaistnienie moralności zwierząt jest związany z procesami poznawczymi.

2 poznawcze władze człowieka: zmysły (kolor swetra, włosów itp.) i intelekt.

Człowiek pobudzony zmysłami, intelektem idzie dużo dalej niż zwierzęta. Zwierzę myśli o konkretnej rzeczy. Podmiotem moralności, w sensie ścisłym, może być tylko istota, która w swoim działaniu, sprawczo i odpowiedzialnie, wybiera dobro prawdziwe. Zwierzęta nie wybierają dobra - pewien (tylko) stopień świadomości.

Psychizm zwierzęcy

Zwierzęta odczuwają ból, przejawiają radość. Nie można jednak na tej podstawie przypisać im samoświadomości, a co za tym idzie myślenia, koncentracji. Zwierzęta tkwią w pewnych standardowych schematach, które są ograniczone i zmysłowym poznaniem nie wykraczają poza konkretne cechy. Nie ma w świecie zwierząt sytuacji ogólnego wyboru, pracy umysłowej, nie ma miłości.

Pomyłka filoanimalistów - nieumiejętność rozróżnienia między psychizmem człowieka a zmysłowym procesem poznawczym zwierząt.

Podstawy moralnych zobowiązań człowieka wobec zwierząt

Pytanie: czy jeżeli odmawiamy zwierzętom podmiotowości to czy umieszczamy je poza moralnością? - Nie ulega wątpliwości, że człowiekowi przysługuje podmiotowość moralna. W obrębie zachowania się człowieka pojawiają się zwierzęta obarczone treściami moralnymi, których źródło swe mają w człowieku. Moralny stosunek człowieka do zwierząt przebiega na płaszczyznach: symbioza, kontemplacja, praca.

Człowieka obowiązuje norma humanitarnego podejścia do wszystkich istot żyjących, w tym do zwierząt. Człowiek powinien się kierować roztropnością i zasadą umiaru w stosunku do zwierząt.

Zadawanie zwierzętom cierpienia, aby zabezpieczyć interes człowieka, jest moralne?

Tak. Człowiek ma prawo hodować, zabijać i przetwarzać zwierzęta. Ma prawo do polowań, celem wykorzystania zwierzęcego mięsa dla przetrwania. Na te czyny winna być nałożona wizja humanitarnego podejścia.

Moralnie usprawiedliwione jest poddawanie zwierząt badaniom genetycznym celem stworzenia leku. Niedopuszczalne jest karmienie zwierząt niezgodnie z ich naturą (np. gęś karmiona kluskami). Podobnie niemoralne jest BSE. Także szpikowanie zwierząt antybiotykami. Normom moralnym i prawnym poddaje się sposób przebywania zwierząt. Ustawodawstwo UE zastrzega powierzchnię dla kury.

Sprawa polowań

Tak. Obecnie nie można mówić o doborze naturalnym zwierząt. Stąd wskazane jest łowiectwo kontrolowane. Jest limit. Także troska o las, opiekują się nim dostarczając żołędzie, kukurydzę, ziarna zbóż itp.

Zagadnienia ekologiczne. Związek ekologii z polityką.

Jest to konflikt ekologii z demokracją. Możemy mówić o pewnym trójkącie rodzącym konflikty:

Ekologia pociąga za sobą koszty, które mogą obniżyć poziom ludzkiego życia. We współczesnym społ. partia proekologiczna spotyka się z opozycją w parlamencie. Zauważamy dwa sposoby rozwiązania problemu ekologii:

1) wprowadzenie silnego prawa o ochronie środowiska;

Moralną podstawą wprowadzenia ustawy o ochronie środowiska jest obowiązek państwa o dobro wspólne, jakim jest czyste środowisko. Zanieczyszczenie to zagrożenie ze strony środowiska. Wszelkie ruchy proekologiczne to siły politycznego państwa. Ekologowie dążą do jednoczenia się ruchów ekologicznych, aby silniej oddziaływać na polityków. Są też tacy ekolodzy, którzy mówią o wspólnotach alternatywnych, które są podstawą anarchii - ludzie jednoczą się w małe grupy, a one same mają się regulować.

Mniej utopijne programy przedstawiają partie zielone. Ich programy: 1) wmontowanie w życie społeczne tzw. rady starców. Jej zadanie to ocena różnych projektów w perspektywie ich szkodliwości w przyszłości. 2) Mówi o rewolucji w prawie domagając się dokumentacji dla każdego artykułu, że jest ekologicznie dostępny. 3) Rewolucja gospodarki i wprowadzenie podatku ekologicznego. 4) Rewolucja ludzkich zachowań - jej celem byłoby takie działanie, aby ci, którzy szanują przyrodę coś z tego mieli - tzw. ekobonusy.

2) globalne: określi w konstytucji cele i zadania państwa, np. celem państwa jest ochrona środowiska - odpolitycznienie problemu.

Terminy: rewolucje, nowy człowiek, nowa era, walka, matury są zbieżne z filozofią marksistowską. Ci wszyscy, którzy wyznają ekologię, celebrują dzień ziemi; mogą być dobrym materiałem wyborczym.

Na podstawie koncepcji marksizmu i ekologii zrodziła się ekologia socjalistyczna. Twierdzi ona, że nowe społeczeństwo powstanie nie na drodze przemian kapitalizmu, lecz dzięki polityce zielonych. Według socjalistycznych ekologów to nie zmiana systemu produkcji, ale koalicje między zielonymi i rolnikami proekologicznymi, rybakami itp. To doprowadzi do powstania nowego społeczeństwa. Główną organizacją ekosocjalistów w USA jest komisja środowiskowa Demokratycznych Socjalistów Ameryki.

Początkowo ekolodzy określali się terminem środowiskowcy. Dopiero od 1981 rozpowszechniło się określenie zieloni - green. W wielu krajach ruchy te zjednoczyły hipisów, anarchistów, New age, liberałów lewicowych. Powstała Green partien (1985 w USA). W Niemczech partia ta jest jedną z najsilniejszych partii politycznych. W 1987 uzyskała do parlamentu prawie 9 deputowanych. W l. 80' 70% społeczeństwa uważało problemy ekologiczne za bardzo ważne. Dużą popularnością cieszyły się wiec ugrupowania i różne akcje, np. sprzątanie świata.

Grupa przyjaciół ziemi powstała w Ameryce na uniwersytecie w celu tworzenia różnych organizacji pozarządowych itp.

Green Peace - pierwsi działacze to hipisi, którzy prowadzili kampanie. Liczy sobie prawie 3 mln członków, działa w 26 krajach. Roczny budżet to 35 mln dolarów. Są popularni ze spektakularnych akcji.

1979 - Holandia, pierwszy raz zalegalizowano ten ruch.

Ochrona środowiska w Polsce sięga XIX wieku:

- Liga ochrony przyrody - 1928 powstała - najszersze organizacje

- społeczna straż ochrony przyrody

- klub ochrony środowiska w Szczecinie

- oddziały PTT-ku.

W 1980 r. w Krakowie odbyło się pierwsze spotkanie ruchów ekologicznych i zarejestrowano I klub ekologiczny. Przedstawiciele tego ruchu uczestniczyli w obradach okrągłego stołu. Teraz liczy ok. 4000 członków. Jego celem jest działanie na rzecz proekologicznego ustawodawstwa.

Wolność i Pokój zrzesza młodzież w dużych miastach, uaktywnił się szczególnie po Czarnobylu.

Wolę być - harcerska akcja. Pismo „Na przełaj” propaguje ich.

Federacje zielonych - Polska Partia zielonych - 1988 r. w Ostrowie Wielkopolskim, a PPZ liczy ok. 2000 członków.

Zasady działania PPZ:

1. Prymat ekologii nad gospodarką

2. Demokracja

3. Pokój - demilitaryzacja życia społecznego.

PPZ nie odniosła większego skutku.

W Polsce w 1985 było zarejestrowanych 15 partii ekologicznych, np. PPZ - frakcja 91.

Ruchy ekologiczne:

• Blok kampanii odpadowych: „Szklana butelko wróć” i „Szukaj zysku w odzyskach”

• Dzikie życie - zachowanie wilków i rysi przy życiu

• Walka o prawa zwierząt

• Program zielonych płuc polski

• Ogólnopolska akcja anty-autostradowa i promocje kolei

• Kampania na rzecz zachowania karpackiego euroregionu

• Rolnictwo ekologiczne, sklepy ze zdrową żywnością

• Program atestowanej żywności dla śląska

• Polityka ekologiczna państwa, program opracowany przez prezydencką radę ekologiczną

• Ochrona Bałtyku

• Kluby animals oraz akcje dzień ziemi czy sprzątanie świata.

Obecnie wszystkie te ruchy próbują się integrować wewnątrz kraju, ale także ze swymi odpowiednikami w całej Europie. Powstanie UE będzie sprzyjało rozwojowi tej integracji. Ma powstać silna partia środka mająca silne programy ekologiczne. Niebezpieczne jest upolitycznienie tych programów.

Ekoterroryzm - fundamentalistyczny ekologizm, w którym wartość życia zwierzęcia zostaje sprowadzona do wartości elementów przyrody, zwierząt. Walka w obronie zwierząt narażając swe życie.

Stanowisko anty-antropocentryczne zmienia się w antyhumanistyczne. Przykładem tego jest fakt, że chcą ograniczyć produkcję dzieci, aby polepszyć stan życia.

Nass- powinno się doprowadzić max do 100 mln ludzi na świecie. Wtedy uzyskamy różnorodność kulturalną.

Dowkins - twórca ideologii wyzwolenia zwierząt pr. Singer „Wyzwolenie zwierząt”. Twierdzi on, że między ludźmi a zwierzętami nie ma różnicy.

Glocaizm - rasizm wobec zwierząt.

Paul Watson - jeden z pierwszych założycieli ruchu Green Peace. Autor podręcznika strategii wojownika ekologicznego „W obronie ziemi” Kordel, Lelek.

Wojownik taki powinien:

1. Nigdy nie stracić szacunku dla wojowników ziemi

2. Służyć ziemi i jej dzieciom

3. Szanować ziemię i wszystkie jej dzieci

4. Przekraczać miłość i żal - nie ulegać osobistym ambicjom

5. Żyć dla ziemi.

W XX wieku wielu ekofilozofów utożsamiało wartość życia zwierząt z wartością życia człowieka.

Ponad 1300 gatunków zwierząt znajduje się pod ochroną na liście gatunków zagrożonych.

„zielone gestapo”, Wolstein - seria zielona biblioteka.

Początkowo w imię zwierząt głoszono potrzebę wegetarianizmu.

Front wyzwolenia zwierząt - preferowali sabotaż, uwalniali zagrożone zwierzęta. W USA w ciągu 5 lat przeprowadzono ok. 400 poważnych akcji, np. ataki bombowe. Podobnie działali członkowie Green Peace, brytyjskie stowarzyszenie sabotażystów, przeciwników polowań. Nękali myśliwych aby nie polowali. Radykalny front wyzwolenia zwierząt w USA stał się najbardziej stabilną siłą po wyzwoleniu Irlandii. Ich przedstawiciele w 1994 r. podłożyli 29 bomb, wysłali myśliwych, ok. 42 pułapki (wybuchały, raniły ręce, wysłali 61 pułapek na myszy - po jej otwarciu wyskakiwał zainfekowany nóż). Celem były miejsca naukowe, restauracje, przewoźnicy zwierząt lub mięsa. W USA jest ok. 200 os. trudniących się tym. Sabotaż ekologiczny jest najbardziej kontrowersyjnym działaniem. Są to działania pozaprawne. W chronione drzewa wbijają gwoździe, aby nieopłacalna było ścięcie go, drzewo potem zabliźni te rany. Usunięcie gwoździ jest b. trudne.

David Forman - twórca ruchu Ziemia, Dzień - Świat, ustanowił zasady jakimi trzeba kierować się w sabotażu:

1. Bez przemocy - musi być grupa ludzi, którzy wypuszczą zwierzę z laboratorium

2. Nie można zostawiać żadnych śladów

3. Stosować najprostsze środki

Podobne wskazówki sformułowało Green Peace, ale oni działają bardzo spektakularnie. Posługują się specyficznym szantażem. Ruch ten angażuje się przeciwko wojnie perskiej, a także działał na rzecz biskupa Gajo we Francji.

Ruch ekoterryryzmu miał specyficzny język militarny zbliżony do języka wojennego. Głosili kult wojownika. Utożsamiali życie ludzkie z życiem zwierzęcia. Również w Polsce Ruch Zielonych używał metod sabotażu - Wolność i Pokój. Blokowali ulice, maszerowali. Występowali przeciwko budowie elektrowni jądrowych w Polsce. Od strony moralnej należy zaakceptować budowę elektrowni jądrowej jeśli spełnia ona warunki bezpieczeństwa.

PRAWO NATURALNE I PROBLEM ISTNIENIA

Teoria prawa naturalnego była stale obecna w historii myśli ludzkiej i nie była kwestionowana. W XVIII w. Brocjusz stworzył szkołę prawa naturalnego, wg której prawo pozytywne jest niepotrzebne. W XX w. wyróżniamy 3 okresy rozwoju myśli dotyczącej prawa naturalnego:

1. Okres po I wojnie światowej - nazwy teorii tego prawa

2. Okres II wojny światowej, lata 50' - konieczność osądzenia zbrodni hitlerowskich.

Skłoniła do refleksji nad tym prawem. Zaraz po wojnie rozpoczęły się próby kodyfikacji prawa naturalnego. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1948 roku (1948-1975 była zakazana)

W 1975 r. ks. Krąpiec wydał książkę „Człowiek i prawo naturalne” i deklarację tę w formie dodatku. W deklaracji tej są podstawowe prawa człowieka:

- prawo do wolności religijnej

- prawo do ubezpieczenia

- do rent i emerytur

- do paszportu.

Dopiero w 1972 r. rolnik dostał akt własności na pole, które miał i na którym pracował. W zakończeniu tej deklaracji jest zapisane, że wszystkie te prawa należy rozumieć.

W 1989 - 3 odrodzenie teorii prawa naturalnego. Zlikwidowanie katedry na uczelniach. To państwo daje prawo. Od tego roku ponownie powstają katedry, podręczniki, liczne artykuły.

Rodzaje prawa:

1. Boskie - może być: odwieczne, natury, naturalne, pozytywne.

2. Ludzkie

Prawo odwieczne - idee tkwiące w umyśle bożym, wg których Pan Bóg stworzył świat jako rozum doskonały. Nie stworzył on świata przypadkowo, ale według pewnej idei.

Predestynacja - wszystko co spotyka nas w życiu jest wynikiem boskiej predestynacji, jest to sprzeczne z teorią wolności człowieka.

Utożsamienie teorii sprawczości z teorią … - nie z faktu, iż Bóg wie, że coś się stanie nie wynika, że on to sprawi. Bóg może czasem ostrzec. Błąd tu polega na tym, że fakty te nie mogą się utożsamiać.

Prawo natury - wszelkie prawa rządzące światem przyrody ożywionej: prawo, które kierują planetami.

Prawo naturalne - prawo natury ludzkiej, ma ono charakter moralny. W piśmiennictwie spotykamy się z tym, że prawo natury i prawo naturalne stosowane są zamiennie. Nie są poprawne, bo prawo naturalne dotyczy człowieka i ma wymiar moralny.

Prawo pozytywne - są to nakazy, normy zawarte w objawieniu (630 przykazań). Mówimy też o prawach:

- kościelne - zespół norm kierujący życiem danej wspólnoty religijnej. Kodeks prawa kanonicznego.

- świeckie - cały zestaw nauk, tj. prawo konstytucyjne, cywilne, karne itd. ustawodawca chce prawem świeckim objąć wszystkie dziedziny życia.

Jak rozumiemy naturę?

Natura- istota danego bytu w aspekcie jego działania. Wszystko co istnieje ma swoją naturę, np. krówka dająca mleko. Natura człowieka - nie można jej porównywać z osobowością. Tyle jest osobowości ile jest ludzi. Jest jedna natura ludzka jednakowa w każdym z nas - człowieczeństwo. W każdym z nas jest takie same.

Co wyznacza naturę osobową człowieka?

Zdolność miłowania, czyli bezinteresowność trwania w dobru dla niego samego. Nie uczucia stanowią o miłości, lecz wola.

PRAWO NATURALNE

Prawo, które dba, troszczy się, strzeże osobowej aktualizacji ludzkiego bytu. Ma ono zawsze charakter moralny.

Zbiór norm o charakterze imperatywnym, powszechnym, obiektywnym, absolutnym, które uzdalniają podmiot w jego osobowym spełnianiu się.

Tyle jest norm tego prawa ile jest sposobów szkodzenia człowiekowi. Każda próba urzeczowienia człowieka jest moralnym złem i jest wystąpieniem przeciwko prawu naturalnemu.

Przeciwieństwem imperatywności jest możliwość wolnego wyboru czegoś. Normy prawa naturalnego, zobowiązują nas w sposób konieczny. Nie są to normy, które ja mogę sobie wybierać.

POWSZECHNOŚĆ- poznawalne przez wszystkich, którzy mają rozum. Każdy taki potrafi je rozpoznać.

OBIEKTYWNOŚĆ

Normy istnieją niezależnie od naszego aktu poznawczego.

Kartezjusz - błędne postrzeganie poznawczości

Coś istnieje obiektywnie tj. niezależnie od poznania.

Jak istnieją normy prawa naturalnego?

One są w każdym z nas, tam gdzie jest człowiek tam mamy do czynienia z prawem naturalnym. Istnieją od momentu życia, zaistnienia człowieka.

NIEZMIENNOŚĆ

4 rodzaje:

1) zew. - struktura x jest niezmienna zew. tzn., że nie istnieje element, który by ją zewnętrznie mógł zmienić.

2) wewnętrzna - struktura x nie posiada w sobie elementu, który by ją od wewnątrz zmienił.

3) faktyczna - jakaś struktura faktycznie nie uległa zmianie.

4) absolutna - struktura nie tylko nie uległa, ale i nie ulegnie zmianie.

Normy prawa naturalnego charakteryzują się tymi 4 rodzajami niezmienności. Ludzka natura jest niezmienna, więc owe niezmienności też.

Czy Pan Bóg może zmienić ludzką naturę?

Bóg jest wszechmocny, pytanie to jest sprzeczne. Musiałby on przeciwstawić się samemu sobie. Stworzył człowieka z miłości na swój obraz i sprzeczne byłoby gdyby ją zmieniał.

W zbiorze norm możemy wyróżnić grupy:

1) normy nadrzędne - najogólniejsze ideały moralne; właściwe wszystkim ludziom. Te ideały można wyrazić: „czyń dobro”, „ miłuj osobę”, „postępuj sprawiedliwie”.

2) ogólne - a) z zakresu sprawiedliwości (uszczegółowienie norm nadrzędnych dla poszczególnych kategorii ludzkich działań: „nie zabijaj”, „czcij ojca”. Człowiek musi wierzyć w Boga.) b) spoza sprawiedliwości (wszystkie normy związane z cnotą umiarkowania, co do picia i jedzenia i aktywnością seksualną).

3) specyficzne zastosowania - prawo do programów komputerowych itp. - nie mogą odebrać komuś jego własności, np. pistoletu z depozytu, bo osoba, która po niego przyszła jest pijana lub szalona.

Które normy są niezmienne? - Wszystkie z tych 3 grup.

Które mają charakter powszechny?

- normy nadrzędne

- normy ogólne, ale tylko z zakresu sprawiedliwości i to co do istotnej treści (treść istotna - „nie zabijaj”.

Nie mają charakteru powszechnego normy ogólne, spoza sprawiedliwości, mogą być w różnych kulturach zmienne.

INKLINACJE

Co to są inklinacje? - Naturalne dążenie człowieka, kierunki fundamentalnych dążeń człowieka poddane świadomości. Odpowiednikiem inklinacji w świecie zwierząt jest instynkt. Instynkt jest działaniem zdeterminowanym, zwierzęta muszą postępować instynktownie.

Różni pisarze wyróżniają różne rodzaje inklinacji (instynktów ludzkich) św. Tomasz wyróżnia 3:

1. Inklinacja do przekazania życia - każdy człowiek powinien prokreować - biologicznie; nie możemy jej tak interpretować. Chodzi tu o przekazanie życia fizyczne, ale też duchowe.

2. Inklinacja do zachowania życia

3. Inklinacja do rozwoju życia w prawdzie.

Należy unikać biologicznej jej interpretacji. Przez pryzmat osoby, do której należą.

Osobowy początek ludzkiego życia.

Spotykamy się z różnymi możliwościami przekazania życia:

- płciowy sposób rozmnażania (poczęcie w akcie małżeńskim, in vitro, sztuczne unasiennienie kobiety).

- bezpłciowy sposób (klonowanie).

1978 - urodziło się pierwsze dziecko po zabiegu in-vitro.

OCENA MORALNA

1. Problem, w jaki sposób pobiera się nasienie od mężczyzny

2. Selekcja komórek jajowych kobiety.

Ocena moralna nie zależy od złej skuteczności. Przyjmujemy 100% skuteczność oraz że nasienie jest dobre.

Czy sposób osiągania tego życia jest moralnie dobry?

„Bóg stworzył człowieka dla niego samego” rodzicom jest powierzony.

Homologiczne - pobrany od rodziców

Geterologiczne - bank nasion

1. Dziecko nie może być elementem produkcji. W procesie in-vitro człowiek robi człowieka, tym samym przypisuje sobie atrybuty boskie - chce być stwórcą.

2. Należy głosić zasadę prymatu etyki nad techniką z faktu, że coś jest technicznie możliwe nie wynika, że ma to być etycznie dopuszczone.

3. Jedynym godnym osoby miejscem nowego życia jest fizyczne zjednoczenie małżonków.

4. Należy odróżnić ingerencję w powstanie nowej natury ludzkiej od ingerencji w istniejącą naturę. Przy zapłodnieniu in-vitro mamy do czynienia z manipulacją, urzeczowieniem tej osoby.

5. Rodzice nie mają prawa do posiadania dzieci (one są powierzone rodzicom)

6. Instynkt ludzki można spełnić na innej drodze, np. poprzez adopcję lub przez po prostu bycie w społeczeństwie.

Celem małżeństwa, 1-rzędnym, jest rozwój małżonków w miłości. Równorzędnym jest prokreacja.

Płciowość i seksualność są podporządkowane miłości. Aby akt małżeński był miłościorodny musi być: 1) otwarcie na życie (brak działań, które modyfikują naturę kobiety, mężczyzny lub aktu. Współżycie małżonków przy użyciu antykoncepcji nie jest miłościorodne. Nie ma afirmacji drugiej osoby. Antykoncepcja sprzyja partnerstwu i nie pozwala na spotkanie osobowe;,2) zjednoczenie fizyczne(na płaszczyźnie zwierzęcej odpowiada jej instynkt życia. W naszym bycie mamy tego rodzaju odruchy. Istnieją 2 rodzaje aktów: ofiary z życia, poświęcenie życia.

Akt ofiary ma charakter religijny i oznacza wyłączenie czegoś z użytku świeckiego z całkowitym przeznaczeniem dla istoty najwyższej.

Czy można składać ofiarę z życia ludzkiego?

W pojęciu ofiary jest jeszcze intencja odebrania życia. Przez poświęcenie życia rozumiemy takie akty, w których człowiek ma świadomość nieuchronności śmierci, ale jej nie zamierza. Nie ma tutaj intencji.

Ofiara z życia jest moralnie niedopuszczalna. Życie ludzkie ma taką wartość, że nie mamy prawa go odbierać. Tam gdzie jest akt odbierania życia to życie traktowane jest w sposób instrumentalny - ktoś wykorzystuje życie w innym celu, traktuje je jako narzędzie. Moralnie dopuszczalne jest wystawienie - poświęcenie życia. Życie jest wartością fundamentalną, ponieważ na bazie tej wartości są nabudowane inne, np. estetyczne, moralne, religijne, a nie wartością absolutną. Natomiast nie jest absolutną tj. najwyższą. Gdyby było to, np. lekarz powiedziałby, że nie idzie do chorego, bo się zarazi.

Akt ojca Kolbego był aktem poświęcenia życia. Nie było u niego intencji. Podobnie u Korczaka.

2 aspekty (sepucu, kamikaze itp.) oceny aktów:

a) osąd sprawcy czynu

b) kulturowa ocena tego zjawiska.

My nie jesteśmy po to, aby ich oceniać. Od osądzania jest Pan Bóg. Musimy ocenić kulturę i religię, która skłania do takich aktów. Nie zasługuje na miano religii prawdziwej. W religii chrześcijańskiej nie ma imperatywu, powinności składania (poświęcenia) życia.

Co to znaczy zachować życie?

Troszczyć się o swoje życie; istnieje moralny nakaz dbania o swoje zdrowie.

2 rodzaje strajków głodowych:

a) do pewnego momentu (głodówka), pod kontrolą lekarza, można pić

b) aż do śmierci, bez żadnej pomocy, bez picia - nie jest dozwolony, jest niedopuszczalny.

Okaleczanie, sterylizacja nie są aktami dozwolonymi. Jest to niemoralne

Tzw. zmiana płci - nieodwracalne szkody.

Ad 3) prawda jest centralnym punktem rozwoju każdego człowieka. W życiu mamy kierować się poznaną przez nas prawdą.

SANKCJA

Czy prawo naturalne posiada sankcję? - W prawie cywilnym jest ona nieodłącznym elementem ustawy. W etyce przez sankcję rozumiemy nagrodę lub karę jakiej doznaje człowiek w związku z zachowaniem lub nie zachowaniem normy moralnej.

Rodzaje sankcji:

- doczesna (kara lub nagroda, którą człowiek dostaje na ziemi) - wewnętrzna radość, spokój sumienia, wyrzuty sumienia, kary, jakie człowiek ponosi za złe czyny.

- wieczna

- wystarczająca - nagroda (kara proporcjonalna do tego co zrobiłem)

- niewystarczająca - nieproporcjonalna do działania.

Tak, ma sankcję doczesną i wieczną, ale doczesna jest niewystarczająca. Potrzeba sankcji wiecznej.

Nie znajdziemy na ziemi sankcji wystarczającej. Możemy ją znaleźć w życiu przyszłym.

Czy potrzebne jest prawo pozytywne, skoro mamy naturalne?

Brocjusz chciał pozostawić tylko prawo naturalne, ale nie można wyeliminować prawa pozytywnego ustanowionego przez człowieka, bo prawo naturalne nie obejmuje wszystkich dziedzin ludzkiego życia (dla prawa naturalnego nie jest ważne czy jeździmy prawą czy lewą stroną jezdni). Jest cała dziedzina prawa administracyjnego, które także jest sprawą konwencji, prawo podatkowe (wysokość). Władza sądowa powinna regulować życie społeczne ustanawiając ustawy prawne. Prawo naturalne pełni wobec prawa pozytywnego funkcję sprawdzającą tzn. prawo stanowione przez ludzi musi być zgodne z prawem naturalnym inaczej będzie prawem niegodziwym lub legalnym bezprawiem, nie zobowiązując nas w sumieniu, np. nie można zmuszać nikogo do okaleczenia swego ciała lub prawo do tylko 1 dziecka w Chinach, legalizacja związków homoseksualnych, eutanazji - czyni to przepis niegodziwym, takie prawo pozostawia w świadomości człowieka ślady.

Wiara w Boga jest czymś naturalnym - człowiek z natury musi w coś wierzyć. Zamiast wiary człowiek może w to miejsce postawić inną wartość: pieniądz, egoizm. Prawo, które zawierało będzie w sobie bezprawie będzie prowadziło do niebudowania jedności więzi. Miłość międzyludzka jest cementem życia i musi być przełożona w każdym prawie. Musi szanować godność. Prawo naturalne ma funkcję kontrolną.

HOMOSEKSUALIZM

Jest faktem, że niektórzy ludzie odczuwają pewne skłonności do osób tej samej płci. Są 2 teorie: 1) jest to zjawisko wrodzone, 2) coś nabytego przez pewne odruchy, szczególnie w dzieciństwie. Odróżnijmy skłonność do praktyk homoseksualnych, ktoś może mieć skłonność, ale jest niepraktykujący. Do l.80' homoseksualizm traktowany był jako choroba. Psychiatrzy wyrzucili go jednak i nazwali „odmiennym zachowaniem seksualnym”.

Jak ocenić homoseksualizm?

Próba odczytania ludzkiej natury, płciowość,

- którą wyznacza psychika (inna jest mężczyzny a inna kobiety)

- odmienne cechy płciowe - nakazy poddania analizie celowości tych organów - mają one swą wewnętrzną celowość. Obie płcie wzajemnie uzupełniają się. Osobnik skierowany jest na płeć odmienną, dlatego zgodnie z naturą będzie heteroseksualny.

Argumentem przeciw homoseksualizmowi jest natura ludzka. Jak pojawią się pewne błędy w tej naturze to należy je leczyć? Jeżeli ktoś ma skłonność, a nie praktykuje należy podejść do takiej osoby normalnie, tolerancyjnie, nie można jej dyskryminować, wyśmiewać, ale nie jest to normalne zachowanie.

Celowość płciowości?(????)

Bardzo intymne przeżycie jedności małżonków. Wiąże się z tym prokreacja, ale płciowość znajduje także swój sens w miłości międzymałżeńskiej, której fundamentem jest seksualność (1-sza faza). Obecnie seks stał się celem samym w sobie, chwyt marketingowy bo jest żenujące. Uważać należy na różne dane statystyki (np. co 3 Polak to homoseksualista i prawie każdy ksiądz).

Bóg stworzył człowieka= niewiasta + mężczyzna!

Kiedy prawo pozytywne nie obowiązuje?

Nie obowiązuje prawo pozytywne, które jest bardzo trudne do zachowania, np. kserowanie książek. Podręczniki są bardzo drogie w porównaniu do pensji. Jeżeli skopiujesz dla swego użytku i nie sprzedajesz tego, nie zarabiasz na tym - jest w porządku.

Nie obowiązuje prawo okupanta! - Jeśli okupant wyda pewne prawo, które ma porządkować życie społeczne jest słuszne i należy go przestrzegać. Inne nie zobowiązuje naszego sumienia.

Sumienie

Jesteśmy przyzwyczajeni do różnych wyrażeń o nim, np. on nie ma sumienia. Wypowiedzi te są analogiczne - przenośnie. Każdy bowiem ma sumienie. Jest ono nieodłącznie związane z rzeczywistością każdego wierzącego. Działa w człowieku w określonym czasie . Zawsze odzywa się w kontekście wartości moralnych. Jest czymś jednostkowym, indywidualnym. Jest właściwie nieprzekazywalne i dotyka ono rdzenia naszego osobowościowego centrum. Nie ma jakiejś oddzielnej władzy, z którą byłoby związane. Może być zagłuszone, wypaczone, ale jest. Działa w zakresie woli i rozumu.

Hess - dowódca

Nie można wyeliminować sumienia. Zawsze da ono o sobie znać. Najczęściej doświadczamy sumienia przez wyrzuty, bo coś zrobiliśmy źle. Ale sumienie odzywa się też przez zadowolenie i radość z dobra spełnionego uczynku.

W języku potocznym wyróżnia się:

- przeduczynkowe

- pouczynkowe

Sumienie często nazywane jest głosem, sanktuarium Boga w człowieku. Istotą sumienia jest dochodzenia do prawdy, ujmowanie tej prawdy.

Komórki macierzyste - bank; pobiera je się w 4-5 dniu po zapłodnieniu; samoleczenie komórki jest zgodne; sposób otrzymania jest zły.

1. Z zarodków ludzkich - rozmnażanie płciowe; klonowanie; nie moralny, bo traktuje człowieka instrumentalnie bądź przez likwidację życia, - więc wartość człowieczeństwa jest przekreślona, w komórce zapłodnionej jest już zdolność miłowania, ale aby ono się rozwinęło najpierw muszą rozwinąć się organy.

Kiedy mamy wątpliwość: trzeba kierować się zasadą większego bezpieczeństwa, aby nikogo nie skrzywdzić podczas wyboru. Nie można więc ingerować w zarodek.

2. Ze szpiku lub krwi pępowinowej - pracuje się nad otrzymaniem z krwi człowieka - etyka dopuszcza taką terapię uzyskania komórki macierzystej.

Aretologia - nauka o cnotach

Pojęcie cnoty - skutek przechodni (czyn) - zmiany dokonane poza centrum osobowym „ja”. Nieprzechodni - pewne właściwości, które pozostają w przedmiocie. W wyniku działania.

Kłamstwa tworzą pewną wewnętrzną postawę, która to może przybrać charakter cnoty lub wady. Cnota pomaga człowiekowi w sprawowaniu czynów dobrych. Nagromadzenie postawy kłamania czyni je łatwiejszym dla człowieka. Wada czyni nas sprawniejszymi do działań złych. Każdy musi mieć jakąś postawę.

Pojęcia dotyczące cnoty:

Łac. Habitus - to co się ma, jakim się jest, jakim się ktoś staje - dotyczy bezpośrednio osobowego rdzenia człowieka. Tłumaczenia słowa - niektórzy używali słowa nawyk - jest to błędne, bo zawiera w sobie pewien element determinacji (podporządkowania), mechanizmu, który podporządkowany jest rozumowi i woli, nie angażuje świadomości i rozumu.

Cnota - jest świadomą siła w człowieku i angażuje ona władze duchowe, dlatego ojciec Wojniecki proponuje używanie słowa sprawność.

Posiadamy różne sprawności w organizmie:

- o charakterze fizjologicznym - umiejętność właściwego oddychania, jeśli się źle oddycha przy mówieniu tracimy głos. Można tą sprawność nabyć; ilość spożytego pokarmu w ciągu dnia.

- techniczne, praktyczne - (gra w piłkę), np. wiemy jak coś wymienić w samochodzie, umiejętne cięcie chirurga, rzemiosło - wykształcamy.

- intelektualne - umiejętność szybkiego czytania, tabliczka mnożenia.

- moralne; dzielimy je na cnoty i wady - oddziałują na wolę człowieka

Cnota jest to stała zdolność woli człowiek do spełniania aktów moralnie dobrych, kształtuje postawy, wyznacza pewien stopień doskonalenia osobowego człowieka. Usprawnia naszą wolę, abyśmy efektywniej realizowali dobro, abyśmy nie musieli się zastanawiać czy robić dobro czy nie. Dobro realizowane przez sprawność, ale cnota nie likwiduje w nas rozumności. Jest aktem rozumnym, ale nie zawsze musi być uświadomionym.

Jak nabywamy cnotę?

Choć dotyczy woli człowieka to nakłada pewne psychiczne podłoże.

I etap - poznanie samego siebie - rozeznanie tego, jaki jestem. Tego musi dokonać każdy sam osobiście - dotyczy to cech negatywnych i pozytywnych.

II etap - praktyka - przymuszenie naszej woli do sprawienia, realizacji poznanego dobra. Musi nastąpić wielokrotne powtórzenie pewnych czynności, decydująca rola praktyki domaga się odpowiednich metod, środka.

III etap - kształtowanie charakteru - towarzyszy mu często rezygnacja z czegoś a nawet asceza. Proces ćwiczenia woli - świadoma rezygnacja z tego co nie przynosi osobowego dobra. Należy zachować otwartość i szczerość.

IV etap - „złoty środek”, (otworzenia naprawdę, a szczególnie wobec siebie samego), czyli umiar; granice zachowania, które mieści się w umiarze w zachowaniu.

Pomiędzy cnotami istnieje szczególna solidarność, która sprawia, że nabywanie 1 cnoty pociąga za sobą nabywanie innej, np. cnota czystości + cnota zachowania porządku.

Podział:

- naturalno - teologiczne- przysługują każdemu człowiekowi - mądrość, miłość, nadzieja, religijność - są to naturalne sprawności, które są w każdym człowieku, a ich przedmiotem jest Bóg. Zadaniem mądrości - usprawnianie człowieka, aby poznał boga. Miłość - uzdalnia do bycia dobrym. Nadzieja - usprawnia w pewność, że osiąga się cel życia. Religijność - usprawnia do oddawania bogu czci.

1

11

---