BILANS. OPERACJE GOSPODARCZE

Forma i treść bilansu

Ogólnie termin „bilans" (łac. bilanx = waga o dwóch szalach) oznacza wszelkiego rodzaju podsumowanie, dokonanie zestawienia.

W rachunkowości bilans to dwustronne zestawienie, w ujęciu wartościowym, zasobów majątkowych (aktywów) i źródeł ich pochodzenia (pasywów) sporządzone w określonej formie na określony dzień (dzień bilansowy).

Schematycznie bilans można przedstawić następująco:

Aktywa	Stan na dzień		Pasywa	Stan na dzień
		01.01.20..		31.12.20..		01.01.20..	31.12.20..
Suma aktywów			Suma pasywów

Bilans spełnia następujące funkcje:

1. jest dokumentem księgowym, który zamyka jeden rok obrotowy i jednocześnie otwie­ra następny rok obrotowy, czyli bilans zamknięcia sporządzony na dzień 31 grudnia bieżącego roku jest jednocześnie bilansem otwarcia na 1 stycznia następnego roku.

2. jest elementem sprawozdania finansowego, który wykazuje stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy.

Powyższe funkcje są spełnione, jeżeli bilans:

1. jest sporządzony zgodnie z zasadami bilansowymi.

2. zawiera wszystkie niezbędne elementy.

Zasady bilansowe:

1. Zasada równowagi bilansowej - wyraża się tym, że suma aktywów musi się równać sumie pasywów. Wynika to z faktu, że w bilansie przedstawione są te same zasoby majątkowe: aktywa obrazują nam ich postać, pasywa wskazują źródła ich pochodze­nia. Można to zapisać w formie równania: AKTYWA = PASYWA.

2. Zasada ciągłości bilansowej - wyraża się tym, że bilans zamykający jeden rok obro­towy jest jednocześnie bilansem otwarcia następnego roku obrotowego.

3. Zasada rzetelności - wyraża się tym, że bilans sporządza się na podstawie danych liczbowych, które wynikają z ksiąg rachunkowych i uwzględniają zasady wyceny ak­tywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego.

Elementy prawidłowo sporządzonego bilansu:

1. nazwa i adres jednostki, dla której jest sporządzony,

2. wyraz „bilans" i określenie dnia bilansowego,

3. wyszczególnienie nazw i wartości składników aktywów i pasywów,

4. sumy wewnętrzne bilansu (wartość grupy oznaczonej literą powinna być sumą odpo­wiadającej jej podgrupy oznaczonej cyframi rzymskimi, a te z kolei powinny być su­mą odpowiadających jej pozycji),

5. ogólne równoważące się sumy aktywów i pasywów,

6. podpisy i data podpisów - osoby, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunko­wych i kierownika jednostki (lub wszystkich członków organu wieloosobowego kie­rującego jednostką).

Dzień, na który należy sporządzić bilans (tzw. dzień bilansowy), oraz forma bilansu określone są w ustawie o rachunkowości.

Dzień bilansowy - bilans sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, nie póź­niej jednak niż w ciągu 3 miesięcy od tego dnia. Najczęściej dniem bilansowym jest dzień kończący rok obrotowy. Dniem bilansowym może być również np. dzień zakończenia dzia­łalności (sprzedaży, likwidacji przedsiębiorstwa), dzień poprzedzający dzień postawienia przedsiębiorstwa w stan likwidacji lub upadłości.

Forma bilansu - znormalizowany wzór bilansu składa się z dwóch części: aktywów i pasywów.

Aktywa - uszeregowane są rosnąco wg stopnia płynności - tzn. łatwości ich zamiany na gotówkę (od najmniej do najbardziej płynnych).

Pasywa - uszeregowane są rosnąco wg stopnia ich wymagalności - tzn. konieczności zwrotu (od najmniej do najbardziej wymagalnych).

Aktywa i pasywa podzielone sana jednorodne:

• grupy - oznaczone literami,

• podgrupy - oznaczone cyframi rzymskimi,

• pozycje - oznaczone cyframi arabskimi, (w ramach pozycji, zarówno po stronie ak­tywów jak i pasywów, występują kolejne uszczegółowienia oznaczone małymi lite­rami i myślnikami).

Standardowy zakres informacji, które wykazuje się w bilansie, określony jest w załączniku do ustawy (tabela nr 3).

Przedsiębiorstwa mogą sporządzać bilans:

1. ze szczegółowością określoną w załączniku do ustawy,

2. bardziej szczegółowo niż określa załącznik do ustawy, jeżeli wynika to z ich potrzeb lub specyfiki,

3. mniej szczegółowo niż określa załącznik do ustawy, tzn. w formie uproszczonej.

Bilans w formie uproszczonej zawiera dane dotyczące grup oznaczonych literami i podgrup oznaczonych cyframi rzymskimi. Bilans w tej wersji mogą sporządzić przedsiębiorstwa, które w roku obrotowym, za który sporządza się bilans, nie osiągnęły dwóch z trzech wielkości: ł) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty nie przekroczyło liczby 50 osób,

2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego nie przekroczyła równowartości 2 000 000 EURO,

3. przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych w wa­lucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4 000 000 EURO.

''nazwa przedsiębiorstwa)

Bilans

sporządzony na dzień 200.... r.

AKTYWA	Stan na dzień		PASYWA	Stan na dzień
		01.01.20….		31.12.20….		01.01.20….	31.12.20….
A. Aktywa trwałe			A. Kapitał (fundusz) własny
I. Wartości niematerialne i prawne			I. Kapitał (fundusz) podstawowy
II. Rzeczowe aktywa trwałe			II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)
III. Należności długoterminowe			III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)
IV. Inwestycje długoterminowe			IV. Kapitał (fundusz) zapasowy
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe			V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
B. Aktywa obrotowe			VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
I. Zapasy			VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych
II. Należności !; krótkoterminowe			VIII. Zysk (strata) netto
III. Inwestycje krótkoterminowe			IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe			B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
			I. Rezerwy na zobowiązania
						II. Zobowiązania długoterminowe
						III. Zobowiązania krótkoterminowe
						IV. Rozliczenia międzyokresowe
SUMA AKTYWÓW /A+B/			SUMA PASYWÓW /A+B/

podpis osoby prowadzącej księgi rachunkowe) (podpis kierownika przedsiębiorstwa)

Operacje gospodarcze i ich wpływ na składniki bilansu

Wykazane w bilansie stany aktywów i pasywów przedstawiają sytuację majątkową i finansową przedsiębiorstwa na określony dzień. W trakcie działalności jednostki stany aktywów i pasywów ulegają ciągłym zmianom. Zmiany te są wynikiem zachodzących zdarzeń gospodarczych. Zdarzenia gospodarcze to wszelkie zaszłości, jakie występują w danym przedsiębiorstwie.

Zdarzenia gospodarcze, które są udokumentowane, dają się wyrazić wartościowo i wywierają wpływ na stan zasobów majątkowych (aktywa) i/lub źródła ich finansowania (pasywa), w tym na wynik finansowy jednostki, określa się mianem operacji gospodarczych.

Cechy operacji gospodarczych:

• dotyczą danej jednostki,

• muszą być udokumentowane,

• wyrażane są wartościowo,

• określana jest data ich wystąpienia,

• są rezultatem podejmowanych decyzji w zakresie prowadzonej działalności lub wy­nikiem zdarzeń losowych,

• nie naruszaj ą równowagi bilansowej,

• powodują dwie, równoczesne i równe co do wielkości, zmiany w składnikach akty­wów i/lub pasywów.

Wynika z powyższego, że nie każde zdarzenie gospodarcze jest operacją gospodarczą. Przykłady zdarzeń gospodarczych nie będących operacjami gospodarczymi:

• podpisanie umowy o wieloletniej współpracy z kontrahentem,

• wystawienie polecenia przelewu środków pieniężnych z rachunku bankowego,

• ustalenie norm zużycia materiałów.

Operacje gospodarcze można klasyfikować wg różnych kryteriów, ale najważniejszy jest po­dział na:

1. operacje bilansowe,

2. operacje wynikowe.

Operacje wynikowe to takie, które wpływają bezpośrednio na wynik finansowy przedsiębiorstwa, czyli przedstawiają jak przebiegała w danym okresie działalność i jaki jest jej rezultat. Operacje te powodują zmiany wartości tylko jednego składnika aktywów bądź pasywów i wpływają na przychody lub koszty działalności, np.:

• odpisanie przedawnionych zobowiązań - spowoduje zmniejszenie zobowiązać (składnik pasywów) i zwiększenie przychodów,

• zakupienie za gotówkę materiałów przekazanych bezpośrednio do zużycia w produkcj: - spowoduje zmniejszenie stanu gotówki w kasie (składnik aktywów) i zwiększenie kosztów działalności.

Operacje bilansowe to takie, które powodują zmiany wyłącznie w składnikach bilansu. Można je podzielić na cztery grupy (typy):

1. Operacje aktywne - powodują zmiany tylko po stronie aktywów, przy czym zwiększeniu jednego składnika odpowiada zmniejszenie drugiego o tę samą kwotę. W wyniku tego ty­pu operacji zmienia się struktura aktywów, ale suma bilansowa nie ulega zmianie, np. pobrano gotówkę- z banku do kasy.

2. Operacje pasywne - powodują zmiany tylko po stronie pasywów, przy czym zwiększe­niu jednego składnika odpowiada zmniejszenie drugiego o tę samą kwotę. Ten typ operacji zmienia strukturę pasywów, ale nie wpływa na zmianę sumy bilansowej, np. spłacono zobowiązanie wobec dostawcy z przyznanego na ten cel kredytu bankowego.

3. Operacje aktywno-pasywne zwiększające - powodują zmiany jednocześnie po stronie aktywów i pasywów, przy czym zwiększeniu składnika aktywów odpowiada zwiększenie składnika pasywów. Ten typ operacji zmienia strukturę aktywów i pasywów oraz powo­duje zwiększenie sumy bilansowej, np. zakupiono towary z późniejszym terminem zapłaty.

4. Operacje aktywno-pasywne zmniejszające - powodują zmiany jednocześnie po stronie aktywów i pasywów, przy czym zmniejszeniu składnika aktywów odpowiada zmniejsze­nie składnika pasywów. Ten typ operacji zmienia strukturę aktywów i pasywów oraz po­woduje zmniejszanie sumy bilansowej,

np. wypłacono z kasy pracownikom wynagrodzenie za ubiegły okres.

Typy operacji bilansowych można przedstawić w następującej uproszczonej postaci:

I. operacje aktywne A + Z - Z = P

II. operacje pasywne A = P + Z - Z

IIl. operacje aktywno-pasywne A + Z = P + Z

IV. operacje aktywno-pasywne A - Z = P - Z

gdzie: A - suma aktywów,

P - suma pasywów,

Z - kwota operacji, o którą zwiększa (+) lub zmniejsza się (-) dany składnik aktywów lub pasywów.

---