Prawo podmiotowe jest to wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określony sposób, przyznana przez normę prawną w celu ochrony interesów podmiotu uprawnionego i przez normę prawną zabezpieczona.

Prawo podmiotowe istnieje bez względu na to czy uprawniony z niego korzysta. Wynika ono ze stosunku prawnego a więc każdemu prawu podmiotowemu odpowiadają obowiązki innej osoby - są to obowiązki nienaruszania sfery możności postępowania uprawnionego. Prawo podmiotowe jest prawem przyznanym przez normę prawną. Norma określa zdarzenia prawne w których następstwie powstają poszczególne prawa. Zabezpieczenie przez podmiotowego przez normę prawną polega na tym, że w razie jego naruszenia państwo umożliwi podmiotowi uprawnionemu skorzystanie z pomocy aparatu państwowego.

Rodzaje i typy praw podmiotowych

wyróżniamy prawa podmiotowe

pr. podmiotowe bezpośrednie roszczenia pr. kształtujące

możność podejmowania przez uprawnionego możność żądania od konkretnej możność jednostronnego

wszelkich lub określonych działań w osoby konkretnego zachowania ukształtowania przez

odniesieniu do oznaczonego dobra, w się uprawnionego w sposób

szczególności na możności korzystania dla niego korzystny,

z niego stosunku prawnego

Prawa podmiotowe

bezwzględne względne

Prawa podmiotowe bezwzględne są to te prawa które Prawa względne są skuteczne przeciwko

Są skuteczne przeciwko każdej osobie. Ich korelatem oznaczonej osobie lub osobom. Ich korelatem

są obowiązki nieograniczonej liczby osób do jest obowiązek tych osób do określonego

zaniechania działań naruszających prawo podmiotowe zachowania ( działania lub zaniechania )

np. prawo własności ( art. 140 KC ) np. wierzytelność ( art. 353 §1 )

majątkowe niemajątkowe

Prawa majątkowe są to: Prawa niemajątkowe są to prawa:

a) prawa rzeczowe a) prawa osobiste - dobra osobiste

b) wierzytelności b) prawa rodzinne ( nie mające charakteru

c) prawa do spadku majątkowego )

d) prawa rodzinne majątkowe

zbywalne niezbywalne

prawa niemajątkowe są niezbywalne

związane niesamoistne ( akcesoryjne )

podmiotem jednego prawa może być tylko osoba są to:

będąca podmiotem innego prawa - hipoteka

• zastaw

• poręczenie

więź prawa akcesoryjnego zależy od istnienia prawa głównego, nie może ono istnieć bez niego.

Nabycie prawa podmiotowego

pochodne ( sukcesja ) pierwotne

Nabycie jest pochodne w przypadku gdy to nabycie pierwotne ma miejsce w

prawo istnieje u innej osoby i w wyniku przypadku gdy ta zależność nie

nabycia staje się następca prawnym uzyskującym występuje

takie samo prawo lub nowe.

Następuje to wyniku dziedziczenia, umowy lub

połączenia osób prawnych.

nabycie translatywne nabycie konstytutywne

prawo w całości przechodzi z jednego podmiotu dany podmiot nabywa nowe prawo, będące częścią

na drugi prawa dotychczas istniejącego

sukcesja pod tytułem ogólnym ( uniwersalna ) sukcesja pod tytułem szczególnym ( singularna )

nabywca wstępuje w ogół praw przedmiotem sukcesji jest tylko jedno czy więcej praw

Zasadą jest, że w wyniku nabycia pochodnego, nabywca nie może uzyskać więcej praw niż miał zbywca. Przechodzi ono na nabywcę w takim samym rozmiarze jakim miał je poprzednik.

Nadużycie prawa podmiotowego - zostało ono uregulowane w art. 5 KC.

„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”

Nasciturus - jest to nienarodzony jeszcze płód znajdujący się w łonie matki. Na gruncie prawa polskiego Nasciturus ma zdolność prawną pod warunkiem rozwiązującym, którym jest urodzenie się dziecka martwego.

Mimo to wiele przepisów chroni dziecko nie narodzone - może ono być spadkobiercą ( 972 ) czy też ustalenie ojcostwa takiego dziecka może nastąpić tylko w wyniku uznania ( 75 krio )

Osoba fizyczna to każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci. Osoba fizyczna posiada dwa podstawowe atrybuty: zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

Zdolność prawna to zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych. Posiadanie zdolności prawnej oznacza możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego, oznacza, że człowiek może być właścicielem rzeczy, może zawierać umowy, ponosić odpowiedzialność materialną itd. Każdy człowiek od chwili urodzenia aż do śmierci ma zdolność prawną, również dziecko poczęte ma zdolność prawną, jednak prawa i obowiązki majątkowe uzyskuje pod warunkiem, że urodzi się żywe. Do chwili uzyskania pełnoletności dziecko jest reprezentowane przez rodziców lub opiekunów, ale to właśnie dziecko, a nie jego opiekunowie, jest stroną umowy, właścicielem rzeczy - a więc podmiotem stosunku cywilnoprawnego.

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych. Uzyskanie zdolności do czynności prawnych uzależnione jest od pewnego wieku (pewnej dojrzałości). Przewidziane są trzy możliwe sytuacje, w których osoba fizyczna:

1. ma pełną zdolność do czynności prawnych,

2. ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych,

3. nie ma zdolności do czynności prawnych.

Pełną zdolność do czynności prawnych osiąga człowiek z chwilą ukończenia 18 lat. Wcześniej może uzyskać pełnoletność dziewczyna (pod warunkiem, że ukończyła 16 lat), która za zezwoleniem sądu wyszła za mąż.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione. Czynność prawna takiej osoby wymaga do swej ważności zgody przedstawiciela ustawowego, jeśli rozporządza ona swym prawem lub zaciąga zobowiązania. Bez zgody przedstawiciela ustawowego osoba z ograniczoną zdolnością może zawierać umowy dotyczące drobnych bieżących spraw życiowych.

Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Nie mogą one w sposób ważny i prawny skutecznie zawierać żadnych umów ani dokonywać jednostronnych czynności prawnych, robią to za nich przedstawiciele ustawowi. Czynność prawna takiej osoby jest nieważna. Osoby fizyczne mogą być częściowo lub całkowicie pozbawione zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu wojewódzkiego w składzie trzech sędziów zawodowych.

Sąd może wydać całkowite ubezwłasnowolnienie, jeśli człowiek wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

ZDOLNOŚĆ

Zdolność PRAWNA Zdolność DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Zdolność prawna to zdolność do bycia Zdolność do tego aby poprzez swoje działania

podmiotem praw i obowiązków nabywać prawa lub zaciągać zobowiązania.

Osoba fizyczna może:

nie mieć zdolności mieć ograniczoną zdolność mieć pełną zdolność

wg art. 12 kc nie mają zdolności wg art. 15 kc ograniczoną zdolność do wg art. 11 kc pełną

do czynności prawnych osoby czynności prawnych mają osoby które zdolność nabywa się z

poniżej 13 roku życia oraz ukończyły 13 lat oraz osoby chwilą uzyskania

osoby ubezwłasnowolnione ubezwłasnowolnione częściowo pełnoletności

całkowicie

Pełna zdolność do czynności prawnych - osoba fizyczna nabywa pełną zdolność do czynności prawnych na skutek uzyskania pełnoletności. Zgodnie z art. 10 §1 kc pełnoletnim jest ten kto ukończył 18 lat.

Pełnoletność wg §2 art. 10 kc może uzyskać kobieta na skutek zawarcia małżeństwa ( nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa ), małżeństwo takie zawiera kobieta za zgodą sądu w wieku lat 16 z ważnych powodów.

Nie mają zdolności do czynności prawnych ( art. 12 kc ):

- osoby które nie ukończyły 13 lat,

- osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

Ubezwłasnowolnienie całkowite - art. 13 kc - Ubezwłasnowolnić można osobę która ukończyła 13 lat, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo na skutek innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa i narkomanii nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.

Osoba ubezwłasnowolniona traci zdolność do czynności prawnych, wg art. 13 §2 kc jeżeli nie pozostaje ona pod władzą rodzicielską powołuje się dla niej opiekuna.

[ Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ]

Osoba nie mająca zdolność prawnej nie może zawrzeć ważnej czynności prawnej. Czynność prawna zawarta przez taką osobę z mocy art. 14 §1 kc jest nieważna. W imieniu takiej osoby czynność prawna może być dokonana przez przedstawiciela ( o ile prawo dopuszcza taką możliwość - np. przedstawiciel nie może zawrzeć małżeństwa w imieniu reprezentowanego ). Czynność taka ma charakter nieważności bezwzględnej.

Art. 14 §2 zezwala osobie nie mającej zdolności do czynności prawnych zawierać ważne umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawa życia codziennego, pod warunkiem, że umowa taka nie pociąga dla niezdolnego do czynności prawnych rażącego pokrzywdzenia.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają ( art. 15 ):

- małoletni, którzy ukończyli 13 lat

- osoby ubezwłasnowolnione częściowo

- osoba dla której sąd ustanowił doradcę tymczasowego

Ubezwłasnowolnienie częściowe - art. 16 kc - Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę która ukończyła 18 lat ( pełnoletnią ) jeżeli z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw a stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego

Dla osoby ubezwłasnowolnionej ustanawia się kuratora ( art. 16 §2 kc )

Czynności prawne osoby mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych:

1. Zgodnie z art. 17 kc - do ważności czynności prawnej na skutek której osoba taka rozporządza swoim prawem lub zaciąga zobowiązanie potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Chyba, że przepisy mówią inaczej.

Jeżeli osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych zawrze taką umowę to powstanie czynność prawna niezupełna ( negotium claudicans ). Wg art. 18 §1 kc ważność takiej czynności zależy od potwierdzenia tej czynności przez przedstawiciela ustawowego. W razie wyrażenia zgody, czynność taka staje się ważna i to od chwili jej zawarcia ( skutek ex tunc ). Osoba mająca ograniczoną zdolność do czynność prawnych może także sama potwierdzić taką umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych ( art. 18 §2 kc ).

Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności prawnej może wyznaczy termin jej przedstawicielowi ustawowemu na potwierdzenie umowy, staje się ona wolna po upływie tego terminu ( art. 18 §3 kc )

2. Zgodnie z art. 19 kc - czynność prawna jednostronna dokonana przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, do której wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego jest nieważna.

3. Sytuacje w których osoba ograniczona w zdolności prawnej jest traktowana jako mającą pełną zdolność:

1. w czynnościach prawnym w których nie rozporządza swoim prawem lub nie zaciąga zobowiązań ( argumentum a contario z art. 17 kc )

2. w przypadku zawierania umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego ( art. 20 kc )

3. rozporządzać swoim zarobkiem - chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów pozbawi go tego prawa ( art. 21 kc )

4. przedmiotami oddanymi do swobodnego użytku ( art. 22 kc )

Dobra osobiste - art. 23 kc - Kodeks Cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych, ogranicza się on do wyliczenia podstawowego katalogu dóbr osobistych, jest to jednak tylko katalog przykładowy, nie jest on ani wyczerpujący ani zamknięty.

Należy przyjąć, że dobra osobiste są to dobra związane ściśle z jednostką ludzką, pewne indywidualne wartości świata uczuć czy psychicznego człowieka. Jest to dobro niemajątkowe - powstaje i wygasa wraz z osoba fizyczną. Ochrona tych dóbr jest wszechstronna.

Art. 23 kc jako dobra osobiste wymienia ( w szczególności ):

• zdrowie

• wolność

• cześć

• swobodę sumienia

• nazwisko lub pseudonim

• wizerunek

• tajemnicę korespondencji

• nietykalność mieszkania

• twórczość naukową, wynalazczą, racjonalizatorską

Ochrona dóbr osobistych - dobra osobiste pozostają pod ochronną prawa cywilnego i innych przepisów.

Główną regulację zawiera art. 24 kc.

Art. 24 kc w §1 przewiduje, że w razie:

1. zagrożenia dobra osobistego cudzym działaniem - osoba ta może żądać zaniechania tego działania

2. w razie dokonania naruszenia - może ona żądać ażeby naruszający dopełnił wszelkich czynności potrzebnych do usunięcia skutków ( w szczególności złożył odpowiednie oświadczenie w treści i w formie )

Może on także żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej Sumy na

wskazany cel społeczny

Jeżeli naruszenie dobra osobistego spowodowało szkodę majątkową to wg art. 24 §2 kc

poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Osoba prawna to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot. Jest ona tworem sztucznym, powołanym przez człowieka (osobę fizyczną).

Na istotę osoby prawnej składają się:

1. element ludzki (załoga przedsiębiorstwa),

2. element majątkowy (własny majątek),

3. element organizacyjny (określona struktura),

4. cel, określony w przepisach regulujących działalność osoby prawnej albo statucie.

Przy powstaniu osoby prawnej wyróżniamy:

1. System aktów organów państwa - do powstania danej osoby prawnej potrzebna jest ustawa lub rozporządzenie

1. System koncesyjny - organizacja powstaje na mocy decyzji założycieli i zgody właściwego organu państwa

2. System normatywny - w systemie tym akt normatywny określa jakie przesłanki muszą zostać spełnione aby mogła powstać osoba prawna. Państwo w tym systemie zachowuje sobie prawo do kontroli

Art. 35 kc wskazuje, że powstanie, ustrój i ustanie osoby prawnej określają właściwe przepisy i statut.

Art. 37 §1 kc przewiduje istnienie odpowiedniego rejestru, gdzie na mocy wpisu do tego rejestru jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną

Konsument - art. 22¹ kc - za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przedsiębiorca - art. 43¹ kc - Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna jednostka organizacyjna której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Czynność prawna - jest to stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, stanowiące uzewnętrznioną decyzję podmiotu prawa cywilnego wywołania określonego skutku prawnego.

Jest to zachowanie się świadome.

Zgodnie z art. 56 kc czynności prawne wywołują nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany czy zniesienia prawa jeżeli jest ono zbywalne. Osoba dysponująca takim prawem może się zobowiązać, że nie dokona tych rozporządzeń ( art. 57 §1,2 kc )

czynność prawna

konsensualna realna

Czynność prawna jest dokonana gdy strona do ważności czynności prawnej oprócz

lub strony złożą oświadczenia woli oświadczeń woli potrzebne są jeszcze inne

elementy.

Np. przy umowie przechowania - wydanie

rzeczy

kazualna ( przyczynowa ) abstrakcyjna ( oderwana )

causa - są to pobudki, przyczyny dla których

dana osoba dokonuje określonego przysporzenia

Rodzaje causa

1. causa solvendi - celem jest zwolnienie od obowiązku ciążącego

na osobie dokonującej przysporzenia, zmieszenie pasywów

2. causa obligandi vel acquirendi - celem jest nabycie prawa lub

innej korzyści majątkowej, zwiększenie aktywów

3. causa donandi - dokonuje się aby przysporzenie nastąpiło na

rzecz innej osoby bez ekwiwalentu

Oświadczenie woli - art. 60 kc - wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, także w postaci elektronicznej. Chyba, że ustawa przewiduje formę szczególną, w wyjątkowych sytuacjach.

Oświadczenie woli jest wynikiem procesu. W początkowym okresie powstaje akt woli, decyzja wewnętrzna - nie rodzi jednak ona skutków prawnych, dopiero urzeczywistnienie tej woli w postaci wyrażenia woli rodzi skutki prawne. Akt woli u jego uzewnętrznienie tworzą nierozerwalną całość zwaną oświadczeniem woli.

Warunki uznania skuteczności oświadczenia:

1. musi być zrozumiałe ( poprzez wykładnie można ustalić jego sens )

2. decyzja ta musi dotyczyć spraw normowanych przez prawo cywilne

3. nie jest spowodowane przymusem zewnętrznym

4. złożone jest na serio

Oświadczenie woli, złożone innej osobie, uznaje się za złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią - art. 61 §1 kc. Odwołanie takiego oświadczenia jest możliwe w przypadku gdy doszło wcześniej lub równocześnie z tym oświadczeniem.

Oświadczenie złożone w postaci elektronicznej, jest złożone z chwilą gdy zostało wprowadzone do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią ( art. 61 §2 kc ).

wadami oświadczenia woli, które pociągają za sobą ujemne skutki dla czynności prawnej, w ramach których oświadczenie złożono.

Znane są cztery wady oświadczenia woli:

1. Brak świadomości lub swobody,

2. Pozorność,

3. Błąd,

4. Groźba.

1. Brak świadomości lub swobody polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji i złożenie oświadczenia w sposób świadomy lub swobodny.

2. Pozorność jest wadą polegającą na złożeniu oświadczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, tzn. obie strony są zgodne, że czynność albo nie ma wywoływać żadnych skutków prawnych, albo ma wywoływać skutki prawne, ale inne niż wynika to z treści pozornej czynności prawnej.

3. Błąd jako wada oświadczenia woli polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia.

4. Groźba oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli. Groźba musi być bezprawna i poważna.

Treść czynności prawnej:

Składniki:

1. essentialia negotii - elementy przedmiotowo istotne - bez których czynność prawna danego typu nie mogła by dojść do skutku i które ją indywidualizują pod względem prawnym

2. naturalia negotii - elementy nieistotne - ich nie objęcie treścią czynności prawnej nie ma wpływu na dojście tej czynności do skutku

3. accidentalia negotii - elementy podmiotowo istotne - są to albo elementy należące do przedmiotowo istotnych albo w ogóle nie przewidziane dla tego typu czynności prawnej, ale znajdujące się w niej z woli stron

Warunek - zgodnie z art. 89 kc jest to zdarzenie przyszłe i niepewne od którego strony uzależniają powstanie lub ustanie czynności prawnej. Zastrzeżenie warunku możliwe jest tylko w przypadku gdy dopuszcza to ustawa lub wynika to z właściwości czynności prawnej.

Warunki dzieli się na:

1. zawieszające i rozwiązujące

2. dodatnie i ujemne

3. zależne od woli stron, przypadku i mieszane

Art. 94 przewiduje zasadę - że warunek niemożliwy do spełnienia, przeciwny ustawie lub zasadą współżycia społecznego pociąga za sobą nieważności gdy jest zawieszający i uważa się go za niezastrzeżony gdy jest rozwiązujący.

Przedstawicielstwo - przedstawiciel dokonuje w imieniu reprezentowanego czynności prawnej. Musi istnieć umocowanie. Wywołuje skutki prawne bezpośrednio dla reprezentowanego. Może być czynne lub bierne. Przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania. Czynność prawna nie może mieć osobistego charakteru.

Przedstawicielstwo ustawowe - gdy źródłem umocowania jest ustawa. Przedstawiciel ustawowy musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

Pełnomocnictwo - źródłem umocowania jest oświadczenie woli reprezentowanego (pełnomocnictwo). Jest to relacja między pełnomocnikiem a mocodawcą. Pełnomocnik może mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Rodzaje:

• ogólne

• rodzajowe

• szczególne

• główne - udziela mocodawca

• substytucyjne - udzielone przez pełnomocnika w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy. ( art. 106 k.c.)

• samodzielne

• łączne

Prokura - szczególny rodzaj pełnomocnictwa. Udziela jej przedsiębiorca tylko osobie fizycznej, mającej pełną zdolność do czynności prawnych; na piśmie. Zakres umocowanie prokurenta określa ustawa, obejmuje czynności sądowe oraz pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie może być przeniesiona.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa:

• spełnieni się okoliczności przewidzianych w treści umowy

• śmierć pełnomocnika lub mocodawcy

• odwołanie pełnomocnictwa

• utrata zdolności do czynności prawnych przez pełnomocnika

Przedawnienie - ogranicza w czasie dochodzenie roszczeń majątkowych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych. Skutek: po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko któremu przysługuje roszczenie (dłużnik) może uchylić się od jego zaspokojenia podnosząc zarzut przedawnienia.

Początek biegu przedawnienia - od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne.

Przerwanie biegu przedawnienia, z powodu:

• czynności dokonanej przed sądem lub innym organem

• uznanie roszczenia

• mediacja

Terminy zawite - Termin zawity jest to termin ograniczający w czasie dochodzenie przed powołanym do tego organem lub inną realizację prawa podmiotowych, jeżeli bezskuteczny ich upływ powoduje wygaśnięcie prawa.

3 rodzaje:

1. prekluzja sądowa - terminy do dochodzenia praw przed sądem lub innym powołanym do tego organem

2. prekluzja pozasądowa - terminy do dokonywania czynności pozasądowych

3. terminy wygaśnięcia praw podmiotowych

---