AKT NORMATYWNY - AKT PRAWOTWÓRCZY - PRZEPIS PRAWNY - NORMA PRAWNA

Akt normatywny jest to wszelki akt zawierający normy postępowania. W tym znaczeniu aktem normatywnym będzie np. ustawa, statut partii, statut spółki.

Akt prawotwórczy jest to akt zawierający normy prawne, czyli np. konstytucja, ustawa, rozporządzenie, uchwała rady Ministrów.

Każdy akt prawny jest jednocześnie aktem normatywnym, ale nie każdy akt normatywny jest aktem prawnym.

Budowa aktu prawotwórczego:

• Część nieartykułowana, która nie przybiera formy przepisów prawnych.

• Część artykułowana, która przybiera formę przepisów prawnych.

W ramach części nieartykułowanej występuje nazwa (nagłówek aktu), który składa się z trzech części:

• określenie rodzaju aktu,

• data wydania,

• określenie przedmiotu regulacji.

W zakresie części nieartykułowanej (dotycz to tylko aktów o szczególnym znaczeniu) występują wstępy: preambuła lub arenga w umowach międzynarodowych. Wstępy określają cele wydania aktu i okoliczności wydania aktu, dlatego mogą mieć znaczenie przy wykładni celowościowej. Na dzień dzisiejszy prawodawcy krajowi i europejscy bardzo rzadko korzystają ze wstępu.

W ramach części nieartykułowanej (dotyczy to aktów wykonawczych) występuje tzw. podstawa pozytywna, czyli powołanie się na upoważnienie do wydania danego aktu.

Przepis prawny:

Przyjmuje się, że przepis prawny jest to najmniejsza jednostka redakcyjna aktu prawotwórczego, przybierająca postać artykułu, paragrafu, ustępu, punktu, litery. Według innej koncepcji przepis prawny to zdanie w sensie gramatycznym zawarte w tekście prawnym, czyli zdanie od kropki do kropki.

Układ przepisów w akcie prawotwórczym:

1. Przepisy ogólne, które określają zakres zastosowania, czyli kogo akt dotyczy, jak również zakres normowania, czyli czego akt dotyczy. W ramach przepisów ogólnych znajdują się również definicje ustawowe, czyli wyjaśnienie znaczenia wyrażeń użytych w danym akcie prawotwórczym.

2. Przepisy szczegółowe, które najczęściej są najbardziej rozbudowane. Poprzez przepisy szczegółowe następuje zasadnicza regulacja materii, których dotyczy dany akt.

3. Przepisy dostosowujące (które zwykle występują w bardzo ważnych i skomplikowanych aktach) i przejściowe regulują stosunek nowego prawa do stosunków społecznych powstałych pod rządami prawa starego.

4. Przepisy końcowe zawierają dwie grupy postanowień:

• przepisy o wejściu w życie aktu, tzn. kiedy akt nabiera mocy obowiązującej,

• przepisy derogacyjne, zwane inaczej uchylającymi.

Utrata mocy obowiązującej ustawy powoduje utratę mocy obowiązującej aktów wykonawczych, chyba że prawodawca wyraźnie postanowił, że akty wykonawcze pozostają w mocy.

Pod ustawą występuje zawsze podpis Prezydenta.

Podział przepisów prawnych ze względu na sposób wyznaczania zachowania:

• przepisy konkretne zawierają pełen opis pożądanego zachowania, czyli mówią jaki adresat w jakich okolicznościach jak ma się zachować.

• przepisy odsyłające:

• przepisy odsyłające poza system prawa noszą nazwę klauzul generalnych.

• przepisy odsyłające systemowo, czyli do innych przepisów zawartych w systemie. Prawodawca tak czyni, aby uniknąć powtórzeń.

• przepisy blankietowe jest to rodzaj przepisów odsyłających, których na dany moment jeszcze nie ma.

Podział przepisów prawnych ze względu na sposób związania adresata - wyróżniamy tu tzw. przepisy bezwzględnie obowiązujące („ius cogens”) i przepisy względnie wiążące („ius dispositivum”):

• „ius cogens” obowiązują bez względu na wolę stron. Adresaci muczą się zachować zgodnie z nimi. Brak zastosowania się do nich oznacza nieważność czynności.

• „ius dispositivum” obowiązują wówczas, kiedy strony nie ujawniły swej woli albo ujawniły ją w sposób niedostateczny.

Norma prawna:

Najczęściej przyjmuje się, że norma prawna jest to reguła postępowania odkodowana (wyinterpretowana) z przepisów prawnych. W teorii prawa przepisy prawne formułowane są w języku prawnym, natomiast wyinterpretowane z przepisów normy formułowane są w języku prawniczym.

Koncepcje związane z budową normy prawnej:

• koncepcja trójelementowa zgodnie z którą norma składa się z:

• hipotezy, która określa adresata i okoliczności, czyli zakres zastosowania.

• dyspozycji, która określa rodzaj zachowania.

• sankcji, która określa konsekwentne reakcje państwa na zachowania niezgodne z dyspozycją.

• koncepcja norm sprzężonych, zwana koncepcją dwuczłonową. Zgodnie z tą koncepcją norma składa się z dwóch elementów: normy sankcjonowanej, która składa się z hipotezy i dyspozycji, a z tą normą związana jest druga norma nazywana normą sankcjonująca, która także składa się z hipotezy i dyspozycji.

Adresatami normy sankcjonowanej są adresaci pierwszoplanowi tzw. pierwotne podmioty prawa - osoby fizyczne i osoby prawne.

Adresatami normy sankcjonującej są adresaci wtórni, którymi są zawsze organy państwa.

Relacje pomiędzy przepisem prawnym a normą prawną:

• z jednego przepisu wynika jedna norma prawna;

• z kilku przepisów wynika jedna norma prawna (przypadek najczęstszy);

• z przepisu nie wynika norm prawna - są to tzw. przepisy puste, które nie zawierają tzw. treści normatywnej;

• norma prawna nie wynika z przepisu, np. prawo zwyczajowe, które nie jest spisane i skodyfikowane;

• z grupy przepisów odkodowujemy kilka norm prawnych.

Rodzaje norm prawnych:

• ze względu na hipotezę:

• normy kategoryczne, które mają zastosowanie we wszystkich okolicznościach,

• normy hipotetyczne, które mają zastosowanie w ściśle określonych okolicznościach.

• ze względu na dyspozycję:

• normy uprawniające (zezwalające),

• normy wyznaczające obowiązek mogą przyjąć postać zakazu lub nakazu, względnie znoszenia obowiązku.

• ze względu na sankcję:

• normy zabezpieczone sankcjami represyjnymi, są to głównie sankcje karne,

• normy zabezpieczone sankcjami restytucyjnymi, tj. sankcjami egzekucji lub sankcjami nieważności.

Od czasów rzymskich dzieli się normy ze względu na sankcje:

• „lex perfectae” - normy doskonałe zabezpieczone sankcją nieważności,

• „lex plus quamperfectae” - normy bardziej niż doskonałe zabezpieczone nieważnością i karą,

• „lex minus quamperfectae” - normy mniej niż doskonałe, tzn. czynność jest ważna,. niemniej występują negatywne skutki,

• „lex impefectae” - normy niedoskonałe, które nie są zabezpieczone żadną sankcją prawną.

1

---