prawo rzymskie opracowanie, Prawo rzymskie


systematyka prawa rzymskiego

  1. Pojęcie ius i iustitia

  2. Charakterystyka: Ius publicum- ius privatum

  3. Charakterystyka: Ius naturale- ius gentium ius civile âius honorarium

 ius -oznacza prawo ludzie (świeckie) lub bardziej szczegółowo prawo przedmiotowe ( np. jako Ius publicum - prawo publiczne) tzn. ogół norm, przepisów porządkujących jakąś dziedzinę życia lub tez z innej strony słowo to oznacza uprawnienia - czynności wynikające z prawa podmiotowego ( prawo sprzedaży).

IUS CIVILE - był to podstawowy zespół norm prawnych obowiązujących w państwie rzymskim a dotyczący niemal wyłącznie obywateli ( civis - obywatel) rzymskich w czasach wcześniejszych z jednej strony - a następnie jako sam termin w czasach późniejszych oznaczenie prawa prywatnego. Ius civile stanowiło początkowo prawa zwyczajowe następnie począwszy od ustawy XII tablic rozwijało się poprzez formy ustawodawcze. Oznaczało ono głównie całe prawo ( publiczne i prywatne) obywateli rzymskich i było najdawniejszą warstwą prawa rzymskiego.

Ius civile - wytworzone przez obywateli rzymskich na „własny” użytek powstałe na skutek działalności jurysprudencji kapłanów i prawników rzymskich, a obowiązujące z woli narodu.

IUS GENTIUM - prawo wspólne stosowane w stosunku do wszystkich ludzi - mieszkańców państwa.
Charakteryzowało się ono w odróżnieniu od ius civile tym, że było świeckie, swobodniejsze, co do formy, dostępne dla wszystkich mieszkańców państwa, ograniczone do sfery stosunków majątkowych i przeznaczone do regulowania obrotu gospodarczego. Było to prawo mniej formalistyczne niż ius civile, nie przywiązywało wagi do formy dokonywania aktów prawnych. Na jego podstawie wykształcił się proces formułkowy znacznie doskonalszy od procesu legislacyjnego.

IUS HONORARIUM - było to prawo stosowane i tworzone przez działalność magistra tury. Miało ono wiele wspólnego z ius civile a poprzez fakt, że co roku było ono odnawiane o doświadczenia w stosowaniu ius civile stanowiło prawo bardziej zbliżone do potrzeb życiowych. Ius honorarium było prawem stosowanym obok ius civile jako jego wspomaganie, poprawianie i uzupełnianie. Z biegiem lat różnice pomiędzy tymi prawami zatarły się w prawie poklasycznym.

  1. Pojęcie ius i iustitia

IUS -prawo. Pojęcie ukute zostało od sprawiedliwości (IUSTITIA), prawnik z I połowy II w.n.e.- Celsus określił, że prawo jest sztuką stosowania tego co dobre i słuszne (ius est ars boni et aequi).

Ius oznacza szeroko pojęte prawo ludzkie (świeckie) lub bardziej szczegółowo prawo przedmiotowe (np. jako Ius publicum - prawo publiczne) tzn. ogół norm, przepisów porządkujących jakąś dziedzinę życia lub też z innej strony słowo to oznacza uprawnienia - czynności wynikające z prawa podmiotowego ( np. prawo sprzedaży).


IUSTITIA - jest to sprawiedliwość-to pojęcie bardzo ogólne z którego wywodzi się pojęcie prawa. Wg Cycerona sprawiedliwością jest oddanie każdemu prawa, które mu się należy. Jest to upowszechnianie dobra, słuszności , poprzez oddzielanie tego co jest słuszne (aequum) od niesłusznego ( iniquum) , dozwolonego ( licitum) od niedozwolonego (illicitum).

  1. Ius publicum- ius privatum

Ius publicum, czyli prawo publiczne, to prawo dotyczące spraw państwa rzymskiego. Dotyczy ono obrzędów, kapłanów oraz magistratur.

  1. Charakterystyka: Ius naturale- ius gentium - ius civile - ius honorarium

IUS NATURALE- Prawo naturalne przyszło do Rzymu najprawdopodobniej z filozofii greckiej jako prawo uniwersalne, niezmienne i zgodne z naturą. Prawo to oznaczało wspólne prawa istot żyjących nie tylko ludzi, ale i zwierząt.

Jak pisze Ulpian, prawem naturalnym jest to prawo, którego nauczyła nas sama natura, jest ono właściwe nie tylko rodzajowi ludzkiemu, ale również wszystkim stworzeniom, które rodzą się na ziemi, w morzu, a także ptakom. Z prawa naturalnego wywodzi się związek kobiety i mężczyzny, oraz poczynanie i wychowywanie potomstwa. Zgodnie z prawem naturalnym wszyscy zostaliśmy nazwani jednakowo- ludzie.

IUS GENTIUM -prawo narodów- różni się ono od prawa naturalnego tym, że prawo naturalne jest wspólne wszystkim stworzeniom, natomiast prawo narodów jedynie rodzajowi ludzkiemu. Z prawa narodów pochodzą wyzwolenia, ludzie podzielili społeczeństwo na trzy rodzaje: wolnych, niewolników i wyzwolonych. Z prawa narodów wzięły się wojny, podział na państwa, suwerenność narodów, handel, formy władztwa itp.

Ius Gentium to prawo, które ustaliło porządek między ludźmi, jest przestrzegana przez wszystkich jednakowo, posługują się nim wszystkie narody.

W odróżnieniu od ius civile, prawo narodów było świeckie, swobodniejsze co do formy, dostępne dla wszystkich mieszkańców państwa, ograniczone do sfery stosunków majątkowych i przeznaczone do regulowania obrotu gospodarczego. Było to prawo mniej formalistyczne niż ius civile, nie przywiązywało wagi do formy dokonywania aktów prawnych.

IUS CIVILE -czyli prawo cywilne był to podstawowy zespół norm prawnych obowiązujących w państwie rzymskim a dotyczący niemal wyłącznie obywateli rzymskich w czasach wcześniejszych z jednej strony - a następnie jako sam termin w czasach późniejszych oznaczenie prawa prywatnego. Ius civile stanowiło początkowo prawa zwyczajowe następnie począwszy od ustawy XII tablic rozwijało się poprzez formy ustawodawcze. Oznaczało ono głównie całe prawo ( publiczne i prywatne) obywateli rzymskich i było najdawniejszą warstwą prawa rzymskiego.

Ius Civile to prawo, które narody ustanawiają wyłącznie dla siebie, jest ono właściwe wyłącznie temu państwu.
IUS HONORARIUM - było to prawo stosowane i tworzone przez działalność magistratury. Miało ono wiele wspólnego z ius civile a poprzez fakt, że co roku było ono odnawiane o doświadczenia w stosowaniu ius civile stanowiło prawo bardziej zbliżone do potrzeb życiowych. Ius honorarium było prawem stosowanym obok ius civile jako jego wspomaganie, poprawianie i uzupełnianie. Z biegiem lat różnice pomiędzy tymi prawami zatarły się w prawie poklasycznym.

1 Prawa i obowiązki obywatela rzymskiego ?

Uprawnienia publiczne:

Uprawnienia prywatne:

zdolność do działań wedle prawa cywilnego:

obywatelstwo rzymskie

  1. Prawa obywatela rzymskiego

  1. Ius suffragi - prawo głosowania

  2. Ius militiae - prawo do służby w legionach rzymskich

  3. Ius Honorum - prawo do wyboru na urząd państwowy

  4. Ius provocationis - prawo do odwołania się do opini publicznej, jeżeli wyrok wydany przez sąd wydawał się niesprawiedliwy.

  5. Ius census - prawo do własności . Prawo mieszkańca miasta było pierwotnie zarezerwowane dla obywateli Rzymu. Od 89 r. p.n.e. przyznawano je wszystkim obywatelom Italii. Edykt Karakalli z 212 r. przyznał je wszystkim wolnym obywatelom Imperium.

2Nabywanie obywatelstwa rzymskiego w drodze publicznoprawnej w okresie republiki i cesarstwa cechy charakterystyczne

- poprzez urodzenie się z rodziców, obywateli rzymskich (prawne uregulowane przez Lex Unicia za ces. Hadriana, także dziecko rzymianki i latyna otrzymywało obywatelstwo rzymskie);


- w skutek osiedlenia się w Rzymie (ius migrandi) - dotyczyło Latynów (na podstawie lex Iulia i Lex Plautia Papiria z 90 i 89 r p.n.e.);


- w skutek wyzwolenia formalnego (tj. wg ius civile). Tutaj można wskazać następujące przykłady: nabycie obywatelstwa w nagrodę za rozwijanie pożądanej działalności populacyjnej, porządkowej czy gospodarczej (dochowanie się męskiego potomstwa, służba w straży miejskiej, wybudowanie domu w Rzymie czy organizowanie dowozu zboża do Rzymu);


- w skutek nadania obywatelstwa. Organami uprawnionymi do tego były comitia ludowe oraz w późniejszym czasie cesarz. Z tego sposobu skorzystał w 212 r. cesarz Karakalla wydając ustawę Constitutio Antoniana uznająca za obywateli rzymskich peregrini dedici mieszkańców Rzymu;


- w skutek zakupu obywatelstwa.

Cechy char ?

*nadawanie obywatelstwa rzymskiego

Nabycie obywatelstwa rzymskiego następował poprzez:

Akty regulujące posiadanie obywatelstwa rzymskiego:

3Współczesna definicja obywatelstwa

C) OBYWATELSTWO więź prawna łącząca jednostkę (osobę fizyczną) z państwem, na mocy której jednostka ma określone prawa i obowiązki wobec państwa, a państwo - analogicznie - ma obowiązki i prawa wobec jednostki. Określenie spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności sposobów jego nabycia i ewentualnie także utraty, należy do samego państwa - jest to jego kompetencja wyłączna

4Nabycie i utrata obywatelstwa polskiego

  1. urodzenie- Dziecko nabywa obywatelstwo przez urodzenie gdy rodzice są obywatelami polski albo jedno z rodziców jest obywatelem polski.

  1. zasada krwi- obywatelstwo się dziedziczy rodzice są obywatelami polski albo jedno z rodziców jest obywatelem polski

  1. zasada ziemi:
    Zasada ta ma zastosowanie, gdy dziecko urodzi się lub znalezione zostanie na terytorium RP, a oboje rodzice są nieznani lub nieokreślone jest ich obywatelstwo, bądź nie mają żadnego obywatelstwa. Dziecko takie z mocy prawa nabywa obywatelstwo polskie.

SPOSOBY POCHODNE

  1. Naturalizacja nadanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w obywatelstwie polskim, cudzoziemcowi można na jego wniosek nadać obywatelstwo polskie, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się co najmniej 5 lat.
    Musi znać kulturę język

  1. Reintegracja Nabycie obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego Cudzoziemiec będący małżonkiem obywatela polskiego może nabyć obywatelstwo polskie. Zgodnie z nim cudzoziemiec, zarówno mężczyzna jak i kobieta, który pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie i uzyskał w Polsce zezwolenie na osiedlenie się, może złożyć oświadczenie o woli nabycia obywatelstwa polskiego

  1. Nabycie obywatelstwa polskiego przez małoletniego, dla którego rodzice dokonali wyboru obywatelstwa obcego może po ukończeniu 16 lat, a przed upływem 6 miesięcy od ukończenia 18 roku życia, złożyć przed wojewodą lub konsulem oświadczenie o woli nabycia obywatelstwa polskiego

  1. Nabycie obywatelstwa polskiego przez osoby, które utraciły je wskutek małżeństwa z cudzoziemcem

  1. adopcja

9 RepatriacjęOsoby, które wskutek niezależnych od siebie przyczyn znalazły się poza granicami państwa, mogą odzyskać utracone obywatelstwo po powrocie do kraju ojczystego. W Polsce kwestie repatriacji szczegółowo reguluje Ustawa o repatriacji . Za repatriantów uznawane są osoby, które przybyły do Polski na podstawie wizy repatriacyjnej. Nabywają one obywatelstwo ex lege.

* utrata obywatelstwa polskiego

Zagadnienie utraty obywatelstwa polskiego reguluje art. 34 ust. 2 Konstytucji RP oraz ustawa o obywatelstwie polskim. Konstytucja stanowi, że "obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba, że sam się go zrzeknie". Zgodnie z Art. 13 cyt. ustawy obywatel polski traci obywatelstwo polskie na swój wniosek po uzyskaniu zgody Prezydenta RP na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego udzielona rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską. W przypadku ukończenia przez dziecko 16 lat następuje to jedynie za jego zgodą. Wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego osoby zamieszkałe w Polsce wnoszą do Prezydenta za pośrednictwem wojewody, a osoby zamieszkałe za granicą - za pośrednictwem konsula.
Szczegółowy tryb postępowania w sprawach o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego oraz wzory zaświadczeń i wniosków określa rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 14 marca 2000 roku (Dz.U. Nr 18 poz. 231).
Obywatel polski ubiegający się o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego obowiązany jest złożyć:

  1. wypełniony wniosek o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

  2. oświadczenie o zrzeczeniu się obywatelstwa polskiego,

  3. dokument stwierdzający posiadanie obywatelstwa innego państwa lub przyrzeczenie jego nadania, wydany przez właściwy organ państwa, którego jest obywatelem lub o którego obywatelstwo występuje,

  4. oświadczenie, że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie sądowe,

  5. poświadczoną urzędowo kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo wnioskodawcy,

  6. własnoręcznie napisany i podpisany życiorys,

  7. odpis aktu urodzenia wydany przez polski urząd stanu cywilnego,

  8. odpis aktu małżeństwa wydany przez polski urząd stanu cywilnego lub inny dokument określający stan cywilny,

aktualną fotografię formatu paszportowego

Rzymskie prawo wyborcze- crimen ambitus i leges de ambitu 

4Kampania wyborcza w starożytnym Rzymie

1Ius honorum i ius suffragii, professio

ius honorum bierne prawo wyborcze do wszystkich urzędów municypalnych

ius suffragii - prawo uczestniczenia i głosowania w zgromadzeniach narodowych

Ius suffragii z tytułu przynależności rzymskiej civitas przysługiwały obywatelowi określone uprawnienia. W sferze prawa publicznego przywilej ten obejmował ius suffragii czyli prawo do uczestniczenia w zgromadzeniach ludowych i możliwość głosowania w trakcie uchwalania ustaw .i wyboru wyższych republikańskich konsula dyktatora cenzora kwestora edyla. Mógł też sam być wybierany na te stanowiska gdyż przysługiwało mu ius honorum

Professio ?

2Pojęcie crimen ambitus- kwalifikacja czynu

wyborczych crimen ambitus oznaczał: „obchodzenie (okrążanie) wyborców w celu zjednywania sobie głosów”; „podstępne ubieganie się o urząd (zwłaszcza drogą przekupstwa)”; „dążenie do popularności”; „żądza zaszczytów”; „krążenie (wokół wyborców)”; „próżność” .

Właściwymi przestępstwami wyborczymi - określanymi mianem ambitus - były:
1. Largitio -:rozumiano różne formy przekupywania wyborców.
2. Coitio -coitio rozumiano różnego rodzaju koalicje wyborcze, np. z drugim kandydatem na urząd konsula, w celu wyeliminowania trzeciego kandydata.
3. Crimen sodaliciorum, przez co rozumiano branie udziału w stowarzyszeniach politycznych, zajmujących się organizacją przestępstw wyborczych.

Kwalifikacja czynu ?

3Ustawodawstwo de ambitu- charakterystyka,  przykładowe ustawy

Problem wpływu na wolną wolę wyborców był znany już w starożytnym Rzymie, gdzie istniały różne ustawy zmierzające do wyeliminowania wpływu na wolę wyborców. Tego rodzaju ustawy, zmierzające do eliminowania nadużyć wyborczych były określane mianem leges de ambitu. Słowo ambitus w języku łacińskim pochodzi od czasowników ambulare („chodzić”, „przechadzać się”) oraz ambire („obchodzić dookoła”, „okrążać”, „kręcić się”).

Ustawy przeciwko różnym przestępstwom wyborczym (leges de ambitu) istniały już w okresie wczesnej republiki . Stosunkowo wcześnie została wydana uchwała Senatu, a następnie lex Poetelia, które zakazywały odziewania się w toga candida oraz wędrówek kandydatów po targach i zgromadzeniach publicznych, gdzie odbywały się spotkania wyborców.
Pierwszą znaną ustawą dotyczącą przestępstw wyborczych była

Źródła nie precyzują przeciwko jakim przestępstwom wyborczym była skierowana ta ustawa oraz inna o nieznanej nazwie z roku 159 p.n.e.


Crimen ambitus było prawdopodobnie jednym z przestępstw sądzonych przez specjalne sądy kolegialne (questio lege constituta) wprowadzone przez lex Calpurnia de repetundis z roku 149 p.n.e.
Najwięcej ustaw dotyczących ambitus zostało uchwalonych w okresie końca rzymskiej republiki (w latach 81-49 p.n.e.). Można tu wymienić, przykładowo:


Ustawy te wprowadzały różnego rodzaju kary za nadużycia wyborcze. Karami mogły być: wygnanie z Miasta, wykluczenie na okres dziesięciu lat lub na stałe od sprawowania urzędów, wykluczenie ze składu Senatu, kary pieniężne.

5 Ograniczenia kampanii wyborczej w  prawie polskim

Zabrania się prowadzenia agitacji wyborczej:

Crimen repetundarum

2-kwalifikacja czynu de repetundis w myśl brzmienia ustawy Julijskiej,?

1ustawodawstwo de repetundis (od lex Calpurnia do lex Iulia)

Lex Calpurniade rebus pierwsza ustawa poświecona korupcji urzędniczej wprowadza quaestioperpetua-pierwszy stały trybunał sądowy Chroni jedynie obywateli rzymskich w prowincjach. Brak sankcji karnej(restytucja wymuszonych pieniędzy)

Lex Iulia de (pecuniis) repetundis z59 a.c Zamyka rozwój ustawodawstwa de repentundis . Recypowana do prawa justyniańskiego. Wprowadza klauzulę ad quosea petunia pervenit

3crimen peculatus

Rzeczy publiczne, święte , religijne

dokumentującymi podziałgruntów, nieuprawnione przeglądanie i kopiowanie dokumentów publicznych

4współczesne czynniki korupcyjne, kategorie i typy korupcji

Kategorie i typy korupcji

5łapownictwo bierne i czynne, płatna protekcja i handel wpływami, przekroczenie uprawnień lub niedopełnieni obowiązków 

Łapownictwo bierne(sprzedajność) należy rozumieć wykorzystywanie przez osobę pełniąca funkcje publiczną poosiadanej pozycji prawnej dla osiągnięcia nienależnych zysków. Forma Wyzysku

Łapownictwo czynne( przekupstwo)- udzielanie korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcje publiczne, aby zwrócił on szczególną uwagę na interesy osoby przekupującej,.

Płatna protekcja i)- pośredniczenie w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub obietnicę jej otrzymania, dzięki wpływom w instytucji państwowej lub samorządzie terytorialnym.

handel wpływami(korupcja nadużycie stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści. Korupcja może w praktyce powstawać niezależnie od formy rządów.

Przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków - osoba przekraczająca swoje obowiązki uprawnienia , która działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego w celu osiągnięcia korzyści

Prawo rzymskie na straży obyczajów.

1Ustawy przeciwko zbytkowi (sumptus- charakterystyka i przykładowe ustawy)

Leges sumptuariae

Ustawy te były bardzo kontrowersyjne, budziły sprzeciw, jako ograniczające wolność. Ponieważ jednak nie określały kar obowiązujących za ich naruszenie, a zawierały jedynie zakazy, nie zmieniały stanu rzeczy. Nie są znane wypadki procesów na podstawie leges sumptuariae. Miały stanowić środek profilaktyczny, odstraszający. Wnioskodawca pewnej ustawy nigdy nie jadał poza domem, by nie być świadkiem nieprzestrzegania swej ustawy. Ustawy te były często przedmiotem drwin i żartów

*Ustawy przeciwko zbytkowi

Lex Metilia de fullonibus- 217 r p.n.e- pierwsza ustawa przeciw zbytkowi, zakazywała używania drogich materiałów i kredy umbryjskiej używanej przy produkcji ubrań

Lex Oppia - 215r.p.n.e.:ustwa ograniczająca ozdoby kobiet

Lex Publicia de cereis- 209 r p.n.e i Lex Cincia de donis et muneribus - 204r.p.n.e.: zakazywała dokonywania darowizn powyżej pewnej (bliżej dziś nie znanej) sumy, przy czym zakaz nie dotyczył najbliższych krewnych, zabraniała także adwokatom przyjmowania honorarium

Lex Orchia - 182r.p.n.e. i senatu consulta de ludis Megalensibus: ograniczała liczbę biesiadników w dni powszednie do 3 osób

Lex Fannia - 161r.p.n.e.: kolejna ustawa przeciw zbytkowi, wydatki na uczty z okazji Igrzysk Magelańskich do 120 asów i zakazano podawanie obcych win.

Lex Didia- 143 r p.n.e rozciągała postanowienia Lex Fannia na całą Italię

Lex Licinia - 104r. p.n.e. ,ograniczająca rosnący luksus potraw.

Lex Aemilia- 89r.p.n.e., przeciwko zagranicznym maściom i pachnidłom

Lex Antia - 70-66r.p.n.e, dotyczy wydatków na uczty, mówiła że urzędnikom wolno było uczestniczyć tylko na ucztach u wybranych osób

Lex Julia sumptuaria-18r.p.n.e., ostatnia ustawa przeciwko powszechnie panującemu zbytkowi

2Ustawodawstwo małżeńskie Augusta

Cezar August był tym, który wprowadził ograniczenia swobody zawierania małżeństw. Z jego inicjatywy powstały dwie ustawy małżeńskie: lex Iulia de maritandis ordinibus ( o zawieraniu małżeństw według stanów) z 18 r. p.n.e. i lex Papia Poppaea z 9 r. n.e. W ustawach Augusta zawarte były liczne zakazy i nakazy. I tak wszyscy obywatele w odpowiednim wieku, mężczyźni od 25 do 60 lat, a kobiety od 20 do 50 powinni pozostawać w związkach małżeńskich, a nadto mieć dzieci. Wolnourodzeni co najmniej troje, wyzwoleńcy co najmniej czworo. Po rozwiązaniu jednego małżeństwa mężczyźni mieli zawierać bezzwłocznie następne. Kobietom pozostawiono niewielkie okresy przerwy (vacatio)przed podjęciem następnego obowiązku małżeńskiego. Po śmierci męża okres ten wynosił 2 lata, zaś po rozwodzie najwyżej 18 miesięcy.
Osoby, które spełniały te wymogi były uprzywilejowane np. przy ubieganiu się o urzędy. Na tych, którzy uchylali się od tych obowiązków spadały poważne konsekwencje, najczęściej majątkowe. Bezżenni nie mogli np. niczego otrzymać w testamencie. Najbardziej charakterystycznym zakazem obowiązującym za Augusta był zakaz małżeństw senatorów i ich potomków z wyzwoleńcami. Wszystkich wolnourodzonych obowiązywał zakaz małżeństw z kobietami zniesławionymi ( famosae). Do takich kobiet należały stręczycielki do nierządu i ich wyzwolenice, kobiety przyłapane na cudzołóstwie, a nawet aktorki.

*ustawodawstwo małżeńskie Augusta

Lex Iulia de maritandis ordinibus - 18r.p.n.e., część kodeksu małżeńskiego Augusta; samotni w wieku małżeńskim i młode wdowy, które ponownie nie wyszły za mąż byli wykluczeni z dziedziczenia i uczestniczenia w igrzyskach (oczywiście w charakterze widzów), podobne kary wprowadzono dla tych, którzy byli w bezdzietnym związku małżeńskim, senatorom nie wolno było poslubiać wyzwolenic, prawo to było tak niepopularne, że w 9r.p.n.e. konsulowie Marcus Papius i Quintus Poppaeus próbowali je zmodyfikować (por. Lex Papia Poppaea), Domicjan próbował narzucić to prawo

Lex Iulia de adulteriis coercendis - 18r.p.n.e.: cześć kodeksu małżeńskiego Augusta; małżeńska niewierność była zarówno przestępstwem publicznym jak i prywatnym, możliwe wygnanie. Obok sankcji karnych postanawiała, że mąż powinien niezwłocznie rozwieść się ze swoją żoną, która dopuściła się cudzołóstwa. W przeciwnym razie mógł on być uznany za stręczyciela swojej żony, czerpiącego zyski z jej nierządu.

Lex Papia Poppea - 9r.p.n.e.: Ustawa mająca na celu zwiększenie liczby małrzeństw .Prawo przewidywało preferencje dla żonatych przy ubieganiu się o urzędy państwowe, a także ograniczenia w dziedziczeniu dla obywateli w stanie wolnym.

Nakazy małżeńskie:

-mężczyźni w wieku 25-60 lat ,a kobiety 20-50 lat powinny pozostać w związku małżeńskim,

- jeżeli małżeństwo uległo rozwiązaniu osoby w określonym wieku powinny zawrzec nowy związek małżeński - mężczyzna bezzwłocznie, wdowy w ciągu 2 lat, rozwiedzione do 18 miesięcy od rozwodu,

- osoby pozostające w małżeństwie powinny mieć co najmniej 3 dzieci, unikały dzięki temu sankcji z tytułu bezdzietności i mogły korzystać ze specjalnych przywilejów

3Pojęcie wybryku nieobyczajnego oraz wykroczenia przeciwko obyczajności publicznej w świetle Kodeksu Wykroczeń 

Wykroczenia przeciwko obyczajności publicznej

nieobyczajny wybryk uznawał

Materiał: egzamin 

Historia prawa rzymskiego

charakterystyka ustrojowa państwa rzymskiego

 Obowiązują Podręczniki z prawa rzymskiego publicznego (dwa z poniższych):

Rzymskie prawo publiczne, pod red B. Sitek, P Krajewski, Olsztyn 2005. rozdziały królestwo, republika, pryncypat, dominat, rozdziały poświęcone prawu i źródłom prawa

J, Zabłocki, A Tarwacka, Publiczne prawo rzymskie , Warszawa 2005

A. Dębiński, J. Misztal-Konecka, M. Wójcik Prawo rzymskie publiczne, Warszawa 2010

Pomocne będą

-Jakikolwiek podręcznik z prawa rzymskiego prywatnego (może być autorstwa np. Rozwadowskiego, Wołodkiewicza i Zabłockiej, itp.), część wstępna poświecona historii prawa rzymskiego i podstawowym podziałom i systematyce,

 

W odniesieniu do zagadnienia recepcji obowiązuje wiedza zawarta w podręczniku Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego  autorstwa W. Dajczaka, T. Giaro oraz F. Longchamps de Beriera (jest w Bibliotece Głównej), uzupełniająco także materiał we wspomnianej książce M Kuryłowicza, Prawo rzymskie. Historia, tradycja współczesność

PODZIAŁ ŹRÓDEŁ PRAWA

  1. Źródła prawnicze

- Instytucje Gajusa

-Digesta Justyniańskie

- kodeksy i nowele Teodozjańskie

B) Źródła poza prawnicze:

- papirusy

- inskrypcje

-dzieła literackie

  1. Źródła prawa (fontes iuris oriundi)

  2. Źródła poznania prawa (fontes iuris cognoscedni)

FONTES IURIS ORIUNDI
Źródła powstawania prawa - to czynniki prawotwórcze tzn. te czynniki, które wyrażają wolę państwa poprzez ustanowienie lub potwierdzenie właściwych z jego punktu widzenia norm postępowania.
Czynniki prawotwórcze przechodziły głębokie zmiany wraz ze zmianami bazy społeczno-ekonomicznej i form ustrojowych państwa.

*leges - ustawy uchwalane na zgrom.ludowym
*plebiscitia - ustawy podejmowane na zgrom.plebejuszy
*senatus consulta - uchwały senatu
*edicta magistratum - edykty urzedników jurysdyktycznych
*responsa prudentium - odpowiedzi uczonych jurystów
*constitutiones principum - ustawy cesarskie w okr.pryncypatu
*mos ( zwyczaj)

FONTES IURIS COGNOSCENDI
Źródła poznania prawa - to efekty działania wspomnianych czynników prawotwórczych. Są to zatem zachowane do naszych czasów świadectwa działalności prawotwórczej.
Podział na prawnicze i nieprawnicze, lub też na: jurydyczne, literackie, epigraficzne, papirologiczne.
A. ZRÓDŁA PRAWNICZE
B. ŻRÓDŁA NIEPRAWNICZE
czyli teksty literackie

W historii źródeł prawa można wyróżnić okresy:

1. Prawa archaicznego - obejmujący epokę królewską (753r p.n.e. - 265r p.n.e.).W tym okresie źródłem prawa był zwyczaj, zwany przez Rzymian mos.
Mos maiorum (zwyczaj przodków) lub consuetudo. Z biegiem czasu nastąpiło przejmowanie zwyczaju przez prawo stanowione.
2. Prawa przedklasycznego - epoka republiki ( do 27e p.n.e. ).W tym okresie źródłami prawa były nadal zwyczaj oraz leges uchwalane na zgromadzeniach. Główną rolę w tworzeniu prawa prywatnego odegrali urzędnicy sprawujący jurysdykcję, to jest pretorzy oraz urzędnicy sprawujący jurysdykcję na targowiskach - edylowie kurulni, a także namiestnicy prowincji. Wydawali oni edykty.
3. Prawa klasycznego - czasy pryncypatu (do 284r n.e. ). W tym okresie pretorzy i edylowie nadal wydawali swe edykty, miejsce dotychczasowych źródeł prawa zajęły konstytucje (constitutiones) wydawane przez cesarzy oraz prawotwórcza działalność prawników rzymskich - jurysprudencja.
4. Prawa poklasycznego - czasy dominatu (do 565r n.e.). W tej epoce władza ustawodawcza koncentrowała się wyłącznie w ręku cesarza. Wydawał on konstytucje przede wszystkim w formie edyktów i reskryptów. Konstytucje zaczynają zwać się leges. W III w. n.e. powstały 2 prywatne zbiory konstytucji: Codex Gregorianus i Codex Hermogenianus

senat rzymski

W  okresie wczesnej republiki w ławach rady zasiadało 100 senatorów. Liczbę tą jednak często zmieniano. W II wieku p.n.e. gremium zwiększono do 300. W roku 80 p.n.e. za dyktatu Sulli ustanowiono 600 przedstawicieli, by za Cezara zwiększyć do 900.

Senatorzy przechodzili lub nie przez linię narysowaną na posadzce izby, przez co opowiadali się za lub przeciw wnioskowi. W trakcie niektórych ważnych głosowań dochodziło do przepychanek, czy też do zmuszania siłą opornych senatorów do przechodzenia na właściwą stronę. Quorum było różne, zależne od sprawy nad jaką obradowano. Jeżeli debatowano na temat wojny ważność obrad wymagała 1/2 uprawnionych, jeżeli zaś na temat mniej ważny potrzeba było tylko 1/3 wszystkich senatorów.

W  senacie tworzyły się rozmaite frakcje, niektóre trwałe, a inne tylko dla poparcia projektu. W systemie politycznym republiki istniały dwie stałe partie:

Optymaci (optimates), którzy reprezentowali interesy najmożniejszych rodów Rzymu.

Popularzy (populares), którzy reprezentowali interesy plebejuszów i chłopstwa.. Początkowo popularzy wykorzystywali urząd trybuna ludowego do zgłaszania weta.

Posiedzenia, poprzedzane przez wróżby, zwoływane były przez pretora, konsula lub trybuna ludowego i to właśnie urzędnik zwołujący obrady był przewodnikiem senatu. To on także przy pomocy herolda wręczał senatorom obwieszczenie (edictum). Odbywały się one dnia pierwszego, trzynastego i piętnastego każdego miesiąca. Możliwe było dodatkowe zwołanie gremium, jednak tylko w wyjątkowych sytuacjach, przy czym obrady te nie mogły odbywać się w czasie świąt religijnych.

Uchwały senatu początkowo nie miały mocy ustawy (lex albo plebiscitum) i były tylko postanowieniem senatu (senatus consultum). Jednak wraz z poszerzaniem się uprawnień senatu zyskał on prawo do wydawania uchwał z mocą ustawy. Zapewniwszy sobie przewagę w państwie, senat mógł bez obawy dbać o swoje interesy, tzn. grupy wielkich właścicieli ziemskich, których reprezentował. W tym też celu mógł nie dopuścić do uchwalenia wniosku, który był dla niego niewygodny. W wyjątkowych sytuacjach senat miał możliwość ogłoszenia stanu wyjątkowego w Rzymie na podstawie specjalnej uchwały senatus consultum ultimum. Uprawnienie to zawieszało działanie organów oraz umożliwiało konsulom podjęcie odpowiednich kroków do przywrócenia porządku w mieście. To udogodnienie wielokrotnie było stosowane przez senat w okresie kryzysu republiki w I wieku p.n.e.

Senatorzy mogli

 przydzielać namiestnikom prowincje

 zarządzać budżetem republiki

 zawierać i zrywać sojusze polityczne

 przyjmować poselstwa z obcych państw

 wypowiadać wojny

 zarządzać pobór rekrutów

 zawierać pokój

 ogólna kontrola nad armią

 stanowić prawa

 sądzić członków rodzin senatorskich

 przeprowadzać wybory urzędników

 ustanawiać i znosić kulty

 udzielać prawo do odbycia triumfu

 ogłaszać stan wyjątkowy

charakterystyka władzy urzędniczej w okresie republikańskim  (magistratura republikańska, urzędnicy cesarscy w okresie pryncypatu i dominatu) kompetencje urzędników

Oficjalnie władzę w republikańskim Rzymie inspirował lud, a swoją wolę wyrażał na zgromadzeniach ludowych. Zgromadzenie przyjmowało lub odrzucało uchwały senatu, wybierano najważniejszych urzędników państwowych. Wszystkie niemal urzędy były kolegialne i jednoroczne. Wyjątkiem od reguły były urzędy cenzorów i dyktatora.

Najistotniejszą jednak rolę w ustroju republikańskiego Rzymu odgrywał senat, w skład, którego wchodziło 300 członków, byłych urzędników. Godność senatorska była dożywotnia, co przy jednorocznych kadencjach większości urzędów rzymskich było gwarantem ciągłości władzy. Teoretycznie konsul zwracał się do senatu z prośbą o radę, jednak w praktyce nie mógł zrobić niczego wbrew stanowisku senatu.

To senat decydował o wojnie i pokoju, budżecie państwa oraz polityce zagranicznej i właściwie sprawował faktyczną władzę w republice rzymskiej.

charakterystyka przemian ustrojowych w okresie pryncypatu i dominatu

 

Pierwszym cesarzem był Oktawian August. Przyjął on przydomek Cezar. Określono go mianem princepsa (łac. Pierwszy). Był zgodnie z tą terminologią pierwszym obywatelem Rzymu oraz najbardziej znaczącym politykiem. Od tego cesarskiego tytułu pochodzi określenie ustroju przez niego wprowadzonego - pryncypat. W ręku cesarza pozostawała wyłączna kontrola nad armią,

Kolejni cesarze mieli jednak wpływ na jego skład oraz podejmowane przez Senat decyzje. Za czasem do grona senatorów zostali do popuszczeni także obywatele pochodzący z innych prowincji Imperium Rzymskiego. Jedynym kryterium ich wyboru miała być ich lojalność i oddanie dla cesarza.

Oktawian August podczas swojego panowania:

Istniały dwa sile elementy, które spajały państwo. Mianowicie była to osoba cesarza oraz coraz powszechniej dokonująca się romanizacja. Państwo, choć podzielona na prowincje, między którymi istniały znaczne różnice zarówno w sferze gospodarki, jak i w sferze kulturalnej, zachowywało jedność w dużej mierze dzięki cesarzowi, który jako najważniejsza osoba w państwie spajał je i integrował. Z czasem również rzymskie wzorce kulturowe stawały się coraz bardziej popularniejsze, docierając nawet na obrzeża państwa.

 

Przez dwa wieki cesarstwo rzymskie cieszyło się pokojem. Rozwijał się handel oraz rozbudowywały miasta. W II w. zaczął się powolny upadek gospodarki, kolejni cesarze byli obalani przez wojskowych, toczyły się także walki Imperium. W 284 r.  cesarzem został Dioklecjan. Od jego panowania ten okres w dziejach rzymskiego cesarstwa otrzymał nazwę - dominat. Dioklecjan

W 306 roku na tron cesarski wstąpił Konstantyn Wielki. Za jego panowania utworzona została nowa stolica imperium w Konstantynopolu, zniesiono urzędy senatorskie, oddzielono władzę cywilną od wojskowej, przeprowadzona została reforma skarbowa



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
opracowane 440 pytania krótkie rzym, Prawo Rzymskie
Prawo Rzymskie-Opracowanie, Prawo Rzymskie, ODPOWIEDZI EGZAMINACYJNE Z PRAWA RZYMSKIEGO
Prawo Rzymskie-Opracowanie, Prawo rzymskie (46 stron)
prawo rzymskie opracowanie id 3 Nieznany
Prawo Rzymskie-Opracowanie, oprac torun 021011f, Periodyzacja dziejów państwa rzymskiego
prawo rzymskie - opracowanie, Młodzież, Język polski, Prawo, PRAWO
Skrypt WZ, opracowania na Prawo, Prawo rzymskie
Prawo Rzymskie-Opracowanie, oprac uam 030401, Prawo Rzymskie
Prawo Rzymskie-Opracowanie, pyt bialystok 011108, PRAWO RZYMSKIE TEMATY EGZAMINACYJNE
Prawo Rzymskie-Opracowanie, pyt lodz 011120c, PRAWO MIĘDZYNARODOWE
prawo rzymskie opracowanie.[1], STUDIA PRAWO I ADMINISTRACJA - POMOCE NAUKOWE
opracowanie RZYM2, opracowania na Prawo, Prawo rzymskie
PRAWO RZYMSKIE opracowane pytania problemowe
prawo rzymskie opracowanie, Prawo, Prawo rzymskie

więcej podobnych podstron