ostateczna!, Magisterka I semestr

PEDAGOGIKA NEGATYWNA - ANTYPEDAGOGIKA

POCZĄTKI PEDAGOGIKI NEGATYWNEJ

Antypedagogika powstała w 1970 r. w USA, a w 1974 w Niemczech jako reakcja na pedagogiczną wszechwładzę w edukacji rodzinnej, szkolnej i pozaszkolnej, przy czym nazwa tego dyskursu została użyta po raz pierwszy w 1974 r. przez profesora Heinricha Kupffera. Z początkiem lat siedemdziesiątych naszego stulecia antypedagogika stała się teoretyczną refleksją i praktyką edukacyjną, wprowadzając do nauk o wychowaniu konkurencyjne hipotezy o wzajemnych stosunkach międzyludzkich.

PRZEDSTAWICIELE:

Autorzy tej pedagogiki należą do nurtu tzw. „czarnej pedagogiki”.

Czarna pedagogika to radykalny nurt antypedagogiki, który oskarżał zarówno teorie jak i ideologie celowych oddziaływań pedagogicznych wraz z celami wychowania o odtwarzanie przemocy, mistyfikacji i totalizmu z pokolenia na pokolenie włączając w to wrogość wobec dzieci. Nazwa nurtu pochodzi od tytułu książki Kathariny Rutschky Schwarze Pӓdagogik..

ALICE MILLER

Studiowała w Bazylei, po promocji została psychoanalitykiem. W 1988r. wystąpiła z członkowstwa w Szwajcarskim i Międzynarodowym Towarzystwie Psychoanalitycznym, ponieważ utraciła wiarę w moc terapii wobec traum, jakich doświadczają dzieci. Wydała książki, które przełamały mit bezpiecznego dzieciństwa.

Zdaniem Alice Miller, dziecko powinno mieć zapewniony szacunek ze strony bliskich, którzy są tolerancyjni względem jego emocji i wrażliwi na wszelkie potrzeby i braki. Rodzice wskazują na to, co dziecku wolno, a czego nie, definiując tym samym pewne granice dla dziecięcych zachowań. Należy umożliwić dziecku pełny rozwój i uświadomić w jego prawach.

Wychowanie jest złe, ponieważ często jest terenem stosowania przemocy wobec dzieci, zarówno fizycznej jak i psychicznej. Przemoc przekazywana jest następnym pokoleniom przez osoby, które przemocy doświadczyły.

Wychowanie uniemożliwia swobodny rozwój. Brak wychowania nie oznacza porzucenie dziecka, lecz towarzystwo dorosłego, w którym zawiera się:

szacunek
poszanowanie praw
tolerancja dla uczuć
wyciąganie wniosków z zachowań

EKKEHARD VON BRAUNMÜHL

ur. w 1940 r., mieszka w Wiesbaden, jest niezależnym publicystą i autorem pierwszej pracy zwartej na temat antypedagogiki, która stała się sztandarowym wręcz dziełem dla tego nurtu nie tylko w Niemczech, ale i na całym świecie. Od kilkudziesięciu lat działa w Niemieckim Ruchu Praw Dziecka. Jego zdaniem antypedagogika nie neguje kształcenia i nauczania, lecz wychowanie, rozumiane jako nakreślanie ludziom celów i kierunków życia oraz decydowanie o ich przyszłych poglądach.

Wychowanie to ustalanie życiowych celów i kierunku życia, ustalanie systemu wartości, przymuszanie do akceptacji określonych motywacji. Oznacza to, że jest ono pozbawione tolerancji ufności, za to przepełnione totalitaryzmem i niszczące osobowość.

Von Braunmühl wskazuje, że istnieją tzw.

wrogość subiektywna, czyli nienawiść do dzieci bądź nielubienie fizyczne - nauczyciel sadysta doświadczający satysfakcji ze znęcania się fizycznego lub/i psychicznego nad swymi wychowankami.
wrogość obiektywna dotyczy zaś tego pedagoga, który mimo, że lubi pracę, którą wykonuje i docenia możliwość kontaktu z dzieckiem, poprzez obowiązującą w szkole przemoc strukturalną/symboliczną, blokuje lub niszczy rozwój psychofizyczny dzieci.

Oddziaływania pedagogiczne są niedemokratyczne, dają więcej praw wychowawcom, przy czym stanowią ogromne oszustwo, potrzebne tylko dla utrzymania władzy i pozbawienia innym osobom praw. Nieustający więc konflikt pokoleń jest wywołany poprzez myślenie pedagogiczne ukierunkowane na realizację ściśle i uprzednio postawionych celów. Wychowankowie winni mieć możliwość autonomicznego uczenia się i samowychowania, co gwarantuje im zachowanie godności i likwidację nienawiści.

HUBERTUS VON SCHOENEBECK

ur. w 1947 r., po ukończeniu studiów nauczycielskich na Uniwersytecie w Miinster, podjął pracę w szkole powszechnej. Tytuł naukowy doktora nauk filozoficznych uzyskał na podstawie rozprawy doktorskiej pt. Determinanty osobistej komunikacji z młodymi ludźmi — model przyjacielskiej komunikacji. Kieruje Instytutem „Przyjaźń z Dziećmi" w Miinster, organizując w jego ramach seminaria, konferencje naukowe, kursy i szkolenia dla zainteresowanych antypedagogiką.

Zdaniem Schoenebecka, głównym postulatem antypedagogiki jest odrzucenie roszczenia do wychowywania, które autor rozumie jako wszelkie zachowania biorące się z norm pedagogicznych, które wywierają określony wpływ. Nie należy mylić wychowywania ze zwyczajnym oddziaływaniem na innych, które po prostu nie niesie za sobą żadnych roszczeń.

Poglądy Schoenebecka z biegiem czasu uległy zmianie. W jednej z publikacji twierdzi, że wychowanie jest obowiązkiem troszczenia się o rozwój dzieci, aby przystosować je do życia w społeczeństwie zgodnie z jego prawami. Nie można całkowicie z niego zrezygnować, potrzeba jedynie lepszych metod i pomocy wychowawczych. Koniec wychowania nie jest tu rozumiany jako doprowadzenie do anarchii i chaosu, lecz jako otwarcie nowej drogi przed dziećmi i dorosłymi.

Dorosły, który nie wychowuje dziecka, nie pozostawia go samego ani nie przestaje darzyć go miłością - zachowuje się tak samo jak dorosły wychowujący, jednak porzuca on postawę wywchowawczą, która zobowiązuje go do uformowania człowieka młodego na człowieka pełnowartościowego. Jest on na pozycji równej z dzieckiem i akceptuje występujące różnice.

HEINRICH KUPFFER

Heinrich Kupffer - urodzony w 1924r. - profesor i wykładowca pedagogiki społeczenej. Przez długi okres był członkiem zarządu Niemieckiego Ruchu Obrony praw dziecka. Obecnie niezależny terapeuta i publicysta. Twórca terminu antypedagogika.

Zdaniem Kupffera, wojna między pokoleniami wynika zarówno ze sprzeczności interesów, jak i w głównej mierze z zamierzonych działań wychowawczych, generowanych przez dorosłych.

Człowiek dorosły zakłada, że dzieci potrzebują wychowania, co za tym idzie, że są bytami niedoskonałymi, wymagającymi ulepszenia

Badania Heinricha Kupffera potwierdziły, że pedagogika jest narzędziem w rękach polityków i nie bierze pod uwagę jednostek . Kupffer specjalnie odnosi się do psychoterapii i psychiatrii, wskazując, że każde oddziaływanie wychowawcze ma swoje podłoże w systemie władzy i przemocy. Należy więc walczyć z patologiami na poziomie interakcji w działaniach pedagogicznych, które czynią z wychowanka niewolnika. Można to zmienić tylko poprzez odpedagogizowanie wzajemnych relacji między pedagogami i wychowankami. Dlatego wszyscy ludzie powinni być sobie równi, stanowiąc dla siebie nawzajem cenne źródło wiedzy.

GŁÓWNE CECHY ANTYPEDAGOGIKI

otwarcie i agresywnie opowiada się za całkowitą rezygnacją z roszczeń wychowywania innych, ujawniając tym samym nędzę pedagogiki;
postrzegana jest najczęściej w kategoriach zagrożenia dla pedagogiki jako nauki z jej politycznymi implikacjami, jako zamach na odwieczny porządek społeczno-kulturowy bądź jako groźba egzystencjalna ludzkości
„odcina się” niemal od wszystkich, nawet najbardziej postępowych teorii wychowania, co wcale nie oznacza, że nie korzysta z ich osiągnięć. W poglądach jej przedstawicieli znajdują się bowiem elementy pedagogiki pajdocentrycznej, antyautorytarnej, adaptacyjnej, emancypacyjnej, dialogowej czy chrześcijańskiej, ale także i psychoanalizy, psychopedagogiki Gestalt czy psychologii humanistycznej.
zrywa z pojęciem i fenomenem wychowania - idea wychowania postrzegana jest przez nią jako wróg moralności, etyki, urzeczywistniania najwyższych wartości w stosunkach międzyludzkich przez różne generacje. Przedstawiciele skoncentrowali się w większości na diagnozowaniu owych „wrogów”, korzystając z określeń-oskarżeń niezwykle negatywnych, terminów z dziedziny „horroru”, np.:

stosunki międzypokoleniowe to „wojna wychowawcza";
każdy akt wychowawczy to: „mały mord", „psychiczne tortury", „pranie mózgu", „planowe niszczenie", „duchowa wykańczalnia i deformacja". „skandaliczny akt zadawania cierpień", „socjalizacyjna forma zewnętrznego opresjonowania ludzi";
pedagodzy to: „tendencyjni faszyści”.

upatruje kryzys wychowania i nauk o wychowaniu
podmiotowość dziecka-człowieka nie jest punktem dojścia, ale punktem wyjścia w stosunkach międzyludzkich.
opowiada się za konfrontowaniem wiedzy o człowieku z głębią jego natury
zwróciła uwagę na to, że u podstaw wychowania tkwi przekazywany z pokolenia na pokolenie jakiś circulus vitiosus(błędne koło w rozumowaniu) przemocy i gwałtu wobec dzieci. To dzięki antypedagogom dziecko przestało być jedynie obiektem badań, jakąś obcą istotą, którą przy pomocy gigantycznego programu pedagogicznego oświecenia można potraktować tak, jak czyni się z obcym narodem po kolonialnym jego podbiciu.

negacja konkretnej tradycji praktyki wychowawczej (np. opresja, etykietowanie, mistyfikacja przeżyć, depersonalizacja, dominacja rywalizacji antagonistycznej, manipulacja itp.);
negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia jako źródła dehumanizacji stosunków międzyludzkich;
negacja pedagogicznych teorii, ich podstaw i rozwoju.

Zestawienie świata pedagogicznego i antypedagogicznego:

ŚWIAT PEDAGOGICZNY	ŚWIAT ANTYPEDAGOGICZNY
prymat społeczeństwa nad jednostką	prymat jednostki
prawo zależy od władzy i społeczeństwa	prawo wynika z natury, człowiek podlega rzeczywistości
dorośli mają więcej praw niż dzieci	prawa są równe
dorośli muszą chronic prawa dziecka, mogą je łamać	dzieci mają prawo do pomocy i wsparcia ze strony dorosłych
prawo jest panowaniem nad ludźmi	prawo jest formą porozumienia
niemożność samostanowienia	możność samostanowienia
zależność między pokoleniami jest naturalna	zależność między pokoleniami może być zniesiona
trwałość zła	człowiek jest dobry
brak zaufania do dziecka	zaufanie do dziecka
wychowanie jest potrzebne, możliwe i skuteczne	wychowanie jest niemożliwe
dorośli wiedzą lepiej od dzieci co jest dla nich dobre	każdy wie najlepiej co jest dla niego dobre
rozwój sterowany zewnętrznie	rozwój sterowany głównie wewnętrznie
odpowiedzialność za dzeci ponoszą dorośli	każdy jest odpowiedzialny sam za siebie
kontrola, ocena, porównywanie	samokontrola, samoocena, ryzwalizacja twórcza

Porównanie pedagogiki pozytywistycznej i pedagogiki negatywnej:

PEDAGOGIKA POZYTYWISTYCZNA	PEDAGOGIKA NEGATYWNA
kolektywizm	indywidualizm
wychowanie przedmiotowe	wychowanie podmiotowe
nauka oparta na faktach
doświadczenie jedynym źródłem wiedzy	wiedza może być przekazywana przez nauczyciela
wiedza o charakterze utylitarnym, użytecznym	wiedza przydatna w praktyce
korzystanie z dorobku innych nauk, np. psychologii	elementy pedagogiki pajdocentrycznej, antyautorytarnej, adaptacyjnej, emancypacyjnej, dialogowej, chrześcijańskiej, prychoanalizy, psychopedagogiki Gestalt, psychologii humanistycznej
kierowanie, nauczanie, karność - Herbart	szacunek, relacje partnerskie, tolerancja
prymat woli innych nad wolą własną	prymat własnej woli nad wolą innych
szkolnictwo ma służyć ciągłości kultury, religii i władzy	celem jest umożliwienie pełnego rozwoju
nauczyciel funkcjonariusz	nauczyciel - duchowy i cielesny towarzysz
nacisk na procesy intelektualne	nacisk na rozwój uczuć, woli i charakteru
duża ilość i różnorodność materiału nauczania	łatwość przyswajania materiału nauczania
ograniczanie krytycyzmu i samodzielności myślenia	wspieranie w poszukiwaniach i podejmowaniu decyzji
autorytet nauczyciela i podręcznika	negacja podporządkowania dziecka autorytetom
wychowanie pozostawione kościołowi i domowi	odrzucenie tradycji praktyki wychowawczej
ukształcalność wychowanka	człowiek od urodzenia czuje, co dla niego najlepsze

Innowacje:

Obszar innowacji wg W. Okonia	Pedagogika negatywna
praca nauczycieli i uczniów	wychowanie i pedagogika potrzebne wychowawcom, nie uczniom szacunek do ucznia, relacje partnerskie tolerancja równouprawnienie, przyjaźń
treści programowe	wiedza wartościowa i istotna wiedza przydatna w życiu wiedza łatwa w przyswajaniu wiedza odrzucająca przemoc i totalitaryzm
Kształcenie i wychowanie	centrum zainteresowania to uczący się podmiot wraz z jego potrzebami i obawami negacja konkretnej tradycji praktyki wychowawczej negacja idei i funkcji wychowania jako takiego negacja pedagogicznych teorii, ich podstaw i rozwoju zrywa z pojęciem i fenomenem wychowania - wychowanie i jego idea to wróg moralności, etyki, urzeczywistniania najwyższych wartości w stosunkach międzyludzkich przez różne generacje; diagnozowanie „wrogów” za pomocą określeń-oskarżeń bardzo negatywnych, np. stosunki międzypokoleniowe to „wojna wychowawcza"; podmiotowość dziecka-człowieka -umożliwienie „byciasobą", podmiotem, który decyduje o życiu indywidualnym i społecznym, dziecko przestaje być obiektem badań
funkcjonowanie materialne, organizacyjne i społeczne pracy szkoły	negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia jako źródła dehumanizacji stosunków międzyludzkich

Obszar innowacji wg R. Schulza	Pedagogika negatywna
planowanie i realizacja form oświaty	odrzucenie praktyki wychowawczej konfrontowanie wiedzy o człowieku z głębią jego natury
bieżąca modernizacja administracji oświatowej	odrzucenie zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia
zastosowanie w praktyce wyników badań naukowych	Schonebeck - kursy i szkolenia dla zainteresowanych antypedagogiką badanie rozbieżności między stanem postulowanym a rzeczywistością uczeni zaczęli zastanawiać się nad obowiązującymi prawami człowieka z perspektywy dziecka liczne analizy stosunków międzypokoleniowych z uwzględnieniem sytuacji wychowawczych i edukacyjnych przyczyniły się do zrozumienia sytuacji dziecka
twórczość pedagogiczna nauczycieli	w pracy edukacyjnej należy podążać za własnym sercem, uczuciami i otwartością na innych ludzi, a także na ich aktywność.