Temat: Acne vulgaris - trądzik pospolity

Trądzik- schorzenie dermatologiczne o podłożu łojotokowym; przewlekłe schorzenie aparatu włosowo-łojowego, w którym występuje łojotok i różnorodne wykwity na twarzy i tułowiu.

Etiopatogeneza: Czynnikiem usposabiającym jest osobnicza skłonność do nadmiernego wytwarzania łoju i rogowacenia ujść mieszków włosowych. Skłonność ta może być uwarunkowana genetycznie, co zależy głównie od zmian w obrębie receptorów androgenów na gruczołach łojowych.

Nadmierne wytwarzanie mas rogowych

Oddzielanie się mas rogowych

Tworzenie się zaskórników (wykwit pierwotny)

Odczyny zapalne (wykwity wtórne grudkowo-krostkowe, zmiany wtórne)

Hormony wpływające na gruczoły łojowe:

a) androgeny - czynnik wyzwalający trądzik. Po urodzeniu wydzielanie łoju jest podobne jak u dorosłego. Natomiast w okresie poniemowlęcym, przez całe dzieciństwo, gruczoły łojowe są bardzo małe, a wydzielanie łoju bardzo niewielkie. W okresie dojrzewania występuje wzrost stężenia androgenów, często u dziewczynek przed wystąpieniem miesiączki pojawia się trądzik. Komórki gruczołów łojowych mają receptory dla androgenów oraz najczynniejszej pochodnej testosteronu- dihydrotestosteronu, powstającego z testosteronu pod wpływem 5d-reduktazy, której ekspresja jest wzmożona w gruczołach łojowych i mieszkach włosowych. Androgeny zaostrzają trądzik, zwłaszcza u kobiet. Następuje wzrost aktywności tkanek docelowych na fizjologiczne stężenie androgenów.

b) estrogeny - powodują zmniejszenie rozmiarów gruczołów łojowych; aby wystąpił efekt należy podawać duże dawki.

c) progesteron - powoduje zatrzymanie wody, a w konsekwencji obrzęk naskórka i zablokowanie przewodu wyprowadzającego; z tego powodu u kobiet dochodzi do nasilenia trądziku przed miesiączką. Bardzo duże dawki powodują zwiększenie gruczołów łojowych.

d) tyroksyna - stymuluje gruczoły łojowe; w niedoczynności tarczycy występuje sucha skóra.

Rola bakterii: Beztlenowe bakterie Propionibacterium acne (Corynebacterium acnes), obecne w dużych ilościach w ujściach gruczołów łojowych, wytwarzają enzymy lipolityczne, powodujące hydrolizę trójglicerydów łoju z powstawanie wolnych kwasów tłuszczowych, które wywierają działanie drażniące. Prowadzi to do powstawania stanów zapalnych.

*Androgeny- wzrost wytwarzania łoju (50 % zaw. stanowią trójglicerydy)

* Im więcej trójglicerydów, tym więcej Propionibacterium acnes, ponieważ trójglicerydy są główną pożywką dla P. acnes.

Łój: W trądziku występuje zwiększenie wytwarzania łoju. Łój jest wynikiem holokrynowej działalności gruczołów łojowych. Komórki gruczołów łojowych ulegają rozerwaniu i przekształcają się w lipidy: glicerydy, wolne kwasy tłuszczowe, estry woskowe, skwalen, cholesterol i jego estry.

Wykwit pierwotny: zaskórnik (comedo)

a) zamknięty (microcomedone) - są drobne, białe, dobrze widoczne przy naciągnięciu skóry, niekiedy i zaznaczone w środku otworkiem

b) otwarty - korneocyty połączone z zastojem łoju tworzą czop, który na szczycie jest zabarwiony na ciemno ze względu na utlenianie się keratyny i łoju oraz na skutek nagromadzenia się melaniny.

*Proces tworzenia się zaskórników nasilają niektóre substancje takie jak: wolne kwasy tłuszczowe, oleje przemysłowe, pomady do włosów i brylantyna. Są to tzw. substancje komedogenne.

*W następstwie blokady przewodu ujścia gruczołu łojowego dochodzi do jego poszerzenia. Jeżeli blokada jest powierzchowna - powstają czerwone grudki i krosty, jeżeli głębsza - dochodzi do rozwoju większych, bolesnych grudek, guzków, cyst, co może prowadzić do bliznowacenia.

Kliniczne odmiany trądziku:

a) trądzik młodzieńczy (acne juvenilis) - zmiany zwykle słabo nasilone, przeważają zaskórniki i wykwity grudkowe, umiejscowione głównie na twarzy i plecach; jest najbardziej nasilony w okresie pokwitania, po czym samoistnie ustępuje po kilku latach trwania.

b) trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa) - oprócz zmian typowych tworzą się torbiele ropne; gojenie następuje przez bliznowacenie (blizny są wciągnięte, nierówne, niekiedy bardzo szpecące).

c) trądzik skupiony (acne conglobata) - zmiany polegają na występowaniu głębokich nacieków i torbieli ropnych, niekiedy zlewających się; liczne duże zaskórniki; gojenie następuje przez mostkowate, nierówne i przerosłe blizny i występuje prawie wyłącznie u mężczyzn; zmiany, oprócz miejsc typowych, zajmują okolice pachwinowe, pachowe i pośladki.

*Jeżeli zmiany występują tylko w miejscach nietypowych- trądzik odwrócony (acne inversa).

d) trądzik bliznowcowi (acne keloidea) - tworzą się bliznowce w obrębie wykwitów trądzikowych; często towarzyszy trądzikowi ropowiczemu lub skupionemu.

e) trądzik z objawami ogólnymi o ciężkim przebiegu (acne fulminosa) - występuje wyłącznie u mężczyzn (młodych); wykwity są typu acne phlegmonosa lub conglobata; z rozpadem i objawami krwotocznymi; towarzyszą: leukocytoza i wysoki OB., zazwyczaj gorączka i bóle stawowe.

f) trądzik wywołany

• trądzik zawodowy - może być wywołany przez chlor (chloracne) - twarz i tułów, oleje (acne oleosa), dziegcie (acne picea) - wyprostne powierzchnie kończyn.

• trądzik polekowy

- steroidy (wykwity drobnogrudkowe, umiejscowione głównie na klatce piersiowej; nie występują zaskórniki)

- leki wydzielające się przez gruczoły łojowe i powodujące ich drażnienie (wit. B₁₂, jod, barbiturany).

• trądzik kosmetyczny (acne cosmetica) - zmiany mają charakter zaskórników i prosaków i może zostać wywołany przez substancje komedogenne, zatykające ujścia gruczołów łojowych i potowych.

• trądzik niemowlęcy (acne neonatorum) - wykwity grudkowe i ropne, na ogół bez zaskórników, często występują torbiele ropne; związany z zastosowaniem olejów mineralnych.

• trądzik u kobiet po okresie pokwitania - jest to dość częsty problem kobiet 30-letnich, które nie miały trądziku w okresie dojrzewania. Wykwity umiejscawiają się głównie w okolicy brody i żuchwy. Mogą występować głębokie, bolesne zmiany, zwłaszcza w okresie przedmiesiączkowym. U większości kobiet stwierdza się niskie stężenie globulin wiążących hormony płciowe, czego konsekwencją może być zwiększenie stężenia testosteronu, odpowiedzialnego za zmiany trądzikowe. U niektórych występuje PCO.

• trądzik neuropatyczny (acne excoriata) - trądzik występujący głównie u młodych dziewcząt i jest następstwem obsesyjnego i neurotycznego manipulowania na skórze. Objawy fizyczne są prawie wyłącznie skutkiem ingerencji na skórze, powodującej przeczosy, pozapalną hiperpigmentację i blizny. Zajęte są czoło, policzki, broda i żuchwa, plecy.

Rozpoznanie różnicowe

a) trądzik różowaty (rosacea) - różni się występowaniem: głównie w wieku dojrzałym i starszym, objawów naczynioworuchowych, niewystępowaniem zaskórników i wyłącznym umiejscowieniem na twarzy; występuje rumień (stale i przy ogrzewaniu skóry) i zmiany krostkowe i grudkowe

b) ropne zapalenie mieszków włosowych (folliculitis) różni się niewystępowaniem zaskórników, krótszy przebieg

Ostatni etap rosacea: przerost tkanek np.: kalafiorowatość nosa.

Trądzik pospolity- leczenie.

Działanie:

- przeciwbakteryjne

- keratolityczne

Dostępne składniki:

a) nadtlenek benzoilu - skuteczny lek przeciwbakteryjny i komedolityczny. Czasami kojarzony z innymi lekami przeciwbakteryjnymi lub siarką. Może drażnić skórę (na początku stosować małe stężenia oraz aplikacja co drugi wieczór). Sposób działania: zmniejsza ilość wolnych kwasów tłuszczowych przez działanie na florę bakteryjną; jako utleniacz rozrywa mostki disiarczkowe keratyny, dlatego ma działanie złuszczające; prawdopodobnie reguluje wydzielanie łoju. Benzacne, Akneroxid, Brevoxyl, Aknefug.

b) siarka, kwas salicylowy, rezorcyna- stosowane często w połączeniu; działanie keratolityczne.

c) kwas azelainowy (Skinorene) - kwas dikarboksylowy, uzyskiwany z Pityrosporum ovale; ma właściwości keratolityczne i antybakteryjne, zmniejsza ilość wolnych kwasów tłuszczowych, hamuje proliferację keratynocytów, prawdopodobnie działa na różnicowanie keratynocytów; działa rozjaśniająco - hamuje tyrozynazę (enzym przejścia tyrozyny w melaninę); selektywne działanie w stosunku do aktywnych melanocytów.

d) kwas witaminy A - środek keratolityczny, zwiększa liczbę mitoz w warstwie podstawnej naskórka i przemianę naskórkową. Powoduje otwarcie zaskórników i prawdopodobnie normalizuje dojrzewanie nabłonka mieszków włosowych, wpływając pośrednio na stan zapalny. Początkowo jednak indukuje zapalenie. Zaleca się go również w pozapalnych przebarwieniach.

e) miejscowe antybiotyki - najczęściej stosowane są tlenek benzoilu i klindamycyna 1%. W zmianach zaskórnikowych, grudkowych i krostkowych - tetracyklina, neomycyna, klindamycyna (Dalacin T, Clindacne), erytromycyna (Davercin, Zineryt).

Leczenie ogólne:

Ogólne antybiotyki - tetracykliny, erytromycyna, trimetoprym, septryn, flukloksacylina i ampicylina gromadzą się w narządzie włosowo-łojowym, gdzie zmniejszają ilość wolnych kwasów tłuszczowych w łoju poprzez oddziaływanie na bakteryjne lipazy, a także zmniejszają stan zapalny na skutek zahamowania chemotaksji neutrofilów. Różna wrażliwość osobnicza, poprawa po co najmniej miesiącu.

*Tetracykliny: oksytetracyklina 250 mg 2x dziennie; pół godziny przed jedzeniem,nie łączyć z mlekiem.

*Minocyklina- półsyntetyczny antybiotyk o szerokim zakresie działania, rozpuszczalny w tłuszczach bardziej niż tetracykliny; długi okres półtrwania - dawkowanie 1x dziennie.

*W ciąży wydaje się być bezpieczne podawanie erytromycyny.

*Stosowanie tetracyklin:

- łagodny wzrost ciśnienia śródczaszkowego

- niebiesko-czarne przebarwienia paznokci, zębów, u dorosłych błon śluzowych i narządów wewnętrznych; u dzieci matek, które stosowały antybiotyki - przebarwienia kości i zębów. Może rozwinąć się antybiotykooporność P. acnes. Czas trwania leczenia - 6 miesięcy.

Leczenie wspomagające:

*Witaminy działające przeciwłojotokowo: wit. PP 1000-1200mg dziennie, wit. B₁₂ 18mg dziennie, wit. C 1000mg dziennie.

*Terapia hormonalna:

a) duże dawki estrogenów - u kobiet z dużymi zaostrzeniami trądziku przed miesiączką poprawę mogą przynieść preparaty antykoncepcyjne, zawierające 50mg etynyloestradiolu. Z kolei preparaty z progesteronem mogą powodować zaostrzenie.

b) łączona terapia antyandrogenowa i estrogenowa - octan cyproteronu hamuje przemianę testosteronu w dihydrotestosteron. Połączenie 2 mg octanu cyproteronu i 35 mg etynyloestradiolu zmniejsza wydzielanie łoju. Dodatkowo czasami podaje się 50 d0 100 mg octany cyproteronu od 5 do 15 dnia cyklu.

c) leczenie układowe retinoidami:

• Kwas 13-cis wit. A (Roaccutane) jest syntetyczną pochodną wit. A. Powoduje: w ciągu miesiąca 90% spadek wydzielania łoju, które powraca do normy po zaprzestaniu terapii; zmniejsza kolonizację bakteryjną, zwłaszcza P. acnes, zarówno na powierzchni skóry, jak i w przewodzie łojowo-włosowym, do poziomu obserwowanego w okresie niemowlęcym; zmniejszenie zaczopowania przewodów łojowo-włosowych, zahamowanie chemotaksji i stanu zapalnego, dogłębne zmiany w różnicowaniu i proliferacji naskórka, powodując powrót gruczołów łojowych do stanu przed okresem dojrzewania. Jest to lek z wyboru w trądziku guzkowo-torbielowym, w trądziku nieodpowiadającym na konwencjonalną terapię i przede wszystkim w trądziku prowadzącym do bliznowacenia. Jest również wskazany u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi na tle trądziku, w antybiotykooporności i zapaleniu mieszków włosowych wywołanym przez bakterie Gramm ujemne. Lek podaje się w dawce 0,5- 1mg/kg masy ciała przez 3-5 miesięcy (można rozpocząć od mniejszych dawek i stopniowo zwiększać). Efekt widoczny po 6 tygodniach, wystarcza zazwyczaj jedna tura leczenia. Objawy niepożądane: suchość powłok (zwłaszcza warg), u niektórych zmiany typu wyprysku, krwawienie z nosa, bóle stawowe i mięśniowe, bóle głowy - wskazania do przerwania terapii, przejściowa hiperlipidemia. Izotretynoina jest metabolizowana w wątrobie - przed leczeniem oznaczenie stężenia lipidów oraz wskaźników wątroby. Objawy niepożądane c.d.: depresja, wypadanie włosów, działanie teratogenne - antykoncepcja 1 miesiąc przed leczeniem, w trakcie leczenia oraz 3 miesiące po leczeniu.

• Retinoidy- pochodne kwasu wit. A; kwas wit. A i jego izomery. Preparaty handlowe: Retin A, Atrederm, Differin, Isotrex, Aknemycin Plus (z erytromycyną), Isotrexin (z erytromycyną).

Temat: Substancje aktywne stosowane w kosmetykach do pielęgnacji skóry trądzikowej.

Substancje aktywne stosowane w kosmetykach do pielęgnacji skóry trądzikowej:

1. Kwas salicylowy [Salicyli acid] - β-hydroksykwas, rozpuszczalny w oleju, przenika do środowiska ujścia gruczołu łojowego, w którym znajduje się dużo łoju. Powoduje tam zmniejszenie gęstości czopa zaskórnika; może mieć niewielkie działanie przeciwzapalne. Kwas salicylowy ma działanie złuszczające: może być stosowany w preparatach mających jednocześnie działanie zarówno przeciwtrądzikowe i zapobiegające starzeniu się skóry. Odpowiedni również do skóry wrażliwej.

2. Kwas glikolowy [Glycolic acid] - należy do α-hydroksykwasów, rozpuszczalny w wodzie. Działanie przeciwtrądzikowe nie jest duże, ale kwas ten złuszcza warstwę rogową naskórka→ ułatwia usunięcie zaskórnika. Serie kwasem glikolowym poleca się na blizny potrądzikowe.

3. Kwas laktobionowy - stosowany przy trądziku u osób ze skórą wrażliwą (słabe działanie przeciwtrądzikowe, ale działa jako substancja nawilżająca, zapobiegająca uszkodzeniom Substancje aktywne stosowane w kosmetykach do pielęgnacji skóry trądzikowe bariery pod wpływem leków o działaniu sprzyjającym rozwojowi trądziku). Polihydroksykwas - działa złuszczająco, usuwa zaskórniki. Antyoksydant, słabe działanie drażniące.

4. Amid kwasu nikotynowego [Niacinamide] - wit. B₃ i PP (stosowane do ochrony przed pelagrą). Rozpuszczalny w wodzie, trwała substancja o małej masie cząsteczkowej; łatwo przenika do warstwy rogowej naskórka. Dobrze tolerowany przez skórę - nie powoduje podrażnienia, zaczerwienienia, suchości) - stosowany dla skór wrażliwych. Prekursor kofaktorów NAD i NADP oraz ich zredukowanych form (NADH i NADPH), które są ważne w wielu komórkowych enzymatycznych reakcjach metabolicznych. Wit. B₃ nasila złuszczanie naskórka, zmniejsza wytwarzanie łoju, zmniejsza stany zapalne w trądziku.

5. Cynk [Zinc, Zinc Oxide] - działa przeciwzapalnie, stosowany w postaci doustnej i miejscowo. Dawka dostarczana 15mg/dobę, aby zachować stan zdrowia. Aktywność ponad 300 enzymów wymaga cynku.

• Cynk przyspiesza gojenie ran:

Metaloproteinazy macierzy (MMP) są białkami zależnymi od cynku, które rozkładają wiele cząsteczek ważnych w gojeniu ran, takich jak czynniki sygnałowe oraz strukturalne białka macierzy pozakomórkowej (kolagen i elastyna). Cynk wchodzi w skład białek, które regulują replikację DNA i transkrypcję RNA.

• Działanie przeciwzapalne:

Fosfataza zasadowa wymaga wielu jonów cynku i uczestniczy w metabolizmie fosforanu adenozyny, mającym znaczenie w hamowaniu reakcji zapalnej.

• Działanie antyoksydacyjne:

Jest składnikiem dysmutazy nadtlenkowej i metalotioneiny - silne działanie antyoksydacyjne.

• Działanie ochronne przed UV:

- zmniejsza uszkodzenia komórkowe i genetyczne spowodowane przez UV

- wzmaga odporność fibroblastów skóry na stres oksydacyjny

- rozprasza i odbija UVA i UVB (filtr fizyczny-nie wchłania się w skórę, lecz tworzy na jej powierzchni powłokę ochronną).

6. Triklosan - substancja o działaniu przeciwbakteryjnym, stosowana zwłaszcza w składzie środków do odkażania rąk (np.: bez płukania). Triklosan znajduje się w składzie wielu preparatów przeciwtrądzikowych, ale nie jest to substancja bardzo skuteczna w zmniejszaniu liczby baterii Propionibacterium acnes.

7. Oczar wirginijski [Hamamelis virginiana] - substancja ściągająca zawierająca taniny z liści Hamamelis virginiana.

8. Papaja [Carica papaya] - enzym proteolityczny uzyskiwany z owocu papai, usuwa łój i złuszczające korneocyty z powierzchni skóry.

9. Soja [Glycine Soja] - frakcja świeżego mleka sojowego zawiera fitoestrogen, genisteinę,; uważa się ją za antyandrogen, zmniejszający wydzielanie łoju.

10. Substancje łagodzące:

• tworzą powłokę ochronną na powierzchni skóry

- aloes [Aloe barbadensis]; zawiera dużą ilość salicylanu choliny - substancja przeciwzapalna

• substancje o działaniu przeciwzapalnym

- bisabolol - wyciąg z rumianku, uzyskiwany przez destylację

- alantoina [Allantoin]- z korzenia żywokostu lub sztucznie z kwasu moczowego

- pantenol [Panthenol] - środek utrzymujący wilgoć i wzmacniający barierę skórną

• substancje przeciwzapalne typu polifenoli

- olejek z drzewa herbacianego [Melaleuca alternifolia] - lipofilny olejek eteryczny→ penetruje ujścia gruczołów łojowych→ regulując florę bakteryjną kanału włosowo-łojowego.

- miłorząb japoński [Ginkgo biloba]

- zielona herbata [Camelia sinensis - green tea]

- dziurawiec zwyczajny [Hypericum perforatum].

Temat: Trądzik różowaty.

Trądzik różowaty (Rosacea) - to choroba związana z rumieniem występującym wyłącznie na twarzy, grudkami, krostkami. Powstaje na podłożu łojotokowym i zaburzeń naczynioruchowych (łatwe czerwienienie się skóry pod wpływem bodźców fizycznych i emocjonalnych). Trądzik różowaty jest powszechny, występuje po 40 roku życia u obu płci, częściej u kobiet.

Etiopatogeneza:

- zaburzenia naczynioruchowe związane z autonomicznym układem nerwowym

- zaburzenia ze strony układu pokarmowego, zwłaszcza niedokwaśność soku żołądkowego.

- Helicobacter pylori

- zaburzenia wewnątrzwydzielnicze, na co wskazuje niewystępowanie zmian przed okresem pokwitania i ich częstość, w okresie pokwitania kobiet

* Demodex folliculorum i D. brevis - saprofity bytujące normalnie w aparacie mieszkowym. Znaczenie w rosacea pozostaje nieznane.

*Pityrosporum ovale - leczenie przeciwdrożdżakowe powoduje poprawę objawów rosacea

Czynniki mogące nasilać objawy rosacea:

• dieta - gorące potrawy, ostre przyprawy, alkohol, mocna kawa i herbata

• używki - alkohol, nikotyna

• klimat - gwałtowne zmiany temperatury otoczenia (rumień nasila się przy przejściu z ciepłego otoczenia do zimnego i odwrotnie)

*niewskazane: opalanie (solarium), sauna, gorące kąpiele, terapie ciepłem, gorące kąpiele, promieniowanie UV

• stosowanie nieodpowiednich kosmetyków zawierających substancje drażniące: alkohol, cynamon

• glikokortykoidy stosowane miejscowo

Objawy i przebieg:

1. Postać rumieniowa - w okresie początkowym zmiany mają charakter rumieniowy, z przemijającym zaczerwienieniem skóry twarzy (pod wpływem bodźców fizycznych czy emocjonalnych pojawia się zaczerwienie, uczucie gorąca, pieczenia skóry)

2. Postać grudkowo-krostkowa - w dalszym przebiegu objawy naczyniowe utrwalają się w postaci teleangiektazji. Pojawiają się grudki i krosty.

3. Postać przerosła (rhinophyma) - na nosie i brodzie może następować przerost tkanek miękkich, przerost gruczołów łojowych. Zmiany te występują najczęściej u mężczyzn (przy postaci przerosłej wskazany jest zabieg chirurgiczny - ścinanie nożem elektrycznym). Zajęte mogą być oczy. Pacjenci skarżą się na uczucie dyskomfortu i poczucie obecności piasku w oczach. W ok. 50% przypadków występują powikłania oczne - zapalenia spojówek, brzegów powiek, rzadziej rogówki.

Rozpoznanie:

• stwierdzenie wykwitów rumieniowo-grudkowo-krostkowych umiejscowionych głównie w środkowej części twarzy

• wzmożona pobudliwość naczynioruchowa (zaczerwienienie pod wpływem bodźców fizycznych i emocjonalnych)

• współistnienie objawów łojotokowych

• dojrzały wiek chorego

Substancje łagodzące rosacea: kasztanowiec, kora dębu, Ginkgo biloba, wit. C, rutyna; stosować zwłaszcza w okresie wiosennym i jesiennym; wskazane maski przeciwłojotokowo i wysuszające na przemian z maskami do cery naczyniowej

Niewskazane zabiegi:

• oczyszczanie manualne→ vapozon

• darsonwalizacja

• podczerwień (efekt cieplny)

• maski okluzyjne - gipsowe, ziołowe

• parówki

• masaż twarzy

*Jonoforeza - skuteczna przy rosacea, umożliwia wprowadzanie roztworu wit. C do skóry przez stymulację prądem elektrycznym

*Wskazany tylko peeling enzymatyczny; kwasy owocowe w niskich stężeniach (ok. 5%) przez dłuższy czas (kilka serii, krótki czas zabiegu); laseroterapia; leczenie IPL; maski algowe; krioterapia miejscowa; masaż relaksacyjny ciała

*Preparaty ochronne - w zimie tłuste kremy chroniące przed wysuszeniem skóry, latem kremy z filtrami UV, głównie fizycznymi (ZnO, TiO₂)→filtry chemiczne wytwarzają ciepło; filtr UV powyżej 50.

Leczenie miejscowe - krem metronidazolowy 0,75-1%; antybiotyki: tetracyklina, erytromycyna, klindamycyna; Demodex folliculorum - krotamiton; Nizoral lub inne pochodne imidazolowe.

Leczenie ogólne - metronidazol 250-500 mg/dobę przez kilka tygodni - lek hepatotoksyczny

*Zmiany krostkowe - zaleca się:

- tetracykliny (1000mg/dobę →250-500mg/dobę)

- minocyklina (50-100mg/dobę)

- doksycyklina (50-100mg/dobę)

- erytromycyna (50-100mg/dobę)

- izotretynoina (Isotretinoin, Roaccutane)

- wit. przeciwłojotokowe

- kwas azelainowy

*U osób z rosacea nie wykonujemy mikrodermabrazji korundowej/diamentowej, można zastosować mikrodermabrazję tlenową (pod niskim ciśnieniem).

8