Plasmodium vivax- Zarodziec ruchliwy
Temp. Opt. 15stopni C
Trzeciaczka- malaria tertiana
plasmodium malariae- Zarodziec pasmowy
Temp. Opt. 18stopni C
Gorączka co 72 godziny (co 4 dzień)
Czwartaczka
Plasmodium falciparum- zarodziec sierpowaty
- temp. Opt. 21stopni
- gorączka co 24 godziny C
- febra tropikalna- malaria tropica
10-14 dni po pierwszym ataku gorączki, schizozoity pozostające w erytrocytach, przemieniają się w gamocyty
- gametocyt żeński- makrogameta
- gametocyt męski- mikrogameta
Po zapłodnieniu powstaje ruchliwa zygota (ookinet)- wwierca się w ścianę żołądka komara, otacza osłonką (oocysta)- po podziale jądra powstają sporozoity
W jamie ciała oocysta pęka i sporozoity wnikają do gruczołów ślinowych.
Merozoity P. vivat korzystają z substancji grupowej na powierzchni erytrocyta- tzw. Antygenu Duffy, jako receptora pozwalającego wniknąć do komórki. Pewna grupa ludzi w Afryce nie ma tego antygenu- są odporni na zakażenie tym pasożytem.
PASOŻYTY-PODZIAŁ:
-Pasożyty całkowite
-rośliny bezzieleniowe
-nie przeprowadzają fotosyntezy, lecz wszystkie potrzebne do życia substancje organiczne czerpią z organizmu żywiciela.
-Półpasożyty (synonimy: pasożyty częściowe, semipasożyty)
-posiadają zielony chlorofil i przeprowadzają fotosyntezę
- z organizmu żywiciela pobierają tylko niektóre, niezbędne do życia składniki, np. wodę i sole mineralne. Niektóre półpasożyty (np. szelężnik) mogą żyć samodzielnie bez żywiciela, ale wtedy nie są w stanie wytworzyć kwiatów.
ATROPINA występuje głównie w roślinach z rodziny psiankowatych, np. pokrzyku wilczej jagodzie, bieluniach i lulkach
Atropina- obraz zatrucia: „Czerwony jak cegła,
Gorący jak piec,
Suchy jak pieprz,
Ślepy jak nietoperz,
Niespokojny jak tygrys w klatce.”
KOKAINA (metylobenzoiloekgonina)- C17H21O4N- jedna z najsilniej działających substancji pochodzenia roślinnego. Odznacza się bardzo dużym potencjałem uzależniającym. Jest to alkaloid tropanowy otrzymywany z liści krasnodrzewu pospolitego (koki) (Erythroxylon coca), który pierwotnie porastał tereny Andów w Ameryce Południowej.
[Coca-cola 1886r. Jako mieszanka ekstraktów krzewu koka i nasion drzewa kola. Do 1903r. typowe opakowanie zawierało około 60mg kokainy. Dzisiejsza coca-cola nadal zawiera ekstrakt z liści koki- The Coca-Cola Company importuje obecnie ok. 8 ton liści rocznie. Jednak zabieg ten skutkuje jedynie w walorach smakowych, narkotyk jest usuwany.
EPEKOFIT- gatunek roślin, który przybył do nas z innych rejonów geograficznych w ostatnich czasach. Za graniczną datę przyjmuje się XVw. (odkrycie Ameryki, które zapoczątkowało migrację gatunków na ogromną skalę). Epekofity albo zostały przez człowieka celowo introdukowane, albo zostały przypadkowo zawleczone, albo też rozprzestrzeniły się samorzutnie za pomocą wiatru (anemochoria), czy zwierząt (zoochoria)
ROŚLINY TRUJĄCE I LECZNICZE:
BIELUŃ:
Roślina trująca:
- Zatrucia przypadkowe zdarzają się niekiedy u dzieci, jednak częściej u młodzieży eksperymentującej ze środkami odurzającymi
- Mimo silnych halucynacji efekty są nieprzyjemne z powodu znacznych efektów ubocznych.
- Głównymi substancjami, które mają znaczenie w przebiegu zatrucia są:
L-hioscyjamina
L-skopolamina
Atropina
- Alkaloidy bielunia działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy oraz porażająco na obwodowy układ współczulny.
OBJAWY ZATRUCIA:
- Omamy wzrokowe, oszołomienie, stany lękowe, pobudzenie
- Chwiejność chodu
- suchość w jamie ustnej
- zaczerwienienie i suchość skóry
- senność, dezorientacja
- początkowo tachykardia, później bradykardia
-przyspieszenie oddechu, duszność
-rozszerzenie źrenic
-niekiedy drgawki kloniczne
-wzrost temperatury ciała
-zgon wskutek porażenia ośrodka oddechowego
Roślina lecznicza:
Liście i nasiona używane w lecznictwie zawierają:
- 0,1-0,6% alkaloidów tropanowych: hioscyjamina, atropina, skopolamina
- saponiny tri terpenowe, garbniki, flawonoidy, hydroksykumarynę
- w małej ilości także atropaminę, skopinę, belladoninę, nikotynę i dwuaminę putrescynę
Surowcem są:
-liście bielunia zebrane w okresie kwitnienia i owocowania rośliny, zawierające nie mniej niż 0,25% alkaloidów obliczonych jako hioscyjamina
-nasiona
DZIAŁANIE:
- porażająco na zakończenia nerwów przywspółczulnych . Hamują czynność wydzielniczą gruczołów potowych, ślinowych, błon śluzowych nosa, oskrzeli i wydzielanie soku żołądkowego.
- charakterystyczne rozszerzenie źrenic.
- Rozkurczająco na mięśnie gładkie, zwłaszcza zwieraczy układu pokarmowego.
- Przyspieszenie akcji serca
- Liście bielunia zawierają więcej skopolaminy, która działa porażająco na nerwy przywspółczulne i ośrodkowy układ nerwowy, co powoduje znaczne upośledzenie intelektu, dezorientacje i halucynacje.
WSKAZANIA:
- Surowiec ma działanie przeciwskurczowe i przeciwbólowe.
- Liście bielunia są stosowane w postaci tytoniu jako środek przeciwastmatyczny (preparat Astmosan- liść bielunia, szałwi, pokrzyku, ziele stroliczki, azotan potasowy)
- Stosowany w skurczach przewodu pokarmowego, kolce (jelitowej, żółciowej i nerkowej)
W WETERYNARII:
- jako lek zewnętrzny.
- kompleksy i przymoczki ze świeżego soku bielunia- w leczeniu grzybic i owrzodzeń skóry, świerzbu i nużycy.
- Macerat z ziela- zwalczanie kleszczy i miodówek.
LULEK CZARNY:
ROŚLINA TRUJĄCA:
-Wszystkie części rośliny są trujące, najbardziej jednak korzeń i nasiona. Zawiera alkaloidy: skopolaminę, atropinę i L-hioscyjaminę.
- Zatrucia zdarzają się przez żucie i jedzenie nasion na skutek pomylenia ich z nasionami maku oraz korzeniem, na skutek pomylenia z korzeniem skorzonery lub pasternaku.
OBJAWY ZATRUCIA:
- halucynacje
- rozszerzone źrenice
- wysuszenie błon śluzowych jamy ustnej i gardła
- W stanie halucynacji wywoływanych przez liście lulka dominuje duże pobudzenie ruchowe, co jest charakterystyczne i odróżnia te zatrucia od zatruć pokrzykiem lub bieluniem.
ROŚLINA LECZNICZA:
- Surowiec zielarski: liście
-Działanie: liście mają małe zastosowanie w postaci extractum sic cum (0,3% alkaloidów) w formach recepturowych. Duże ilości używane są do wyrobu Oleum Hyoscyami.
-Piliniusz radził wdychać dym z palonego lulka na uśmierzenie bólu zębów, a w średniowieczu stosowano lulek do znieczuleń. W homeopatii stosowano go jako lek na uspokojenie, czasem przeciwbólowo przy silnych bólach gośćcowych, zapaleniach korzonków i nerwobólach.
POKRZYK WILCZA JAGODA (Atropa belladonna)
ROŚLINA TRUJĄCA:
- Jest jedną z najsilniej trujących roślin. Szczególnie trujące są owoce. Dawką śmiertelną dla dorosłego człowieka jest 12-15g suchej masy liści rośliny.
ROŚLINA LECZNICZA:
Produkowane z pokrzyku preparaty:
- zmniejszają napięcie mięśni gładkich
- działają hamująco na układ nerwowy przywspółczulny
- rozszerzają źrenice.
- zmniejszają wydzielanie wszystkich gruczołów
- Znajdują wykorzystanie w okulistyce podczas badania oka (atropina), a także do leczenia kaszlu, kolki nerkowej i żółciowej, astmy i schorzeń żołądkowo-jelitowych
ALKALOIDY ZAWIERAJĄCE ATOM AZOTU W UKŁADZIE HETEROCYKLICZNYM:
- ALKALOIDY CHINOLINOWE- zawierają w cząsteczce układ chinoliny, powstają na drodze biosyntezy z tryptofanu:
-chinina
-chinidyna
Chinina
- alkaloid o gorzkim smaku, znajdujący się w korze drzewa chinowego rosnącego w Ameryce Południowej w Andach.
- była pierwszym, skutecznym lekiem na malarię. Działa poprzez tworzenie kompleksów z DNA zarodźca malarycznego, co uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie jego komórek.
- Posiada własności przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe.
- Jest też wykorzystywana do nadawania specyficznego smaku napojowi gazowanemu- tonikowi (jako dodatek smakowy może być wykorzystywana legalnie w większości krajów świata, jeżeli jej stężenie nie przekracza określonych wartości. W USA i Kanadzie dopuszczalne jest 83ppm (mg/kg). W Polsce i krajach UE 100 mg/kg
Chinidyna
- jest najstarszym lekiem przeciw arytmicznym, prototypem leków stabilizujących błonę komórkową
- ALKALOIDY IZOCHINOLINOWE- zawierają w cząsteczce układ izochinoliny:
-Typu benzofenantrydyny- chelidonina
-Typu protoberberyny- berberyna
-Typu benzyloizochinoliny- papaweryna
-Typu morfinanu- morfina, kodeina, tebaina
-Typu emetyny- emetyna
Papaweryna
- (od łac. Papaver- mak) występuje w opium, ale także otrzymywana syntetycznie.
- Nie ma działania narkotycznego
- Działa rozkurczająco na mięśnie gładkie narządów wewnętrznych (bezpośrednie działanie na komórkę mięśniową)
- w obrębie dróg żółciowych, moczowych, przewodu pokarmowego, naczyń krwionośnych i oskrzeli powoduje niewielkie obniżenie ciśnienia tętniczego.
Papaweryna jest stosowana w:
- stanach skurczowych przewodu pokarmowego
- kolce wątrobowej
-kamicy pęcherzyka żółciowego
- stanach zapalnych i skurczowych dróg żółciowych
- kolce jelitowej
- zaparciach spastycznych
- kamicy nerkowej
- bolesnym parciu na mocz
- obecnie rzadziej także w stanach skurczowych naczyń krwionośnych, w tym naczyń krążenia wieńcowego, mózgowego i siatkówki.
Emetyna
- alkaloid występujący w korzeniu ipekakuany
- działanie pierwotniakobójcze było wykorzystywane do leczenia czerwonki amebowej oraz motylicy wątrobowej.
- działanie wykrztuśne i wymiotne emetyny jest powodowane przez silne drażnienie błony śluzowej żołądka
- emetynę podaje się wówczas, gdy leczenie metronidazolem jest nieskuteczne lub przeciwskazane.
Kodeina
- (metylomorfina) jest to alkaloid wchodzący w skład opium (0,7-2,5%)
Działanie:
-przeciwbiegunkowe
-przeciwkaszlowe- w dawkach mniejszych niż mających działanie przeciwbólowe (standardowo 8mg). Działanie przeciwkaszlowe utrzymuje się około 2 godzin, a wywołane jest przez działanie substancji na ośrodek mózgowy odpowiedzialny za oddychanie.
- przeciwbólowe (ok. 10-krotnie słabsze od morfiny)- zazwyczaj wchodzi w skład złożonych leków przecibólowych.
-ALKALOIDY INDOLOWE- pochodne indolu:
- Typu strychnos- strychnina
- Typu johimbanu- johimbina, rezerpina
Pochodne dihydroindolu:
- Ajmalina
Strychnina:
-alkaloid występujący w nasionach kulczyb wroniego oka (wyst. W lasach Indii, Cejlonu i Malezji. Uprawiana jest również w Afryce Środkowej). Alkaloid występuje w całej roślinie, najwięcej w nasionach.
- Posiada silne własności toksyczne
- blokuje synapsy hamulcowe, co w efekcie wzmaga pobudzenie neuronów.
- śmierć następuje wskutek uduszenia w następstwie skurczu tonicznego mięśni oddechowych.
Johimbina:
- jest alkaloidem uzyskiwanym z kory lub liści drzewa Yohimbe rosnącego w Kamerunie.
- W Holandii sprzedawana jest w smartshopach w formie ekstraktów, jako afrodyzjak.
- Johimbina nie rozpuszcza się w wodzie, lecz jest rozpuszczalna w alkoholu etylowym, chloroformie i eterze dietylowym.
Rezerpina:
- alkaloid wyizolowany z korzeni Rauwolfii żmijowej rosnącej u stup Himalajów.
- łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego i łatwo przenika do ośrodkowego układu nerwowego.
- Działa wolno i może kumulować się w organizmie, gromadząc się głównie w tkankach bogatych w lipidy.
- Mechanizm działania polega na wypłukiwaniu katecholamin (neuroprzekaźników) i zapobieganiu ich gromadzenia się w zakończeniach nerwów układu współczulnego.
-Znoszenie przekaźnictwa w układzie współczulnym powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, a zatem obniżenie ciśnienia krwi.
- rezerpina działa również uspokajająco.
- Stosuje się ją w celu leczenia łagodnego nadciśnienia połączonego z częstoskurczem zatokowym.
- Ze względu na działania nieporządane oraz wprowadzenie skuteczniejszych leków, rezerpina jest stosowana coraz rzadziej, a w niektórych krajach wycofana z lekospisów.
- W Polsce złożone preparaty przeciwnadciśnieniowe zawierające rezerpinę to: Normatens i Brinerdin.
Ajmalina
-wyst. W korzeniu Rauwolfi żmijowatej
-hamuje czynności układu bodźcoprzewodzącego serca nie wpływając przy tym na kurczliwość samego mięśnia sercowego.
- W lecznictwie znalazła zastosowanie jako lek przeciwarytmiczny. Stosowana jest najczęściej w migotaniu przedsionków z szybką czynnością komór.
- Charakteryzuje się krótkim działaniem (do 1,5h)
ALKALOIDY POCHODNE ERGOLINY- Alkaloidy sporyszu:
Pochodne kwasu D-lizergowego
-Ergometryna
-Ergotamina
Ergometryna
- należy do małocząsteczkowych, rozpuszczalnych w wodzie alkaloidów sporyszu
- Sporysz jest przetrwalnikiem buławinki czerwonej, grzyba pasożytującego na różnych gatunkach traw, głównie życie (żyto).
BUŁAWINKA CZERWONA
- przetrwalniki wypadają z kłosów na ziemię i zimują.
- z nich wyrastają podkładki z czerownymi główkami, z których uwalniają się zarodniki zakażające znamiona kwitnącego żyta.
- W zakażonych zalążniach rozwija się grzybnia wytwarzająca konidia i słodką ciecz wabiącą owady.
- Owady przenoszą zarodniki konidialne na dalsze kłosy.
- W okresie letnim powstają formy przetrwalnikowe grzyba, czyli sporysz.
- Sporysz jest surowcem alkaloidowym, którego obecność w mące dość często powodowała nawet śmiertelne zatrucia ludzi.
Ergometryna ma silny wpływ kurczący na mięsień macicy.
ZATRUCIA SPORYSZEM mają dwie formy:
- Postać skurczowa (dawniej taniec sw. Wita)- zaburzenia czucia, drżenie mięśni, drgawki kloniczne, ból głowy i brzucha, wymioty (często brunatne wymiociny), biegunka, przeczulica kończyn, rozszerzenie źrenic, sinica, zwolnienie akcji serca, podniecenie nerwowe, gonitwa myśli, niekiedy halucynacje.
- Postać zgorzelinowa (dawniej ogień św. Antoniego- Ignis sancti Antoni): zaburzenia czucia, zwolnienie akcji serca, ataki duszności, niedokrwienie tkanek na skutek nadmiernego i długotrwałego obkurczenia naczyń krwionośnych, zakrzepy, martwica tkanek- zgorzel sucha tkanek niedokrwionych, porażenie ośrodka oddechowego, śmierć.
ALKALOIDY PURYNOWE- POCHODNE PURYNY:
- Kofeina
- Teobromina
- Teofilina
Kofeina (coffeinum) znana również jako:
-teina, gdy źródłem jest herbata
-guaranina z guarany
-mateina z mate
Stosowana w ilościach 100-300mg dziennie działa pozytywnie na wiele układów funkcjonalnych ludzkiego organizmu, nie uzależnia i nie daje skutków ubocznych. Dawka śmiertelna kofeiny przy podaniu doustnym dla człowieka to około 150mg na kilogram masy ciała. Najmniejsza znana dawka kofeiny, która spowodowała śmierć człowieka to 2g.
-jedna filiżanaka kawy zawiera około 75-200mg kofeiny
-herbata (50-60mg)
-yerba-mate (wysuszone, zmielone liście ostrokrzewu paragwajskiego)
-czekolada
-guarana
-orzeszki cola
Guarana
Surowiec zielarski: Nasiona zawierają m.on. 4-8% kofeiny, poza tym teobrominę, około 11% tłuszczu, 3% białek, 9% skrobii, do 50% włókna.
DZIA LANIE:
-działa stymulująco, znosi zmęczenie fizyczne i psychiczne
-zwiększa umiejętności koncentracji i zapamiętywania
-działa antyoksydacyjnie
-działa przeciwbakteryjnie
- zmniejsza wystąpienie zawałów serca i udarów
-przyspiesza metabolizm
Teobromina: (3,7 dimetyloksantyna)- jest alkaloidem purynowym znajdującym się między innymi w ziarnach kakao (około 1,8%). Występuje w roślinach przeważnie obok kofeiny, np. w herbacie i yerba-mate. Gorzka czekolada zawiera około 10 gramów teobrominy na kilogram, mleczna- około 5 gramów. Wykazuje słabe działanie stymulujące, może działać relaksująco i rozluźniająco na mięśnie. Jest substancją:
-pobudzającą czynność serca
-rozszerzającą naczynia krwionośne
-obniżają ciśnienie tętnicze
Teobromina jest szkodliwa dla niektórych gatunkach zwierząt, między innymi dla psów, kotów, papug i koni.
- Dla psa ważącego 25kg zjedzenie dwóch tabliczek czekolady może okazać się śmiertelne. Spowodowane to jest prawdopodobnie znacznie wolniejszym tempem metabolizowania teobrominy przez zwierzęta.
OBJAWY ZATRUCIA:
-zwiększone pragnienie, biegunka, wzdęcie, niepokój, Potem może pojawić się pobudzenie, zwiększone wydalanie moczu, niezborność ruchów, drzenia i drgawki, przyspieszone oddychanie, sinica, wzrost ciśnienia krwi, spadek temperatury ciała, śpiączka.
ROŚLINY zawierające znaczne ilości teobrominy to:
-kakaowiec właściwy
-ostrokrzew paragwajski
-cola acuminata
-paulina cupana- guarana
-coffea arabica- kawowiec
-krzew herbaty chińskiej
Kakaowiec właściwy (theobroma cacao)- drzewo kakaowe- wiecznie zielone drzewo rosnące naturalnie w wilgotnych lasach tropikalnych Ameryki Południowej i Środkowej, poza tym szeroko rozpowszechnione w uprawie. Obecnie największe powierzchnie upraw znajdują się w Afryce.
Ostrokrzew paragwajski (ilex paraguarensis)- yerba-mate- Występuje w stanie dzikim w Ameryce Południowej. Napar działa pobudzająco, rozszerza naczynia krwionośne, pobudza pracę serca.
Kola (Cola)- rodzaj zawsze zielonych drzew z rodziny zatwarowatych. Należy do niej ok. 50 gatunków pochodzących z Afryki.
Guarana, osmęta- (paulina cupana)- gatunek pnącza z rodziny mydleńcowatych rosnącego w Amazonii
HERBATA
UPRAWIA SIĘ krzewy herbaty chińskiej, krzewy herbaty asamskiej oraz ich mieszańce.
RODZAJE herbaty: czarna, zielona, biała, pu-erh, oolong
Teofilina- alkaloid purynowy występujący między innymi w liściach herbaty (Thea sinensis). Wpływa na metabolizm cyklicznych nukleotydów- cAMP, cGMP poprzez receptory purynergiczne.
- Teofilina i jej pochodne (metyloksantyny) powodują przede wszystkim kompentycyjną inhibicję enzymu komórkowego fosfodiesterazy, w wyniku której wzrasta stężenie wewnątrzkomórkowe cAMP, co z kolei wpływa na szereg metabolicznych przemian wewnątrzkomórkowych.
Działanie:
-rozszeżenie oskrzeli
-rozszerzenie naczyń krwionośnych
-działanie moczopędne
ALKALOIDY IMIDAZOLOWE- zawierają układ imidazolu
- pilokarpina
Pilokarpina jest prawoskrętnym alkaloidem imidazolowym zawartym w liściach roślin południowo amerykańskich (pilocarpus jaborandi, pilocarpus microphyllus). Występuje tam również obok swojego stereoizomeru- izopilokarpiny.
Działanie fizjologiczne pilokarpiny polega na:
- pobudzaniu czynności gruczołów śliowych, potowych, łzowych, itp. Dając efekt przeciwstawny do powodowanego przez atropinę (jako odtrutka przy zatruciach atropiną)
- polikarpina znalazła zastosowanie w okulistyce w leczeniu jaskry w postaci 2% kropli ocznych. Powoduje zwężenie źrenicy i zwiększenie odpływu płynu śródgałkowego, co prowadzi do zmniejszenia ciśnienia śródgałkowego. Działanie utrzymuje się około 5 godzin od podania.
- Czasami stosuje się ją również w postaci kropli pod język w celu zwiększenia wydzielania śliny.
ALKALOIDY PIRYDYNOWE- zawierające układ pirydyny
Pochodne pirydyny
- Waleriana
- Gencjalutyna
Pochodne N-metylopirydyny
- Nikotyna
- Anabazyna
Nikotyna- w liściach tytoniu
-Tytoń (Nicotiana)- rodzaj roślin zielnych lub krzewów z rodziny psiankowatych, obejmujący ok. 100 gatunków.
-Nazwa pochodzi od francuskiego lekarza, Jeana Nicot, który w XVI wieku zalecał tytoń jako lek.
- Śladowe ilości nikotyny znajdują się też w pomidorach, bakłażanach i papryce.
- jest dość silną toksyną działającą na układ nerwowy. Stosuje się ją m.in. w mieszankach owadobójczych
- Nikotyna jest silnym antagonistą receptorów N-acetylocholinowych
- W niskich dawkach (1-3mg) wykazuje działanie stymulujące, co jest głównym powodem, że palenie papierosów sprawia przyjemność.
- W większych dawkach nikotyna blokuje pracę mięśnia przepony, w efekcie człowiek umiera wskutek uduszenia, często do ostatniej chwili nie tracąc świadomości.
-działa na organizm na wiele różnych sposobów, gdyż wiąże się trwale i blokuje działanie kilkudziesięciu różnych enzymów.
- W małych dawkach działa ona stymulująco, powodując wzmożone wydzielanie adrenaliny, co powoduje wszystkie związane z tym objawy (zanik bólu i głodu, przyspieszone bicie serca, rozszeżone źrenice itp.)
- W większych dawkach powoduje trwałe zablokowanie działania układu nerwowego, gdyż wiąże się ona trwale z tzw. Receptorami nikotynowymi w komórkach nerwowych zaburzając ich metabolizm.
- Działa przeciwzakrzepowo. W przypadku palenia papierosa nikotyna działa niemal natychmiast po zażyciu (ok. 7 sekund- czas potrzebny na przedostanie się nikotyny szlakiem: jama ustna, płuca, krew krążenia małego, serce, aorta, tętnice mózgu), ale utrzymuje się w organizmie bardzo długo (czas półtrwania wynosi 72 godziny)
- Nikotyna uzależnia fizycznie. Jakkolwiek dawki pochłaniane przy paleniu są minimalne, gdyż większość obecnej w papierosie nikotyny ulega spaleniu, wystarczają one do szybkiego uzależnienia.
ALKALOIDY PIPERYDYNOWE- zawierają układ piperydynowy
- Koniina
-lobelina
- Kniceina
Koniina jest lotnym alkaloidem pietrusznika lamistego, który wchłania się przez skórę i błony śluzowe.
-powoduje podrażnienie ośrodka oddechowego i śmierć w wyniku uduszenia.
-dawka śmiertelna dla człowieka wynosi 0,5-1,0g
OBJAWY ZATRUCIA
-Ślinotok, biegunka, oddawanie moczu i kału, rozszerzenie źrenic, zaburzenia oddychania i pracy serca, początkowo dochodzi do pobudzenia (mogą wystąpić skurcze toniczno-kloniczne), które szybko przechodzi w stan depresji. Porażenie ośrodka oddechowego i mięśni oddechowych, co w ciężkich zatruciach prowadzi do śmierci.
Pietrusznik plamisty- owoce rośliny zawierają koninę w ilości do 2%.
Lobelina występuje w nasionach rośliny lobelii rozdętej (lobelia inflata)
ŚRODEK LECZNICZY O DZIAŁANIU wymiotnym, pobudzającym ośrodek oddechowy, środek przeciwastmatyczny, lobeli jest podawana palaczom gdzyż działa wymiotnie tuż po zapaleniu papierosa.
ALKALOIDY TERPENOWE-zasady terpenowe
-Akonityna
Akonityna jest jedną z najsilniejszych trucizn roślinnych. W naturze występuje jako alkaloid w liściach, łodygach i korzeniu tojadu. Tojad mordownik (Aconitum napellus), Tojad dziobaty (Aconitum variegatum)
-wchłania się przez skórę i błony śluzowe, większe dawki mogą wywołać podrażnienie ośrodka oddechowego, a podawanie sodu zwiększa toksyczność akonityny.
-dawka śmiertelna wynosi około 3mg akonityny, około 2gramy surowca roślinnego oraz około 20ml nalewki.
- W okresie renesansu akonityna była często stosowaną trucizną i zyskała miano arszeniku roślinnego.
OBJAWY ZATRUCIA: zaburzenia czucia: drętwienia, palenia, uczucie zimna, niewrażliwość na bodźce bólowe, zaburzenia połykania, Niepokój, podniecenie, lęk, szum w uszach, obfite poty, bóle brzucha, nudności, wymioty, drżenia i skurcze mięśniowe, obniżenie temperatury ciała, drgawki, zaburzenia rytmu serca z migotaniem komór włącznie, później występuje porażenie ośrodka oddechowego i zgon (świadomość jest do końca zachowana)
ALKALOIDY ZAWIERAJĄCE ATOM AZOTU POZA UKŁADEM CYKLICZNYM:
POCHODNE TROPONOLU- kolchicyna
AMINY AROMATYCZNE- efedryna, katyna, kapsaicyna
AMINY ALIFATYCZNE- cholina
ALKALOIDY TERPENOWE- taksol
Kolchicyna- Otrzymywany jest z nasion zimowita jesiennego (Colchicum automnale) Dawka śmiertelna to ok. 1mg/kg masy ciała
ZIMOWIT JESIENNY
Działanie: Preparaty otrzymywane z surowca są stosowane w atakach dny (skazy moczanowej). Wytwarzane są także preparaty cytotaksyczne stosowane w leczeniu nowotworów, a także raka skóry (0,5% maść z zimowita). Preparaty z zimowita można stosować tylko pod kontrolą lekarza.
-W homeopatii wykorzystuje się bulwy zimowita, wykopane wiosną. Wykorzystuje się przy dolegliwościach mięśni szyi, oraz karku, chorobach stawów pochodzenia reumatycznego oraz o charakterze padaczkowym.
-Zbiór i suszenie: bulwy wykopuje się w sierpniu i wrześniu przed kwitnieniem rośliny.
Kolchicyna: W dawkach terapeutycznych wykazuje działanie:
- przeciwzapalne
- antymikrotubularne (zatrzymując podział komórki na etapie metafazy poprzez uniemożliwienie wytworzenia mikrotubul wrzeciona kariokinetycznego)
- zmniejszające wytwarzanie kwasu moczowego
Nawet dawki lecznicze są toksyczne, dłuższe stosowanie na skutek odkładania się trucizny w tkankach doprowadza do:
- wyłysienia
- agranulocytozy
- zahamowania spermatogenezy
Trucizna wydala się słabo, po iniekcji 3mg po 24h z organizmu znika 70-90% dawki wyjściowej. Jednorazowa dawka lecznicza to maksymalnie 1,5mg, dobowa- 5mg.
Kolchicyna jest stosowana:
- w leczeniu napadów zapalenia stawów w przebiegu dny moczanowej
- w leczeniu rodzinnej gorączki śródziemnomorskiej
Ze względu na toksyczność rzadziej bywa stosowana w leczeniu przewlekłym.
Efedryna występuje w roślinach z rodzaju przęśl (Ephedra equisetina, Ephedra sinica), cisie (Taxus baccata)
- Preparaty roślinne zawierające efedrynę były stosowane od tysięcy lat w medycynie chińskiej w leczeniu przeziębień i astmy.
- W ciągu ostatnich dziesięcioleci efedryna jest produkowana syntetycznie.
DZIAŁANIE:
- Działa bezpośrednio na układ współczulny (na receptory alfa-adrenergiczne i beta-adrenergiczne) oraz pośrednio poprzez uwalnianie noradrenaliny z zakończeń nerwowych. Z tego względu przy powtarzanym podawaniu występuje zjawisko tachyfilaksji. Każda następna dawka podawana w krótkim czasie powoduje mniejszy skutek farmakologiczny.
- Obecnie coraz rzadziej stosowana w lecznictwie, zostaje zastąpiona środkami o bardziej specyficznym działaniu
DZIAŁANIE:
- podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi (skurcz naczyń oporowych)- stosowana w leczeniu niedociśnienia
- zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego
- przyspieszenie akcji serca
- rozszerzenie oskrzeli (rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli)
- pobudzające ośrodkowy układ nerwowy
- zwiększenie przepływu krwi przez tętnice wieńcowe, mózgowe i zaopatrujące mięśnie prążkowane
- zmniejszenie przepływu przez tętnice trzewne oraz zaopatrujące skórę
EFEDRYNA: Obecnie najczęściej bywa stosowana w preparatach leczniczych takich jak: Tussuipect, Proasthmin, Allergoasthmuin. Bywa używana jako środek dopingujący. Może powodować uzależnienie psychiczne, ale z powodu rosnącej tolerancji nie można go długo stosować.
Katyna
- skutki używania katyny są podobne do skutków używania anfetaminy, z tą tylko różnicą, że katyna ma dużo słabsze działanie stymulujące i uzależniające.
- Katyna jest substancją nielegalną w Polsce.
- Jest to alkaloid występujący w roślinie kath (Catha Edulis)- czuwaliczka jadalna.
- Liście stosowane są do sporządzania maceratów (świeże liście) i naparów (suche liście, rzadziej świeże)
- W niektórych częściach świata żute
- Powoduje zaburzenia potencji.
Kapsaicyna
- alkaloid „pikantności” odpowiedzialny za ostry, piekący smak papryki chili..
- Związek ten bezpośrednio podrażnia komórki kubeczków smakowych oraz błony śluzowej, powodując uczucie pieczenia i ostrości w jamie ustnej.
- jako dodatek nadający żywności pikantny smak
- Czystej kapsaicyny nie można jednak nabyć jako przyprawy, ze względu na jej toksyczność w większych dawkach. Jest ona jednak często stosowana przez producentów sosów, przypraw itd. gdyż syntetyczna kapsaicyna jest znacznie tańsza od sproszkowanej papryki chili.
- Kapsaicyna zawarta w żywności w niewielkich dawkach pobudza trawienie i „rozgrzewa organizm, W większych dawkach może jednak powodować uszkodzenia wątroby.
- jest rozpuszczalna w wodzie, alkoholach i tłuszczach.
Obecnie odkryto zastosowanie kapsaicyny w leczeniu nowotworów- pobudza ona komórki nowotworów do samozniszczenia (apoptozy), atakując ich mitochondria, które odpowiadają za wytwarzanie energii. Także inne spokrewnione z kapsaicyną związki- tak zwane wanilloidy- potrafią specyficznie wiązać się komórkami nowotworowymi nie uszkadzając zdrowych.
Kapsaicyna jest stosowana w gazach łzawiących i gazie pieprzowym
W dużych stężeniach jest śmiertelną trucizną:
Symptomy przedawkowania:
- kłopoty z oddychaniem
- sina skóra
- konwulsje
-Naturalnie występujące stężenia tego związku w ostrych przyprawach są jednak znacznie niższe od granicznej dawki śmiertelnej. Dawka śmiertelna to 56-512mg/kg (żeby zabić człowieka trzeba ok. 3,5g kapsaicyny, a już 1-2mg/kg pokarmu ma ostry smak)
-Kapsaicyna nie powoduje żadnych trwałych uszkodzeń tkanek- pobudza tylko komórki nerwowe w dokładnie ten sam sposób co rzeczywiste uszkodzenia tkanek na skutek urazu mechanicznego lub poparzenia.
- Jej działanie toksyczne w zbyt dużych dawkach wynika z nadmiernego podrażnienia układu nerwowego i jego normalnego funkcjonowania.
Cholina
-sól (zwykle sodowa) czwartorzędowej aminy
-wchodzi w skład niektórych fosfolipidów, a w szczególności lecytyny i sfingomieliny.
- Początkowo cholinę zaliczano do witamin z gr. B (cholina jest syntetyzowana w bardzo ograniczonym zakresie przez organizm ludzki)
- Ilości choliny potrzebne do sprawnego funkcjonowania są duże: 0,5-4g dziennie.
- Cholina jest prekursorem acetylocholiny (synteza acetylocholiny z choliny katalizowana jest przez enzym- acetylotransferazę cholinową)
- Reakcja zachodzi w cytoplazmie zakończenia nerwowego
- cholina + acetylo-CoA acetylocholina + CoA
- Rola choliny jako prekursora acetylocholiny jest szeroko badana, bowiem egzogenna cholina może być stosowana w leczeniu zaburzeń w układzie nerwowym. Terapię cholinową stosuje się m.in. w;
- dyskinezie woreczka żółciowego
- pląsawicy Huntingtona
- chorobie Altzheimera
- Ataksji
- Cholina podawana w dużych dawkach wywołuje niekorzystne efekty uboczne, spowodowane jej rozpadem pod wpływem mikroflory przewodu pokarmowego do trimetyloaminy (z tego względu lepiej stosować lecytynę, która takiemu rozpadowi nie ulega)
- cholina jest donorem grup metylowych
- Wytwarzanie fosfatydylocholiny (lecytyny)
Taksol
- Pakitaksel- terpenowy alkaloid należący do grupy taksoidów wyizolowany z kory cisa zachodniego
- Posiada działanie cytostatyczne
- Należy do leków fazowo-specyficznych (faza G2 i faza M). Jego działanie antymitotyczne polega na zachamowaniu depolimeryzacji mikrotubul, co uniemożliwia prawidłowe rozdzielenie chromatyd siostrzanych i wędrówkę chromosomów siostrzanych podczas podziału komórki. Konsekwencją zaburzeń mitozy jest śmierć komórki.
ANTRAZWIĄZKI
- Chryzofanol
- Chryzarobina
- Aloina
- Reina
- Sennidyna
- Senozydy
- Hiperycyna
Chryzofanol
- jeden z często spotykanych antrachinonów
- w roślinach z rodzajów Rheum (rzewień) i Polygonum (rdest)
Chryzarobina
- antron (lub antranol) powstający po redukcji chryzofanolu.
- w gatunkach z rodzajów Rheum (rzewień) i Polygonum (rdest), Cassia (strączyniec)
- Jako silny środek redukujący ma działanie odkażające i stosowana jest w takich chorobach skóry jak łuszczyca, czy wypryski.
Aloina
- nazywana inaczej barbaloiną
- Ma działanie przeczyszczające.
Reina
- Występuje przede wszystkim w wielu gatunkach rzewieni (najwięcej w korzeniu)
Sennidyna
- jest diantronem - związkiem o powstałym w wyniku połączenia się dwóch cząsteczek antronów
- sennidyna występuje w dwóch różniących się optycznie formach- A i B.
Sennidyna A jest prawoskrętna, natomiast B jest optycznie nieczynna (mezo-związek)
- Cząsteczkami, które tworzą sennidynę są antrony reiny, które uwalniają się z niej podczas redukcji (np. w jelicie grubym)
Senozydy
- Senozydy A i B- Są to D-glukozydy odpowiednich sennidyn.
- Są głównymi związkami czynnymi liści senesu (Casia angustifolia i Casia acutifolia)
Hiperycyna
- Hiperycyna jest związkiem zaliczanym do diantronów, jednak w odróżnieniu od innych przedstawicieli tej grupy nie wykazuje właściwości przeczyszczających.
- Występuje w dziurawcu zwyczajnym (Hypericum perforatum)
- Zbiorniki, usytuowane głównie w liściach, (dają wrażenie dziur w ich powierzchni- stąd właśnie pochodzi nazwa rośliny)
- Hiperycyna dobrze rozpuszcza się w alkoholach, a słabo w wodzie, należy więc pamiętać, że jest ona obecna głównie w alkoholowych wyciągach z dziurawca.
- Mechanizm przeciwdepresyjnego działania hiperycyny polega na blokowaniu produkcji monoaminooksydazy (MOA)- enzymu odpowiedzialnego między innymi za rozkład serotoniny, której niedobory są jedną z poznanych do tej pory przyczyn depresji.
- Po podaniu hiperycyny dochodzi do wzrostu stężenia tej substancji w przestrzeniach międzysynaptycznych i w mniejszym bądź większym stopniu poprawy samopoczucia pacjenta.
- Wykazano również, że przyjmowanie hiperycyny prowadzi do przyspieszenia metabolizmu innych leków, w tym doustnych preparatów antykoncepcyjnych, co może obniżyć ich skuteczność.
ANTRAZWIĄZKI
- Są to związki pochodne antracenu o działaniu przeczyszczającym
ZAWARTE W:
- stężałym soku z aloesu (Alona)
- korze kruszyny
- korzeniu rzewienia
- liściach i strączkach senesu
- owocach szakłaku ciernistego
- korze szakłaku amerykańskiego
Aloes drzewiasty (aloe arborescens)
-Miazga z liści aloesu jest używana do łagodzenia bólu w przypadku zranienia lub otarcia skóry, leki z liści mają charakter biostymulujący
- Wino aloesowe pomaga w leczeniu reumatyzmu oraz wrzodów dwunastnicy i żołądka; poprawia także odporność organizmu człowieka na różne choroby.
Kora kruszyny pospolitej w weterynarii:
- jako lek przeczyszczający i żółciopędny
- W atonii jelita grubego
Korzeń rzewienia
- roślina pochodzi z Chin i Tybetu. Obecnie uprawiana jest w wielu krajach, także Polsce.
- zawiera antrazwiązki (3%) i związki o charakterze mieszanin diantronów, a także gruzły szczawianu wapnia i ziarna skrobii (Pod wpływem KOH wybarwia się na czerwono (antrachinony))
- surowiec zawiera dwie grupy związków o przeciwstawnym działaniu- antrazwiązki są przeczyszczające, a garbniki wstrzymujące. (Kierunek działania surowca zależy od dawki, małe dawki są wstrzymujące, a duże przeczyszczające).
- Gorzki smak surowca pobudza apetyt
Liść senesu
- działanie przeczyszczające, które warunkowane jest obecnością antrazwiązków
- powodują one podrażnienie ścian jelita grubego, co prowadzi do wydzielania przez jego nabłonek śluzu i pobudzenia perystaltyki.
- słabe działanie żółciopędne.
WSKAZANIA:
- zaparcia anatomiczne szczególnie w wieku podeszłym i u osób otyłych.
- zaparcia spastyczne (związane ze skurczami mięśni gładkich)
UWAGI:
- antrazwiązki przechodzą do mleka matki, co może wywołać biegunkę u karmionego dziecka
ZIELE DZIURAWCA (Herba hyperici)
Dziurawiec jest jedną z najbardziej wszechstronnie działających roślin leczniczych.
- Surowcem są szczytowe części pędów zebrane w początkowym okresie kwitnienia.
- Roślina rośnie w Azji i Europie. W Polsce powszechna na łąkach i ugorach. Surowiec pochodzi ze stanowisk naturalnych.
DZIAŁANIE:
- przeciwskurczowo na mięśnie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych oraz mięśnie gładkie naczynek krwionośnych.
- Działanie surowca jest powolne i stopniowe
- Obecne w surowcu katechiny powodują uszczelnienie i uelastycznienie drobnych naczyń krwionośnych
- Surowiec ma działanie przeciwbakteryjne w stosunku do bakterii Gram +
- Na błony śluzowe i uszkodzenia skóry wyciągi z surowca działają ściągająco i antyseptycznie.
- Po podaniu większych dawek dziurawca obserwowane jest działanie antydepresyjne. Jest to związane z obecnością w zielu hiperycyny- czerwonego barwnika, który ponadto zwiększa zdolność absorpcji promieni nadfioletowych przez skórę. Może więc on również sprzyjać powstawaniu poparzeń słonecznych.
W WETERYNARII:
Napar z ziela przy:
- nieżytach przewodu pokarmowego
- krwawych biegunkach
- chorobie motyliczej
Rdest ostrogorzki, rdest wodny, pieprz wodny
- hamuje niezbyt obfite krwawienia wewnętrzne
- podwyższa krzepliwość krwi
- obniża ciśnienie
RDEST OSTROGORZKI W WETERYNARII:
- przy leczeniu dermatoz i schorzeń reumatycznych
- wlewy dopochwowe hamują krwotoki z narządów rodnych
- Drobno posiekane ziele rdestu podawane w karmie ptactwu domowemu działa przeciwbiegunkowo.
- ma działanie moczopędne
- stosowany w kamicy nerkowej
- przy schorzeniach płucnych
- zewnętrznie przy krwawiących i źle gojących się ranach
RDEST PTASI W WETERYNARII:
- odwar stosowany jest w przewlekłych schorzeniach dróg moczowych
- przy osłabionej filtracji w kłębuszkach nerkowych
- Okłady na trudno gojące się rany
RDEST WĘŻOWNIK:
- do płukania jamy ustnej i gardła
- przy zapaleniu śluzówek
- anginie
- pleśniawkach
- w nieżytach żołądka
- przeciwbiegunkowo
FLAWONOIDY
- grupa organicznych związków chemicznych, występujący w wielu roślinach
FUNKCJA:
- barwników
- przeciwutleniaczy
- naturalnych insektycydów
- fungicydów
- Podstawową strukturą flawonoidów jest heterocykliczny układ flawonu
- W postaci glikozydów (czyli po połączeniu z cząsteczką cukru) są na ogół dobrze rozpuszczalne w wodzie i alkoholu etylowym. Uwolnione z glikozydów flawonoidy nie rozpuszczają się w wodzie.
FLAWONOIDY:
- flawon
- Neringenina
- Genisteina
- Witeksyna
- Diosmina
- Kemferol
- Kwercetyna
- Rutozyd
- Hesperydyna
-Sylibina
Flawon
- jest podstawowym związkiem flawonoidowym
- występuje m.in. w pierwiosnkach.
- W przeciwieństwie do swoich pochodnych nie ma znaczenia farmakologicznego
Neringenina
- występuje w soku z grejpfruta (Citrus paradisi) a także w dojrzałych nasionach brzoskwini (perlica Mill)
- działa przeciwzapalnie, wzmacnia naczynia krwionośne, obniża poziom cholesterolu.
Genisteina
- Występuje w roślinach z rodziny motylkowate (Leguminosae), w tym w ziarnie soi (Glycine max)
- Posiada działanie przeciwnowotworowe
- Na poziomie komórkowym genisteina działa cytostatycznie i cytotoksycznie wobec komórek nowotworowych (m.in. poprzez hamowanie aktywności enzymów: kinaz tyrozynowych oraz topoizomerazy II), kieruje także komórki nowotworowe na szlak apoptotyczny.
Witeksyna
- jest to glukozyd apigeniny
- Występuje w kwiatach i owocach głogu
- Poprawia przepływ krwi w naczyniach wieńcowych
Diosmina
- Jest trudno rozpuszczalnym glikozydem, dlatego często krystalizuje w komórkach roślin i ma małą biodostępność (słabo wchłania się z przewodu pokarmowego)
- przeciwobrzękowo, poprawia elastyczność i tonus żył
- W zaburzeniach krążenia obwodowego- szczególnie nóg
Kemferol
- występuje w postaci licznych glukozydów, w wielu surowcach np.:
-liściach herbaty (aż 8% suchej masy liścia)
-kwiatach śliwy tarniny
- wykazuje słabe działanie spazmolityczne
- Rozszerza naczynia krwionośne.
Kwercetyna
- jest najbardziej rozpowszechnionym flawonolem
- najczęściej spotykana w postaci glikozydów, choć często występuje również w wolnej postaci
- zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych (poprzez hamowanie enzymów hialuronidazy)
- korzystny wpływ na stężenie lipidów w surowicy krwi
- ułatwia przyswajanie witaminy C
-antyoksydacyjnie
Rutozyd
-zwany inaczej rutyną lub witaminą P, jest jednym z najpowszechniej występujących glikozydów kwercetyny
- Jego część cukrowa złożona jest z dwucukru- rutynozy (glukoza + ramnoza)
-hamuje aktywność hialuronidazy, zmniejsza więc przepuszczalność i poprawia elastyczność naczyń krwionośnych
-hamuje aktywność oksydazy kwasu askorbinowego (Wit C), dzięki czemu przedłuża jej działanie.
-właściwości antyoksydacyjne
-ułatwia przyswajanie Wit C
Rutozyd= rutyna
Występuje w:
-Rucie (ruta graveolens)
-Zielu fiołka trójbarwnego (Viola tricolor)
-Kwiecie bzu czarnego (Sambucus nigra)
Rutuna uszczelnia i wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, zapobiega krwawieniom, wybroczynom, pomaga w leczeniu miażdżycy
Hesperydyna
- jest to glikozyd flawanonu zwanego hesperetyną.
- Występuje m.in. w:
- owocni pomarańczy gorzkiej
- liści mięty pieprzowej
- Mimo że jest glikozydem, w wodzie rozpuszcza się słabo i dlatego w roślinach często występuje w postaci kryształów.
- Poprawia elastyczność naczyń krwionośnych oraz zwiększają szczelność śródbłonka naczyń.
- Ułatwia przyswajanie wit. C
- działa antyoksydacyjnie
- ma działanie przeciwwirusowe
Sylibina
- występuje on w owocach ostropestu plamistego (fructus Silibi mariani)
- w dwóch izomerycznych formach (A i B) tworzących kompleks zwany sylibininą.
- Działa ochronnie w przypadku zatruć toksynami muchomora sromotnikowego- amanityną i falloidyną. Zapobiega rozpadowi błon komórkowych hepatocytów pod wpływem tych toksyn. Wiadomo także że pobudza ona polimerazę RNA, co sprzyja regeneracji tych komórek.
- ma pewne działanie przeciwzapalne i żółciopędne
FLAWONOIDY wykazują m.in. działanie:
-Antyoksydacyjne- uwarunkowane zdolnością hamowania aktywności lipooksygenaz i cyklooksygenaz oraz zdolnością chelatowania jonów metali przejściowych (np. żelaza), które uczestniczą w reakcjach prowadzących do wytwarzania reaktywnych form tlenu.
-Np. kwercetyna.
-Przeciwzapalne- dzięki możliwości hamowania kaskady przemian kwasu arachidonowego prowadzącej do powstawania prozapalnych prostaglandyn.
Efekt przeciwzapalny obserwowany jest również na skutek hamowania przez flawonoidy syntezy histaminy
-Jasnota biała
-Fiołek trójbarwny
-Ar nika górska
-Uszczelniająco na naczynia krwionośne poprzez hamowanie enzymów proteolitycznych (elastazy, hialuronidazy) co prowadzi do wzmocnienia tkanki łącznej w śródbłonku naczyń, zwiększenia ich elastyczności i uszczelnienia ścianek. Takie działanie jest przyczyną obserwowanego efektu przeciwwysiękowego i przeciwobrzękowego.
-Miłorząb japoński
-Ruta zwyczajna
-Rozkurczowo (spazmolitycznie)- Flawonoidy hamują fosfodiesterazę cAMP co powoduje rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego, dróg moczowych i żółciowych
-Moczopędnie poprzez drażnienie kanalików nerkowych i utrudnianie resorpcji zwrotnej w nerkach
-Skrzyp polny
-brzoza brodawkowata
-nawłoć pospolita
Koszyczek rumianku- flawonoidy w nim zawarte działają przeciwalergicznie
W WETERYNARII:
-Odwary podawane przy:
-nieżytach przewodu pokarmowego
-nieżytach układu oddechowego
-robaczycach przewodu pokarmowego (u młodych)
-Okłady przy:
-nużycy
-świerzbie
-owrzodzeniach pęcin
-oparzeniach
-stanach zapalnych oczu i wymion
Liść brzozy
- moczopędnie charakteryzujące się zwiększeniem ilości wydalanych jonów sodowych, chlorkowych i kwasu moczowego
-w leczeniu kamicy nerkowej (jako środek pomocniczy)
-napotnie. U niektórych osób jest ono jednak bardzo słabe
W WETERYNARII:
-Odwar z liści:
-w przewlekłych schorzeniach dróg moczowych ze zmniejszonym wydzielaniem moczu
-w skazie moczanowej
-w kamicy nerkowej
-w obrzękach pochodzenia sercowego
-w chorobie gośćcowej
-w niektórych chorobach skóry
Kwiat bzu czarnego (Flos Sambuci)
- moczopędnie, związane z obecnością flawonoidów
-napotnie, które wywołane są pobudzeniem ośrodka odpowiedzialnego za obniżenie temperatury ciała i wydzielanie potu
-zwiększa elastyczność ścian naczyń włosowatych i zmniejsza ich przepuszczalność. Jest to działanie charakterystyczne dla związków z grupy witaminy P, której przedstawicielem jest występująca w surowcu rutyna.
Ziele skrzypu (Herba Equiseti) (pędy zebrane od czerwca do września)
W WETERYNARII:
Odwary: moczopędnie: przy schorzeniach nerek
-Występujący w surowcu krzem ma działanie ogólnoustrojowe i wpływa między innymi na przemianę materii, stan naczyń krwionośnych oraz paznokci.
- Ziele skrzypu jest stosowane ponadto pomocniczo w chorobie gośćcowej i chorobach płuc.
Zewnętrznie: przy wrzodach
Ziele fiołka trójbarwnego
W WETERYNARII:
- moczopędnie
-wpływa korzystnie na przepuszczalność i elastyczność naczyń włosowatych
- poprawia przebieg procesów oksydacyjnych i metabolicznych w organizmie
-w chorobach reumatycznych
-Zawarte w wyciągu z surowca saponiny drażnią błony śluzowe górnych dróg oddechowych, wzmagają produkcję śluzu i pobudzają odksztuszanie.
-stosowane w chorobie wieńcowej oraz nadciśnieniu
-Większe dawki bratków mogą wywoływać nieznaczne działanie napotne i przeczyszczające.
Kwiatostan głogu (Inflorestentia crataegi)
W WEYTERYNARII:
- tonizująco na mięsień sercowy i nieznacznie zwiększa siłę jego skurczów (wpływ flawonoidów)
-przeciwskurczowo na mięśnie gładkie jelit, macicy, naczyń krwionośnych, w tym naczyń wieńcowych serca oraz naczyń mózgowych. Rozszerzenie naczyń powoduje obniżenie ciśnienia krwi.
-Wyciągi alkoholowe z surowca wykazują działanie uspokajające, są często stosowane w schorzeniach serca np. w starczej niewydolności serca czy zaburzeniach przepływu wieńcowego.
Kwiatostan lipy
W WETERYNARII:
-W chorobach reumatycznych
-działa uspokajająco
-zmniejsza napięcie mięśni gładkich
-środek osłaniający w nieżytach dróg oddechowych
Ziele rdestu ostro gorzkiego
- Wlewy dopochwowe hamują krwotoki z narządów rodnych (rutynozy zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych) powoduje nieznaczne podwyższenie krzepliwości krwi i obniżenie ciśnienia.
-Drobno posiekane ziele rdestu podawane w karmie ptactwu domowemu działa przeciwbiegunkowo
GLIKOZYDY ANTOCYJANOWE
-są to związki spokrewnione z flawonoidami będące barwnikami (czerwony, niebieski, fioletowy) kwiatów, owoców i liści.
- Szczególnie wyraźnie zaznacza się ich działanie poprawiające mikro krążenie w naczyniach włosowatych tęczówki oka. Mają dodatni wpływ na ostrość widzenia.
ROŚLINY BOGATE W ANTOCYJANY:
-kwiat chabru bławatka
-kwiat malwy czarnej
-owoc borówki czernicy
-owoc bzu czarnego
Chaber bławatek (modrak, Wasiłek, Wołoszka, jasieniec, głowacz)
-moczopędnie
-żółciopędnie
-przeciwzapalnie
-ze względu na bardzo łagodne działanie przeciwzapalne stosowany jest przy zapaleniu spojówek i w pediatrii
-Napar z kwiatów zalecany jest przy chorobach nerek, stanach zapalnych kłębków i miedniczek nerkowych, przy niewydolności krążenia i w kamicy nerkowej.
-zewnętrznie stosuje się go przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach.
W WETERYNARII:
-Napar z kwiatów chabru przy dolegliwościach nerek, w skąpomoczu.
Malwa czarna:
W WETERYNARII:
- Wewnętrznie: przy schorzeniach przewodu pokarmowego
-zapalenie błony śluzowej żołądka
- Zewnętrznie:
-zapalenie górnych dróg oddechowych
Owoc borówki czernicy (fructus martylli)
W WETERYNARII:
-Świeże owoce: rozluźniająco przy zaparciach i przeciwbiegunkowo
-Owoce suszone: przeciwbiegunkowo, antyseptycznie, przeciwgorączkowo
-Liście: w stanach zapalnych układu moczowego i przewodu pokarmowego oraz jako środek pomocniczy przy cukrzycy.
Owoc bzu czarnego
DZIAŁANIE:
-kwiaty działają moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, wzmacniająco na naczynia krwionośne (zmniejsza kruchość naczyń włosowatych)
- Zewnętrznie ma zastosowanie do przemywania w stanach zapalnych oczu i gardła.
- Owoce działają łagodnie przeczyszczająco, moczopędnie, napotnie, przeciwbólowo, odtruwająco.
-W medycynie ludowej stosowany jako środek przeciw przeziębieniom, np. w postaci soku z owoców lub nalewki.
GLIKOZYDY SAPONINOWE
-Część cukrowa (glikon)- kilka cukrów prostych
-Część niecukrowa (aglikon)
-związek steroidowy (s. steroidowe)
-związek triterpenowy (s. triterpenowe)
SAPONINY
-związki powierzchniowo czynne, mające zdolność tworzenia piany (łac. Sapo- mydło), a z wodą dają układ koloidalny.
-Podane doustnie łatwo i szybko są wchłaniane z jelit do krwi
-W nadmiernych dawkach działają:
-hemolitycznie (hemoliza krwinek)
-nefrotaksycznie, hepatotoksycznie i kardiotoksycznie (uszkadzają nerki, wątrobę i serce)
- W dawkach leczniczych:
-wzmagają diurezę (efekt moczopędny)
-wzmagają wydzielanie śluzu, równocześnie upłynniając go
-zwiększają procesy wchłaniania składników pokarmowych z jelit do krwi
-właściwości przeciwbakteryjne, pierwotniakobójcze, przeciwgrzybiczne i przeciwwirusowe
-pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, żółci i soku jelitowego
-nasilają trawienie tłuszczów.
SAPONINY
-Zastosowane na skórę wywierają wpływ przeciwzapalny, oczyszczający, wybielający i odkażający.
-Zastosowane na włosy działają oczyszczająco, nabłyszczająco, przeciwzapalnie, nadają puszystość i lekkość włosom
-Mają zdolność wiązania wielu toksyn i metabolitów, dlatego nasilają procesy odtruwania organizmu (składniki „oczyszczające krew”)
SUROWCE ROŚLINNE BOGATE W SAPONINY TRITERPENOWE:
Korzeń mydlnicy (Radix Saponariae)
Ziele połonicznika
Ziele bluszczu
Owoc kasztanowca
Korzeń (ziele) pierwiosnka
Korzeń żeń-szenia
Kora mydłoki
Korzeń lukrecji
Korzeń senegi
Ziele krzyżownicy
*Zawartość saponin w wyżej wymienionych surowcach wacha się w granicach 8-12%
SAPONINY TRITERPENOWE:
-Drażniąc błonę śluzową żołądka działają wykrztuśnie (korzeń pierwiosnka, korzeń mydlnicy, liść bluszczu)
-Saponina kasztanowca- escyna zmniejsza krwawienia, wybroczyny z naczyń krwionośnych, przeciwdziała obrzękom, zastoinom żylnym
-Saponiny nagietka działają przeciwzapalnie
-Saponiny korzenia lukrecji działają silnie przeciwzapalnie w chorobie wrzodowej
-Saponiny żeń-szenia (panaksozydy) i saponiny Aralii mandżurskiej wykazują działanie psychopobudzające
SAPONINY STEROIDOWE
-W przemyśle farmaceutycznym są wykorzystywane do syntezy hormonów sterydowych i kortykosteroidów.
-Niektóre z saponin mają w pozycji 3 grupę wodorotlenkową, dzięki czemu w obecności pewnych substratów i katalizatorów możliwe jest przekształcenie ich w hormony sterydowe o działaniu anabolicznym
-W organizmie zwierząt (i człowieka) istnieją odpowiednie szlaki metaboliczne zdolne do biosyntezy aktywnych substancji sterydowych (anabolicznych) z saponin, pod warunkiem wstępnej obróbki biochemicznej, jaka zachodzi pod wpływem enzymów symbiotycznej mikroflory jelitowej.
-Enzymy symbiotycznej mikroflory jelitowej aktywnie przekształcają saponiny w związki prenganowe (C-21) i androstanowe (C-19), będące substratami do syntezy testosteronu, androsteronu i progesteronu.
-Dostarczanie tego typu prekursorów androgenów (przy udziale mikroflory jelitowej) może zwiększyć ilość produkowanego testosteronu nawet o 4mg w ciągu doby. Dzięki tej nadwyżce pojawia się we krwi tzw. Testosteron wolny (nie związany z białkami), który zapewnia efekt metaboliczny.
KUMARYNY
- grupa organicznych związków chemicznych będących pochodnymi alfa-pironu.
-Są one równocześnie cyklicznymi laktonami kwasu kumarynowego
-Kumaryny występują w przyrodzie jako glikozydy, często jednak pod wpływem enzymów zawartych w suszonych surowcach dochodzi do ich hydrolizy.
-Rozpuszczalność kumaryn w wodzie jest różna, uzależniona od budowy chemicznej, za to ich glikozydy są z reguły dobrze rozpuszczalne w wodzie
-Roztwory kumaryn, z wyjątkiem niepodstawionej kumaryny charakteryzują się zdolnością do fluorescencji.
DZIAŁANIE:
- Działanie przeciwzakrzepowe niektórych kumaryn jest związane z blokowaniem w wątrobie syntezy niektórych czynników krzepnięcia krwi (prototrombiny, czynników VII, XI i X), a co za tym idzie upośledzenia tego procesu
- Kumaryny pełnią funkcję tak zwanych antymetabolitów wit. K
-Objaw toksycznego działania kumaryn- skaza krwotoczna
-zmniejszają krzepliwość krwi
-działają rozmiękczająco na skórę (ziele nostrzyka-do stosowania zew)
-moczopędnie i przeciwreumatycznie (kumaryny kory jesionu)
-żółciopędnie (kumaryny ziela bylicy bożego drzewka)
Pirano-kumaryny
-owoc aminka egipskiego
-Rozszerzają naczynia wieńcowe, oskrzeli i nerkowe dzięki czemu stosowane są w dychawicy oskrzelowej, dusznicy bolesnej, kamicy moczowej
-Aminek egipski rośnie w basenie Morza Śródziemnego. W Polsce jest uprawiany.
Furano-kumaryny
-owoc aminka większego
-Mają właściwości uczulające na światło przez co stosuje się je w chorobach skóry, bielactwie, łuszczycy
KUMARYNY występują w niektórych roślinach, głównie trawach (odpowiadają za przyjemny zapach), a także w cynamonie- w największych ilościach w cynamonie gatunku cassia (Cinnamonum cassia). Jest on tańszy i uznawany za gorszy od cynamonu cejlońskiego (Cinnamonum zeylanicum), w którym znajduje się znacznie mniej kumaryny.
- Zgodnie z unijnym prawem, obowiązującym również w Polsce, w produktach spożywczych maksymalna dopuszczalna zawartość kumaryny wynosi 2mg/kg produktu
-W przypadku cynamonu jako przyprawy nie ma regulacji prawnych odnośnie kumaryny.
- Maksymalna bezpieczna dawka kumaryny, jaką możemy dziennie spożyć, czyli TDI (tolerable daily intake)=0,1 mg na kilogram masy ciała. Osoba ważąca 60kg może bezpiecznie spożyć 6mg kumaryny w ciągu dnia.
GLIKOZYDY NASERCOWE
-Związki te zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego
-Hamują działanie pompy sodowo-potasowej
-Powodują przez to zwiększenie stężenia wewnątrzkomórkowego sodu i wapnia, przez co wywierają dodatni efekt inotropowy [zwiększają siłę skurczów] zwalniając przy tym jego czynność.
- Na czynność naczyń i serca działają bezpośrednio i pośrednio, wpływając na układ nerwowy współczulny i przywspółczulny.
-Glikozydy występujące w naparstnicy purpurowej i wełnistej mają właściwości kumulowania się, są silne i niebezpieczne i nie powinny być stosowane w samoleczeniu.
Bogate w kardenolidy są wyciągi z liści:
-naparstnicy purpurowej i wełnistej
- miłka wiosennego
- sałaty morskiej
- konwalii majowej
- strofantu wdzięcznego
Sałata morska (ulwa sałatowa, błonica sałatowa, sałata morska)
-zaliczana jest do glonów (zielenic)
-żyje w strefie przybrzeżnej mórz np. Bałtyku oraz na północnych wybrzeżach Oceanu Atlantyckiego
-Jej ciało nie tworzy tkanek i dlatego nazywamy je plechą
GARBNIKI
- grupa związków organicznych o dużej masie cząsteczkowej, występujących naturalnie w niektórych roślinach
- Są glikozydami polifenolowymi których aglikon stanowi wielokrotność tzw. Jednostki C6-C3-C6 występującej w cząsteczkach flawonoidów.
Garbniki naturalne należą do dwóch zasadniczych grup:
- garbniki pirogalolowe (galotanoidy, tanoidy, garbniki hydrolizujące)- w wyniku hydrolizy ich wiązań glikozydowych powstają fenolokwasy: galusowy lub elagowy albo ich pochodne oraz cukier.
-garbniki katechinowe (nie hydrolizujące)
Garbniki mają zdolność tworzenia trwałych, nierozpuszczalnych w wodzie kompleksów z białkami co jest zasadnicze dla ich zastosowania.
- Są to związki o właściwościach garbowania skóry, które wiążąc się z białkami powodują także aglutynację krwinek, co może mieć znaczenie w hamowaniu niewielkich krwawień. -
- Garbniki koagulując białka wytwarzają na powierzchni błon śluzowych, czy też skóry pewien rodzaj powłoki ochronnej dlatego też często są stosowane jako leki łagodzące stany zapalne skóry i błon śluzowych.
- Garbniki wykazują również działanie przeciwbiegunkowe.
- działają przeciwzapalnie, wykorzystuje się je w leczeniu hemoroidów, podrażnień i zranień skóry.
- działają ściągająco na powierzchniowe naczynia krwionośne obkurczając je i łagodząc obrzęki. Ściągająco na błony śluzowe jelit.
- Reagując z białkiem na powierzchni skóry tworzą na niej nierozpuszczalną w wodzie warstewkę ochronną, zabezpieczającą głębiej położone warstwy przed utratą wody, podrażnieniami i ułatwiają ich regenerację.
- przeciwbiegunkowo
-lekko znieczulająco i przeciwświądowo.
- bakteriobójczo (stosowane w stanach zapalnych błon śluzowych i na rany). Działają bezpośrednio na drobnoustroje denaturując ich białka
- Ze względu na działanie przeciwkrwotoczne stosuje się je czasami w leczeniu nadmiernych krwawień z dróg rodnych..
- Mogą być używane jako odtrutka w przypadku spożycia metali ciężkich lub alkaloidów.
GARBNIKI WYSTĘPUJĄ:
-w korze dębu
-korze pięciornika
-kłączu wężownika
-w liściach orzecha włoskiego
-liściach jeżyny
-liściach szałwi
-liściach herbaty
Pięciornik kurze ziele
DZIAŁANIE:
-ściągające
-bakteriobójcze
-przeciwbiegunkowe
WEWNĘTRZNIE: w postaci odwarów lub nalewek stosuje się do leczenia biegunek, stanów zapalnych przewodu pokarmowego, zatruć.
ZEWNĘTRZNIE: używa się do leczenia stanów zapalnych gardła, świądu, czyraków, oparzeń skóry (w postaci maści, odwarów, lewatyw)
Rdest wężownik
- Roślina lecznicza- zazwyczaj stosowany w mieszankach ziołowych
- Surowiec zielarski: kłącze wężownika (Rhizoma Bistortae), zawiera garbniki (16-21,5%)
STOSOWANIE:
- do płukania jamy ustnej i gardła przy zapaleniu śluzówek
-w anginie i pleśniawkach
- w nieżytach żołądka
-działa przeciwbiegunkowo
Orzech włoski
-zawierają znaczne ilości witamin, w tym szczególnie dużo wit. E i z grupy B: B3, B5, B6
- Zawierają ponad 50% lipidów, około 11%protein i 5% węglowodanów
-Wartość energetyczna wynosi średnio ponad 520kcal na 100g
-Występują znaczne ilości soli mineralnych- potasu, fosforu i magnezu
Jeżyna fałdowana
-liście wykazują działanie:
-przeciwbiegunkowe
-przeciwzapalne
-przeciwbakteryjne na przewód pokarmowy
-moczopędnie
-napotnie
-sok ze świeżych owoców jeżyny, podobnie jak z malin:
-lekko przeciwgorączkowo i napotnie.
Szałwia lekarska
-z rodziny jasnotowatych
-jej nazwa wywodzi się od łacińskiego salvus- zdrowie
-poprawia pracę układu trawiennego
-napary z szałwi łagodzą zapalenia gardła i skóry
-działają kojąco na depresję, zmęczenie, wyczerpania
-przy nadmiernym poceniu nocnym, zwłaszcza u gruźlików i neurotyków.
-zewnętrznie do płukania jamy ustnej, gardła, przy ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i przy anginie
-do okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia żylakowate nóg
-do kąpieli w chorobach reumatycznych, wysypkach i innych schorzeniach skórnych
IRYDOIDY
Związki o wielokierunkowym działaniu
- grupa organicznych związków chemicznych z grupy terpenów
-Dokładnie są to monoterpeny oparte na szkielecie irydanu
IRYDOIDY WYSTĘPUJĄ:
-w liściu bobrka trójlistnego
-korzeniu goryczki żółtej
-ziela tysiącznika pospolitego
- kocimiętce
Kocimiętki
-uspokajające działanie na koty
-około 2/3 kotów jest podatnych na działanie kocimiętki, cecha ta jest dziedziczna
- Przynajmniej 3 gatunki kocimiętki przyciągają koty, są to:
-Napeta cataria
-Napeta grandiflora
-Napeta fassenii
-Większość pozostałych gatunków nie została przebadana pod tym kątem.
-Rośliny te zawierają terpeny, będące prawdopodobnie kocim feromonem
(Kiedy kot wyczuwa kocimiętke, zaczyna się w niej tarzać, chwytać łapami, gryźć, lizać, następnie głośno mruczy i miauczy. Trwa to około 10minut, po czym zwierze traci zainteresowanie rośliną. Po kolejnych 2 godzinach cały proces może zajść na nowo. Małe kocięta i starsze koty wykazują mniejsze zainteresowanie kocimiętką, bardzo wyczulone na jej działanie wydają się być osobniki w wieku rozrodczym)
IRYDOIDY dodawane są do środków odstraszających komary, stosowane są w maściach przeciwbólowych, przeciwzapalnych i przeciwreumatycznych
-Irydoidy kozłka- waltraty. Działają uspokajająco, przeciwdepresyjnie
-gorycze- w liściach bobrka, korzeniu goryczki, zielu tysiącznika. Pobudzają wydzielanie soków trawiennych
-aukubina i katalpol - w świetliku, babce lancetowatej, kwiecie i liściach dziewanny. Działanie przeciwzapalne, bakteriostatyczne, przeciwwirusowe
FENOLE
- Są to związki o działaniu bakteriostatycznym i dezynfekującym:
-Do związków tych należy:
-Arbutyna i metyloarbutyna
-Populina
-Spirepozyd
-Echinokozyd
-Cynaryna
Arbutyna i metyloarbutyna
WYSTĘPUJE jako główny związek czynny w liściach borówki mącznicy (Folium Uvae Ursi), liściach borówki brusznicy, liściach badanu, liściach grusz, liściach kaliny, zielu majeranku, zielu lebiodki
-Wykazuje działanie dezynfekujące na drogi moczowe
Salicyna
WYSTĘPUJE:
-w korze wierzby
-korze kaliny
Wykazują działanie przeciwgorączkowe
Populina
WYSTĘPUJE:
-w korze, liściach i pączkach topoli
Wykazuje działanie przeciwgorączkowe.
Spirepozyd
WYSTĘPUJE
-w kwiatach wiązówki
-zielu fiołka trójbarwnego
Działanie przeciwgorączkowe
Echinokozyd
WYSTĘPUJE:
-w gatunku Echinacea angustifolia- jeżówka
-pobudza fagocytozę, stosuje się go w preparatach pobudzających odporność.
Cynaryna
WYSTĘPUJE:
-w karczochach
-działa żółciopędnie i zmniejsza stężenie lipidów we krwi.
GLUKOZYNOLATY
-Związki w skład, których wchodzi siarka, a w wyniku hydrolizy enzymatycznej wytwarzają się olejki gorczyczne
-olejki czosnku i cebuli zawierają związki siarkowe. DZIAŁAJĄ antybiotycznie, pobudzają trawienie, dezynfekują drogi oddechowe, przewód pokarmowy hamując procesy gnilne, obniżają poziom cholesterolu i ciśnienie
-glukozynolaty czarnej rzedkwi działają żółciopędnie i żółciotwórczo
OLEJKI ETERYCZNE
- ciekłe, lotne substancje wonne uzyskiwane najczęściej poprzez destylację z parą wodną z odpowiedniego surowca roślinnego.
- Pod względem składu jest to mieszanina rozmaitych związków chemicznych:
-ketonów, aldehydów, alkoholi, estrów, laktonów, terpenów i innych związków organicznych np. tych zawierających azot i siarkę.
- Bardzo ważną wspólną cechą olejków eterycznych jest ich duża skuteczność antyseptyczna i brak potwierdzonych przypadków uodpornienia się bakterii na ich działanie
Olejek goździkowy
-z kwiatów goździków
-W jego skład wchodzi eugenol (wyst. Też w cynamonie)
DZIAŁANIE:
-antyseptycznie
-znieczulająco
-wykorzystywany w dentystyce do odkażania kanałów zębowych oraz w mieszaninie z tlenkiem cynku jako cement dentystyczny.
Olejek miętowy
-z liści mięty pieprzowej
-W jego skład wchodzi mentol (monoterpen)
DZIAŁANIE:
-oddziałuje na receptory zimna wywołując uczucie chłodu
-żółciopędnie
-przeciwzapalnie
Olejek tymiankowy
-z ziela tymianku właściwego
-W jego skład wchodzą: tymol (do 40%), pinen, cymol, linalol, borneol.
DZIAŁANIE:
-bakteriobójczo, przeciwgrzybiczo, przeciwrobaczo
-wykrztuśnie
-ułatwia trawienie
Olejek sosnowy
-z pędów sosny górskiej
-W jego skład wchodzą: limonen, alfa-pinen, octan bornylu
DZIAŁANIE:
-wywołuje przekrwienia
-wykrztuśnie
Olejek jałowcowy
-z szyszkojagody jałowca pospolitego
-w jego skład wchodzą: alfa-pinen, kadinen
DZIAŁANIE moczopędne
Olejek rumiankowy
-z koszyczka rumianku pospolitego
-W jego skład wchodzą chamazulen, alfa-bisabol
DZIAŁANIE:
-przeciwzapalne
-spazmolityczne
-przeciwhistaminowo
Olejek kamforowy
-z kamfory (drzewa kamforowego) i oleju rzepakowego
PEKTYNY
-Są to polisacharydy
-występują głównie w owocach
-są to substancje żelujące, śluzowate, pomagające w biegunkach, zatruciach i w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, szczególnie pektyna z jabłek
„Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną- jedynie dawka decyduje o tym” Paracelsus (1493-1541)