SKŁADNIKI PASZY:
ODŻYWCZE
Trawione, wchłaniane -źródło energii, budulec, czynniki regulujące procesy życiowe
BALASTOWE
Nie ulegają trawieniu i wchłanianiu, zapewniają prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego
NADAJĄCE BARWĘ, SMAK, ZAPACH
Wpływają na cechy organoleptyczne paszy, wielkość pobrania, smakowitość
ANTYODŻYWCZE
Utrudniają wykorzystanie składników odżywczych, źle wpływają na strawność
TRUJĄCE I SZKODLIWE
Mogą powstać przy niewłaściwej obróbce lub przechowywaniu
SCHEMAT POBIERANIA PRÓBEK:
Próbka pierwotna (pobrana jednorazowo z jednego opakowania lub jednego miejsca) Próbka jednostkowa (połączenie próbek pierwotnych) Próbka ogólna (połączenie próbek jednostkowych) Próbka laboratoryjna (wymieszanie próbek ogólnych; reprezentatywna i jednorodna pod względem chemicznym i fizycznym homogenna)
ANALIZA PODSTAWOWA:
PASZA:
WODA
SUCHA MASA:
POPIÓŁ SUROWY
SUBST. ORGANICZNA:
ZW. AZOTOWE (BIAŁKO OGÓLNE):
BIAŁKO WŁAŚCIWE
ZW. AZOTOWE NIEBIAŁKOWE
ZW. BEZAZOTOWE
TŁUSZCZE (Ekstrakt eterowy)
WĘGLOWODANY:
WŁÓKNO SUROWE
BEZAZOTOWE WYCIĄGOWE
SUCHA MASA-odparowywanie wody z próbki w temp. 1050C aż do uzyskania stałej masy ( w % do całej próbki)
POPIÓŁ SUROWY- spalanie próbki paszy (początkowo nad palnikiem gazowym) w piecu elektrycznym w temp. 500-6000C aż do całkowitego spalenia (w skład wchodzą makro- i mikro- elementy)
BIAŁKO OGÓLNE- (metoda Kjeldahla) określa się zawartość azotu, który przelicza się na zawartość białka x6,25. Zw. zawierające azot mają ok. 16% tego związku
100g białka - 16g azotu
6,25g białka - 1g azotu
TŁUSZCZ SUROWY- (metoda Soxhleta) ekstrakcja wysuszonej próbki eterem etylowym
WŁÓKNO SUROWE- (metoda Henneberga i Stohmana) próbkę poddaje się działaniu rozcieńczonemu kwasu H2SO4 potem rozcieńczonej zasadzie KOH, to co zostanie to włókno surowe + popiół surowy (pali się to i oblicza na zasadzie różnicy wagowej, bo zostanie tylko popiół)
BEZAZOTOWE WYCIĄGOWE = SUCHA MASA - OZNACZONE CHEMICZNIE SKŁADNIKI PASZY
WŁÓKNO SUROWE-w skład wchodzi: celuloza, hemiceluloza, ksylany, arabany, galaktomannany, lignina, pektyna, gumy i śluzy, substancje kutykularne, suberyny
POPIÓŁ SUROWY-mikro- i makro- elementy, piasek, krzemionka
BIAŁKO OGÓLNE:
1 Białko właściwe
białko proste : kolagen, elastyna, keratyna, albuminy, protaminy
białka złożone: glikoproteidy, lipoproteidy (tłuszcze) fosfoproteidy, chromoproteidy
2 Zw. azotowe niebiałkowe : kwasy nukleinowe, aminy, amioty, azotany, alkaloidy
FUNKCJE W ORGANIZMIE:
strukturalna
regulacyjna
transportowa
udział w procesach widzenia
przekazywanie cech genetycznych
TŁUSZCZ SUROWY:
1 Tłuszcze (estry wyższych kw. Tłuszczowych i alkoholi
tłuszcze proste
tłuszcze złożone
2 substancje izopropenowe
olejki eteryczne
żywice
karotenoidy
3 substancje o różnej budowie
sterole roślinne
węglowodory
barwniki
FUNKCJE W ORGANIZMIE:
izolacyjna
strukturalna
energetyczna
transportowa
funkcjonalna
informacyjna
BEZAZOTOWE WYCIĄGOWE:
Cukry proste: glukoza, fruktoza, galaktoza, mannoza
Dwucukry: sacharoza, laktoza, maltozacelolioza
Trójcukry: rafinoza
Wielocukry: skrobia, insulina
SKŁADNIKI MINERALNE (popiół surowy)
- to ok.90 pierwiastków, stanowią 2 do 6% masy ciała (83% w kościach, 17% inne tkanki)
MAKROELEMENTY - 95% popiołu surowego : Ca, P, Na, K, Mg, Cl, S
MIKROELEMENTY - Fe, Mn, Zn, Co, Se, Cr, J, Mo, Ni, F, Si, V, Sn
FUNKCJE W ORGANIZMIE:
elementy strukturalne organizmu, zarówno układu kostnego jak i tkanek
składowe ważnych związków organicznych
utrzymanie właściwego ciśnienia osmotycznego w komórkach i płynach ustrojowych
wpływają na prawidłowy przebieg przewodnictwa mięśniowo-nerwowego
biorą udział w budowie licznych enzymów bądź aktywizują je
regulują koncentrację jonów wodoru
WĘGLOWODANY (3/4 suchej masy)
FUNKCJE W ORGANIZMIE:
Źródło energii
funkcja balastowa, aby pobudzić funkcje motoryczne
WŁÓKNO SUROWE: słoma, siano, plewy, susze z traw(im starsze tym więcej)
BEZAZOTOWE WYCIĄGOWE: rośliny okopowe, ziarna zbóż
WODA
FUNKCJE W ORGANIZMIE:
Ułatwia pobieranie i połykanie pokarmu
Utrata 1/10 części wody powoduje śmierć
Fizjologiczny rozpuszczalnik
Pochłania nadmiar ciepła
Transport skł. Odżywczych i produktów przemiany materii
Środowisko przebiegu wielu reakcji, bierze udział w przemianach
Organizm traci wodę poprzez wydalanie z kałem i moczem, parowanie (pot) przy oddychaniu i produkcji mleka, jaj.
Im więcej wody w paszach tym trudniej je przechowywać.
Organizm zwierzęcy potrzebuje do wzrostu i rozwoju substancji pokarmowych - są one dostarczane w postaci paszy
PASZA- produkt pochodzenia zwierzęcego, roślinnego, mineralnego lub produkt syntetyczny, który może być stosowany w żywieniu zwierząt.
ROLA PASZY
Dostarcza składników pokarmowych i energii potrzebnej do życia, wzrostu i produkcji
Dostarcza ciał biologicznie czynnych warunkujących przebieg reakcji chemicznych w organizmie
Wpływa na zdrowie, rozwój i produkcję zwierząt
Racjonalne żywienie zwierząt wymaga określenia wartości pokarmowej pasz i zapotrzebowania zwierząt na składniki pokarmowe
Do określenia wartości pokarmowych paszy konieczna jest znajomość zawartości strawnych składników pokarmowych, które zwierze może wykorzystać na swoje potrzeby
Zawartość skł. strawnych określa się poprzez wyliczenie zawartości składnika w paszy i skł. w kale.
Ilość skł. strawionych w stosunku do pobranych w paszy wyrażona jest w procentach i nazywana jest współczynnikiem strawności
METODY OZNACZANIA STRAWNOŚCI
1) badania na zwierzętach (In vivo)
metoda bilansowa = klasyczna
metoda wskaźnikowa = pośrednia
metoda różnicowa
In sacco metoda woreczkowa = metoda małych prób
2) badania laboratoryjne (In vitro)
3) badania matematyczne (szacunkowe)
Metoda bezpośrednia = klasyczna
Wymaga określenia całkowitej ilości pobranej paszy i zebrania całej ilości kału wydalanego przez zwierze w ciągu kilku dni trwania doświadczenia
Współczynnik strawności = 100 * (Ilość skł. w paszy [g] - ilość skł. w kale [g]) / Ilość skł. w paszy [g]
Współczynnik strawności rzeczywisty = 100 * (Ilość skł. w paszy [g] - ilość skł. w kale [g] - skł. metaboliczne w kale) / Ilość skł. w paszy [g]
Metoda pośrednia = wskaźnikowa
Pobiera się w okresie badań losowe próby paszy i kału, w których określa się zawartość składników pokarmowych i WSKAŹNIKA
WSKAŹNIK to substancja:
Całkowicie niestrawna, nie wchłaniana z przewodu pokarmowego i nie wpływająca na strawność innych składników
Równomiernie wydalana w kale
Przechodząca przez przewód pokarmowy w niezmienionej formie
Nie powodująca zatrucia organizmu
Łatwa do wymieszania z paszą
Łatwa do oznaczenia w paszy i kale
Współczynnik strawności = 100 - (100 * (% wskaźnik w paszy / % wskaźnik w kale) * (% składników w kale / % składników w paszy)
Metoda różnicowa - stosowana w odniesieniu do paszy, która nie może być podawana zwierzęciu jako jedyna (różnica między dietą podstawową i doświadczalną)
Metoda woreczkowa - wprowadzamy badaną paszę w woreczku do przewodu pokarmowego, później wyjmujemy po pewnym okresie i badamy skład paszy
Metody laboratoryjne - paszę w naczyniu poddajemy działaniu enzymów (takich jak w przewodzie pokarmowym) przez pewien czas, następnie badamy skł. tej paszy
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA STRAWNOŚC PASZY I WIELKOŚĆ POTRZEB POKARMOWYCH ZWIERZĘCIA
1) Ze strony zwierzęcia:
budowa układu pokarmowego
specyfika przebiegu procesów fizjologicznych
wiek i kondycja
stan zdrowia
ruch, aktywność
płeć
wysokość i jakość produkcji, rodzaj wykonywanej pracy
stan fizjologiczny (ciąża, laktacja)
zmienność indywidualna
2) Ze strony paszy:
skład chemiczny paszy (zawartość podstawowych składników pokarmowych, aminokwasów i innych)
właściwości dietetyczne
sposób przygotowania paszy: rozdrobnienie, parowanie, granulacja itp.
zanieczyszczenie (piasek, sól, grzyby, szkodniki)
smak (wpływa na wielkość spożycia), temp. Paszy
stosowanie dodatków paszowych (enzymy, hormony, antybiotyki, probiotyki, stymulatory wzrostu, dodatki mineralne, witaminowe, smakowe, zioła)
precyzyjne zbilansowanie dawki pokarmowej
3) Ze strony środowiska:
temp. Otoczenia, klimat, pora roku
zagęszczenie zwierząt
hierarchia w stadzie
traktowanie zwierząt
techniki żywienia (normalne, do woli, grupowe, indywidualne, liczba i pora odpasów)
BILANS AZOTU - zestawienie przychodów i rozchodów N w organizmie.
Źródło N - pasza
Straty N - kał, mocz, pot, naskórek, włosy i pióra
- produkty pochodzenia zwierzęcego: mleko, jaja, wełna
RETENCJA AZOTU - ilość azotu zatrzymanego w organizmie
< 0 ubytek białka z organizmu - zwierzęta chore, stare lub samice w szczycie laktacji
> 0 przyrost tkanki mięśniowej - zwierzęta młode, rosnące
= 0 równowaga azotowa - zwierzęta dorosłe
Bilans azotu pozwala na określenie przyrostu białka, a następnie ilości odłożonej tkanki mięsnej. Białko zwierzęce zawiera ok. 16,67% azotu, natomiast w składki mięśniowej wchodzi przeciętnie 77% wody i 23% białka.
Wskaźnik wykorzystania azotu = 100% * Retencja N [g] / N pobrany [g]
Wskaźnik retencji azotu = 100% * Retencja N [g] / N strawiony [g]
Retencję azotu określa się w celu obliczenia ilości odłożonej tkanki mięsnej.
Po co dodaje się aminokwasy syntetyczne ? w celu zwiększenia strawności, wykorzystania białka
Pasze- naturalne produkty pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mineralnego oraz produkty syntetyczne, które mają zastosowanie w żywieniu zwierząt.
Warunkiem uznania danego produktu za paszę jest odpowiednia zawartość w nim składników pokarmowych - białka, węglowodanów, tłuszczów, zw. Mineralnych i witamin - w formie przyswajalnej dla zwierząt
Kryteria podziału pasz na grupy
zawartość dominującego składnika
białkowe
węglowodanowe
włókniste
koncentracja energii
treściwe (pow. 0,7j.o. SMJ NEL, 9Mj EM)
objętościowe (suche i soczyste)
pochodzenie
PASZE ROŚLINNE:
naturalne (zielonki, okopowe, kiszonki, siana, susze, słomy, plewy, ziarna, nasiona, owoce, kasztany, żołędzie itd.)
pochodzenia przemysłowego (otręby, mąki pastewne, śruty poekstrakcyjne, makuchy, melasa, ekspelery, wysłodki, pulpa ziemniaczana, wywar: zbożowy, ziemniaczany, młóto, kiełki suszone, drożdże, wytłoki z jabłek, pomidorów itd.)
PASZE ZWIERZĘCE:
naturalne (mleko, mięso, krew, ryby, jaja, tran)
pochodzenia przemysłowego (Serwatka, maślanka, twarogi, mączki mięsne, mięsno - kostne, kostno - mięsne, kostne, rybne, z krwi)
PASZE TREŚCIWE
Ziarna zbóż i przetwory
Nasiona roślin strączkowych
Pasze z przemysłu rolno - spożywczego (susz ziemniaczany, buraczany, płatki ziemniaczane, suszone wysłodki buraczane, śruty poekstrakcyjne)
Mączki zwierzęce
Duża koncentracja energii i składników pokarmowych, sucha masa 86-90%, dobra strawność, łatwo się przechowuje ale ulegają zakażeniom grzybowym przy zbyt dużej wilgotności.
ZIARNO ZBÓŻ - jęczmień, żyto, pszenica, owies, pszenżyto, kukurydza, sorgo, proso, ryż, gryka.
Średnia zawartość białka (lizyna aminokwasem ograniczającym), dużo skrobi (50-60%), niewiele włókna i tłuszczu, antyżywieniowo oddziaływujące polisacharydy nieskrobiowe, rezorcynole, taniny, lektyny, fosfor z związkach fitynowych.
NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH - wysoka zawartość białka (20-45%) o ni9skim poziomie metioniny i tryptofanu, obecność substancji antyodżywczych, bobik i groch - taniny, hemoglutyniny; soja - inhibiotry, trypsyny; łubik - alkaloidy. Mogą powodować zaparcia i wzdęcia (skarmia się moczone i śrutowe)
OTRĘBY- otrzymywane przy przemiale zbóż na mąkę i kaszę - produkt uboczny przemysłu młynarskiego
Pszenne - rozwalniające, mlekopędne - dla samic mlecznych
Żytnie - głównie dla odpasów (zawartość pentozany i mogą być zanieczyszczone sporyszem
Owsiane - dla koni i dorosłych przeżuwaczy (dużo włókna)
PRODUKTY UBOCZNE PRZEMYSŁU OLEJARSKIEGO - pasze wysokobiałkowe (38-53%), białko o dobrej wartości biologicznej
Śruty poekstrakcyjne (ok.1% tłuszczu) -rzepakowa, sojowa, lniana, bawełniana, słonecznikowa,arachidowa
Ekspelery (ok.5% tłuszczu)
Makuchy (ok. 10% tłuszczu)
WYSŁODKI BURACZANE, MELASA - produkt uboczny przemysłu cukrowniczego, pasza węglowodanowa. Suszone wysłodki stosowane są dla bydła, niewielkie ilości dla koni
KIEŁKI SŁODOWE, DROŻDŻE, MŁÓTO - produkt uboczny przemysłu browarniczego, pasza wysokobiałkowa
SUSZ BURACZANY I ZIEMNIACZANY - pasza treściwa, węglowodanowa
PŁATKI ZIEMNIACZANE - pasza treściwa, węglowodanowa
SUSZ Z ZIELONEK - pasza wysokobiałkowa, źródło witamin i składników mineralnych
MĄCZKI POCZHODZENIA ZWIERZĘCEGO
Mięsne
Mięsno - kostne (mączki i hydroliza z piór)
Mączki rybne
Mączki z kryla
Duża zawartość białka (40-80%), bogatego w lizynę, brak włókna, zmienna zawartość tłuszczu. Wartość mączki zależy od pochodzenia i świeżości. Częsta duża zawartość soli.
TŁUSZCZE PASZOWE - oleje roślinne i rybne, łój wołowy, smalec, tłuszcze chronione.
PASZE OBJĘTOŚCIOWE
Zielonki, kiszonki
Okopowe
Siana, susze, słoma i plewy
Pasze mineralne, witaminowe i dodatki paszowe
Mieszanki przemysłowe
ZIELONKI - z trwałych użytków zielonych (łąki i pastwiska), z upraw polowych
Sucha masa 10-30%, 1,6-4,0 MJ energii brutto. Podstawowa pasza w żywieniu bydła, dla koni nieduże ilości, dla trzody i drobiu jako dodatek. Działanie rozwalniające, białko o wys. Wartości biologicznej - metionina aminokwasem ograniczającym znacznie ilości związków mineralnych - niedobór sodu i fosforu, witamin - zwłaszcza karotenu.
KISZONKI - Pasze zakonserwowane przez kwas mlekowy powstały w wyniku bakteryjnej fermentacji cukrów zawartych w roślinach. Jakość kiszonek zależy od:
Składu paszy (min. Cukrowe pH 4,2)
Beztlenowych warunków przebiegu procesu
Temperatury
Czystości materia
Łatwo kiszą się : kukurydza, liście buraczane, zielonki z owsa i jęczmienia
Trudno zakisić: lucernę, kończynę, zielonki z żyta
Dodatki ułatwiające kiszenie: melasa, susz buraczany, ziemniaki, szczepy bakterii kwasu mlekowego, kwasy organiczne
OKOPOWE
Bulwiaste - ziemniaki, topinambur
Korzeniowe - buraki, marchew, brukiew
Wartość energetyczna 1,8-4,3MJ energii brutto. Woda stanowi 75-90% masy okopowych, mało tłuszczu, włókna surowego i białka (50%NPN) dużo bezazotowych wyciągowych (skrobia, sacharoza) Dobra strawność, źle się przechowują. Działanie rozwalniające (dużo potasu), mlekopędne, tuczące. Skarmianie - surowe (bydło), parowanie i kiszenie (świnie i konie) jako susz i płatki
SIANA I SUSZE - bogate źródło energii, białka, składników mineralnych i witamin
Jakość i wartość pokarmowa zależy od:
Składu botanicznego
Gatunku i fazy wegetacji rośliny
Technologii produkcji
Warunków przechowywania
SŁOMA I PLEWY - wartość energetyczna 15,6-16,2MJ energii brutto, wysoka zawartość włókna, pasza trudno strawna, stosowana głównie w żywieniu koni i przeżuwaczy
Słoma -jęczmienna - miękka zatwardzająca
owsiana - twardsza rozwalniająca
żytnia i pszenna - twarda
z roślin motylkowych - zatwardzająca
Plewy - owsiane
jęczmienne i żytnie (twarde i ościste)
PASZE MINERALNE, WITAMINOWE I DODATKI PASZOWE
Zw. wapniowe - kreda pastewna, skorupy jaj
Zw. fosforowe- fosforany naturalne, mączki kostne odklejone (trójfosforany), paszowe fosforany wapnia
Chlorek sodu - sól pastewna
Premiksy- mieszanki mikroelementowe i witaminowe z dodatkiem antybiotyków, zw. jonofosforowych, probiotyków, kokcydiostatyków itp.
MIESZANKI PRZEMYSŁOWE
Przemysł paszowy produkuje:
mieszanki uzupełniające stosowane z innymi paszami, najczęściej gospodarskimi, uzupełniają niedobór np. białka lub energii i składników biologicznie czynnych, uwzględniając ich przybliżoną zawartość w stosowanych paszach własnych.
mieszanki pełnodawkowe inaczej pełnoporcjowe będące jedyną paszą w żywieniu zwierząt. Oprócz mieszanki zwierzęta otrzymują wodę do picia
koncentraty białkowe - pasze o dużej zawartości białka, zwykle ponad 30%. Komponentami stosowanymi do produkcji koncentratów są pasze wysokobiałkowe oraz mieszanki minero - witaminowe
koncentraty tłuszczowe - niezbędne do wzbogacenia mieszanek w energię, chociaż przy posiadaniu odpowiednich urządzeń wytwórnie pasz mogą bezpośrednio dodawać tłuszcz roślinny i zwierzęcy
preparaty mlekozastępcze - pasze przeznaczone głównie dla cieląt i jagniąt, zastępujące mleko, podawane po okresie odpajania siarą. Jakość musi być dobra
Przed skarmianiem należy ocenić jakość pasz oraz ich przydatność
Ocena organoleptyczna - jej celem jest określenie przydatności paszy do skarmiania zwierzętami lub przechowywania - bezpośrednio lub po przeprowadzeniu określonych zabiegów poprawiających jej jakość lub wartość odżywczą. Rozpoczyna się zawsze od zidentyfikowania pasz.
ZIARNA I NASIONA - gatunek, odmiana, barwa, połysk, wielkość, kształt, zapach, smak, zanieczyszczenia (organiczne, nieorganiczne, szkodliwe, nieszkodliwe)
OTRĘBY I MIESZANKI TREŚCIWE - rodzaj, barwa, zapach, smak, wilgotność, zanieczyszczenia. Ponad to dla mieszanek stopień rozdrobnienia komponentów, rozwarstwienie, stopień zgranulowania
PRODUKTY UBOCZNE PRZEMYSŁU OLEJARSKIEGO - rodzaj, barwa, zapach, zanieczyszczenia, świeżość
MĄCZKI ZWIERZĘCE- rodzaj, barwa, zapach, wilgotność, świeżość
OKOPOWE - rodzaj, barwa, wielkość, czystość, pomarszczenie ,uszkodzenie mechaniczne, obecność kiełków w ziemniakach
ZIELONKI - skład botaniczny (trawy, motylkowate, zioła, chwasty, rośliny szkodliwe, trujące) wiek roślin, zanieczyszczenie, oszronienie
SIANO - typ, podtyp (skład botaniczny), wiek roślin, barwa, zapach, wilgotność, stopień ulistnienia, zanieczyszczenia . Wady siana - pylistość, porażenie chorobami, obecność roślin szkodliwych i trujących
KISZONKI - rodzaj, barwa, zapach, struktura, zanieczyszczenie, kwasowość (pH), ewentualnie smak
SŁOMA, PLEWY I STRĄCZYNY - rodzaj, barwa, połysk, zapach, wilgotność, porażenie grzybami, zanieczyszczenie
Nadmiar lub niedobór energii bądź jednego składnika pokarmowego zmniejsza produkcyjność zwierząt, pogarsza wykorzystanie paszy i obniża jakość tuszy
POTRZEBY POKARMOWE ŚWIŃ
Bytowe - potrzeby zwierząt nieprodukcyjnych pozostających w spoczynku - związane z utrzymywaniem funkcji życiowych zaspokajane w pierwszej kolejności
Produkcyjne
Potrzeby pokarmowe świń zależą od:
Rasy
Wieku
Płci
Masy ciała
Stanu fizjologicznego
Czynników środowiskowych
Wysokości i jakości produkcji
Potrzeby pokarmowe zmieniają się pod wpływem pracy hodowlanej
Ogólne zasady żywienia świń
Ze względu na ograniczoną pojemność przewodu pokarmowego (jednokomorowy żołądek, trawienie enzymatyczne) świnie wymagają pasz o wysokiej koncentracji składników pokarmowych i dobrej strawności
ENERGIA
Zapotrzebowanie na energię u świń wyraża się w MJ energii metabolicznej. Energia metaboliczna paszy pobrana ponad potrzeby bytowe jest przez rosnące świnie w całości zużywana w całości na odłożenie białka i tłuszczu w przyroście masy ciała, a loch także w płodzie i na wytwarzanie białka, tłuszczu, laktozy w mleku.
BIAŁKO
Zapotrzebowanie świń na białko wyrażone jest w białku ogólnym [g/kg paszy] lub białku strawnym
Zwierzęta monogastryczne wymagają pasz o wysokiej wartości biologicznego białka. Z 20 aminokwasów w białku pasz 10 jest niezbędnych (egzogennych). W krajowych paszach najczęściej występuje niedobór lizynu,metioniny, treoniny i tryptofanu. Niedobór jednego ogranicza wykorzystanie pozostałych
Włókno - zdecydowanie należy ograniczać lecz nie eliminować(2-7% dawki), gdyż świnie źle go trawią. Część włókna jest rozkładana w jelicie grubym do wyższych kwasów tłuszczowych dzięki działaniom enzymów bakteryjnych :
Ułatwia selekcję enzymów
Perystaltykę jelit
Balast (wypełnienie, uczucie sytości)
WAPŃ : FOSFOR 2:2 lub 2:1
WITAMINY
Nie są bilansowane ze względu na zmienną zawartość i małą stabilność
ŻYWIENIE LOCH PROŚNYCH
- ekstensywne żywienie do 90 dni ciąży (skąpe) - lochy niskoprośne
- umiarkowane (dobre) żywienie po 90 dniu ciąży - lochy wysokoprośne
W dniu porodu tylko posolone pójło z otrąb pszennych
Intensywne - podczas laktacji, stosowane do liczby prosiąt, wysokoenergetyczne, Zbilansowana dawka
Ograniczenie dawki przed odsadzeniem i głodówka w dniu odsadzenia, zwiększenie dawki 2-3 dni po odsadzeniu
Lochom prośnym - pasze świeże, niezanieczyszczone, dietetyczne (siemię lniane), mlekopędne (otręby, liście buraczane, pasze soczyste) witaminy i minerały( pokrzywa zwierzęca, Ca, marchew, młode ziemniaki)
ŻYWIENIE TUCZNIKÓW
Tucz jednofazowy - jedna mieszanka przez cały okres tuczu
Tucz dwufazowy - pasza bogatsza w 1 i 2 miesiącu tuczu; uboższa w 3 i 4
Tucz czterofazowy - stopniowe ograniczanie ilości bogatszej i zwiększenie ilości uboższej mieszanki w kolejnych miesiącach tuczu (zmniejszanie stresu pokarmowego)
TUCZ INTENSYWNY tucz trwa od ok. 30 do 110kg masy ciała, przyrosty dzienne ok. 700-800g.
TUCZ EKSTENSYWNY - prowadzony w gospodarstwie w oparciu o pasze gospodarskie np. parowane ziemniaki, zielonki, otręby)
Prawidłowa dawka dla zwierząt powinna:
Odpowiadać potrzebom pod względem zawartości strawnego białka, energii metabolicznej i innych składników pokarmowych (aminokwasy, witaminy, mikro- i makro- elementów)
Być urozmaicona
Mieć właściwą wartość wypełnieniową (balast)
Odpowiadać preferencjom smakowym zwierząt
Mieć działanie dietetyczne; dopuszczalną ilość składników antyodżywczych
Wpływ komponentów na jakość produktów
Względy ekonomiczne, dostępność pasz, pora roku
Substancje antyodżywcze zawierają: sorgo, bobik, peluszka, żyto, nasiona strączkowych, łubin, skiełkowane ziemniaki (nie można stosować w sposób dowolny)
DODATKI PASZOWE: antybiotyki, probiotyki, stymulatory wzrostu, enzymy, zakwaszacze, emulgatory
Dawka pokarmowa - określona ilość różnych pasz dostarczana zwierzęciu w ciągu doby w celu pokrycia jego potrzeb bytowych i produkcyjnych pod względem energetycznym, białkowym, mineralnym, witaminowym
Mieszanka pełnoporcjowa - tworzona z surowców pochodzenia biologicznego (ziarna, nasiona, poekstrakcyjne produkty pochodzenia zwierzęcego itp.)
KROWY MLECZNE
Potrzeby pokarmowe krów- białkowe, energetyczne, mineralne i witaminowe wyrażane są w zapotrzebowaniu bytowym i produkcyjnym. Żywi się je głównie paszami objętościowymi
Podstawowym źródłem energii w żywieniu krów są węglowodany w postaci:
Węglowodanów łatwo-strawnych(gł. Skrobia)
Węglowodanów strukturalnych, trudno strawnych (włókno surowe NDF, ADF)
Wartość pasz dla krów mlecznych i potrzeby energetyczne wyrażone są w jednostkach energii netto, które zwierzęta wykorzystują do produkcji mleka po pokryciu potrzeb bytowych.
W wyniku rozkładu przez drobnoustroje węglowodanów w żwaczu powstają kwas octowy, propinowy.
POTRZEBY BIAŁKOWE
Systemy wartościowania białka dla krów uwzględniają:
Białko właściwe trawione w jelicie cienkim (system francuski)
Białko ogólne dostępne w jelicie cienkim (system niemieckim)
Białko użyteczne z 2 frakcji:
białka pasz nie rozłożonego
białka pasz rozłożonego - przekształconego na białko drobnoustrojów
Ilość białka trawionego w jelicie cienkim w żywieniu krów powinna stanowić 35-40% białka 1 frakcji i 60-65% 2 frakcji.
Czynniki wpływające na potrzeby pokarmowe krów:
masa ciała - ze wzrostem masy zwiększają się potrzeby bytowe
produkcja mleka - zawartość w nim białka i tłuszczu - zapotrzebowanie rośnie w miarę wzrostu wydajności i zawartości w nim tłuszczu i białka
wiek - większe zapotrzebowanie zwierzęta młode do 5 lat
kondycja - krowy w słabej kondycji mają większe zapotrzebowanie
stadium laktacji - początek laktacji (od wycielenia do szczytu) środkowy okres (od szczytu do zasuszenia) końcowy okres
PASZE
Ze względu na predyspozycje fizjologiczne i aspekty ekonomiczne potrzeby krów w jak największym stopniu pokrywane są paszami objętościowymi. Podstawą dawki są pasze objętościowe soczyste
Latem - zielonki (koszone lub pastwisko)
Zimą - kiszonki i okopowe (też siano i słoma)
Pasze treściwe podaje się zależnie od wydajności.
System TMR „total mixed ration” i PMR podawane krowom podzielonym na grupy wydajnościowe mieszanki pełnodawkowe dostosowane do potrzeb krów
W dziennej dawce następujące ilości pasz:
Zielonki z trwałych użytków zielonych do 10% masy ciała, a lucernę i kończynę do 40kg
Kiszonki - trawa łąkowa, kukurydza (30-45 kg; w lecie do 15kg.), liście buraków (do 25kg)
Okopowe - buraki cukrowe (do 15kg), półcukrowe (do 30kg), pastewne (do 35kg), brukiew i rzepa (do 30kg), marchew (ok. 15kg)
Buraki i liście buraków - łącznie nie powinniśmy przekroczyć w dziennej dawce 35 kg ze względu na właściwości ketogenne
Siano łąkowe (raczej nie dawać) do 12kg. Z kończyny i lucerny do 5kg
Słoma zbożowa do 3kg
Pasze treściwe - ziarna zbóż, otręby pszenne, żytnie do 2kg, wysłodki buraczane suche do 3 kg, nasiona strączkowych do 1-1,5 kg, śruty poekstrakcyjne do 2 kg (nasiona i śruty najlepiej 1/3 dziennej dawki)
Bydło opasowe - młode przeżuwacze - szybkie tempo wzrostu, aż do momentu dojrzałości płciowej. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe zależą od: * masy ciała, *intensywności opasu, *jakości przyrostów
Okresy żywienia : odchów cieląt do 5-6 miesięcy życia, do masy 120-160. Pasze: pierwsze 7 dni - siara, potem preparaty mleko- zastępcze, mleko pełne lub odtłuszczone, pasze treściwe, ostatnie 4 miesiące odchowu tylko pasze stałe.
OPAS INTENSYWNY - bezpośrednio po odchowie cieląt do masy 400-500kg w wieku 13-16 miesięcy. Przyrosty dzienne średnio 1000-1400 g
ENERGIA
Energię paszy określa się jednostkami miary ciepła 1 cal - 4,184 J; 1 kcal - ?
Do obliczeń przyjmuje się, że przy spalaniu z 1 g:
Węglowodanów otrzymuje się - 17,5 kJ lub 4,2 kcal
Tłuszczu - 39,9 kJ lub 9,5 kcal
białko - 24, kJ lub 5,7 kcal
Energia strawna (ES) zależy od rodzaju skarmianej paszy
Energia metaboliczna - energia glukozy, kwasów tłuszczowych, aminokwasów i innych prostych związków zawartych we krwi, które mają być użyte do syntezy produktów zwierzęcych - mleka, tkanki mięśniowej, tłuszczu , a także służyć do zaspakajania potrzeb bytowych zwierzęcia.
PRZEMIANA ENERGII
Energia brutto - energia paszy zgromadzona w związkach chemicznych i potencjał chemiczny E, oznaczona poprzez spalone w bombie kalorycznej
EB:
energia kału 22-30%
Energia strawna - energia zgromadzona w zw. chemicznych, które ulegały wchłonięciu z przewodu pokarmowego, inaczej Epaszy - Ekału
ES:
energia moczu i gazów 4-14%
Energia metaboliczna - energia zawart6a w związkach chemicznych, stanowiące pulę energii, którą zwierze może faktycznie wykorzystać inaczej Epaszy - Ekału - Emoczu i gazów
EM:
energia cieplna (termiczna - SDSC) 22-27% u przeżuwaczy 25-27%; u świń 22%
Energia netto - energia przeznaczona na pokrycie potrzeb bytowych i produkcyjnych, inaczej Epaszy - Ekału - Emoczu i gazów - Ecieplna
EN:
produkcja
Energia bytowa (na utrzymanie organizmu przy życiu)
BILANS ENERGII - przeprowadza się w celu zbadania przemian energetycznych w organizmie oraz określenie zapotrzebowania zwierząt na energię
Dla świń 100% -22% (kał) - 4% (mocz) -22% (cieplne) = 52%
Dla przeżuwaczy 100% - 30% - 14% - 27% = 29%
MIERNIKI WARTOŚCI POKARMOWEJ PASZ:
Mierniki wartości energii:
określają wartość energetyczną paszy jedną liczbą
wyrażają potrzeby energetyczne zwierząt
ułatwiają normowanie pasz
pozwalają porównywać pasze między sobą
Historyczne mierniki energetyczne pasz:
jednostki sienne
jednostki jęczmienne -skandynawska
wartości skrobiowe
jednostka owsiana
SSO (suma składników odżywczych)
Wartość odżywcza pasz
Stosunek odżywczy określa ile na 1 część strawionego białka przypada części pozostałych strawnych składników odżywczych
Stosunek energetyczno - białkowy można też wyrazić podając ile gramów strawnego lub ogólnego białka przypada na jednostkę energetyczną paszy
Energia metaboliczna - stosowana dla świń i drobiu, wyrażana w MJ lub kJ energii.
Wartość białkową pasz dla świń wyraża się w gramach białka ogólnego lub strawnego zawartych w kg. Paszy
Dla przeżuwaczy wartość energetyczną pasz oblicza się w energii netto (która wynika z wyprodukowanego mleka i przyrostu tkanek)
Stopień konwersji - jest t wykorzystanie EM na EN , wyraża się współczynnikiem „ k ” i jest on wolniejszy w wymianach (kl)
System INRA
Wartość energetyczna pasz EN = EM x k
Przy produkcji mleka EN1 = EM x k1
Przy produkcji żywca EN2 = EM x kbp
Jednostki pokarmowe w produkcji mleka JPM i żywca JPZ
1 JPM = ilość energii EN1 która dostarcza 1 kg standardowego ziarna jęczmienia podanego opasom jako pasze produkcyjne przy produkcji mleka
1 JPM = 1700kcal EN1
1 JPZ = ilość energii EN2 która dostarcza 1kg standardowego jęczmienia podanego opasom i rosnącym zwierzętom jako pasze bytowe i produkcyjne
1 JPZ = 1820 kcal EN2
Każda pasza ma duże wartości energetyczne JPM i JPZ
1JPM = [ EM (kcal/kg) x k1 ] / 1700 kcal
1JPZ = [EM (kcal/kg) x kbp ]/1820 kcal
System INRA obejmuje 3 zasadnicze elementy:
energetyczną ocenę wartości paszy i potrzeb pokarmowych przeżuwaczy
białkową ocenę paszy i potrzeb białkowych zwierząt
wypełnieniową wartość paszy i zdolność pobrania paszy przez zwierzęta
1kg. Suchej masy tej standardowej paszy stanowi 1 jednostkę wypełnieniową
BIAŁKOWA OCENA PASZY
System francuski uwzględnia w normach białka właściwego rzeczywiście trawionego w jelicie cienkim, co oznacza się symbolem BTJ (białko trawione w jelicie)
Do obliczenia wartości białkowej pasz potrzebne są:
zawartość białka ogólnego (BO)
współczynniki rozkładu pasz w jelicie
System DLG
Określa wartość energetyczną paszy w energii netto laktacji NEL, czyli tylko tę część zawartej w paszach energii brutto (EB), którą krowy wykorzystują na produkcję mleka ( po pokryciu potrzeb bytowych) i które ewentualnie może zostać odłożone w postaci tłuszczu zapasowego, jako rezerwy energetyczne
W systemie DLG wartość białkową pasz oraz zapotrzebowanie krów mlecznych na białko wyraża się w białku ogólnym dostępnym w jelicie cienkim - nBO (białko użyteczne)
Karmy dla psów - wartość energii metabolicznej