„ASPIRACJE ŻYCIOWE MŁODZIEŻY Z BURSY MIĘDZYSZKOLNEJ W JAŚLE”

REFERAT SZKOLENIOWY

ROK SZKOLNY 2005/2006

WYCH. Monika Czerkowicz

„Przyszły los ludzkości leży rękach tych, którzy potrafią podać następnym pokoleniom motywy życia i nadziei.”

/Gaudium et spes, 31. Jan Paweł II, papież/

Młody człowiek ma do wyboru szeroki wachlarz możliwości wejścia w dorosłe życie, a żyje narażony na wiele zagrożeń. Dlatego stanowi niezwykle ciekawy przedmiot badań w celu poznania jego aspiracji. Aspiracje są czynnikiem silnie determinującym zachowania człowieka, współdecydują
o planach życiowych, a także o bliższych i dalszych zamierzeniach. W wysokim stopniu pobudzają jednostkę do aktywności związanej z realizacją jej planów życiowych.

Pedagodzy, psycholodzy i socjolodzy często podejmują zagadnienie aspiracji młodzieży i to nie tylko dla potrzeb analiz teoretycznych i wniosków praktycznych. (R. Pawłowska 1998). Dla młodych ludzi aspiracje są czymś szczególnym, w dużej mierze bowiem wyznaczają całą przyszłą drogę życia. Sprawą oczywistą jest konieczność poznania planów życiowych ludzi młodych, którzy decydować będą o wizerunku naszego społeczeństwa, a nawet o jego przyszłości.

Istnieje kilka definicji aspiracji, co wiąże się z różnymi jej rodzajami. Mówi się m.in. o „aspiracjach zawężonych - adekwatnych - zaniżonych, działaniowych, życzeniowych, aktualistycznych - perspektywistycznych, uświadomionych - latentnych, ukierunkowanych na stan bądź na przedmiot oraz ludycznych, edukacyjnych, zawodowych, społecznych, kierowniczych itp.

(Z. Skorny 1980). Aspiracje traktowane mogą być jako „pragnienia, zamierzenia zaprogramowany wynik własnego działania (…). Odnoszą się do przewidywanych wyników aktywności ludzkiej, są formą sądów odnoszących się do przyszłych wyników działań. (R. Pawłowska 1998).

W przypadku młodzieży najwięcej miejsca zajmują aspiracje szkolne i edukacyjne. S. Kowalski (1970) określa aspiracje szkolne jako „chęć osiągnięcia wyobrażanego sobie dalekosiężnego sukcesu szkolnego”. Odnoszą się one do wyników uczenia się. Aspiracje, które dotyczą przyszłej nauki określa się jako edukacyjne; pozostają one w bliskim związku z aspiracjami zawodowymi. Dlatego też często nazywane bywają aspiracjami edukacyjno - zawodowymi. Pojawić się tu również mogą nieraz „aspiracje samokształceniowe, które są następstwem trudności i niepowodzeń doznawanych w trakcie szkolenia lub działalności zawodowej, jak też dążenia do zaspokojenia potrzeb dalszego rozwoju własnej osobowości. Poszczególne rodzaje aspiracji łączą się nieraz ze sobą. (R. Pawłowska 1998).

Zasadniczy wpływ na kształtowanie się aspiracji u młodych ludzi mają: przemiany społeczno - ekonomiczne, czynniki demograficzne, psychologiczne, ideologiczne, czy kulturalne. „Człowiek rodzi się z pewnymi predyspozycjami, żyje w różnych środowiskach i styka się z różnymi jednostkami, grupami czy instytucjami, dlatego trudno odizolować jedne czynniki od drugich”.(R. Pawłowska 1998).

Osiągnięcia i dokonania w młodym wieku, to dopiero początek drogi, jaką wyznacza sobie młodzież. Jakie będzie jej dorosłe życie? Co młodzi ludzie chcieliby osiągnąć, kim być? Jak wyobrażają sobie pracę zawodową? Jak planują życie rodzinne? Jak wyobrażają sobie spędzanie czasu wolnego w dorosłym życiu? - to cele przeprowadzonych badań.

Założenia były takie, że młodzież dostrzega konieczność zdobycia dobrego wykształcenia, jak i dokształcania się, że wyobrażając sobie swoją pracę zawodową bierze pod uwagę dochody i korzyści, jakie ona przyniesie. Zakładano, że aspiracje edukacyjno - zawodowe wpływają na plany życia rodzinnego, natomiast założenie rodziny młodzież uzależnia od dobrych warunków materialno - bytowych i od dojrzałości psychiczno - społecznej. Planując swoje życie rodzinne badani chcą żyć w związku ze wparciem partnera, wzorowanym na własnym środowisku rodzinnym, chcą żyć w prawnie sformalizowanej rodzinie, z małą liczbą dzieci. Ponadto zakładano, że młodzież pragnie w przyszłości mieć dużo czasu wolnego.

Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, diagnostycznego technikę ankiety. Przebadano ogółem 35 wychowanków, t.j. 20 dziewcząt i 15 chłopców.

Najwięcej wychowanków, bo 19, uczęszcza do technikum, 9 do liceum, natomiast w szkole zawodowej uczy się 7 osób. Wszyscy badani mieszkają na wsi. Zdecydowana większość wychowanków (27 badanych) decyzję wyboru szkoły ponadpodstawowej uzasadnia własnymi planami. Tylko dwie osoby przyznały, że rodzice mieli wpływ na ich decyzję. Dwoje wychowanków namówili koledzy, a czworo z nich wybrało szkołę z przypadku. Po ukończeniu szkoły 30 osób planuje kontynuować naukę, troje - nie, a dwoje jeszcze nie wie.

O tym, że ważne jest dokształcanie się przekonanych jest 32 osoby, co uzasadniają następująco:

Tabela 1.

1.	Wykształcenie pomaga zdobyć pracę	16 wychowanków
2.	Bez wykształcenia nie ma przyszłości	6 wych.
3.	Zdobywa się większą wiedzę i doświadczenie, kwalifikacje zawodowe	5 wych.
4.	To dobro, którego nikt nie odbierze, dowartościowanie, spełnienie się, wiele można osiągnąć	po 1 wych.

Jeden wychowanek nie będzie kontynuował kształcenia, a dwoje jeszcze nie wie, czy będzie się dokształcać.

Tak wyglądał ranking wymarzonych zawodów:

Tabela 2.

1.	Psycholog	5 wychowanków
2.	Lekarz	4 wych.
3.	Mechanik	3 wych.
4.	Policjant	2 wych.
5.	Fryzjer	2 wych.
6.	Architekt wnętrz	1 wych.
7.	Sekretarka	1 wych.
8.	Informatyk	1 wych.
9.	Nauczyciel	1 wych.
10.	Kierowca	1 wych.
11.	Strażak	1 wych.
12.	Malarka	1 wych.
13.	Aktorka	1 wych.
14.	Modelka	1 wych.
15.	Fizjoterapeutka	1 wych.
16.	Kucharz	1 wych.
17.	Cukiernik	1 wych.
18.	Mechatronik	1 wych.
19.	Technik elektryk	1 wych.
20.	Leśnik	1 wych.
21.	Stewardessa	1 wych.
22.	Prawnik,	1 wych.
23.	Ekolog	1 wych.
24.	Ekspert d.s. stosunków międzynarodowych	1 wych.
25.	Ekonomista	1 wych.
26.	Muzykoterapeuta	1 wych.
27.	Technik budownictwa	1 wych.

Pięcioro wychowanków jeszcze nie posiada wymarzonego zawodu.

32 badanych swoje zawody uważało za zgodne z zainteresowaniami, zamiłowaniami, ciekawe, dobrze płatne, umożliwiające kontakt z ludźmi, z przyrodą, pomoc ludziom (dzieciom),troskę o ludzi, środowisko, dostarczające ciekawe doświadczenia, zapewniające podróże. W większości przypadków (25 badanych) zawód, na który kształcą się wychowankowie jest zgodny z zawodem ich marzeń. Jednak 10 osób kształci się w zawodzie według nich „bez przyszłości, bez predyspozycji, bez spełnienia oczekiwań, wybranym przez pomyłkę, który się im nie podoba. 34 wychowanków uważa, że praca powinna być zgodna z zainteresowaniami człowieka, gdyż wtedy jest:

• Efektywna - 7 wychowanków,

• Satysfakcjonująca - 6 wych.,

• Sprawia radość z jej wykonywania - 5 wych.,

• Przyjemna - 4 wych.,

• Sensowna - 3 wych.,

• Zapewnia dobre samopoczucie - 3 wych.,

• Spełnienie marzeń i celów- 2 wych.,

• Człowiek nie męczy się szybko - 2 wych.,

• Z chęcią się ją wykonuje - 2 wych.

1 wychowanek zaznaczył NIE, uzasadniając, że: „żadna praca nie hańbi”.

Aspiracje rodzinne dotyczą okresu założenia rodziny, liczby dzieci, stosunków panujących w rodzinie, statusu materialnego itp.

33 wychowanków planuje w przyszłości zawrzeć związek małżeński, 1 wych. jeszcze nie wie, natomiast 1 wych. będzie żyć w wolnym związku. A oto kiedy planują zawrzeć związek małżeński:

Wykres 1.

Sondaż pokazał, że większa połowa badanych przed założeniem rodziny zamierza znaleźć pracę. Tylko nielicznym jest to obojętne, kiedy wstąpią w związek małżeński.

30 wychowanków planuje w przyszłości mieć dzieci. Najwięcej wychowanków, bo aż 14, chciałoby mieć dwoje dzieci. 5 wych. chciałoby mieć troje i 5 wych. czworo dzieci. Po jednym dziecku planuje 6 z nich. 4 badanych jeszcze nie wie, czy chcieliby się doczekać potomstwa, natomiast 1 wych. nie planuje mieć dzieci, z powodu braku cierpliwości.

Kiedy wychowankowie planują dzieci?:

Wykres 2.

Warunki konieczne do założenia rodziny podane przez wychowanków:

• Dom, mieszkanie - 19 odpowiedzi,

• Praca (stała) - 18 odp.,

• Miłość (rodzinna) - 8 odp.,

• Stabilna sytuacja materialna - 8 odp.,

• Małżeństwo - 6 odp.,

• Pieniądze, dobre dochody - 6 odp.,

• Wykształcenie - 4 odp.,

• Dojrzałość emocjonalna - 3 odp.,

• Odpowiedni partner - 2 odp.,

• Nie wiem - 2 odp.

Wymienili także takie warunki jak: spokój, szacunek, wzajemna pomoc, wierność, uczciwość, bezpieczeństwo, zaufanie.

Cechy idealnego męża/żony, partnera/partnerki (według badanych):

• Kochający - 17 odpowiedzi,

• Odpowiedzialny -11 odp.,

• Uczciwy - 8 odp.,

• Wykształcony, wierny - po 7 odp.,

• Szczery, bez nałogów, opiekuńczy, atrakcyjny/ przystojny - po 6 odp.,

• Czuły, inteligentny, z poczuciem humoru - po 4 odp.,

• Troskliwy, zaradny, opanowany/łagodny, z pracą - po 3 odp.,

• Wyrozumiały/tolerancyjny, mądry, spokojny, nie wiem, nie ma ideałów po 2 odp.,

• Po 1 odp. było: kulturalny, nie kłótliwy, bogaty, musi mieć to coś, ufny, konsekwentny, uzdolniony, towarzyski, prawdomówny, kochający dzieci, zawsze uśmiechnięta, wygląd mało ważny.

1 wychowanek stwierdził, że: „ciężko znaleźć dobrą żonę”.

Wychowankowie uważają, że mała rodzina to:

• Jedno dziecko - 23 odpowiedzi,

• Dwoje dzieci - 9 odp.,

• Troje dzieci - 4 odp.

Wykres 3.

Czy badani chcieliby założyć rodzinę podobną do tej, w której się wychowują?

• TAK - 24 odp., ponieważ dobrze czują się w swoich rodzinach, panuje rodzinne ciepło, miłość, jest fajna, kochająca, super, sympatyczna, panuje porządek, zadbanie, zaufanie, bezpieczeństwo, rodzice wspaniali, opiekuńczy, godni naśladowania, podziwu, odpowiedzialni, troskliwi, dbający o wykształcenie dzieci, dążą do rozwiązywania problemów.

• NIE - 11 odp., ponieważ brakuje w niej pieniędzy, jest bieda, chcą lepszą, bez kłótni, więcej szacunku i zrozumienia, brakuje ojca, ojciec
  z problemami alkoholowymi, chcieliby osiągnąć coś wyjątkowego.

Aspiracje rekreacyjne odnoszą się do pożądanych lub zamierzonych sposobów spędzania wolnego czasu. Wychowankowie tak chcieliby spędzać w przyszłości czas wolny:

• Z rodziną - 11 odp.,

• Podróżować (z rodziną, np. Na Hawaje) - 7 odp.,

• Nie wiem - 6 odp.,

• Jeździć na wycieczki (małe, również z rodziną), na sportowo, realizować marzenia z bliskimi, chodzić do teatru, na przyjęcia, w domu - po 2 odp.,

• Aktywnie (własna siłownia, fitness), pod namiotem, na plaży, miło, ciekawie, relaksować się, chodzić do opery, kina, pływać, czytać książki, z przyjaciółmi, z bliskimi - po 1 odp.

Badani tak ocenili spędzanie czasu wolnego prze ich rodziców:

16 badanych stwierdziło, że ich rodzice ciekawie i zgodnie ze swoimi zainteresowaniami spędzają czas wolny, ponieważ są szczęśliwi, robią to co lubią, organizują wycieczki (rowerowe i piesze), są zadowoleni, wypoczęci, nie narzekają, tylko czasem tak jest. Natomiast 19 odpowiedziało, że ich rodzice nie spędzają atrakcyjnie czasu wolnego, ponieważ brakuje im tego czasu, za dużo mają obowiązków, dzieci, brakuje im do tego warunków, siły, mają czas tylko odpocząć, „mama jest sama”, „są za starzy”, ciągle im czegoś brakuje. Zapewne jest to spowodowane tym, iż rodzice ci mieszkają na wsi, mają gospodarstwa rolne, gdzie zawsze jest dużo pracy. 4 z badanych nie potrafiło określić jak ich rodzice spędzają czas wolny.

31 wychowanków wierzy w spełnienie swoich planów życiowych, ponieważ będą do tego dążyć (z całych sił), wierzą w siebie, mają nadzieję, starają się, mają optymistyczne podejście, dzięki pracy, dopilnują tego.
4 badanym brak tej wiary, ponieważ brakuje im ambicji, zapału, uważają, że są zbyt wygórowane, trudne czasy, aby zdobyć pracę w wymarzonym zawodzie, trzeba zmieniać plany. 5 osób nie wiedziało, czy potrafią uwierzyć, że ich plany życiowe się spełnią.

Spełnienie planów życiowych młodzieży zależy od:

• Pieniędzy, funduszy - 11 odp.,

• Ode mnie - 7 odp.,

• Pracy - 6 odp.,

• Nie wiem - 5 odp.,

• Ukończenia szkoły - 5 odp.,

• Ukończenia studiów - 3 odp.,

• Motywacji - 3 odp.,

• Nauki, od chęci, pomyślności losu, wytrwałości, szczęścia, zaangażowania, podejścia - po 2 odp.,

• Zmiany miejsca zamieszkania, silnej woli, wiary, wielu czynników, małżeństwa, uporu, zawziętości, mobilizacji, jak ułożę życie od początku - po 1 odp.

Reasumując można powiedzieć, że badana młodzież posiada już swoją wykształconą wizję dotyczącą pracy, rodziny, jak i sposobów spędzania czasu wolnego. Wierzą w siebie, w swoje możliwości, pomyślność losu, co pomoże im osiągnąć sukces w przyszłości. Jednak absorbujący może być fakt, że
w żadnej odpowiedzi ani raz nie uwzględniono ingerencji, ani wiary w Boga, co dla kraju, który nazywał się dotychczas katolickim, może wróżyć zasmucającą przyszłość.

BIBLIOGRAFIA:

Z. Skorny: Aspiracje życiowe młodzieży oraz kierujące nimi prawidłowości. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980 Ossolineum.

S. Kowalski: procesy niwelacyjne aspiracji szkolnych jako wskaźnik postępu demokracji. „Studia Pedagogiczne” t. XX. Wrocław 1970.

T. Lewowicki: Aspiracje dzieci i młodzieży. Warszawa 1987 PWN.

Monika Czerkowicz

Wychowawca Bursa Międzyszkolna w Jaśle

4

---