OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ- wykłady
Całe prawo pochodzi ze starożytnego Rzymu; Rzymianie dokonali podziału na system prawa: prawo publiczne i prywatne (w ramach nich dyscypliny prawnicze); prawo rzymskie funkcjonuje do dziś.
Gałęzie prawa:
konstytucyjne
cywilne- rzeczowe, zobowiązań, spadkowe, czekowe, wekslowe
karne- materialne, formalne (procesowe), skarbowe, wykroczeń
administracyjne
finansowe
Prawo ochrony własności intelektualnej jako jedyna gałąź nie jest konstrukcją rzymską, ale funkcjonujące w nim dyscypliny już tak
powstało w XVIII wieku- istnienie zawdzięcza encyklopedystom francuskim, zaczęto bowiem doceniać wartości myśli ludzkiej; dla Rzymian liczyła się rzecz (res), coś konkretnego, liczyła się wartość nośnika, a nie autor
do XVIII wieku ludzie swobodnie odpisywali od siebie, co nie wywoływało żadnych skutków prawnych, jedynie potępienie moralne zachowania nieetycznego
dziś plagiat (nazwa pochodzi ze starożytności: bohater komedii plautowskiej Plagiatus- naśladowca) pociąga za sobą odpowiedzialność karną
od XVIII wieku ma wartość a więc jest przedmiotem obrotu (zastawiania, itd.), może też przynosić zyski
różne kary w poszczególnych państwach- różnice mogą istnieć w ramach różnych gałęzi, a nie w tej o owi
XIX w.- konwencja Berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych zawarta w 1866r; powstała z inspiracji Hugo; rewidowana w (nowelizacja- akty wewnętrzne, rewidowanie- akty międzynarodowe):
1896- Paryż
1906- Paryż
1914- Berlin
1926- Rzym
1948- Bruksela
1952- Sztokholm
1971- Sztokholm
1979- Paryż
Polska przystąpiła w okresie międzywojennym, a ostatnim państwem przystępującym było USA (1989r.); USA oskarżyły Polskę na forum międzynarodowym, że łamie prawo własności, działania zdecydowanie wrogie po transformacji ustrojowej- a więc rzekomy sojusznik [pogląd Sobczaka]; 3 lobby przyczyniły się do przystąpienia Polski do konwencji: twórców filmowych, twórcy krążków muzycznych, wytwórcy programów komputerowych
DYSCYPLINY W RAMACH OWI
prawo autorskie- reguluje problematykę dotyczącą powstawania dzieła, tego kim jest autor, kiedy mamy do czynienia z dziełem autorskim, licencji i użytku z tego tytułu; prawa pokrewne:
- prawo artystów, wykonawców
- prawo do pierwszych wydań- tekst znaleziony
- prawo do wydań krytycznych- przypisy, posłowie, ktoś czyjeś dzieło wydający
- prawo do nadań- np. słuchowisko
prawo cenzury- najstarsze prawo w ogóle, myśl człowieka okazuje się być niebezpieczna; przykłady: Protagoras, Gorgiasz, śmierć Sokratesa, płonące dzieła Owidiusza, Sybilli, kościół chrześcijański pali dzieła na wszelki wypadek z autorami, Jan Kalwin palił dzieła poprzedników,
prawo do nadań radiowych i telewizyjnych- kto stworzył może nadawać, reszta płaci
PRAWO CENZURY
najstarsza z dyscyplin, nie istnieje obecnie w Polsce (art. 14 zabrania cenzury);
przykłady: płoną księgi Protagorasa i Gorgiasza, księgi Sybilli, dzieła Lidiusza, Owidiusza, Wirgiliusza, Cycerona, kościół chrześcijański: pali dzieła filozofów i teologów razem z autorami, Kalwin palił dzieła swoich poprzedników, najmniej palono w prawosławiu (mało pisali i czytali), XX w. w Moskwie palą dzieła (wtedy jeszcze Petersburg) autorów burżuazyjnych lub negujących marksizm, Hitler w Berlinie pali dzieła autorów żydowskich , po 11.09.2001 w USA palono dzieła napisane w języku arabskim, szczególnie Koran, powstał Spis Ksiąg Zakazanych
cenzura funkcjonowała wszędzie prócz Polski- nie obowiązywał spis ksiąg zakazanych; myśl człowieka okazywała się być niebezpieczną dla niektórych organizacji
Index Librorum Prohibitorum- Indeks Ksiąg Zakazanych- stworzony przez kościół katolicki (np.: „o obrotach ciał niebieskich”, zakazane były do czasów Jana Pawła II dzieła Darwina, Newtona)
2 postacie cenzury: prewencyjna (przed publikacją autor zgłasza się do urzędu cenzorskiego, domaga się stosownych zmian) i represyjna; w 1989r. Zniesiono ustawę regulującą kwestie cenzury
w Polsce przez wieki ni było cenzury- szlachta nie chciała się podporządkować wymaganiom księży (chyba książąt?); gdy nie było króla był inter rexem- prymas → edykty ; konflikt targowicki wprowadził cenzurę, którą później zniesiono; w powstaniu kościuszkowskim nie było cenzury, mimo iż Kościuszko był nakłaniany; podczas zaborów wprowadzano cenzurę zaborczą; Napoleon przyniósł cenzurę restrykcyjną; car Aleksander dał Królestwu Polskiemu konstytucję (1815r.), która dawała więcej wolności niż napoleońska, wprowadzała zakaz cenzury (gwarantowała wolność słowa i prasy), Wielki Książę Konstanty- starszy brat cara, naczelnik wojsk polskich (nie chciał być carem bo musiałby się rozwieść z Joanną); czapka monachomacha; w ministerstwie oświecenia publicznego- hrabia Potocki „Podróż do Siedmiogrodu”- antykatolicka książka; abp Woronicz zwrócił się z prośbą do cara, by wprowadził cenzurę; generał Zajączek wprowadził zakaz gwizdania w teatrze; Konstanty poprosił brata o wprowadzenie cenzury- ten zgodził się lecz chciał to zrobić na swój sposób; Tomasz Wawrzecki (skrajny jakobin) nie lubił kościoła, liberał, zastępca Kościuszki z powstania był w więzieniu, wyciągnął go car i zrobił cenzorem, później zmienił poglądy (po pobycie w Szlisenburgu), wprowadził oddział m.in. cenzury żydowskiej; przez zabory po wojnie, do Konstytucji Marcowej funkcjonowała cenzura; armia hitlerowska wprowadziła cenzurę (wszystko, co po Polsku było nielegalne, bez gadzinówki); po II wojnie wprowadzono konstytucję zapewniającą wolność prasie (niczym Konstytucja Marcowa)- dekret o kontroli prasy, publikacji, widowisk- kontrolowano wszystko; wprowadzono nowoczesną ustawę o cenzurze podczas postulatów gdańskich (aby można się było odwołać od decyzji cenzora); w „Polityce” i „Tygodniku Powszechnym” zaznaczano wtręty cenzora; w 1989r. Zniesiono cenzurę- Konstytucja z 1997r. To potwierdziła; obecnie funkcjonuje cenzura obyczajowa.
PRAWO PRASOWE
w Polsce prawem prasowym zajmują się: Izabela Dobosz, Bogdan Michalski, Jacek Sobczak, Ewa Ferenc- Szydełko;
początkowo funkcjonowało jako prawo cenzury; jest ściśle związane z problematyką pracy wydawniczej; wolność prasy przysługuje czytelnikowi (wydawca ogranicza tę wolność- brak wolności absolutnej); 11 września- moment przełomowy bo zaczęto ograniczać obszary wolności dla bezpieczeństwa; w czasie II wojny- inwigilacje i kontrole;
wolnośc formalna- rozpatrywana na kilku płaszczyznach
a) powstawanie i istnienie prasy
- system przywilejów (system monopolistyczny; przywilej władzy, funkcjonuje w monarchii absolutnej, Watykan- masz przywilej, możesz wydawać, San Marino, Lihtenstein); system przywilejów powstał w Polsce szlacheckiej- zakon Pijarów, utrata tego przywileju na skutek podstępnych działań Jezuitów
- system kaucyjny (kaucja za wydawanie prasy) z tej puli miały być płacone odszkodowania; redaktor odpowiedzialny- fikcja prawna/ wynalazek austriacki
- system koncesyjny (warunki konieczne do spełnienia za otrzymanie koncesji)
- system rejestracyjny- spełnianie warunków umożliwiających rejestrację; ochrona odbiorcy przed dwoma takimi samymi tytułami, bada się czy nie ma takiego tytułu na rynku
- system zgłoszeniowy- tylko warunki w systemie prawnym, ale koniczne zgłoszenie; zakłada wyższą znajomość prawa u tych, którzy się go podejmą, ma na celu także ochronę odbiorcy
- w Polsce funkcjonuje system mieszany: rejestracyjny (drukowana i elektroniczna, drukowana w Niemczech należała do tej samej kategorii) i koncesyjny (radiofonia i telewizja; ograniczona ilość pasm telewizyjnych i radiowych)
b) treści publikacji- cenzura: represyjna, prewencyjna (w Polsce o charakterze mieszanym; w czasie PRL pisma teologiczno- kościelne- nie było cenzury)
c) kolportaż- dystrybucja; jej zakaz może doprowadzić do zaduszenia tytułu; debit komunikacyjny- wprowadzenie w obszar celny tytułu pochodzącego z innego państwa, dziś nieużywany
d) finansowa- możesz wydawać prasę, jeśli masz pieniądze, np. w USA; ograniczenia także pozaprawne- pod adresem wydawców i dziennikarzy; „cenzura” wewnątrzredakcyjna i autocenzura
PRAWO RADIOFONII I TELEWIZJI
wypączkowało z prawa prasowego
ustawa o radiofonii i telewizji (odpisana, konwencja o telewizji ponadgranicznej, częściowo od Włochów i Francuzów o KRRiT
prawo internetowe- prawem międzynarodowym, stworzone przez Koreańczyków.
System prawa międzynarodowego publicznego ONZ- w ich ramach szereg konwencji, rezolucji, ustaleń
problemy prawa internetowego:
przestępczość (pedofilia, pornografia)
naruszenie praw autorskich (dot. osób fizycznych i prawnych, np. umieszczanie książek w sieci przez biblioteki- konieczna zgoda autora)
cyber- terroryzm
prasa internetowa; prasa może funkcjonować w formie drukowanej i elektronicznej- w sieci- prawa internetowa podlega rejestracji tak samo jak prasa papierowa- ochrona czytelnika w internecie i „w życiu”- problemy techniczne i gatunkowe (np. blogi jako pamiętniki, dzienniki, prasa, z rozbudowanymi komentarzami; rejestracja tylko w przypadku prasy- strona internetowa nie jest prasą)
zjawisko spamów i wirusów internetowych
odpowiedzialność użytkownika (nie ma anonimowości w internecie)- np. zniesławienie (art. 212 pkt.1- kto pomawia inną osobę o takie postępowanie lub właściwości, które mogą zaszkodzić jej lub spowodować utratę zaufania działalności publicznej; tu: brak skutku dla tej osoby), przestępstwo materialne- musi być skutek, znieważenie- słowa wulgarne uznane za obelżywe pod adresem konkretnej osoby
PRAWO REKLAMY
„sierotka z nieprawego łoża”; brak konkretnej, zawiadującej ustawy, obejmującej zbiorczo prawo reklamy (prawo rozrzucone); wiele opublikowanych norm przez UE i Radę Europy (Strassburg); PL- ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji; prawo prasowe (prasa drukowana i elektroniczna); ustawa o radiofonii i telewizji (reklama tv- redakcja odpowiada za treść reklam i ogłoszeń i radiowa)- rozmaite akty prawne
zasady współżycia społecznego- po rewolucji październikowej wynalazek ZSRR pozwala na niestosowanie prawa, gdy jest np. sprzeczne z prawem natury; w Polsce- zasada (klauzula generalna) pozwala nie stosować prawa (art. 5 KC); nie ma katalogu zasad współżycia społecznego- ciągle nowe zasady
reklama musi być wyraźnie zaznaczona, wyodrębniona; ustawa o wychowaniu w trzeźwości- zakaz reklam o alkoholu prócz piwa, nie wolno reklamować papierosów w całej Europie, lekarz nie może się reklamować, nie można reklamować leków na receptę, adwokat, radca prawny, notariusz nie mogą się reklamować; prawo budowlane- reklama tylko za zgodą właściciela i to w odpowiedni sposób; prawo o ruchu drogowym- billboardy odpowiednio rozmieszczone
dostęp do informacji publicznej- uprawnienie przysługujące każdemu, każdy je może wykonywać, nie tylko dziennikarze; zasadza się na możliwości uczestnictwa w różnych obradach, chyba że posiedzenie jest utajnione z wyłączoną jawnością
dostęp do dokumentów- o ile nie mają charakteru tajnego- ograniczenia wynikające z potrzeby ochrony danych osobowych
PRAWO PRZEMYSŁOWE
obejmuje: prawo patentowe, wzorów przemysłowych, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych (całość: prawo wynalazcze), prawo oznaczeń odróżniających (prawo znaków towarowych i prawo oznaczeń geograficznych), prawo zwalczania nieuczciwej konkurencji (między przedsiębiorstwami i przedsiębiorstwami a konsumentami)
MODELE OCHRONY DÓBR INTELEKTUALNYCH
ochrona nie polityczna, ale prawna; ochrona cywilnoprawna dóbr niematerialnych, przedmiotów
- zasada wyłączności- na skutek uzyskania prawa do ochrony własności intelektualnej osoba uprawniona ma wyłączność użytkowania o jest tylko dla niego przedmiotem obrotu
model ochrony prawnoautroskiej- (w systemie kontynentalnym); powstaje na skutek stworzenia utworu bez konieczności rejestracji, w Polsce obowiązuje, powstaje samoczynnie
model ochrony „patentowej”- (w systemie anglosaskim); decyzja ochrony przez urząd dobra patentowego; ochrona „patentowa” ma charakter terytorialny (regionalny i krajowy, ponadnarodowy); ogromne wpływy pieniężne dla państwa, ograniczenie swobodnego przepływu idei, dóbr i usług (zniesienie granic celnych to nie zniesienie ochrony patentowej w różnych państwach, zgłaszanie w urzędach patentowych innych państw kosztuje)
system ochrony anglosaskiej- musisz dokonać czynności, żeby być chronionym przez prawosławiu
system kontynentalny (także w Polsce)- system raczej łamany w odniesieniu do jednych (model drugi), innych (model pierwszy) i prawa pokrewne; brak spójności wewnątrz, naśladowanie obcych wzorców
FUNKCJE OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
dwie koncepcje
system ochronny- owi stymuluje rozwój społeczeństwa, daje twórcom ochronę, nikt bez uprawnień nie będzie korzystał z cudzego dobra; wiek XIX i lata 90 wieku XX
system nieochronny- XX wiek, owi sprzeczna z postulatem wolności, w szczególności gospodarcze dobra własności intelektualnej powinny należeć do domeny publicznej, środki przeznaczone na ściganie przestępców wystarczałyby na pokrycie roszczeń twórców; szczególnie nieużyteczne w trakcie kryzysu- ograniczenia przede wszystkim w tym sektorze; rozbijanie korporacji (model zwalczania korporacji); nacjonalizacja w dziedzinie owi, chęć nacjonalizacji dorobku twórcy; zwolennicy koncepcji egalitarnych- zwolennicy nieochronnego- „każdemu po równo”
owi funkcje
własnościowa- przyporządkowuje dobra niematerialne władztwu podmiotów zindywidualizowanych, przejście własności w drodze dziedziczenia i kupna
monopolizująca- do korzystania z dóbr potrzeba zgody właścicieli- w przypadku patentu każdy może; tylko podmiot uprawniony może decydować o tym, czy zgadza się na korzystanie z dobra, do którego jest uprawniony
wynagradzająca- uznanie pracy umysłowej w dziedzinie praw majątkowych- prawo do wynagrodzenia
bez owi wzbogacenie się wydawców, producentów kosztem twórców; prawo majątkowe (pomiędzy wyłącznością a dostępnością) ma okres tymczasowy- tymczasowa możliwość korzystania
ROZWÓJ OWI- RÓŻNE OKRESY I INSTYTUCJE
prawo ochrony własności intelektualnej nie rozwijało się jako nauka
starożytność- początki owi, Rzymianie nie znali pojęcia prawa autorskiego; Owidiusz „Czasy”- początek myślenia o ochronie nie dla dzieła, ale dla twórcy, określenie przedmiotu materialnego jako nośnika treści niematerialnej, np. rzeźba, posąg; twórca dzieła i wydawca zawiązywali umowę, by można było dzieła upowszechniać; autor to tylko dysponent przedmiotu materialnego, wydawca to nabywca przedmiotu materialnego; Cyceron- w listach domagał się wiernych kopii (dot. to ksiąg religijnych i dzieł literackich- z możliwością poprawiania przez wydawców); kopiści przerabiają teksty zniekształcając treść i sens, problem ksiąg zaginionych w starożytności, umowy były nieodpłatne- brak określonej ceny za rękopis doniesiony; w dekrecie wydanym przez cesarza określono wartość „Eneidy”- autor pisze i nie ma prawa do swojego dzieła (największe zyski przypadają wydawcy; cena wydania „Eneidy”= wynagrodzenie murarza za 52 dni pracy, 100kg wieprzowiny, pracy nauczyciela); plagiat to tylko niemoralne działanie, nie jest czynem zabronionym, naśladowanie było w zwyczaju Rzymian, nie traktowane jako przestępstwo; Praglarius- określenie handlarza ludźmi, plagium- narzucenie stanu niewoli; Horacy ubolewał z powodu przerabiania jego dzieła korzyści czerpane z tego procederu odbierały mu sławę; materialne i niematerialne (pieniądze i słowa)- rozróżnienie dot. korzyści z dzieła → materialne- o znaczeniu dzieła nie decydowała treść, ale materiał, z jakiego było wykonane, największy podziw wzbudzały złoto, srebro, kość słoniowa, potem przetapianie dla zysku różnych przedmiotów o wartości artystycznej, dla zdobycia kruszcu; dzieła na tabliczkach woskowych się zachowały w Azji Mniejszej i Hiszpanii; tezy głoszone w czasach cesarza Justyniana Wielkiego: Trybonian- utwór wyrażony pismem przypada nie twórcy, lecz właścicielowi tabliczki czy materiału (przynależność nośnika materialnego do niematerialnej treści warunkuje kwestie własności), zajął się on kodyfikacją, pracując przy Instytucjach Justyniana; brak ochrony uprawnień twórcy, jedynie własność dzieła miała znaczenie; pojawienie się pierwowzoru prawa znaków towarowych, znaki własnościowe- już u ludzi pierwotnych (bydło- największy składnik majątku; Egipt, Babilonia, Grecja, Chiny); starożytne oznaczenia towarowe:
- nadwyżki towarowe
- powstanie cywilizacji
- żeby uniknąć anonimowości, rzemieślnicy oznaczali towary
raczej znaki własności, a nie towarowe- nie podlegały ochronie cywilnej lecz tylko prawnej; oznakowane przedmioty pokazywały odległości → w handlu znak okulisty, nakładał obowiązek dbania o jakość, ochrona przed wprowadzeniem preparatów leczniczych; plakat reklamowy/ napis reklamowy/ szyld- zachęcały do korzystania z towaru usług golibrodów, masażystów, domów publicznych, wprowadzano je dla oznaczenia miejsc świadczenia danych usług, były to pierwowzory dzisiejszych znaków firmowych; ustawodawstwo Rzymskie- zwalczanie nieuczciwej konkurencji, pojawiło się także w kodeksie prawnym chińskim- nieuczciwa reklama (dot. wagi, miary)
średniowiecze- zaniknęło zainteresowanie własnością intelektualną; księgi święte jako niezaprzeczalna wartość- twórca pozostawał anonimowy, podobnie jak przepisujący dzieła kopiści; klasztory były koedukacyjne- w pracy nad przepisywaniem ksiąg pomagały kobiety, treścią ich życia była naprawdę wiara, monastyczny (zakonny) tryb życia; zabytki trudno wiązać z twórcą; przedsiębiorstwa wydawnicze, nie klasztorne nie istnieją; twórca przelewający swoją osobowość odchodzi w niepamięć, ma być tylko komentatorem; twórcy nie podpisywali dzieł, nie znakowali ich, ponieważ był to wyraz pychy; dbano by dzieła rozpowszechniać w niezmienionej postaci; Eikefon Repkow (?) domagał się by nikt nie zniekształcał dzieł; brak potępienia dla plagiatów, naśladownictwo dzieła traktowano podobnie jak opowiadanie bajek (zmiana treści); kazania Johannesa Taulera- twórca nie powinien domagać się sławy; poglądy Leonarda da Vinci- naśladownictwo było obrazą dla twórcy; postęp w stosunku do znaków towarowych- cechy (mistrzowie oznaczali swoje wyroby cechą, oznaczenie majstra; towary także spoza cechów nazywane były partaczami- nie należy do cechu, mieszka poza miastem); rozwój znaków towarowych ma charakter personalny- związany jest z majstrem, który czuwał nad przebiegiem procesu produkcji (np. Wit Stwosz nie sam nie stworzył ołtarza, dużo w nim ręki uczniów) dot. oznaczenia broni (stal z Toledo, stal z Damaszku), obrazy, rzeźby, wyroby garncarskie, niekoniecznie materiały; oznaczenie warsztatowe produkty- instytucja gwarancji, ogólny nadzór majstra, który bierze na siebie odpowiedzialność za jakość produktu; praktyka zbywania znaku wraz z warsztatem, kiedy majster przenosił się do nowej siedziby- nowy znak, narzędzia mistrz zabierał ze sobą, przechodziły w spadkobraniu; pierwowzór rejestracji znaków towarowych, w księgach cechowych- rysunek, określenie przynależności ograniczenia w związku z jego wykorzystaniem; oznaczenia prestiżowe w średniowieczu (dziś zwiększenie dochodu twórcy); zwalczanie nieuczciwej konkurencji- regulamin cechowy z 1401r.; zakaz obmawiania konkurentów handlowych, eliminacja pozacechowej konkurencji (w ramach konkurencji tylko uczciwie); groziły sankcje cywilne (w antyku odpowiedzialność karna)
renesans- Gutenberg uznawany za wynalazcę druku, pierwsze autorskie egzemplarze Biblii, upowszechnienie książki- wynalazek ważny dla rozwoju własność- książka drukowana, niewielki nakład ok. 300 egz.; Polska posiada jedno z wydań Gutenberga; pojawia się szreg wynalazków; własność dzieła jako dobro niematerialne (ciągle nierozumiana w ten sposób); początkowo ręczne kopiowanie jest tańsze niż przy pomocy techniki, dlatego Gutenberg splajtował; wynalazek Gutenberga prowadzi do rozwoju konkurencji wydawniczej, obniża cenę utworu, pozwala na szerszy dostęp; przywileje drukarskie (Rzeczpospolita Wiedeńska)- beneficjentom przywilej przysługuje przez krótki okres; przepisy zakazujące przedruku dzieł innych drukarzy, obowiązują tylko w danym mieście, dot. konkurencyjności; brak problemów językowych- znajomość łaciny wśród warstw wykształconych; renesans to czas wielkich podróży, grupy mobilne (pielgrzymki, doświadczenie życiowe; wędrówki czeladnicze w celu nauki zawodu, wojny i wyprawy wojenne, m.in. krzyżowe, wyprawy na uniwersytety praskie, paryskie, włoskie, hiszpańskie); wyprawy- przywiezienie dzieł ze znakami towarowymi (np. muzeum w Sztokholmie)- przechowywanie polskich ksiąg i bibliotek (również w Rosji);
oświecenie (1680- 1780 w Polsce 1740-1820)- epoka rozumu, dzieło jest własnością twórcy; szkoła prawa natury: Grocjusz, Pufendrorf, Locke- wpływ na koncepcję owi, skonstruowali podział na prawa natury (praca, także intelektu jako jedyne uzasadnienie własności; Warbarton- praca twórcy nad dziełem uzasadnia jego własność, myśl tą rozwinął Locke; pod wpływem tej myśli nastąpiła zmiana orzecznictwa sądów angielskich- wyłączne prawo publikacji właścicieli- miało to być prawo czasowe; pogląd o owi przypisuje się też francuskim encyklopedystom: Diderot i Wolter; rewolucja francuska pozostawiła po sobie bogate ustawodawstwo (okres pierwszej Republiki 1793r.): wystawianie dzieł w teatrach, wyłączne prawa autorów do sprzedaży przyjęte i powielone przez kraje europejskie;) i prawo ludzkie
prawo patentowe (1794r.)- ustawa o ochronie patentów, wynalazków; przywileje królewskie obejmujące wynalazców; edykt królewski 1762r.- reguły wydania przywilejów dla wynalazców na przyszłość; stabilizacja aż do rewolucji francuskiej, okres rewolucji 1790r.- nowa ustawa o autorach użytecznych odkryć- wynalazcy służy prawo podmiotowe dla właściciela wynalazku przyznawało wynalazcy ochronę karną i cywilną; ustawodawstwo francuskie było wzorem dla ustawodawstwa europejskiego; zwalczanie nieuczciwej konkurencji- zmiany ważne: 1789r. metoda karna przechodzi do lamusa (zakaz skierowany przeciw praktykom)
wiek XIX- instytucja przywileju nie mieściła się w koncepcji konkurencji kapitalistycznej, więc zaprzestano je wydawać; owi okrzepła; pod wpływem romantyzmu własność wytworu „ducha i talentu” stała się ważniejsza niż własność materialna; ziemie polskie były świadkiem przemian, wiek XIX był okresem międzynarodowych przemian, umowy bilateralne z Prusami, Francją, Belgią; 1882r.- propozycja powołania międzynarodowego związku o ochronie autorów, co za tym idzie powstanie ustawy Berneńskiej, która obowiązuje do dziś i była wielokrotnie rewidowana; 7.09.1886r.- 10 państw: Belgia, Hiszpania, Francja, Haiti, Liberia, Niemcy, Szwajcaria, Tunis, UK, Włochy; dwie zasady podstawowe dla tej ustawy:
- minimalna ochrona- sygnatariusze zobowiązani zapewnić taką ochronę praw autorskich jaka jest przewidziana w ustawie; sygnatariusze muszą zapewnić w krajowym prawie wewnętrznym przynajmniej taką ochronę praw autorskich, jaką przewidują postanowienia konwencji; państwo podpisuje umowę i zobowiązuje się do wypełniania postanowień zawartych w dokumencie
- asymilacje- twórcy innych państw traktowani są na tej samej zasadzie co twórcy krajowi; twórca z innego kraju musi być traktowany na równi z obywatelami kraju członkowskiego (Austria, Rosja- nie)
konwencja Paryska- 1883r.- o ochronie własności przemysłowych: patenty, wynalazki, znaki usługowe, wzory przemysłowe, znaki handlowe...; opierała się na zasadzie asymilacji i zasadzie pierwszeństwa;
koncepcja dualistyczna praw przysługujących twórcy- dominująca; autorom przysługują dwa greckie prawa [patrz załącznik 1]
- autorskie prawa osobiste- przysługiwały twórcy nawet gdy nie był podmiotem praw majątkowych, nieograniczone w czasie, nie podlega przedawnieniu, ochrona dla osobowości i duchowego interesu- twórca nie może zrzec się praw osobistych; Edmund Picara
- autorskie prawa majątkowe- Francja, Belgia, Holandia, Szwecja, Polska
koncepcja monistyczna- inaczej syntetyczna/ integralna- prawo autorskie jednolite, bez ograniczeń, nie ma podziału na dwie grupy; prawo autorskie jednoczy uprawnienia o charakterze osobistym i majątkowym, nie mają one cech samodzielnych praw; Niemcy; moniści odrzucają możliwość koncepcji dualistycznej, ale nie przeczą, że autorom przysługują prawa osobiste związane ściśle z prawem autorskim
wiek XX- odrodzona RP przystępuje do konwencji berneńskiej; Fryderyk Zoll- stworzył ustawę, która była próbą połączenia dwóch koncepcji: dualistycznej i monistycznej- myślą przewodnią było chronienie osobistej więzi twórcy z dziełem,prawo autorskie ma cechy prawa rzeczowego; w Polsce- oparta na ustawodawstwie zachodnim
- Brzechwa, Litamer (?), Zoll
- pomysłodawcą syntetycznej definicji prawa autorskiego był Z.W. Petrażycki
- prawo autorskie ma charakter prawa rzeczowego
- zakres prawa ochrony- 50 lat dla autora
- ustawa oparta o koncepcję cywilistyczną
własność przemysłowa- nie regulowała kwestii wynagrodzeń; ustawa z 1924 w 1928 została zastąpiona przez prezydenta; ochrona znaków towarowych, wynalazków, wzorów- nie określono wysokości wynagrodzenia; 1926- 1993 najtrwalsza ustawa w Polsce, zawierająca prawo precyzyjne, doskonałe- ustawa o prawach autorskich (uchylona w 1952r.); ustawa z 1952r. od początku była krytykowana, ale przetrwała aż do 1994; zdobycie obywatelstwa przez owi; 1974- koncepcja własności intelektualnej; 1967- konwencja o ustanowieniu własności światowej intelektualnej [patrz załącznik 2]; 1967r. Sztokholm- powstanie światowej konwencji o ochronie; 1975r.- przystąpienie Polski do tej organizacji (z siedzibą w Genewie); światowa organizacja własności intelektualnej [patrz załącznik 2]- udoskonalenie standardów prawnych jako główny cel;
konwencja paryska- miała konkurować z berneńską, miała ją wyprzeć, państwa jednak zapisały się do obu; nie mylić z konwencją praw o ochronie przemysłowej!
owi regulowana prawem pierwotnym metodą harmonizacji ustawodawstwa przez dyrektywy, rozporządzenia, orzeczenia ETS
instytucje wspólnotowego znaku towarowego
traktat z Nicei, Światowa Organizacja Handlu i Światowa Organizacja Własności Intelektualnej współpracowały- TRIPS [załącznik 2] dotyczył ochrony myśli ludzkiej; handel uznaje konwencję paryską i berneńską; zasada równego traktowania wszystkich podmiotów w niej skupionych obejmuje wszystkie prawa owi
ochrona patentowa
wzorów przemysłowych i znaków towarowych
ochrona informacji
ochrona procesu produkcyjnego
programów komputerowych
ZNAKI TOWAROWE
znak towarowy jest postrzeganym zmysłowo oznaczeniem przeznaczonym do oznaczania towarów pochodzenia z jednego przedsiębiorstwa od towarów takich samych lub podobnych pochodzenia z drugiego przedsiębiorstwa; znakiem towarowym może być każde oznaczenie w sposób graficzny, jeśli oznaczenie takie nadaje się do rozróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od drugiego, np. wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, melodia lub inny sygnał dźwiękowy; funkcje:
identyfikacyjna, odróżniająca- w jej ramach element zasadniczy (znak towarowy ma oznaczać pochodzenie towaru i przeciwdziałać wprowadzaniu w błąd w tym zakresie) i dodatkowy (nikt nie będzie się podszywał pod znak towarowy producenta)
ochrona konsumenta- koncepcja powstała w XIX wieku; główną ideą jest zabezpieczenie pewności konsumenta
ochrona producenta
indywidualizująca
jakościowa (gwarancyjna)- rozwodnienie znaku towarowego- produkty fałszywie wprowadzane powodują, że znak traci swoją wartość; jeśli przez długi czas produkty są oznaczane jednym znakiem to w konsumencie wytwarza się przekonanie, że przypisywana mu jakość będzie taka sama; za znakiem idą określone wyobrażenia o produkcie, które ten znak reprezentują
reklamowa- znak jest reklamą, wybór znaku wiąże się z wyborem stylu życia, znak niejako odrywa się od produktu, ale pozostaje w rękach producenta
system znaków towarowych- doktryna wspólnego pochodzenia
obowiązuje w ramach systemu prawa wspólnotowego; tą doktryną kieruje się ETS; dany znak towarowy powinien znajdować się tylko na produktach pochodzących od jednego producenta alb na tych produktach, na które producent pozwolił nałożyć dany znak towarowy, za znakiem towarowym ma stać wola jego właściciela;
społeczne i ekonomiczne znaczenie znaków towarowych
znak towarowy sprawia, że wzrasta wartość danego rynku, wprowadzony znak ma wartość niematerialną i spełnia funkcję reklamową
powodują zjawiska niekorzystne, reklama podnosi cenę produktu bez zwiększania jakości lub nowoczesności (reklama jako wartość dodana)
utworzenie monopolu na znak towarowy- zubożenie języka, wyłączenie zasobu słów ze wspólnego języka, zastrzeżone są one tylko dla określonej grupy społecznej, może też być w drugą stronę (np. termos albo celofan- od neologizmu do języka powszechnego)
zwiększanie pewności i przejrzystości na rynku, znaki towarowe mają pomóc w funkcjonowaniu na rynku
rozwiązania prawne
o charakterze międzynarodowym: UE- całość dorobku przepisów wspólnotowych obejmują prawa pierwotne (traktaty → art. 28 [generalny zakaz wprowadzania ograniczeń ilościowych w przywozie oraz zakaz stosowania wszelkich środków o podobnych skutkach ] i 30 [w pewnych sytuacjach można odstąpić od zasady swobodnego przepływu towarów w ramach UE, system znaków ma tak istnieć by nie być barierą dla handlu, należy uwzględnić prawo własności przemysłowej] o utworzeniu wspólnot europejskich, umowy międzynarodowe → porozumienie TRIPS- porozumienie międzynarodowe, którego stroną jest UE) i prawo pochodne (tworzone na podstawie prawa pierwotnego → dyrektywa 89/104/EWG, dyrektywa w sprawie harmonizacji praw państw członkowskich w odniesieniu do znaków towarowych, rozporządzenie 40/94 + rozporządzenia rynkowe); każdy kraj ma swój system ochrony znaków, te systemy do siebie nie przystają; dyrektywa ustanawia trzy rodzaje ochrony znaków towarowych (muszą funkcjonować w krajach państw członkowskich):
- ochrona przed używaniem znaku, który jest identyczny ze znakiem towarowym i używany jest dla oznaczenia identycznych towarów lub usług
- ochrona przed używaniem znaku, który jest identyczny lub podobny do znaku towarowego i używany jest dla identycznych lub podobnych towarów lub usług (np. adidas- adidos)
- chronić trzeba przed używaniem znaku, który jest identyczny lub podobny do znaku towarowego o renomie w państwie członkowskim i jest używany dla towarów i usług, dla których znak jest zarejestrowany
o charakterze krajowym: prawo własności przemysłowej → definicja znaku towarowego określa warunki, jakie musi spełnić oznaczenie do rejestracji, bezwzględne i względne przeszkody rejestracji danego znaku towarowego (flagi, oznaczenia religijne), procedurę rejestracji znaku towarowego (w Polsce nie ma obowiązku rejestracji, to jest jego prawo); ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji art. 10 → czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów, które może wprowadzić klienta w błąd, art.3 → czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub obyczajami jeśli zagraża lub narusza interesy konsumenta/ producenta w szczególności gdy może wprowadzić go w błąd
Ochrona fakultatywna: znaki niezarejestrowane mogą, ale nie muszą być przez państwo członkowskie całkowicie chronione, wprowadzenie reguł nie jest obowiązkowe.
Rozporządzenie 40/94
Wspólny znak towarowy: urząd harmonizacji rynku wewnętrznego ( siedziba w Alikante). Powołany do rejestracji oznaczeń, które mają rangę wspólnotowego znaku towarowego, monopolowego dla danego producenta na terenie całej UE.
Prawo wspólnotowe znajduje się ponad krajowym.
Kategorie znaków towarowych:
znaki rodzajowe: odsyła nas do jakiejś cechy danej kategorii produktów, np. czekolada ( nazwa rodzajowa nie może być znakiem)
a) znaki rejestrowane ( urząd patentowy)
b) znaki nierejestrowane
znaki opisowe: np. urządzenie do wyciskania soku- nie można zarejestrować jako znaku towarowego.
a) znaki renomowane
b) znaki znane
c)znaki powszechnie znane
Wszystko zależy od opinii publicznej- badania, ci którzy znają produkt, oceniają go jako wartość szczególną, np. mercedes
ZAKRES PRZEDMIOTOWY I PODMIOTOWY PRAWA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
Podmiot:
Determinowany przez postanowienia międzynarodowe, np. konwencja Berneńska, Porozumienie Trips, Porozumienie Strasburskie, Konwencja Paryska, Rozporządzenia i dyrektywy Rady Europejskiej
Obowiązki: Konieczność wypełniania zobowiązań, dostosowanie prawa polskiego do wymogów międzynarodowych, implementacja.
Prawo europejskie- dopuszczanie PL do UE, dostosowywanie prawa do jej wymogów, ciągłe zmiany mające na celu ujednolicenie prawa państw członkowskich. ( USA, Niemcy- Federacja- duże różnice prawne).
PRZEDMIOT PRAWA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ:
-przedmiot prawa autorskiego- utwór- art. 1. Ustawy. Ogólna definicja utworu: każdy przejaw działalności twórczej odróżniający się od innych rezultatów tego samego działania . Ważną cechą jest nowość, coś co go wyróżnia.
Działalność twórcza: wytwór intelektu człowieka, indywidualny charakter osobowości, znamiona osobowości, rezultat o cechach nadawczych, wyróżniających.
Utwór jest dobrem niematerialnym, a jest utrwalany na nośniku materialnym.
Wykład: notowanie ma charakter tworzenia dzieła zależnego.
Ochrona autorska powstaje z mocy prawa w sposób niezależny od etapu pracy- system anglosaski ( w PL nie ma on znaczenia, w naszym obrocie prawa).
Nota copyright'owa: dopiero ochrona po ukończeniu dzieła.
Wartość rynkowa, poniesione nakłady, sposób wyrażenia i przeznaczenia dzieła nie mają znaczenia, również artyzm i jego poziom nie ma znaczenia.
Specyficzny rodzaj utworu: fotografia, program komp.- także jest utworem, jeśli jest dziełem indywidualnym.
LICENCJA: dokument prawny lub umowa, określająca warunki korzystania utworu jako dobra, którego licencja dotyczy. Właściciel praw autorskich, znaku handlowego lub patentu może ( i często to robi) wymagać od innych posiadania licencji jako warunku użytkowania lub reprodukowania licencjonowanego utworu.
LICENCJA PEŁNA: zezwolenie uprawnionego do korzystania z prawa przez licencjobiorce w tym samym zakresie, co uprawniony i jego posiadacz. Przeciwieństwem licencji ograniczonej, która ogranicza zakres korzystania do węższego niż w przypadku licencji pełnej.
LICENCJA WYŁĄCZNA: zezwolenie uprawionego do wyłącznego korzystania z prawa na określonym terytorium lub pola eksploatacji prawa.
LICENCJA NIEWYŁĄCZNA: licencja, która nie ogranicza grona licencjobiorców dopuszczając wzajemną konkurencję.
LICENCJA PRZYMUSOWA: w określonych przez prawo wypadkach,odpłatnej licencji niewyłącznej na czas określony na dany patent może udzielić Urząd Patentowy niezależnie od zgody uprawnionego z patentu. Sytuacje te to: stan zagrożenia bezpieczeństwa państwa, nadużywanie patentu przez osobę do niego uprawnioną, uniemożliwianie przez uprawnionego zaspokojenia potrzeb rynku krajowego ze względu na istnienie patentów zależnych ( wtedy udzielana jest licencja wzajemna). Dotyczą dziennikarzy.
OPRACOWANIE UTWORU:
Opracowanie cudzego utworu: tłumaczenia, dzieło zależne.
Opracowanie-jako przeniesienie dzieła na inną technikę, np. „Do Elizy” napisany na klawesyn- przeniesiony na fortepian. Żeby tworzyć dzieło zależne trzeba mieć licencję ( zezwolenie twórcy), nie można naruszać prawa licencji. Licencji nie można udzielić na przyszłość, określone pole eksploatacyjne.
Zbiory, antologie, bazy danych- szczególne postaci przedmiotu prawa autorskiego.
CECHA INDYWIDUALNA PRAWA AUTORSKIEGO:
Wykorzystanie cudzej pracy, jeśli dobór ma charakter twórczy, to jets utworem. Dany zbiór- ochrona- jeśli wkład twórczy prowadzić będzie do powstania nowego utworu. Tej kategorii ochrony nie podlegają akty normatywne i inne urzędowe projekty.
Poszczególne akty nie są chronione, ale cały zbiór tak. Wtedy jest on utworem.
Twórczość może przejawiać się w zestawieniu, doborze, układzie. Brak ochrony dla książek telefonicznych, listy zwycięzców, tabel walutowych.
Elementami zbioru mogą być materiały dowolne; fragment dzieł, muzyka. Układ treści- zestawienie jest chronione.
Słownik nie jest utworem- gdyż jest zbiorem wszystkich elementów zgodnych z przedmiotem. Jeśli zostanie stwierdzona cecha indywidualna w doborze dzieł wyjściowych to jest ono objęte ochroną.
BAZA DANYCH: zbiór niezależnych utworów uporządkowanych w formie alfabetycznej lub merytorycznej. Ochrona ustawy, niezależnie od prawa autorskiego obowiązuje jeśli spełniają one funkcję utworu chronionego przepisami prawa autorskiego. Te, które nie są utworami są chronione przez ustawę.
WYNALAZKI: przedmiot ochrony własności przemysłowej, rozwiązanie doniosłe, a nie oczywiste (?), techniczne rozwiązanie dowolnego problemu, nowe elementy wynalazcze. Zakres jego ochrony jest sprecyzowany w: Trips, porozumienie strasburskie, konwencja paryska. Konwencja o patencie europejskim udzielana jest na wynalazki, które posiadają poziom wynalazczy- jest ona wprost implementowana do polskiego ustawodawstwa. Występuje w niej brak określenia czym jest wynalazek. Musi on być przedmiotem umysłowej twórczości człowieka
3 przesłanki pozytywne uzyskania patentu:
nowość
poziom wynalazczy
możliwość przemysłowego wykorzystania
Sposoby ujawnienia wynalazku są różne. Nie można jeśli, np. informacja o wynalazku została opublikowana w biuletynie patentowym lub w jakikolwiek inny sposób.
W PL występuje niewydolna służba patentowa- rejestrowanych jest mało patentów- przyczyna finansowa.
Poziom wynalazczy nie może wynikać ze stanu techniki i musi się nadawać do przemysłowego zastosowania.
WYNALAZEK TAJNY: dba o obronność i bezpieczeństwo państwowe, np. broń
WYNALAZEK BIOTECHNOLOGICZNY: nowy poziom wynalazczy nadający się do produkcji przemysłowej ( dyr. 98/44). Przedmiotem ma być materiał biologiczny wyizolowany ze środowiska naturalnego. Wytwór składający się z materiału biologicznego, każdy materiał genetyczny zdolny do reprodukcji. Nie jest nim żaden element ciała ludzkiego.
Rozporządzenie Rady Europy nr 1610/96 oraz 1768/92: ustawodawca europejski wprowadził dodatkowe prawo ochrony dotyczące środków ochrony roślin. Przedłużenie patentów oraz konieczność uzyskania zezwolenia jest zawarte w rozporządzeniu nr 1768/92.
WYŁĄCZENIA: Nie wszystkie przedmioty mogą być opatentowane. Te, które są sprzeczne z ustawą nie mogą być:
odkrycia
teorie
wytwory artystyczne
plany
gry
programy do maszyn cyfrowych
przedstawienie informacji
wynalazki, które byłyby sprzeczne z porządkiem publicznym
odmiany roślin
rasy zwierząt
biologiczne sposoby hodowli
metody leczenia terapeutycznego, chirurgicznego na ludziach.
ciało ludzkie- jest to sprzeczne z moralnością publiczną i obyczajami.
UTWÓR: (dzieło) dobro niematerialne chronione prawem autorskim, egzystującym w oderwaniu i niezależnie od nośników, na których zostało utrwalone tj. Przedmiotów materialnych podlegających obrotowi zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego
WYNALAZEK: art 24, rozwiązanie z dowolnej dziedziny techniki, nowe w skali światowej,posiadające poziom wynalazczy, nadający się do zastosowania przemysłowego.
Art. 25.1) rozwiązanie nowe- rozwiązanie będące częścią ogólnie znanego stanu techniki
Art. 25.2) stab techniki- wiedza techniczna udostępniona w dowolnej formie do powszechnej wiadomości na świecie przed datą zgłoszenia lub pierwszeństwa do uzyskania prawa wyłącznego, jak również wiedza zawarta w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, przemysłowych nie udostępniona do wiadomości publicznej.
Art. 26) poziom wynalazczy: istotne cechy rozwiązania nie wynikające dla znawcy w sposób oczywisty ze znanego stanu techniki
Art. 27) zastosowanie przemysłowe: wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany w sposób jakiejkolwiek działalności przemysłowej nie wykluczając rolnictwa.
WYNALAZEK A ODKRYCIE:
Wynalazek jest często mylony z odkryciem. Wynalazek to zupełnie nowe w skali światowej rozwiązanie problemu technicznego poszerzające możliwości techniczne ludzkości. Odkrycie nie jest rozwiązaniem technicznym, lecz wiarygodnie udowodniona obserwacja nieznanego dotąd zjawiska występującego naturalnie w przyrodzie. Odkryć nie patentuje się, ponieważ uznaje się je za własność całej ludzkości.
Art. 56) wynalazek tajny: wynalazek stanowiący tajemnicę państwa dotyczące głównie obronności lub bezpieczeństwa kraju, w szczególności obejmujący rodzaje broni, sprzętu wojskowego, sposobu walki, a także środki techniczne stosowane do wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych.
Art. 28) Za wynalazki nie możemy uznać: wytworów o charakterze jedynie estetycznym; programów do maszyn cyfrowych; odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych; przedstawienia informacji; planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej; gier; wytworów, których niemożność wykorzystania może być wykazana powszechnie przyjętymi zasadami nauki.
Wzór przemysłowy - (ang. industrial design) pojęcie z pogranicza prawa własności intelektualnej i sztuki użytkowej. Wzornictwo przemysłowe jest działalnością twórczą, której celem jest określenie zewnętrznych cech przedmiotów wytwarzanych przemysłowo, które to cechy określają strukturalne i funkcjonalne relacje, jakie dany wzór przemysłowy czynią całością spójną, i to zarówno z punktu widzenia producenta, jak i użytkownika.
Według polskiej definicji zawartej w ustawie "Prawo własności przemysłowej" jest to "nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych." (np. kształt naczynia, meble, glazura, itp.).
Za wytwór uważa się także:
przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie (wytwór złożony, np. układanka),
część składową, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego, pozostaje widoczna w trakcie jego zwykłego używania (nie dotyczy to np. naprawy wytworu),
część składową, jeżeli może być przedmiotem samodzielnego obrotu (np. lusterko samochodowe).
Ochrona wzoru przemysłowego nie obejmuje cech wytworu:
wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej (np. gwint nakrętki o indywidualnym kształcie),
które muszą być odtworzone w dokładnej formie i wymiarach w celu umożliwienia mechanicznego połączenia go lub współdziałania z innym wytworem (np. mocowanie lusterka samochodowego).
Rejestracją i udzielaniem praw do wzorów przemysłowych zajmuje się w Polsce Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej. Ochrona prawna wzoru przemysłowego w Polsce może maksymalnie trwać przez 25 lat (dzielone na pięć 5-letnich okresów ochronnych). Urząd wydaje uprawnionemu dokument w postaci Świadectwa Rejestracji na Prawo z Rejestracji wzoru przemysłowego.
Ochroną wzorów przemysłowych wspólnoty europejskiej (ang. community design) zajmuje się Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego
Wzór użytkowy: jest przedmiotem własności przemysłowej, rozwiązaniem o charakterze technicznym o cechach użyteczności; nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu budowy lub przedstawienia przedmiotu w jakiejś postaci. ( konwencja paryska).
Całkowita lub częściowa postać produktu wynikająca z jego linii, materiału lub ornamentacji; wszystko to, co dotyczy wyglądu zewnętrznego przedmiotu. ( rozporządzenie 6/2002)
Definicja wzoru wspólnotowego: wzór oznaczający postać lub część produkcji wynikający z cech linii, konturu, tekstury, materiału lub ornamentacji.
W prawie PL: nowa postać przedstawienia o indywidualnym charakterze nadawana przez cechę linii, strukturę, kolorystykę lub materiał oraz przez jego ornamentacje. (art. 102).
Wzór nieudostępniony publicznie nie dociera do konkurencji; wzór przemysłowy ujawniony osobie trzeciej, która zobowiązała się do dochowania tajemnicy.
Wytworem nazywamy każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy ( szczególnie opakowanie). Wzór przemysłowy powinien nadawać się do wielokrotnego użytkowania.
TOPOGRAFIA UKŁADU SCALONEGO: dyrektywa 87/54 prawa krajowego
O wzorach topografii układów scalonych jest również w porozumieniu TRIPS. W PL jest to charakteryzowane jako rozmieszczenie polegające na przestrzennym rozplanowaniu elementów, z których przynajmniej jeden jest aktywny. Topografia: konfiguracja powierzchni, kształt, położenie punktów charakterystycznych. Topografia układu scalonego jest również charakteryzowana jako wewnętrzna, przestrzenna struktura przedstawiona w formie modelu. Sam układ scalony jest definiowany jako unikatowy układ, w którym poszczególne elementy połączone są w sposób nierozłączny.
ZNAK TOWAROWY: definicja wynika z norm unijnych ( istniała ona również przed UE).
Dyrektywa 89/104 o harmonizacji znaków towarowych ( Trybunał Sprawiedliwości- Luksemburg- sprawy gospodarcze, Europejski Trybunał Praw Człowieka- Europa- Strasburg).
Rozporządzenie 40/9- nowa definicja: także w porozumieniu TRIPS- znak towarowy to jakikolwiek znak umożliwiający odróżnienie produktu od innego. Podstawowym zadaniem znaku towarowego jest ZDOLNOŚĆ ODRÓŻNIAJĄCA: samo oznaczenie nie jest znakiem towarowym, dopiero w momencie związania z produktem. Oznaczenie jest bytem samodzielnym, znak towarowy na związek z towarem.
Towarem nazywamy wyroby przemysłowe, rolnicze, twory rolne, mineralne, surowce, usługi.
Znak towarowy: oznaczenie pozwalające na odróżnienie przedmiotów od innych im podobnych, są one tylko zmysłowo postrzegane, musi nadawać się do graficznego rozróżnienia, np. wyraz, rysunek, ornament, melodia.
RODZAJE ZNAKÓW TOWAROWYCH:
a) ze względu na podmiot: fabryczne, usługowe, handlowe
b) ze względu na zakres ochrony: zwykłe, powszechnie znane (sławne, znane na terenie całego kraju lub jego większości przez więcej niż połowa potencjalnych nabywców), chronione w trybie rejestracyjnym
c) ze względu na sposób percepcji: słowne ( slogany, liczby, obrazowe, graficzne), plastyczne ( trójwymiarowe- flakon perfum), dźwiękowe, kompleksowe ( obejmują przynajmniej 2 różne elementy), dotykowe( zapachowe i smakowe również).
FUNKCJE ZNAKÓW TOWAROWYCH:
oznaczają pochodzenie- cecha odróżniająca
funkcja jakościowa- inaczej gwarancyjna
funkcja reklamowa- jest to tzw. Realna możliwość wykorzystania znaku tow.
Znak towarowy spełnia te 3 funkcje jednocześnie.
WSPÓLNY ZNAK TOWAROWY:
Przeznaczony jest do używania w obrocie przez osobę prawną powołaną do reprezentowania przedsiębiorstwa przez rzeczone podmioty. Organizacja również może uzyskać prawa ochronne.
WSPÓLNY ZNAK TOWAROWY GWARANCYJNY:
Nie jest znakiem używanym przez przedsiębiorstwa mające osobowość prawną, ale przez przedsiębiorstwa, które stosują się do określonego regulaminu.
Wyłączenia:
Źródłem wyłączeń jest dyr 89/104 prawa UE. Nie udziela się ochrony dla znaków nie będących znakiem towarowym, nie dające się odróżnić lub też znaki te ( w przypadku zn. Słownego) weszły do języka potocznego i są powszechnie używane.
OZNACZENIA GEOGRAFICZNE:
Rozporządzenie 20/81- oznaczenie słowne, bezpośrednio odnoszące się do danego miejsca
Wg ustawy prawa UE: nazwa kraju służąca do opisu produktu rolnego, towaru o specyficznej jakości, cesze, która jest przypisywana miejscu pochodzenia.
TRIPS: oznaczenia identyfikujące towar pochodzący z danego regionu z pochodzeniem geograficznym ( dotyczy nie producenta, a pochodzenia geograficznego).
Definicje te dotyczą towarów, surowców, usług
PROJEKT RACJONALIZATORSKI: ( konwencja paryska) każe rozwiązanie nadające się do wykorzystania a nie jest wynalazkiem. (????)
NIEUCZCIWA KONKURENCJA
Współzawodnictwo pomiędzy przedsiębiorstwem,a bezpośrednim celem jest osiągnięcie zysku. Konkurencje w warunkach wolnego rynku może mu podzielić na:
konkurencję wolną - walka o rynek zbytu, konkurencja idealna
konkurencje monopolu
konkurencja oligopolistyczna
W prawie własności przemysłowej zawarte jest odesłanie do ustawy, która precyzuje pojęcie nieuczciwej konkurencji. Jest to działanie sprzeczne z prawem i dobrymi obyczajami, zagrażające lub naruszające interes przedsiębiorstw lub klienta. Może polegać na umieszczeniu fałszywego oznaczenia pochodzenia geograficznego, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, naśladownictwo produktów, nakłanianie do nie wykonywania umowy, zakazana reklama, bezprawne używanie chronionych oznaczeń geograficznych, oznaczeń z dodatkiem ( np. ser jakiś tam...:|), używanie oznaczenia wprowadzającego w błąd.
POWSTANIE I CHARAKTER PRAWA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ:
Cele:
zabezpieczenie interesu podmiotów
wywodzi się z prawa cywilnego, karnego i administracyjnego.
Definicja podmiotowa: zbiór całościowych uprawnień dotyczących konkretnego podmiotu
Definicja zapisana w akcie normatywnym: uprawnienia wynikające z prawa podmiotowego- określenie zakresu działania, prawa te nie są bezgraniczne, podmiot uprawniony do ochrony może wymagać od konkretnej osoby, by ta zachowywała się w określony sposób ( w przypadku naruszenia prawa).
Rodzaje praw podmiotowych:
bezwzględne: większość jest tak regulowana, wyłączność korzystania z przedmiotu prawa . Obowiązuje zasada zamkniętej listy ( Numerus Clausus)
względne: skuteczne między stronami stosunku prawnego, mogą być dowolnie tworzone na mocy wolnych umów, może być dowolnie tworzony przez strony stosunku bez pośredniczenia ze strony władzy sądowniczej.
Prawo ochrony własności intelektualnej ze względu na kryterium treści:
prawo majątkowe
prawo niemajątkowe
prawo przenaszalne
prawo nieprzenaszalne
Granice praw podmiotowych:
Granica początkowa- chwila powstania prawa podmiotowego.
Ekspektatywa: nadzieja na prawo, które powstanie w przyszłości służące bezpośrednio podmiotowi tej ekspektatywy.
Granica końcowa: chwila ustania prawa, podmiot traci możliwość wcześniejszego postępowania.
Powstanie ochrony własności intelektualnej nastąpiło w celu zapewnienia skutecznej ochrony twórcom:
zakres ochrony wyznacza treść prawa
fakt ochrony należy odnieść do konkretnego prawa rzeczowo określającego osoby prawa
ochrona przysługuje konkretnemu podmiotowi: nabycie konstruktywne ( poprzez np. wykroczenie) lub translatywne ( polegające na przejściu prawa na inny podmiot). Wyróżniamy również nabycie pierwotne ( zależne i niezależne) oraz nabycie praw w oparciu o spadkobranie (możliwe dopiero w dniu śmierci, powiązane z ekspektatywą).
Czy prawo ochrony własności intelektualnej przysługuje również instytucjom naukowym ?
Prawo pierwszego wydania powstaje w sposób pierwotny, skorzystanie z tego prawa jest możliwe tylko, gdy autor zgodzi się na upublicznienie. Powstaje ono wtedy ex lege, zależne jest od tego, czy zostały spełnione warunki formalne ( czyli musi trwać prawo autorskie, żeby można było je przenieść na inny podmiot). Nie można przenieść więcej praw niż dany podmiot posiada. Każde roszczenie nie powstaje z mocy prawa ( zasadne, niezasadne), powstanie ochrony w prawie autorskim jest nieformalne, co jest związane z cywilistycznym sposobem dochodzenia.
SPOSOBY NABYCIA I UTRATY PRAWA PODMIOTOWEGO:
Rozróżnia się nabycie:
pochodne i pierwotne:
a) nabycie pochodne: nabywca uzyskuje prawo podmiotowe od innej osoby, która na niego prawo to przenosi. Skuteczność nabycia zależy od tego, czy przenoszącemu przysługiwało to prawo ( nemo ad alium transferre potest quam ipse haberet). Możliwe jest jednak w niektórych przypadkach nabycie prawa podmiotowego na skutek rozporządzenia przez nieuprawnionego. Odgrywa podstawową rolę w stosunkach cywilnoprawnych, ponieważ obejmuje umowne postaci przenoszenia praw oraz ich dziedziczenia.
b) nabycie pierwotne: nabywca nie uzyskuje prawa do określonej osoby. Nie jest więc to uzależnione od tego, że uprzednie prawo przysługiwało określonemu podmiotowi. Nabyte prawo mogło wcześniej nie istnieć lub istnieć, ale zostało przeniesione przez: zasiedzenie, wywłaszczenie, nacjonalizacje ( nie ma ani przenoszącego ani zbywcy prawa). Nabycie prawa prowadzi do nabycia bez obciążeń, chyba, że przepisy stanowią inaczej.
Pod tytułem szczególnym i ogólnym
translatywne i konstytutywne: na ogół rodzaj nabycia pochodnego, ale mogą być stosowane do nabycia pierwotnego:
a) translatywne: nabywca uzyskuje prawo o treści niezmienionej
b) konstytutywne: jednocześnie z nabyciem powstaje prawo podmiotowe
Powstanie ochrony w prawie własności intelektualnej ma charakter konstytutywny ( taki który jest najważniejszym składnikiem czegoś; główny, zasadniczy, podstawowy ) oraz deklaratywny (będący jedynie deklaracją ).
Własność przemysłowa- najpierw wyróżniamy podmiot, następnie powstaje prawo.
Art. 12- prawo własności przemysłowej nie chroni samego rozwiązania, ale gwarantuje możliwość uzyskania ochrony.
Prawo ochrony znaku towarowego powstaje na podstawie prawomocnej decyzji o jego udzieleniu drogą administracyjną ( rejestracja znaku geogr.)
prawa własności przemysłowej nie powstają ex lege, ale dzięki zgłoszeniu do rejestracji w urzędzie patentowym. Zgłoszenie musi dokładnie opisywać przedmiot, który ma być chroniony, istnieje możliwość uzupełnień dokumentacji oraz poprawek. Urząd następnie bada, czy zostały spełnione warunki formalne. Akt promulgacyjny: biuletyn urzędu patentowego, gdzie ogłaszane są decyzje odnośnie przyznanych patentów. Ochrona ta ma charakter warunkowy i uzależniona jest od uregulowania opłaty ( w prawie autorskim niczego nie trzeba płacić).
2 systemy udzielania prawa:
rejestrowy: formalne sprawdzanie zgodności przepisów
badawczy: badanie materialnych przesłanek towaru, który ma podlegać ochronie.
Porozumienie TRIPS w art. 15 dopuszcza 2 okoliczności udzielania prawa:
konstytutywna: prawo istnieje z mocy ogólnego aktu
deklaratywna: używane w obrocie, odbywa się na zasadzie deklaracji a decyzja jest jedynie jej potwierdzeniem
OCHRONA W PRAWIE NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI:
Ma ona charakter inny niż prawo autorskie oraz ochrony przemysłowej. Nie chodzi tutaj o tworzenie nowego prawa podmiotowego, tylko o przestrzeganie istniejącego już prawa. Ochrona ta ma charakter trwały, nieograniczony czasowo, pokrzywdzony ma prawo względnego roszczenia ( czyli nie musi zgłaszać naruszenia w przypadku, gdy według niego nie jest to konieczne).
2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 22.05.2001 r. - dyrektywa w sprawie harmonizacji:
-art. 2 nakazuje ustanowić w prawie wewnętrznym wyłączne prawa zabraniające kopiowania utworów; przepisy te dotyczą także udostępniania utworów, dzieł oraz ich rozpowszechniania. Prawo to musi mieć charakter erga omnes ( przeciw wszystkim), względny lub bezwzględny.
Zapisywanie utworu na nośnikach w rozumieniu prawa cywilnego jest nanoszeniem treści na rzecz, a więc uruchamiana jest wykładnia prawa do własności przemysłowej. Treść jest chroniona innym prawem niż przedmiot. Rozgraniczenie prawa rzeczowego i własności niematerialnej występuje łącznie, gdy nabywca ze zbywcą tak się umówił, że nabywca uzyskuje niewielki zakres praw w ramach licencji. Kupienie płyty nie jest kupieniem prawa do publicznego odtwarzania. Możliwość dochodzenia ochrony gwarantują art. 23, 24 + 43, 248 z kodeksu prawa cywilnego ( nie przewiduje on ścisłych przesłanek).
Ochrona na gruncie własności przemysłowej:
Akt 1 prawa własności przemysłowej: zasada kumulatywnej ochrony: obejmuje dodatkowe zabezpieczenie interesu uprawnionego do tej ochrony, w postaci kilku dodatkowych przepisów. Od podmiotu objętego ochroną zależy jej rodzaj, może on wybrać drogę cywilną lub własności przemysłowej ( np. kumulowanie praw), co pozwala na korzystanie również z ochrony cywilnej.
Prawo własności intelektualnej charakteryzuje się formalizmem.
Akt konstytutywny- jest to akt prawny kształtujący, który tworzy nowe prawa i obowiązki adresata, do którego jest skierowany. Wywołuje on skutki prawne w momencie jego wydania (albo uprawomocnienia się).
Akt deklaratoryjny - akt prawny, który nie tworzy, nie znosi, i nie zmienia istniejącego stosunku prawnego lecz potwierdza istniejące prawa i obowiązki jego adresata(ów). W sposób prawnie wiążący stwierdza o istnieniu określonego stanu prawnego, rzadziej faktycznego, który istnieje niezależnie od aktu (tzn. akt deklaratoryjny nie kreuje tego stanu) jak np. stwierdzenie nabycia uprawnień do korzystania z biletów ulgowych.
Akty deklaratoryjne wywołują skutki prawne "wstecz" - ex tunc.
Warunkowość ochrony prawa własności przemysłowej:
uiszczenie opłaty za okres ochronny, wygaśnięcie prawa ochronnego następuje w momencie przekroczenia terminu określonego w treści prawa
wpisanie do odpowiedniego rejestru ( nie dotyczy prawa autorskiego)
rzecznik patentowy ( ??) (wg wikipedii rzecznik patentowy to :” inżynier lub prawnik świadczący pomoc prawną podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym oraz osobom fizycznym w sprawach własności przemysłowej.” )
podział na właściwe prawo ochronne oraz na prawo do użytkowania.
PIERWSZEŃSTWO UZYSKANIA PATENTU:
art. 13,14,15 PWP
Właściwe prawo ochronne przyznaje się temu, zgłoszonemu do urzędu ze wcześniejszą datą. Gdy powstają 2 takie same wynalazki charakter pierwszeństwa rozstrzyga się na drodze postępowania o charakterze kolizyjnym.
Możliwość wspólności praw własności przemysłowej:
Jeżeli co najmniej 2 twórców stworzyła dany wynalazek to prawo własności przemysłowej przysługuje im wspólnie, ma to swoje źródło w kodeksie prawa cywilnego traktującym o współwłasności ułamkowej ( obejmuje ona tyle podmiotów ilu jest twórców danego wynalazku). Każdy może korzystać z tego prawa, ale bez naruszania prawa innych współautorów.
Jeżeli chodzi o znaki towarowe, to prawo współwłasności ma swoje źródło w art. 136, 137 i przysługuje ono organizacji powołanej do reprezentacji przedsiębiorstwa. Istnieje możliwość przeniesienia prawa własności przemysłowej ( art. 162 PWP)
Charakter Prawa własności przemysłowej:
kumulatywny: obejmuje rozmaite ustawy, teorie, samo rozwiązanie może być chronione jako dwa różne kategorie przedmiotów
złożony: właściwe prawo do uzyskania ochrony odbywa się na drodze złożonej procedury
kolizyjny: konstrukcja ustalenia pierwszeństwa. W prawie autorskim nie ma takiego sposobu dochodzenia.
Kompleksowy, cywilno-prawny: konstrukcja bezwzględnych praw podmiotowych. PWP czerpie z prawa cywilnego, ze źródła karnego, administracyjnego oraz PWI
formalizacja: obowiązkowe postępowanie przed urzędem patentowym, terminy: zawite, prekluzyjne oraz przedawnione. Odpłatność, warunkowość, terminowość.
Odpłatność i warunkowość: brak zapłaty wiąże się z utratą prawa do ochrony
terminowość: ochrona ograniczona w czasie
art. 43, 248 kodeksu cywilnego
Kodeks nie przewiduje sztywnych przesłanek wskazujących przedmiot ochrony.
Prawo autorskie a PWP:
prawo autorskie: brak formalizmu, treść nie jest chroniona prawem podmiotowym (?)
prawo własności przemysłowej: formalizm,
Zakres uprawnień wynikających z PWP:
-wyznaczany za pomocą 2 czynników:
a) zakres konkretnych uprawnień, które komuś przyznajemy
b) zakres odnoszący się do przedmiotu, któremu te uprawnienia przysługują.
określony przez różne ustawy: prawo autorskie, przemysłowe.
3 sposoby ochrony własności intelektualnej:
patent: ma charakter majątkowy, jest zbywalny, można go dziedziczyć, cywilne prawo podmiotowe gwarantuje podmiotowi uprawnionemu do ochrony możność wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy, jako przedmiot obrotu prawnego; ma charakter bezwzględny- przeciw wszystkim
prawo ochronne na wzory przemysłowe: możność wyłączności korzystania ze wzoru w sposób zawodowy lub zarobkowy; ma charakter bezwzględny ( wynika z Dyrektywy Europejskiej 1988); ma charakter zabezpieczający przed korzystaniem przez osoby trzecie bez zgody uprawnionego
prawo ochronne na znaki towarowe: ma charakter bezwzględny (przeciw wszystkim); przedsiębiorstwo produkujące towary i opatrujące je tymi znakami uzyskuje gwarancję ochrony wyrobów przed działaniami konkurentów- jest to również gwarancja jakości dla klientów
prawo rejestracji oznaczeń geograficznych: zwalcza nieuczciwą konkurencję ( gdy produkt powstaje w innym miejscu niż sugerowana nazwa); chroni producenta oraz klienta.
Ograniczenia wynikające z istoty praw podmiotowych:
prawo podmiotowe jest skuteczne bezwzględnie: może być tak, że ktoś go nadużywa
ograniczenia zapobiegające nadużywaniu praw podmiotowych:
a) wynikają z porozumienia TRIPS- zakaz nadużywania swoich uprawnień
b) kodeks cywilny ( art. 5)- jeśli ktoś nadużywa tego prawa można zapobiec temu zjawisku na gruncie postępowania prawnego
ograniczenia czasowe: np. licencja ( pomiędzy licencjodawcą a biorcą istnieje umowa określająca czas obowiązywania umowy, później licencja wygasa
ograniczenia ustawowe: tzw. „dozwolony użytek”- ustanowienie szeregu odstępstw od bezwzględnego prawa podmiotowego poprzez przyznanie określonych uprawnień na rzecz innych osób (np. w określonych sytuacjach można wykorzystać dzieło bez konieczności uzyskania zgody od autora)
a) art. 23 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych: można korzystać z dzieła bez zgody twórcy w zakresie wyłącznego użytku domowego oraz w najbliższym otoczeniu z osobami, które pozostają z nami w stosunku osobistym ( powiązania, powinowactwo, węzeł małżeński); dozwolone jest przejściowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworów; korzystanie z wynalazku w celu wykonania leku w aptece na podstawie indywidualnej recepty; korzystanie ze wzoru przemysłowego w celach doświadczalnych.