Matura (Świat)
1. Omów wymagania, rozmieszczenie upraw oraz produkcje roślin cukrodajnych na świecie.
2. Scharakteryzuj wymagania, rozmieszczenie upraw oraz zróżnicowanie produkcji pszenicy na świecie.
3. Scharakteryzuj żeglugę morską w świecie.
4. Scharakteryzuj zróżnicowanie chowu bydła na świecie.
5. Przedstaw rolnictwo dowolnie wybranego regionu rolnictwa świata.
6. Scharakteryzuj niekonwencjonalne źródła energii.
7. Przedstaw zróżnicowanie stopnia urbanizacji w świecie.
9. Omów przyczyny i skutki eksplozji demograficznej.
10. Omów problem elektroenergetyczny świata.
11. Przedstaw wybrane ugrupowania integracyjne o charakterze gospodarczym.
12. Omów zróżnicowanie wykształcenia sieci i pracy transportu kolejowego w świecie.
13. Scharakteryzuj zróżnicowanie rasowe ludności świata.
14. Przedstaw ONZ jako organizacje o charakterze pokojowym.
15. Scharakteryzuj strukturę demograficzną świata.
16. Omów czynniki lokalizacji przemysłu elektromaszynowego. Przedstaw głównych producentów środków transportu.
17. Scharakteryzuj dowolnie wybrany region przemysłu świata.
18. Przedstaw wymagania oraz zróżnicowanie produkcji ryżu na świecie.
19. Dokonaj klasyfikacji migracji. Przedstaw główne kierunki migracji od czasu „wielkich odkryć geograficznych”.
20. Przedstaw rozmieszczenie ludności na kuli ziemskiej.
21. Przedstaw strukturę oraz zróżnicowanie produkcji energii elektrycznej w świecie.
22. Scharakteryzuj zróżnicowanie wyżywienia ludności świata.
23. Scharakteryzuj wzrost zapotrzebowania na energię z wraz z rozwojem gospodarczym świata.
25. Przedstaw wymagania, rozmieszczenie upraw i produkcję używek.
26. Omów rozmieszczenie zasobów oraz zróżnicowanie wydobycia ropy naftowej w świecie.
27. Scharakteryzuj rozmieszczenie zasobów oraz zróżnicowanie wydobycia węgla kamiennego w świecie.
29. Scharakteryzuj zróżnicowanie językowe ludności świata.
30. Wykaż, że rybołówstwo ma zróżnicowany udział w zaspokajaniu potrzeb żywnościowych.
1. omów wymagania, rozmieszczenie upraw oraz produkcję roślin cukrodajnych na świecie.
1. Rośliny cukrodajne - uzyskiwany z nich cukier ma wielostronne zastosowanie. Używa się go w bezpośrednim wyżywieniu jako składnik różnych produktów konsumpcyjnych, w wyrobach farmaceutycznych, w produkcji materiałów wybuchowych, garbników, alkoholu i innych. Różnorodność wykorzystania cukru decyduje o jego pozycji w handlu międzynarodowym.
2. Trzcina cukrowa - roślina klimatu ciepłego i wilgotnego, wymaga żyznych gleb i obfitego nawożenia. Łodygi trzciny cukrowej wypełnia miękisz zawierający do 20% sacharozy, jednak już 24 godziny po ścięciu traci 50% pierwotnej jej zawartości. Dlatego niezbędne jest sprawne przeprowadzenie zbioru i szybki transport zebranych plonów. Główne regiony uprawy trzciny cukrowej to: WSCH wybrzeża Ameryki PD i środkowej, wyspy M. Karaibskiego, i PD Stany Zjednoczone, Tajlandia, PN-WSCH część Australii, Nizina Gangesu i wybrzeża Półwyspu Indyjskiego. Trzcina cukrowa dostarcza ponad 60% surowca do światowej produkcji cukru, a jej główni producenci to : Brazylia, Indie, Chiny i Tajlandia.
2. Burak cukrowy - wprowadzony do uprawy dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku, jest rośliną o dużych wymaganiach glebowych. Liście i odpady powstające przy produkcji cukru są cenioną paszą treściwą. Melasa jest surowcem dla przemysłu spożywczego i chemicznego. Uprawa buraków cukrowych koncentruje się w strefie klimatu umiarkowanego, a głównymi jego producentami są: Francja, Stany Zjednoczone, Niemcy i Ukraina. Uprawa tej rośliny wymaga niezwykle starannych zabiegów agrotechnicznych, dlatego na masową skalę rozwinęła się w krajach wysoko rozwiniętego rolnictwa.
2. Scharakteryzuj wymagania, rozmieszczenie upraw oraz zróżnicowania produkcji pszenicy na świecie
1. Pszenica - jest rośliną o stosunkowo dużych wymaganiach klimatycznych i glebowych. Najlepiej plonuje na glebach żyznych, wymaga przynajmniej 100 dni w roku z temperaturą przekraczającą 10°C. Mnogość odmian pozwala jednak na jej uprawę w bardzo zróżnicowanych warunkach. Główne obszary uprawy koncentrują się w strefie klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego.
2. Główni producenci:
- Chiny
- Stany Zjednoczone
- Indie
- Rosja,
- Ukraina,
- Francja,
- Kanada,
- Australia,
- Turcja
3. Główni eksporterzy:
- Stany Zjednoczone
- Kanada
- Francja
4. Główni importerzy:
- Chiny
- Rosja
- Japonia
- Liczne kraje Europy i Afryki
3. Scharakteryzuj żeglugę morską na świecie.
1. Transport morski odgrywa największą rolę w międzynarodowych przewozach towarowych, w przypadku krajów wyspiarskich (np. Japonia) na ten dział przypada blisko 100% przewozów ładunków a handlu zagranicznym. W krajach dysponujących rozległym dostępem do morza, transport morski odgrywa znaczną rolę w przewozach krajowych, żeglugę pomiędzy portami tego samego kraju określa się jako żeglugę kabotażową. W przewozach morskich dominują ładunki masowe, połowa z ogólnej masy przewożonych towarów przypada na ropę naftową.
2. Główni przewoźnicy:
- Japonia
- USA
- Rosja
- Chiny
- Korea PD
- Norwegia
3. Typowe porty naftowe
- Ras Tannurach w Arabii Saudyjskiej
- Mina el Ahmadi w Kuwejcie
4. Grupy liczących się portów:
- Porty PN-ZACH Europy (Rotterdam, Londyn, Hamburg, Antwerpia, Dunkiera, Hawr)
- Porty PN-WSCH USA (Nowy York, Filadelfia, Boston)
- Porty dalekiego Wschodu (Jokohama, Nagoja, Osaka, Kobe, Szanghaj, Singapur, Hongkong, Władywostok)
5. Największe przeładunki:
- USA
- Japonia
- Holandia
- Australia
- Włochy
6. Ważną rolę w transporcie morskim odgrywają kanały Sueski, Panamski i Kiloński. Nie tylko pozwalają na wydatne skrócenie długich rejsów, ale też pozwalają ominąć najbardziej niebezpieczne dla żeglugi akweny. Kryzys ropy naftowej lat 70-tych spowodował wzrost zainteresowania statkami o napędzie atomowym. Jak na razie jedynym państwem, które posiada cywilne statki o napędzie atomowym, jest Rosja. Kilka krajów rozważa obecnie projekty budowy nowoczesnych statków o napędzie nuklearnym.
4. SCHARAKTERYZUJ ZRÓŻNICOWANIE CHOWU BYDŁA NA ŚWIECIE.
1. Głównym celem chowu zwierząt gospodarskich jest: produkcja mleka, mięsa, tłuszczu, wełny, skór i pierza.
2. Największą rolę odgrywa chów bydła. Na świecie hoduje się go ok. 1,3 miliarda sztuk. Najwięcej w Indiach, Brazylii, USA, Chinach. Produkcja mleczna rozwija się w pobliżu większych skupisk ludności (rynki zbytu), a produkcja mięsna głównie na terenach rozległych naturalnych pastwisk (Argentyna, Brazylia, Środkowa część USA, Kazachstan, Australia). Dużo zamieszania wprowadziła także tzw. Choroba wściekłych krów.
3. Wysokim poziomem hodowli bydła charakteryzują się kraje Europy: Holandia, Dania, Wielka Brytania. Na obszarach naturalnych łąk i pastwisk prowadzona jest hodowla ekstensywna. Pastwiskowy, ekstensywny typ hodowli występuje w Australii, Argentynie, na Wielkich równinach, w RPA, afrykańskich krajach strefy sawann. W Indiach, które zajmuje pierwsze miejsce w pogłowie bydła na świecie, hodowla bydła uwarunkowana jest względami religijnymi.
4. Kierunek mleczny rozwija się głównie w pobliżu dużych miast, gdzie istnieje duże zapotrzebowanie na mleko i jego przetwory.
5. Kierunek mięsny rozwija się głównie na rozległych naturalnych pastwiskach środkowych stanów USA, w Argentynie, Kazachstanie, Brazylii.
6. mleczno-mięsny. Kierunek ten rozwinął się w Europie i na obszarach o europejskim typie gospodarki. Występuje głównie w gospodarstwach samo zaopatrzeniowych.
5. Przedstaw rolnictwo dowolnie wybranego regionu na świecie.
1. Rolnictwo jest jedną z najstarszych form działalności gospodarczej człowieka i jest najbardziej uzależnione od wpływów środowiska geograficznego. Rośliny uprawne mają określone wymagania co do temperatury, ilości dni słonecznych w roku, zapotrzebowania na wodę i żyzności gleb. Człowiek może dostosować się do środowiska dobierając rośliny, których uprawa jest możliwa w danych warunkach lub też starać się adaptować środowisko dla potrzeb uprawy.
2. Porównanie rolnictwa polskiego z rolnictwem krajów Europy Zachodniej wypada na niekorzyść Polski. Niekorzystna dla polski różnica leży w sposobach gospodarowania ziemią - lepszych na zachodzie zwłaszcza w Danii. Mimo to Polska gospodarka należy do ważnych w Europie a nawet na świecie. Przyczynia się do tego duża powierzchnia zasiewów.
Wiele krytycznych uwag dotyczących polskiego rolnictwa zawiera Biała Księga. Zwraca się w niej uwagę na:
Nadmierne rozdrobnienie gospodarstw:
- zbyt małą specjalizację gospodarstw,
- zbyt małą liczbę punktów skupu, chłodni,
- słaba mechanizację małych gospodarstw,
- zbyt małą wydajność pracy rolnika, brak funduszy na inwestycje w gospodarstwie,
- zbyt niskie plony,
niewystarczające zużycie nawozów i środków ochrony roślin.
6. SCHARAKTERYZUJ NIEKONWENCJONALNE ŹRÓDŁA ENERGII.
1. Energia wpływów morskich - Warunki lokalizacji elektrowni to ujście rzek i zatoki morskie, gdzie spiętrzenie wód w czasie przypływów wynosi przynajmniej 10m np. we Francji ujście rzeki Rauce przegrodzono tamą o długości 750 m, zamontowano 24 turbiny, które dają łączną moc 240 MW.
2. Energia wiatru - Elektrownie wiatrowe budowane są na terenach o dużej ilości dni z wiatrem tj. obszary nadmorski i przełęcza górskie. Produkcja energii elektrycznej w turbinach wiatrowych wynosi np. 90% produkcji światowej w Kalifornii, USA. Na świecie jest ponad 50 tys. turbin wiatrowych. Polska posiada ok. 35 turbin. Przeciętna moc turbiny od 16-30 KWH. Największe elektrownie w Polsce to Pilicz, Lisewo, Swarzewo.
3. Energia słoneczna - Wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej. Najkorzystniejsze warunki występują w strefach klimatu zwrotnikowego, podzwrotnikowego i podrównikowego. Największa elektrownia Meliotermiczna o mocy 350 MW (moc docelowa 675 MW) znajduje się na pustyni Mohafe. W Polsce stacja energii znajduje się w Kozach. Wykorzystanie: do ogrzewania wody np. na Cyprze ok. 90% domów ma odbiorniki
4. Energia geotermalna - Pokrywa światowe zapotrzebowanie energetyczne 0,3%. Elektrownie geotermalne wykorzystują parę wodną o temp. kilkuset stopni C, wydobywającą się pod znacznym ciśnieniem litosfery. Występowanie to: Włochy, Nowa Zelandia, USA, Irlandia, Niemcy. Energia geotermalna wykorzystywana jest do ogrzewania mieszkań.
5. Energia termoelektryczna - Wykazuje różnice temp. wód powierzchniowych i głębinowych oceanu. Elektrownie termoelektryczne o mocy 7200 KW istnieją na jednej z wysp Morza Karaibskiego.
6. Energia biogazów - Biogazy są to gazy wytwarzające się w zbiornikach z gnojownicą lub na wysypiskach śmieci. Otrzymywane z nich gazy wykorzystywane są do produkcji energii elektrycznej bądź ogrzewanie mieszkań. W Polsce znajdują się w Suchym Lesie, Bydgoszczy, Gdańsku każdy o mocy 400 KW.
7. Energia termojądrowa - Wyzwala się w czasie spalania wodoru, trwają prace badawcze nad kontrolą ich uzyskania.
8. Obecnie koszt budowy wszystkich tych wymienionych elektrowni jest zbyt duży w stosunku do uzyskanej od nich energii.
7. PRZEDSTAW ZRÓŻNICOWANIE STOPNIA URBANIZACJI W ŚWIECIE
1. Urbanizacja jest procesem rozwoju miast postępującym w wyniku napływu ludności ze wsi do miast oraz wchłaniania osiedli podmiejskich, co prowadzi do koncentracji ludności w miastach. Miernikiem urbanizacji jest wskaźnik określający procent ludności mieszkających w miastach, np. dla świata wynosi blisko 50%.
2. Rodzaje miast:
Aglomeracja - Wielkie skupisko ludności mające jeden główny ośrodek miejski i przylegające do niego mniejsze ośrodki (Paryż, Londyn, Nowy York)
Konurbacja - Zespół sąsiadujących ze sobą miast przemysłowych, bez wyraźnego głównego ośrodka (GOP)
Megalopolis - Strefa powstała w wyniku połączenia się aglomeracji miejskich, aż do zaniku granic krajobrazowych między nimi (WSCH wybrzeże USA, od Bostonu do Waszyngtonu, Sansan (San Diego - Los Angeles - San Francisco)
3. W krajach rozwiniętych gospodarczo:
- Widoczny jest powolny wzrost liczby ludności miast
- Następuje rozwój strefy podmiejskiej (ludność wielkich miast przenosi się do mniejszych miasteczek
- Ludność opuszcza centra miast i przenosi się na ich obrzeża
4. Problemy miast w krajach rozwiniętych gospodarczo:
- Przestępczość
- Hałas
- Skażenie atmosfery
- Wywóz śmieci
- Dostęp do czystej wody
- Bezrobocie i bezdomność
- Choroby cywilizacyjne
9. OMÓW PRZYCZYNY I SKUTKI EKSPLOZJI DEMOGRAFICZNEJ.
1. Najważniejszym miernikiem zmiany ludności jest przyrost naturalny, czyli różnica między wartością urodzeń a wartością zgonów w danym okresie czasu. Różnica ta podana w przeliczeniu na 1000 mieszkańców nazwana jest wskaźnikiem lub stopą przyrostu naturalnego. Największa dynamika wzrostu liczby ludności nastąpiła w II połowie XX wieku w latach 1950-1970, kiedy to współczynnik przyrostu naturalnego osiągnął maksymalnie 2,1%. Ten dynamiczny wzrost ludności po II wojnie światowej, który nastąpił głównie w KSR, nazwano eksplozją demograficzną. Obecnie co roku przybywa na świecie ponad 90 milionów ludzi, ale apogeum przyrostu ludności świat ma już za sobą, gdyż od początku lat siedemdziesiątych następuje powolny spadek rocznej stopy przyrostu naturalnego. W skali świata przyrost naturalny wynosi dziś 1,7%. Jedynym kontynentem, gdzie przyrost naturalny nadaj zwiększa się jest Afryka. Większość państw osiąga tu wartości powyżej 2, a nawet 3%. Tempo przyrostu naturalnego krajów słabo rozwiniętych objętych eksplozją demograficzną uwarunkowane jest wieloma czynnikami.
2. Główna przyczyna eksplozji demograficznej:
- Spadek stopy zgonów, uzyskany dzięki poprawie warunków życiowych, a w szczególności dzięki stosowaniu osiągnięć medycyny KSR zaczerpniętych z zewnątrz
- Młodość tych społeczeństw, które zdolne są przez to do posiadania liczniejszego potomstwa.
- Silny wpływ religii i modelu społecznego, które popierają rodziny wielodzietne; prestiż rodziny często określa ilość posiadanych dzieci.
- Konflikty, wojny, które winne są licznych ofiar śmiertelnych, ale ostatecznie silnie wzmagają chęć odnowy społeczeństw.
3. Eksplozja demograficzna powoduje wiele negatywnych skutków, jak przeludnienie, głód, biedę, analfabetyzm, bezrobocie, frustrację ludności, skłonność do waśni, konfliktów, wojen, presję na środowisko naturalne.
4. Najniższy przyrost naturalny na świecie mają kraje Europy, które charakteryzują się wartościami ok. 0%.
5. Przyczyny niskiego przyrostu naturalnego:
- Powszechnie akceptowany model rodziny 2+1
- Aktywność i aspiracje zawodowe kobiet
- Starzenie się społeczeństw, co ogranicza ich odnowę biologiczną
- Szeroki wachlarz usług i dóbr, z których rodziny wielodzietne mogą korzystać w ograniczony sposób.
10. Omów problem elektroenergetyczny świata.
1. Poszukiwanie alternatywnych źródeł energii to jeden ze sposobów, po jakie sięga człowiek w dążeniu do rozwiązania problemu zaopatrzenia w energię. Wysoko rozwinięte kraje świata od lat prowadzą politykę mającą na celu zmniejszenie zużycia energii. Jej przejawami są m.in.: likwidacja najbardziej energochłonnych zakładów przemysłowych i wprowadzenie norm warunkujących zużycie energii. Ogromną rolę ma tu do odegrania postęp techniczny. Możemy się posłużyć przykładem elektrowni cieplnych - sprawność energetyczna wzrosła z kilku procent do kilkudziesięciu. Oznacza to, że nadal istnieje potencjalne, niewykorzystane rezerwy energii. Szacuje się, że w związku z wadliwą konstrukcją sieci przemysłowych i brakiem elementarnej wiedzy o racjonalnym wykorzystaniu ciepła, dochodzi do strat sięgających kilkudziesięciu procent energii. Podsumowując, można stwierdzić że podstawowym problemem współczesnej energetyki jest nie tyle ryzyko wyczerpania się złóż surowców energetycznych, co raczej kwestia racjonalnego gospodarowania energią.
11. PRZEDSTAW WYBRANE UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE O CHARAKTERZE GOSPODARCZYM, W SKŁAD KTÓRYCH WCHODZĄ PAŃSTWA EUROPY.
1. Największym ugrupowaniem integracyjnym łączącym wysoko rozwinięte kraje Europy jest Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) powstała w 1957 roku, a od 1993 roku nosząca nazwę na Unia Europejska. Obejmuje ona kraje: Francja, Niemcy, Holandia, Belgia, Luksemburg, Włochy, Wielka Brytania, Dania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Szwecja, Finlandia i Austria. Politykę państw UE charakteryzuje brak ograniczeń handlu, transferze kapitałów i przemieszczaniu się ludzi w obrębie wspólnoty. Kraje UE prowadzą wspólną politykę ekonomiczną i posiadają wspólną, zewnętrzną taryfę celną. Prowadzą wspólną politykę rolną mającą na celu przede wszystkim ochronę rodzimych producentów i rynku wewnętrznego. Dla ochrony własnego rynku kraje UE sięgają często po środki restrykcyjne, np. cła zaporowe i ograniczenia w imporcie określonych towarów. Status krajów stowarzyszonych z UE posiada kilkadziesiąt państw na całym świecie, co z jednej strony oznacza pomoc ekonomiczną dla krajów rozwijających się, z drugiej strony zaś zapewnia członkom UE rytmiczność dostaw surowców i możliwość rozszerzenia rynków zbytu. Na wzór krajów wysoko rozwiniętych ugrupowania integracyjne tworzą również kraje rozwijające się
12. OMÓW ZRÓŻNICOWANIE WYKSZTAŁCENIA SIECI I PRACY TRANSPORTU KOLEJOWEGO W ŚWIECIE.
1. Transport odgrywa rolę na danym obszarze uzewnętrznienia zawartości systemu transportowego oraz obecność wykształconych węzłów komunikacyjnych. Przez system transportu rozumie się transport kolejowy, samochodowy, wodny, śródlądowy, przesyłowy, lotniczy i morski. W węzłach zbiegają się ważne linie transportowe. Wielkim węzłem komunikacyjnym jest Moskwa, Chicago, Warszawa.
2. Wykształcenie systemu torowego zależy od:
- Poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego i struktury gospodarki
- Gęstości zaludnienia
- Warunków środowiska przyrodniczego
3. Transport kolejowy - Podstawowa gałąź transportu lądowego. Na świecie charakteryzuje się on dużym zróżnicowaniem gęstości sieci i poziomu rozwoju. Uwarunkowane jest to głównie poziomem rozwoju kraju. W krajach z rozwiniętym przemysłem wydobywczym i ciężkim, transport kolejowy odgrywa znaczną rolę ze względu na jego przydatność w przewozie ładunków masowych. W krajach wysoko rozwiniętych kolej odgrywa drugoplanową rolę. Wraz z rozwojem gospodarczym zmienia się bowiem struktura przemysłu i udział kolei maleje. Towarzyszy temu wzrost znaczenia transportu samochodowego i lotniczego, bardziej efektywnych w przewozach pasażerów i dystrybucji towarów. Kolej natomiast zachowuje większą rolę w pracy przewozowej, czyli w przemieszczaniu ładunków i pasażerów na duże odległości, co wyraża się w pasażero i tonokilometrach.
Wysokim poziomem rozwoju kolei wyróżniają się kraje Europy Zachodniej - Francja, Włochy, Niemcy oraz Japonia, gdzie kursują superszybkie pociągi i stale wzrasta poziom urządzeń infrastrukturalnych.
13. SCHARAKTERYZUJ ZRÓŻNICOWANIE RASOWE LUDNOŚCI ŚWIATA.
1. Rasa to grupa ludności mająca wspólne cechy, które są przekazywane dziedzicznie.
2. Rasa europejska:
- Ma z reguły jasny odcień skóry, jasne oczy i włosy
- Zamieszkuje całą Europę, znaczną część obu Ameryk, Afrykę (PN wybrzeże i RPA), część Australii i Azję (od półwyspu Arabskiego po Indyjski, tereny należące do Rosji).
3. Rasa indyjska:
- Jest najbardziej zbliżona do europejskiej, ma ciemne włosy, oczy i odcień skóry
- zamieszkuje półwysep Indyjski
4. Rasa mongoloidalna (żółta):
- Ma ciemniejszy odcień skóry od rasy białej, czarne proste włosy, skośne oczy i z reguły niski wzrost
- Zamieszkuje Azję i Amerykę PN (Eskimosi)
5. Rasa Amerykańska (Indianie):
- Od rasy mongoloidalnej różni się cechami krwi
- Zamieszkuje Ameryki PN, PD i środkową
6. Rasa afrykańska:
- Ma czarną skórę, płaski szeroki nos, wydatne usta. Włosy są czarne i silnie kręcone lub faliste, część twarzowa bardziej niż u innych wysunięta do przodu
- Zamieszkuje Afrykę (na PD od Sahary), Ameryki PN i PD
7. Rasa melanezyjska:
- Od afrykańskiej różni się cechami krwi
- Zamieszkuje Melanezję (Nowa Gwinea)
8. Rasa australijska (Aborygeni):
- Ma czarne proste lub faliste włosy, ciemną skórę, spłaszczony nos, wydatne łuki brwiowe
- Zamieszkuje Australię
9. Rasa polinezyjska:
- Ma skórę o jasnym odcieniu brązu, ciemne prostu lub faliste włosy
- Zamieszkuje wyspy oceanu Spokojnego.
10. Mulat = biała + czarna
Metys = biała + żółta
Zambos = żółta + czarna
14. PRZEDSTAW ONZ JAKO ORGANIZACJĘ O CHARAKTERZE POKOJOWYM.
1. Największą organizacją powołaną dla zapobiegania konfliktom zbrojnym jest ONZ - Organizacja Narodów Zjednoczonych, założona w 1945 roku przez 31 państw (obecnie w skład wchodzą niemal wszystkie kraje świata). Celem istnienia ONZ jest nie tylko utrzymanie pokoju na świecie, ale również kształtowanie przyjaznych stosunków pomiędzy narodami, koordynacja współpracy politycznej i gospodarczej, przestrzeganie poszanowanie praw człowieka na świecie i zapewnienie pomocy najuboższym krajom. Uchwały Zgromadzenia Ogólnego NZ (naczelnego organu ONZ) mają jedynie charakter zaleceń, są mimo to powszechnie szanowane i mogą stanowić podstawę norm praw międzynarodowych. Ze względu na bardzo szeroki zakres działań podejmowanych przez ONZ powołany został szereg organizacji stowarzyszonych i współdziałających z ONZ.
2. Najważniejsze organizacje:
- Organizacja NZ ds. Wyżywienia i rolnictwa (FAO)
- Organizacja NZ ds. Rozwoju Przemysłu (UNIDO)
- Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
- Organizacja NZ ds. Nauki i Kultury (UNESCO)
- Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)
- Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (MBOiR)
- Światowa Organizacja handlu (WTO)
3. Niemal wyłącznie na kwestiach politycznych koncentruje się działalność Rady Bezpieczeństwa ONZ. Pod jej kontrolą znajdują się Siły Zbrojne NZ, prowadzące misje pokojowe i mediacyjne w rejonach konfliktów zbrojnych. Ważnym organem ONZ jest także Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. ONZ jest organizacją, która mimo licznych zasług jest powszechnie krytykowana. Zarzuca się jej nadmiernie rozbudowany aparat administracyjny, podporządkowanie rządom wielkich mocarstw i nie wywiązywanie się z funkcji mediatora w konfliktach zbrojnych. Dowodem tego jest niewielka skuteczność kontyngentu wojsk NZ w byłej Jugosławii.
15. Scharakteryzuj strukturę demograficzną świata.
1. Przyrost naturalny decyduje o strukturze demograficznej każdego kraju. Struktura demograficzna jest to podział całej populacji według grup wiekowych, płci, stanu cywilnego, wykonywanych zawodów, wykształcenia itp. Struktura demograficzna to obraz aktualnego stanu społeczeństwa.
Kraje, które posiadają duży procent ludności w wieku poprodukcyjnym (powyżej 64 roku życia), a stosunkowo mały procent ludności w wieku produkcyjnym (od 18 do 64 lat), a także mały procent kobiet oraz dzieci (od 0 do 17 lat) są krajami w których społeczeństwo się starzeje. Dysponują one bardzo małymi własnymi zasobami siły roboczej i są zmuszone ją importować, np. Niemcy, Francja, Szwecja, Kuwejt i inne.
W krajach słabo i średnio rozwiniętych pięciokrotnie wyższa liczba ludności w wieku produkcyjnym (nawet do 50%) stanowi dla krajów wysoko rozwiniętych źródło pozyskiwania taniej, ale w dużym stopniu nisko wykwalifikowanej siły roboczej.
W większości krajów świata występuje liczbowa przewaga kobiet nad mężczyznami - szczególnie w starszych grupach wiekowych. Zjawisko to występuje zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Jest to spowodowane zarówno wysokim poziomem warunków bytowych (mniejsze obciążenie pracą, zorganizowana opieka lekarska), jak i wyższą śmiertelnością wśród mężczyzn (wojny, wypadki, choroby zawodowe, bardziej wyczerpujący tryb życia itp.). Przewaga mężczyzn jest natomiast charakterystyczna dla krajów ubogich, gdzie wysoka śmiertelność wśród kobiet jest następstwem ciężkiej pracy fizycznej, niskiego poziomu opieki lekarskiej.
Według płci i wieku ludności Polski, występuje przewaga kobiet. Na 100 mężczyzn przypada 105 kobiet (współczynnik feminizacji).
16. Omów czynniki lokalizacji przemysłu elektromaszynowego. Przedstaw głównych producentów środków transportu.
1. Przemysł elektromaszynowy jest jedną z głównych płaszczyzn rywalizacji międzynarodowej w dziedzinie poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych. Ma to istotny wpływ na rozmieszczenie tego przemysłu. Do głównych czynników jego lokalizacji należą: wykwalifikowana siła robocza i zaplecze naukowo-badawcze, baza surowcowa, dobra sieć komunikacyjna oraz rynki zbytu. Zakłady przemysłu elektromaszynowego lokuje się, więc w dużych okręgach przemysłowych i w sąsiedztwie aglomeracji miejskich, stanowiących jednocześnie chłonny rynek zbytu dla wytworów tego przemysłu.
2. Przemysł środków transportu - obejmuje między innymi następujące branże: przemysł taboru kolejowego, przemysł samochodowy, przemysł lotniczy, przemysł stoczniowy, przemysł motocykli i rowerów. Podobne jak w przemyśle maszynowym, mamy w tym przypadku do czynienia z wyraźną specjalizacją, czego dobrym przykładem jest przemysł samochodowy, który na dużą skalę rozwinął się w kilku zaledwie krajach.
Kolebką przemysłu samochodowego są Stany Zjednoczone, gdzie większość produkcji opanowały trzy koncerty - General Motors, Ford i Chrysler. Przemysł samochodowy Stanów zjednoczonych koncertuje się w północno-wschodniej części kraju z ośrodkami w Detroit i Cleveland. Przed II wojną światową Stany Zjednoczone dostarczały 75% światowej produkcji samochodów, obecnie jednak czołowym producentem jest Japonia (główne ośrodki produkcji to Tokio i Nagoja). Kolejne miejsca zajmują: Niemcy (największe koncerny to - Volkswagen i Opel), Francja (Renault, Citroen i Peugeot), oraz Włochy (Fiat). Ogromna przewago czołówki producentów i narzucony przez nich dyktat cenowy ograniczają możliwości rozwoju tej gałęzi przemysłu w innych krajach świata. Dlatego wiele krajów zadowala się rolą kooperantów lub produkuje auta licencyjne.
17. SCHARAKTERYZUJ DOWOLNIE WYBRANY REGION PRZEMYSŁU ŚWIATA
1. Proces kształtowania się okręgów przemysłowych możemy śledzić na przykładzie Wielkiej Brytanii, która określenie „kolebka kapitalizmu” zawdzięcza utrzymywanej przez blisko dwa wieki dominacji gospodarczej. Dzięki złożom węgla kamiennego i rud żelaza Anglia otrzymała przydomek największej fabryki świata. Jednym z najstarszych i największych okręgów przemysłowych Anglii jest Midland - kraina rozciągająca się pomiędzy Walią a Morzem Północnym, u podnóża Gór Penińskich. W zachodniej jej części leży jeden z największych ośrodków przemysłowych świata - Birmingham, kolebka brytyjskiej metalurgii, ośrodek przemysłu hutniczego i elektromaszynowego. W zachodniej części Niziny Angielskiej leży Manchester - główny ośrodek przemysłu włókienniczego. O takiej lokalizacji zdecydowały w przeszłości dwa czynniki: baza energetyczna i klimat sprzyjający uzyskiwaniu wysokiej jakości przędzy bawełnianej. Istotne znaczenie miała też możliwość dowozu bawełny importowanej przez Kanał Manchesterski i port Liverpool.
18. PRZEDSTAW WYMAGANIA ORAZ ZRÓŻNICOWANIE PRODUKCJI RYŻU NA ŚWIECIE.
1. Ryż jest na drugim miejscu pod względem powierzchni upraw zbożem świata. Jest główną rośliną żywieniową strefy zwrotnikowej i podzwrotnikowej. Wymaga dużej ilości wody, dlatego pola uprawne zalewa się wodą - najczęściej doprowadzoną w sposób sztuczny, obniżając jej poziom tylko na czas zbiorów. W gorącym klimacie możliwe jest uzyskanie nawet trzech zbiorów w ciągu roku. Ponad 50% światowej produkcji ryżu pochodzi z dwóch krajów - Chin i Indii. Liczącymi się producentami są Bangladesz, Indonezja, Tajlandia, Wietnam. Główne rejony uprawy ryżu znajdują się na Nizinie Chińskiej, w dolinie Jangcy, na Nizinie Gangesu i w pasie przybrzeżnym krajów Azji PD-WSCH. Fakt, że najwięksi producenci ryżu są zarazem największymi konsumentami stał się impulsem dla rozwoju uprawy ryżu w USA, Brazylii i we Włoszech. Wśród importerów ryżu można wymienić Japonie, Chiny i liczne kraje Europejskie. Plony ryżu wykazują znaczne zróżnicowanie w skali światowej. Od 85,3 dt/ha w Egipcie czy 63 dt/ha w USA, do niespełna 18 dt/ha w Kambodży. Zdecydowanie niższe plony uzyskiwane w krajach Azji Monsunowej - mimo wysokich nakładów pracy - to niewątpliwy efekt nadmiernej eksploatacji ziemi.
19. Dokonaj klasyfikacji migracji. Przedstaw główne kierunki migracji od czasu wielkich odkryć geograficznych.
1. Słaby rozwój społeczno-gospodarczy i nadmiar siły roboczej w danym kraju wpływają m.in. na powstanie migracji ludności.
2. Migracja jest to regionalne przemieszczanie się ludności w celu zmiany miejsca zamieszkania lub znalezienia miejsca pracy i polepszenia warunków życia. Różnica pomiędzy wartością liczbową emigracji, a imigracji nosi nazwę salda migracji. Duży wpływ na ruchy migracyjne wywierają także wojny, przesiedlenia religijne i polityczne, podboje.
- emigracja - wyjazd ludności z danego kraju na pobyt stały do innych krajów (odpływ ludności),
- imigracja - przybycie ludności do obcego kraju w celu osiedlenia się na stałe (napływ ludności).
3. Ze względu na skale i kierunki migracji wyróżnia się:
- Migracje wewnętrzne - to zmiana miejsca zamieszkania na stałe lub okresowo w granicach własnego kraju (ze wsi do miast, dojazdy do pracy, sezonowa praca, wyjazdy turystyczne itp.)
- Migracje zewnętrzne - to zmiana miejsca zamieszkania zazwyczaj na stałe poza granicami kraju (wyjazdy z własnego kraju do innego, turystyczne, służbowe, sezonowa praca).
4. Ze względu na przyczyny zmiany miejsca zamieszkania wyróżnia się:
- Migracje ekonomiczne są spowodowane chęcią poprawy materialnych warunków bytu.
- Migracje pozaekonomiczne mogą być spowodowane przyczynami politycznymi (wyjazd z kraju w wyniku prześladowań politycznych), religijnymi (prześladowania na tle religijnym), społecznymi (chęć zmiany środowiska społecznego), migracje będące następstwem wojen i klęsk żywiołowych.
Migracje ludności wpływają na stosunki społeczne i gospodarcze zarówno pozytywnie jak i negatywnie. Z jednej strony emigracja ludności z danego kraju wpływa na zmniejszenie liczby poszukujących pracy. Z drugiej zaś strony kraj taki traci młodą wykwalifikowaną siłę roboczą i specjalistów, gdyż głównie oni opuszczają kraj.
5. Ruchy migracyjne od XVI wieku:
- emigracja z Europy do Ameryki Północnej i Południowej,
- emigracja z Europy do Australii, Oceanii i do południowej Afryki,
- wywóz około 20 mln niewolników z Afryki do Ameryki Północnej i Południowej,
- emigracja z Chin do Azji Południowo-Wschodniej,
- wewnątrzkontynentalne migracje w Ameryce Północnej, generalnie w kierunku ze wschodu na zachód i ludności murzyńskiej z południa na północ,
- wewnętrzne migracje na obszarze Rosji i innych państw byłego ZSRR z części europejskiej do części azjatyckiej.
6. Ogromne migracje ludności nastąpiły w wyniku I i II wojny światowej. Druga wojna światowa spowodowała bezpośrednio i pośrednio migracje około 50 mln ludności. Obecnie najwięcej imigrantów przyjmują kraje Europy Zachodniej, w tym Niemcy, Francja i Włochy, ponadto Stany Zjednoczone, Kanada, Związek Australijski.
Do Europy Zachodniej napływa głównie ludność z Europy Środkowej i Wschodniej, Afryki Północnej oraz innych byłych kolonii i krajów nadal zależnych. Do Stanów Zjednoczonych i Kanady emigruje głównie ludność z Meksyku i z wysp Morza Karaibskiego, a także z Europy Środkowej, Wschodniej i Rosji.
20. PRZEDSTAW ROZMIESZCZENIA LUDNOŚCI NA ŚWIECIE
1. Rozmieszczenie ludności na świecie jest równomierne. Ekumena jest to obszar stale zamieszkały przez człowieka, stanowi ponad 90% wszystkich lądów. W 200 kilometrowym pasie nadmorskim mieszka ponad połowa ludności świata. Subekumena jest to obszar sezonowo zamieszkały przez człowieka: półpustynie, strefa równikowa. Anekumena to obszar nie zamieszkały przez człowieka: Antarktyda, Arktyka, tereny pustynne i wysokie góry.
2. Gęstość zaludnienia (stosunek liczby mieszkańców do obszaru) jest bardzo zróżnicowany, od kilku osób na km2 (Mongolia, Rosja, Kanada, Australia) do kilku tysięcy na km2 (Singapur, Monako, Rio De Janeiro). Najliczniejszy kontynent to Azja.
3. Około 3/4 ludności świata skupia się w regionach: PD-WSCH Azja, środkowa i ZACH Europa, USA w rejonie wielkich jezior i na WSCH wybrzeżu (Kalifornia).
4. Gęstość zaludnienia poszczególnych kontynentów w 1994r:
- Świat - 41 osób/km2
- Azja - 77 osób/km2
- Europa - 68 osób/km2
- Afryka - 23 osoby/km2
- Ameryka Północna - 18 osób/km2
- Ameryka Południowa - 18 osób/km2
- Australia i Oceania - 3 osoby/km2
21. Przedstaw strukturę oraz zróżnicowanie produkcji energii elektrycznej w świecie.
1. Gospodarka światowa charakteryzuje się rosnącym zapotrzebowaniem na surowce energetyczne, co związane jest z rozwojem przemysłu i transportu. Najwięcej surowców energetycznych zużywają kraje wysoko rozwinięte, bo ponad 50%, choć wytwarzają ich zdecydowanie mniej. Model energetyczny państw określający wykorzystanie źródła energii, zależy głównie od posiadanych zasobów i poziomu rozwoju kraju. Chiny, Indie, Polska opierają swoją energetykę na węglu, kraje naftowe i wysoko rozwinięte wykorzystują głównie ropę naftową. Rola węgli w energetyce krajów wysoko rozwiniętych zmniejszyła się znacznie z powodu niższej wydajności energetycznej węgli, a także z racji wysokich kosztów eksploatacji, transportu i degradacji środowiska. Rośnie natomiast wykorzystywanie gazu ziemnego i odnawialnych surowców energetycznych.
2. Na świecie w zużyciu surowców energetycznych największą rolę odgrywa ropa naftowa, na drugim miejscu węgle wyprzedzające gaz ziemny, energię wodną, jądrową i geotermiczną. Dynamika zużycia surowców energetycznych wykazuje spadek udziału dominujących dotąd ropy i węgli na rzecz gazu ziemnego i pozostałych źródeł energii.
3. W zasobach surowców energetycznych na świecie największy udział mają węgle. Ich zasoby przeważają kilkunastokrotnie zasoby ropy naftowej.
22. SCHARAKTERYZUJ ZRÓZNICOWANIE WYŻYWIENIA LUDNOŚCI NA ŚWIECIE
1. Co roku na świecie umiera z głodu lub niedożywienia ok. 40 milionów ludzi. Główne przyczyny to: niedostateczna produkcja żywności w niektórych częściach świata, klęski żywiołowe, oraz bardzo dynamiczny przyrost mieszkańców niektórych części Ziemi.
2. Największe niedobory żywności odczuwają mieszkańcy strefy międzyzwrotnikowej w Azji i Afryce. Głównie: Etiopii, Somalii, Sudanie, Czadzie, Nigerii, Zairu, Angoli, Bangladeszu, Indii, Pakistanu, Afganistanu, Kambodży, Filipin a także Peru, Ekwadoru, Boliwii, Kolumbii.
3. Normalny system żywnościowy. Cechuje kraje o średnim poziomie rozwoju gospodarczego. Należą do nich w Europie m.in. Polska, Czechy, Węgry i Słowacja; ponadto Japonia, Korea Południowa, RPA oraz kraje Ameryki Południowej z wyjątkiem Boliwii, Peru i Ekwadoru.
4. Nadwyżki żywności Cechuje kraje wysoko rozwinięte gospodarczo, często o wyspecjalizowanym rolnictwie i o wysokim dochodzie narodowym na jednego mieszkańca. Występują w USA, Kanadzie i krajach Europy zachodniej.
5. Kraje mające niedobór żywności powinny przebudować swoje rolnictwo oraz ograniczyć przyrost naturalny. Kraje wysoko rozwinięte nie mają tego problemu, rolnictwo jest tam wysoko rozwinięte, posiadają one także środki finansowe pozwalające na import produkcji spożywczych i pasz z krajów rozwijających się.
23. SCHARAKTERYZUJ WZROST ZAPOTRZEBOWANIA NA ENERGIĘ WRAZ Z ROZWOJEM GOSPODARCZYM ŚWIATA.
1. Energetyka to dział gospodarki zajmująca się wytwarzaniem, magazynowaniem i wykorzystywaniem energii.
2. Rosnące zużycie energii jest cechą charakterystyczną gospodarki światowej. Człowiek pierwotny dysponował niewielką ilością energii, przy czym była ona niemal w 100% uzyskiwana z żywności. Sytuacja zmieniła się po opanowaniu umiejętności obchodzenia się z ogniem i po udomowieniu zwierząt wykorzystywanych jako siła pociągowa, umożliwiło to podniesienie dziennych zasobów energii. Podwojenie tej wartości nastąpiło w okresie średniowiecza, kiedy zaczęto powszechnie wykorzystywać energię wiatru i wód. Zasadnicze zmiany przyniosły kolejne „rewolucje przemysłowe”, wprowadzono maszyny parowe, zaczęto wykorzystywać energię elektryczną i energię paliw płynnych. Współcześnie, w dobie energetyki jądrowej, wartość ta uległa podwojeniu, przy czym pasze i żywność dostarczają zaledwie kilku procent energii, większość natomiast pochodzi ze zużycia zasobów nieodnawialnych.
25. PRZEDSTAW WYMAGANIA, ROZMIESZCZENIE UPRAW I PRODUKCJE UŻYWEK.
1. Używki. Produkty spożywcze nie mające w zasadzie wartości odżywczej, lecz mimo to powszechnie używane przez człowieka. Pobudzają one lub hamują system nerwowy i prace serca (np. napoje alkoholowe, kawa, herbata), działają odurzająco (nikotyna).
2. Krzew herbaciany jest uprawiany przede wszystkim w krajach południowo--wschodniej Azji, ponadto w krajach wschodniej Afryki, Gruzji i Turcji. Herbata występuje w handlu jako zielona, czarna i ulung. Zależy to od sposobu preparowania liści, zrywanych z młodych pędów co 1-2 tygodnie w okresie odrastania. Herbatę zieloną otrzymuje się przez suszenie na ogniu liści zaraz po ich zerwaniu, czarną przez poddanie liści fermentacji po podsuszeniu. Ulung otrzymuje się przez częściową fermentację liści przed suszeniem na ogniu. Dla podniesienia jakości herbaty sporządza się mieszanki różnych jej gatunków (niekiedy aż 20) według ściśle określonej receptury, dodaje się również kwiaty, np. jaśminu, magnolii, pomarańczy i in.
3. Kawa (niewysokie drzewa lub krzewy) jest uprawiana przede wszystkim w państwach Ameryki Południowej i Środkowej oraz w Afryce Środkowej i Azji Południowej. Z kilku gatunków największe znaczenie ma uprawa kawy arabskiej, znacznie mniejsze robusty. Nasiona kawy, zawierające m.in. kofeinę, po wymyciu suszy się i pali w temperaturze 200° - 250°. Przy paleniu tracą one garbnik, a cukry zamieniają się w karmel i zmieniają barwę na brunatna. Z kawy o różnych walorach smakowych i aromatycznych, zależnych m.in. od warunków przyrodniczych i sposobu uprawy, sporządza się mieszanki dostosowane do różnych gustów poszczególnych odbiorców.
4. Drzewo kakaowe, inaczej kakaowiec, jest uprawiane głównie w Afryce nad Zatoką Gwinejską, w Ameryce Środkowej i Południowej oraz południowo-wschodniej Azji. Z nasion uzyskuje się kakao w proszku, używane do sporządzania napoju i wyrobów czekoladowych, oraz masło kakaowe.
5. Tytoń jest używką o działaniu odurzającym , narkotycznym, wywołanym przez trująca substancje - nikotynę. Największe zbiory tytoniu mają kraje o największej liczbie ludności. Polska jest również dużym producentem tytoniu gorszych gatunków. Walory tytoniu (aromat, zawartość nikotyny) zależą od gatunku, warunków klimatycznych, rodzaju gleby i przebiegu procesu fermentacji liści. Najlepsze gatunki tytoniu pochodzą z upraw na lekkich glebach w klimacie ciepłym.
26. OMÓW ROZMIESZCZENIE ZASOBÓW ORAZ ZRÓŻNICOWANIE WYDOBYCIA ROPY NAFTOWEJ NA ŚWIECIE.
1. Ropa naftowa - jest płynną mieszaniną węglowodorów, posiada barwę brązową lub czarną, odznacza się silnym, specyficznym zapachem, a jej skład chemiczny i wartość opałowa zdecydowanie różni się w przypadku poszczególnych złóż. W pierwszych kopalniach ropę naftową wydobywano w sztolniach, z czasem zaczęto stosować metody wiertnicze. Górnictwo naftowe należy do najbardziej dochodowych przedsiębiorstw, ale też i obłożonych największym ryzykiem ze względu na wysokie koszty poszukiwań nowych złóż. Ropa jest jednym z największych artykułów w handlu międzynarodowym, a duże koncerny naftowe toczą ze sobą bezwzględną walkę o panowanie na rynku. Jest również kartą przetargową w polityce międzynarodowej.
2. Nowe metody eksploatacji ropy naftowej:
- Wydobycie ze złóż podmorskich
- odkrywkowa eksploatacja piasków i iłów roponośnych (Alaska)
3. Główne rejony wydobycia ropy naftowej:
- Europa - Szelf M. Północnego (Norwegia, Wielka Brytania), okolice Ploeszti w Rumuni, Zagłębie Wołżańsko-Uralskie w Rosji, oraz w Chorwacji (okolice Zagrzebia).
- Azja - Zagłębie Zachodniosyberyjskie w Rosji, rejon Zatoki Perskiej, rejon Baku w Azerbejdżanie, PN-ZACH Chiny, Indonezyjskie wyspy Jawa, Sumatra i Borneo.
- Ameryka PN - Stany PD (Teksas, Luizjana, Oklahoma, Kansas i Nowy Meksyk), Kalifornia oraz Alaska w USA, prowincja Alberta w Kanadzie oraz prowincja Chiapas i półwysep Jukatan w Meksyku. Meksyk i USA wydobywają ropę spod dna Zatoki Meksykańskiej.
- Ameryka PD - Nad jeziorem Maracaibo oraz na terenie delty Orinoko w Wenezueli.
- Afryka - PN część (Egipt, Libia, Tunezja, Algieria) oraz nad Zatoką Gwinejską (Nigeria, Gabon, Kongo, Kamerun)
- Polska - Posiada niewielkie złoża ropy naftowej, głównie w okolicach Krosna Odrzańskiego, Kamienia Pomorskiego, Karlina i Sulęcina oraz w pasie fliszu Karpackiego (Krosno, Jasło, Gorlice)
27. Scharakteryzuj rozmieszczenie zasobów oraz zróżnicowanie wydobycia węgla kamiennego w świecie.
1. Rozmieszczenie zasobów węgla na kuli ziemskiej nie jest równomierne. Szacuje się, że 95% tych zasobów znajduje się na półkuli północnej. W wydobyciu tego paliwa liczy się tylko kilka państw.
2. Najwięcej węgla wydobywają Chiny - prawie 32% światowego wydobycia. Do największych, spośród kilkudziesięciu zagłębi w tym kraju należą: Szensi (na południowy-zachód od Pekinu) i Szansi położone na zachód od Szensi. Ważne zagłębia znajdują się w części północno-zachodniej Chin, w rejonie Baotou i Dangtong oraz w Chinach Północno-Wschodnich - Fuxin i Fushun.
3. Duże zasoby węgla mają Stany Zjednoczone. Największe złoża znajdują się w trzech zagłębiach: Północnych, Środkowych i Południowych Apallachów. Duże są również zasoby w Zagłębiu Wewnętrznym Wschodnim (w widłach Missisipi i Ohio) i Wewnętrznym Zachodnim. Ponadto kilka zagłębi znajduje się w Koldylierach. Stany Zjednoczone dostarczają 23% światowego wydobycia węgla kamiennego.
4. Na trzecie miejsce w świecie pod względem wydobycia węgla kamiennego wysunęły się Indie. Kraj ten posiada tylko jedno duże zagłębie węglowe (Damodar), ale dostarcza prawie 7% światowego wydobycia.
5. Rosja, Australia i Republika Południowej Afryki dostarczają po około 5% światowej produkcji węgla. Do dużych producentów należą także: Polska (3,6%), Wielka Brytania (2,4%) i Niemcy (2%).
29. Scharakteryzuj zróżnicowanie językowe ludności świata.
1. Ludność świata jest bardzo zróżnicowana pod względem językowym. Liczbę języków szacuje się na 2-3 tysiące. Spośród nich jednak tylko 14 języków jest tak rozpowszechnionych, że mówi nimi łącznie ponad 60% ludności świata. Są to w kolejności, według szacunkowej liczby mówiących danym językiem: chiński (około 1,1 mld), hindi i urdu (pokrewne języki w Indiach i Pakistanie - ok. 500 mln), rosyjski (ok. 190 mln), indonezyjski i arabski (ok. 180 mln), portugalski (ok. 150 mln), bengalski i japoński (ok. 120 mln), niemiecki i francuski (ok. 100 mln).
2. Języka Polskiego używa łącznie nie mniej niż 40 mln osób. Poza granicami kraju używają go liczne grupy ludności pochodzenia polskiego w USA , Kanadzie, Brazylii, Australii, Niemczech, Francji, byłym ZSSR, Czechach oraz drobne grupy w wielu innych krajach.
Największe znaczenie w życiu międzynarodowym odgrywa język angielski. Angielski jest językiem powszechnie używanym w światowym piśmiennictwie naukowym, w międzynarodowym handlu, żegludze, na międzynarodowych zjazdach, kongresach itp.
30. WYKAŻ ŻE RYBOŁUSTWO MA ZRÓŻNICOWANY UDZIAŁ W ZASPOKAJANIU POTRZEB ŻYWNOŚCIOWYCH.
1. Rybołówstwo - Określa się nie tylko pozyskiwanie ryb drogą odłowu w zbiornikach wodnych, ale również pozyskiwanie bezkręgowców i roślin wodnych w celach spożywczych i przemysłowych. Formą rybołówstwa jest rybactwo - świadoma i zorganizowana hodowla organizmów wodnych w naturalnych lub sztucznych zbiornikach. Rybołówstwo i rybactwo dzielimy na morskie i śródlądowe. Rybołówstwo i rybactwo śródlądowe dostarczają ok. 10% ogólnej masy odławianych na świecie ryb, ich rola jednak z roku na rok maleje w związku ze wzrastającym zanieczyszczeniem rzek i jezior. Niezmienną popularnością cieszy się natomiast od lat wędkarstwo - sportowo-rekreacyjna wersja rybołówstwa.
2. Wbrew popularnym swego czasu teoriom rybołówstwo nie jest cudownym środkiem na rozwiązanie problemów żywnościowych świata. Są oczywiście na świecie kraje, w których ryby stanowią istotny element diety mieszkańców (np. Japonia). Jednak nadmierny ich połów nie tylko zmniejszył by ich ilość, lecz także spowodowałby zaburzenie równowagi przyrodniczej wszechoceanu. Specjaliści oszacowali, że roczne odłowy organizmów morskich nie mogą przekraczać 100 mln ton. Szacunek ten nie uwzględnia jednak kryla antarktycznego, z możliwością jego odłowu ok. 50 mln ton rocznie, nie uwzględnia również możliwości wzrostu produkcji na drodze hodowli ryb (marikultury). Krajami, które mają największy udział w światowych połowach, są: Chiny, Japonia, Norwegia, Peru, Rosja, USA i Chile
Szczególne znaczenie dla przyszłości rybołówstwa ma ochrona wód morskich przed ściekami przemysłowymi, komunalnymi, a zwłaszcza toksycznymi odpadami radioaktywnymi.