Rachunkowość

Rachunkowość

finansowa

finansowa

ZASADY

ZASADY

RACHUNKOWOŚCI

RACHUNKOWOŚCI

I

I

POLITYKA

POLITYKA

RACHUNKOWOŚCI

RACHUNKOWOŚCI

Rachunkowość według Ustawy o

rachunkowości

Zgodnie z ustawą o rachunkowości, zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej
obejmuje:



opis stosowanych zasad rachunkowości, na który składa się zakładowy plan kont,

wykaz prowadzonych ksiąg rachunkowych oraz dokumentację systemu
przetwarzania danych przy użyciu komputera i jej zmiany,



prowadzenie ksiąg rachunkowych, do których zalicza się dziennik, konta księgi

głównej, w której obowiązuje ujęcie każdej operacji zgodnie z zasadą podwójnego
zapisu, konta ksiąg pomocniczych służące uszczegółowieniu i uzupełnieniu zapisów
kont ksiąg pomocniczych,



okresowe ustalenie i sprawdzenie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu

aktywów i pasywów,



wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego,



sporządzanie sprawozdań finansowych i innych, których dane wynikają z ksiąg

rachunkowych,



gromadzenie i przechowywanie opisu przyjętych zasad rachunkowości, ksiąg

rachunkowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych,



poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych.

Zapotrzebowanie użytkowników

na informacje z rachunkowości

Użytkownicy

informacji

Przykładowe potrzeby informacyjne użytkowników

Inwestorzy

i ich doradcy

Podmioty inwestujące kapitał obarczony ryzykiem są

zainteresowane rozmiarami tego ryzyka i stopą zwrotu z tych
inwestycji. Informacje są im potrzebne w celu ustalenia

nabycia lub sprzedaży albo utrzymania określonych inwestycji.
Są ponadto zainteresowani oceną zdolności jednostki do

wypłacenia dywidend.

Kredytodawcy

Zainteresowani są informacjami umożliwiającymi ocenę spłaty
kredytów wraz z odsetkami w ustalonym terminie.

Dostawcy i inni
wierzyciele

Koncentrują swoją uwagę na terminowym pozyskaniu
należnych im kwot.

Rządy i agendy
rządowe

Ważne dla nich informacje o alokacji zasobów i osiąganych
wynikach działalności jednostki w celu określania polityki

podatkowej, obliczania dochodu narodowego i innych
opracowań statystycznych.

Klienci

 

Ważne są dla nich informacje o kontynuacji działalności
jednostki, szczególnie gdy są oni od niej zależni.

Społeczeństwo

lokalne

Jednostki gospodarcze mogą mieć wpływ na gospodarkę

lokalną poprzez liczbę zatrudnionych pracowników i
wspieranie lokalnych dostawców. Ponadto mogą pomagać

społeczeństwu w pozyskiwaniu informacji o zakresie
działalności jednostki lub o zmianach jej zasobności.

Pracownicy

Potrzebują

informacji

o

stabilności

i

rentowności

pracodawców. Są oni dodatkowo zainteresowani informacjami
o ocenie zdolności jednostki do wypłacania wynagrodzeń,

świadczeń emerytalnych i tworzenia miejsc pracy.

Zarząd,

dyrekcja
i kierownicy

różnych
szczebli

Wykorzystują informacje dotyczące sytuacji finansowej,

wyników działalności i zmian sytuacji finansowej
jednostki. Pozyskują inne informacje umożliwiające im

wypełnienie

obowiązków

w

zakresie

planowania,

podejmowania decyzji i nadzoru. Zarząd ma możliwość

określania formy i treści takich informacji.

Rachunkowość finansowa

System rachunkowości finansowej – „zewnętrznie
zorientowanej” - stanowi podstawę do badania i weryfikacji
przez biegłych rewidentów. Udokumentowana
rachunkowość finansowa ma moc dowodową.
Rachunkowość finansowa jest ściśle regulowana
przepisami prawnymi obowiązującymi w danym kraju. W
Polsce regulacje te zawiera Ustawa o rachunkowości,
Krajowe Standardy Rachunkowości, Dyrektywy Komisji
Europejskiej, Międzynarodowe Standardy
Sprawozdawczości Finansowej i inne

Rachunkowość zarządcza

Rachunkowość zarządcza nie
podlega regulacjom prawnym, a
jedynie wewnętrznym, jej kształt
zależy od potrzeb kadry
zarządzającej przedsiębiorstwem.

Polityka rachunkowości wg UoR

Ustawa o rachunkowości definiuje
przyjętą politykę rachunkowości
jako wybrane i stosowane przez
jednostkę rozwiązania dopuszczone
ustawą, w tym także określone w
MSR, zapewniające wymaganą
jakość sprawozdań finansowych.

Podstawowe funkcje

rachunkowości

Polityka rachunkowości według

MSR/MSSF

Zgodnie z Międzynarodowym
Standardem Rachunkowości nr 8
zasady (polityka) rachunkowości są
to konkretne prawidła, metody,
konwencje, reguły
i praktyki przyjęte przez jednostkę
przy sporządzaniu i prezentacji
sprawozdań finansowych.

Wymiary rachunkowości

Współcześnie wyróżnia się trzy główne

wymiary rachunkowości:

1) naukę,
2) praktykę,
3) politykę.

Teoria rachunkowości

Teoria rachunkowości to dziedzina
naukowa, która zajmuje się badaniem i
formułowaniem zasad rachunkowości,
dostarczając polityce i praktyce gotowych
rozwiązań.

Nauka rachunkowości

Nauka rachunkowości to dziedzina

naukowa, to zasady i szczegółowe
rozwiązania, które to są porządkowane
i normowane przez politykę
rachunkowości

.

Polityka rachunkowości

Sama polityka rachunkowości stara się

dopasować zasady rachunkowości do
wymagań i oczekiwań użytkowników.
Polityka rachunkowości to zakres
czynności normalizujący, znajdujący się
pomiędzy nauką (teorią) rachunkowości
a praktyką.

Nauka, praktyka i polityka

rachunkowości

Nauka

rachunkowości

Praktyka

rachunkowości

Polityka

rachunkowości

Wytwory:
systematyzacja
wiedzy,
generalizacje
historyczne i
epistemologiczne,
teorie, modele
opisowe,
wyjaśniające

-

projektowanie
systemów
rachunkowych

-

doskonalenie
systemów
rachunkowości

-

„produkcja”
informacji do
celów
zarządzania

Wytwory:
kodyfikacja i
opracowanie norm
z zakresu
rachunkowości o
zasięgu krajowym i
międzynarodowym

Źródło: W. Brzezin „Ogólna teoria rachunkowości”, Wydawnictwo Politechniki
Częstochowskiej, Częstochowa 1998, s. 23

Polityka rachunkowości

W gospodarce rynkowej polityka
rachunkowości jest ważnym narzędziem
zarządzania, dlatego też kierownik jednostki
w sposób indywidualny określa rozwiązania
przyjęte przez rachunkowość. Warunkiem
osiągnięcia postawionych przez firmę celów
jest umiejętne wykorzystanie instrumentów
polityki rachunkowości w celu ograniczenia
ryzyka i niepewności wywołanego dużą
zmiennością otoczenia

Zasięg polityki rachunkowości

Polityka rachunkowości swym zasięgiem obejmuje w szczególności:

-

definicje kategorii finansowych,

-

grupowanie kategorii ekonomicznych,

-

zasady wyceny wstępnej,

-

sposób ustalenia wyniku finansowego,

-

zasady wyceny na dzień bilansowy,

-

zasady ujmowania i prezentacji pozycji w sprawozdaniu

finansowym

oraz

w informacji dodatkowej.

Zasada jasnego i

rzetelnego obrazu

Jednostki obowiązane są stosować

określone ustawą zasady
rachunkowości, rzetelnie i jasno
przedstawiając sytuację majątkową
i finansową oraz wynik finansowy.

Zasada jasnego i

rzetelnego obrazu

Rzetelna i jasna prezentacja

rzeczywistości gospodarczej
jednostki jest w ustawie zasadą
nadrzędną. Stanowi jednocześnie
podstawowy obowiązek kierownika
jednostki w zakresie
rachunkowości.

Zasada przewagi treści nad

formą

Zdarzenia, w tym operacje

gospodarcze, ujmuje się w
księgach rachunkowych i wykazuje
w sprawozdaniu finansowym
zgodnie z ich treścią ekonomiczną.

Zasada przewagi treści

nad formą

W razie niezgodności między istotą

ekonomiczną transakcji i zdarzeń
gospodarczych (przede wszystkim
ich skutkami ekonomicznymi) a ich
formą prawną, ustawa (podobnie
jak MSR) wyraźnie przesądza o
wyższości treści ekonomicznej.

Zasada istotności

Jednostka może w ramach

przyjętych zasad (polityki)
rachunkowości stosować
uproszczenia, jeżeli nie wywiera to
istotnie ujemnego wpływu na
realizację obowiązku
przedstawiania jasnego i
rzetelnego obrazu jednostki.

.

Zasada istotności

Ważne jest zatem dozwolone w ustawie

dokonywanie uproszczeń w ramach
przyjętej polityki rachunkowości, o ile nie
wpłynie to negatywnie na realizację
podstawowego obowiązku przedstawiania
jasnego i rzetelnego obrazu jednostki
gospodarczej, tj. nie zmniejszy rzetelności
obrazu sytuacji finansowej i majątkowej
oraz wyniku finansowego jednostki.

Zasad ciągłości i

kontynuacji działania



ZASADA CIĄGŁOŚCI

Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości

należy stosować w sposób ciągły,

dokonując w kolejnych latach obrotowych

jednakowego grupowania operacji

gospodarczych, wyceny aktywów i

pasywów, w tym także dokonywania

odpisów amortyzacyjnych lub

umorzeniowych, ustalania wyniku

finansowego i sporządzania sprawozdań

finansowych tak, aby za kolejne lata

informacje z nich wynikające były

porównywalne.

Zasad ciągłości i

kontynuacji działania

Wskazane w księgach rachunkowych

na dzień ich zamknięcia stany
aktywów i pasywów należy ująć w
tej samej wysokości, w otwartych
na następny rok obrotowy
księgach rachunkowych.

Zasad ciągłości i

kontynuacji działania

Użytkownicy sprawozdań finansowych

muszą mieć możliwość porównania
sprawozdań finansowych tego
samego przedsiębiorstwa za kolejne
okresy sprawozdawcze po to, by
zidentyfikować trendy zmian pozycji
finansowej i dokonań finansowych.

Zasad ciągłości i

kontynuacji działania

Warunkiem porównywalności

informacji za kolejne okresy
sprawozdawcze jest ciągłość
stosowanych zasad (polityki)
rachunkowości.

Zasad ciągłości i

kontynuacji działania



ZASADA KONTYNUACJI DZIAŁANIA

Przy stosowaniu przyjętych zasad

(polityki) rachunkowości przyjmuje się

założenie, że jednostka będzie

kontynuowała w dającej się przewidzieć

przyszłości działalność w nie

zmniejszonym istotnie zakresie, bez

postawienia jej w stan likwidacji lub

upadłości, chyba że jest to niezgodne

ze stanem faktycznym lub prawnym.

Zasad ciągłości i

kontynuacji działania

Ustalając zdolność jednostki do

kontynuowania działalności

kierownik jednostki uwzględnia

wszystkie informacje dostępne na

dzień sporządzenia sprawozdania

finansowego, dotyczące dającej się

przewidzieć przyszłości,

obejmującej okres nie krótszy niż

jeden rok od dnia bilansowego.

Zasada memoriału i

współmierności



ZASADA MEMORIAŁU

W księgach rachunkowych jednostki

należy ująć wszystkie osiągnięte,
przypadające na jej rzecz
przychody i obciążające ją koszty
związane z tymi przychodami
dotyczące danego roku
obrotowego, niezależnie od
terminu ich zapłaty.

Zasada memoriału i

współmierności

Koncepcja memoriałowa oznacza, że

efekty transakcji i innych zdarzeń
uznawane są w momencie ich
wystąpienia, a nie w momencie
wpływu bądź wydatku gotówki lub
jej ekwiwalentów i są wykazywane
w sprawozdaniach finansowych
okresu, którego dotyczą.

Zasada kasowa i zasada

memoriałowa

L

p

.

Treść zdarzenia gospodarczego

Zasada kasowa

Zasada

memoriałowa

1.

Wysłanie towarów do odbiorcy

Nie księguje się

Księguje się

2.

Wysłanie faktury za sprzedane towary do
odbiorcy

Nie księguje się

Księguje się

3.

Otrzymanie zapłaty za sprzedane towary

Księguje się

Księguje się

Zasada memoriału i

współmierności



ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI

Dla zapewnienia współmierności

przychodów i związanych z nimi kosztów
do aktywów lub pasywów danego kresu
sprawozdawczego zaliczane będą koszty
lub przychody dotyczące przyszłych
okresów oraz przypadające na ten okres
sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie
zostały poniesione.

Zasada współmierności

a wynik finansowy

Lp.

Treść operacji gospodarczej

Brak zasady

współmierności

Zasada

współmierności

1.

Cena wyrobów sprzedanych w danym
okresie 1.000

Przychód danego
okresu

Przychód danego
okresu

2.

Otrzymana zaliczka na poczet sprzedaży
wyrobów w następnym okresie

Przychód danego
okresu

Przychody przyszłych
okresów

3.

Koszty wytworzenia wyrobów w danym
okresie 780

Koszty danego okresu

Przyrost aktywów w
danym okresie

4.

Opłacony z góry za następny rok czynsz
dzierżawny 20

Koszty danego okresu

Przyrost aktywów w
danym okresie

5.

Koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów

Koszty danego okresu

Zasada ostrożnej wyceny



Poszczególne składniki aktywów i
pasywów wycenia się stosując
rzeczywiście poniesione na ich
nabycie (wytworzenie) ceny (koszty),
z zachowaniem zasady ostrożności.
W szczególności należy w tym celu w
wyniku finansowym, bez względu na
jego wysokość, uwzględnić:

Zasada ostrożnej wyceny

a) zmniejszenia wartości użytkowej

lub handlowej składników
aktywów, w tym również
dokonywane w postaci odpisów
amortyzacyjnych lub
umorzeniowych,

b) wyłącznie niewątpliwe pozostałe

przychody operacyjne i zyski
nadzwyczajne,

c) wszystkie poniesione pozostałe

koszty operacyjne i straty
nadzwyczajne,

d) rezerwy na znane jednostce ryzyko,

grożące straty oraz skutki innych
zdarzeń.

Zasada ostrożnej wyceny



Zdarzenia, o których mowa w
ust.1, należy uwzględnić także
wtedy, gdy zostaną one ujawnione
między dniem bilansowym a
dniem, w którym rzeczywiście
następuje zamknięcie ksiąg
rachunkowych.

Zasada indywidualnej

wyceny

Wartość poszczególnych składników

aktywów i pasywów, przychodów i
związanych z nimi kosztów, jak też
zysków i strat nadzwyczajnych ustala
się oddzielnie. Nie można kompensować
ze sobą wartości różnych co do rodzaju
aktywów i pasywów, przychodów i
kosztów związanych z nimi oraz zysków
i strat nadzwyczajnych.

Polityka rachunkowości

Dokonując wyboru rozwiązań

dopuszczonych ustawą i

dostosowując je do potrzeb jednostki,

należy zapewnić wyodrębnienie w

rachunkowości wszystkich zdarzeń

istotnych do oceny sytuacji

majątkowej i finansowej oraz wyniku

finansowego jednostki, przy

zachowaniu zasady ostrożności.

Ogólne zasady prowadzenia ksiąg

rachunkowych

Każdy podmiot w swej polityce rachunkowości
powinien określić rok obrotowy oraz wchodzące w
jego skład okresy sprawozdawcze. Za rok
obrotowy zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 9 należy
rozumieć rok kalendarzowy lub inny okres
trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy
kalendarzowych, stosowany również do celów
podatkowych. Określenie roku obrotowego lub
jego zmianę określa statut lub umowa, na
podstawie której powstała jednostka gospodarcza

Ogólne zasady prowadzenia ksiąg

rachunkowych

Rok obrotowy dzieli się na krótsze okresy
sprawozdawcze, przez które należy
rozumieć okresy, za który sporządza się
sprawozdanie finansowe przewidziane w
ustawie lub inne sprawozdanie finansowe
sporządzone na postawie ksiąg up.
deklaracje podatkowe. Za okresy
sprawozdawcze najczęściej przyjmuje się
rok, kwartał czy również miesiąc

Ogólne zasady prowadzenia ksiąg

rachunkowych

Zgodnie z ustawą o rachunkowości art. 11
ust. 1 księgi rachunkowe co do zasady
prowadzi się w siedzibie jednostki, na
terenie Polski. Natomiast przez siedzibę
osoby prawnej należy rozumieć
miejscowość, w której ma siedzibę organ
zarządzający. Jeżeli siedziba podmiotu i jej
organu zarządzającego jest różna, to księgi
rachunkowe prowadzi się w jej siedzibie

Ogólne zasady prowadzenia ksiąg

rachunkowych

W przypadku gdy księgi rachunkowe są prowadzone poza

siedzibą jednostki lub miejscem sprawowania zarządu, kierownik

jednostki jest obowiązany:

- powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia

ksiąg rachunkowych w terminie 15 dni od dnia ich wydania,

- zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych wraz z dowodami

księgowymi uprawnionym organom zewnętrznej kontroli lub

nadzoru w siedzibie jednostki lub w miejscu sprawowania

zarządu albo w innym miejscu za zgodą organu kontroli lub

nadzoru.

Elementy składowe ksiąg rachunkowych

Na

elementy

składowe

ksiąg

rachunkowych składa się:

-

dziennik,

-

księga główna,

-

księgi pomocnicze,

-

zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej,

-

zestawienie sald kont księgi pomocniczej,

-

wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

Dziennik

Dziennik to chronologiczny zapis
zdarzeń, jakie miały miejsce w danym
okresie sprawozdawczym. Prawidłowo
prowadzony dziennik, bez znaczenia na
technikę jego prowadzenia powinien
umożliwić szybko i łatwo uzgodnić jego
obroty z obrotami zestawienia obrotów
i sald kont księgi głównej.

Księga główna

Księga główna to podstawowa księga
rachunkowa lub inaczej konta
syntetyczne, funkcjonujące zgodnie z
zasadą podwójnego zapisu. Wykaz
kont księgi głównej ujęty jest w
planie kont, który za zadanie ma
usystematyzowanie i klasyfikację
ewidencji zdarzeń gospodarczych

Konta ksiąg pomocniczych

Konta ksiąg pomocniczych są
uzupełnieniem
i uszczegółowieniem kont księgi
głównej, są to tak zwane konta
analityczne, które funkcjonują
zgodnie z zasadą powtórzonego
zapisu.

Zestawienie obrotów i sald kont

księgi głównej

Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej sporządza się na

koniec każdego okresu sprawozdawczego, ale nie rzadziej niż na

koniec miesiąca. Zestawienie powinno zawierać:

-

nazwy kont i ich symbole,

-

salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za

okres sprawozdawczy i narastająco od początku roku

obrotowego oraz salda na koniec okresu sprawozdawczego,

-

sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów oraz

sald na koniec okresu sprawozdawczego.

Zestawienie sald kont księgi

pomocniczej

Zestawienie sald kont księgi
pomocniczej sporządza się co
najmniej na dzień zamknięcia ksiąg
rachunkowych.

Wykaz składników aktywów i pasywów

(inwentarz)

Wykaz składników aktywów i pasywów
(inwentarz), potwierdzony poprzez ich
inwentaryzację, zobligowane są sporządzić
podmioty, które wcześniej nie prowadziły ksiąg
handlowych zgodnie z wymogami Ustawy o
rachunkowości. Natomiast rolę inwentarza w
pozostałych podmiotach spełnia zestawienie
obrotów i sald kont księgi głównej oraz
zestawienie sald kont sald księgi pomocniczej
sporządzone na dzień bilansowy jednostki.

Wybór roku obrotowego

Wybory jakimi jednostka dysponuje w zakresie ustalenia roku
obrotowego są następujące:



przyjęcie za rok obrotowy roku kalendarzowego,



przyjęcie za rok obrotowy okresu innego niż rok kalendarzowy,



jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego

roku obrotowego, to może księgi rachunkowe za ten okres połączyć z
księgami za rok następny,



w przypadku zmiany roku obrotowego, pierwszy po zmianie rok

obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy.

Obszary różnic

Model kontynentalny

(kredytowo-podatkowy)

Model anglosaski

(rynku kapitałowego)

Kraje należące
do danej grupy

Francja, Belgia, Niemcy, Grecja,
Włochy, Hiszpania, Szwajcaria,
Japonia, także Polska, Węgry,
Czechy

Stany Zjednoczone, Wielka

Brytania, Australia, Kanada,

Irlandia, Nowa Zelandia,

Południowa Afryka, Holandia

Struktura
własności

Duże znaczenie kredytodawców,
małe inwestorów prywatnych

Dominacja akcjonariuszy
indywidualnych, rozproszenie kapitału

Orientacja

Stabilny rozwój, bezpieczeństwo
obrotu gospodarczego , postawa
konserwatywna, unikanie ryzyka

Otwarcie na rynek kapitałowy, postawa
otwarta na ryzyko, podejście
ekonomiczne

Unormowania
prawne

Zasady rachunkowości zawarte
w kodeksach, ustawach,
standardowych planach kont
i zasadach ewidencji

Zasady rachunkowości zawarte
w standardach, nie ma wzorca planów
kont, zasad ewidencji czy dokumentów
księgowych

Cele
sprawozdań

Ochrona interesów wierzycieli
i inwestorów, potrzeby
informacyjne rządu

Dostarczanie informacji posiadaczom
akcji i rynkom giełdowym

System fiskalny Prawo bilansowe i podatkowe

ściśle ze sobą powiązane,
znacząca rola urzędów
skarbowych

Oddzielenie prawa podatkowego od
przepisów rachunkowości

Zakres
ujawnień

Dążenie do zmniejszania zakresu
ujawniania

Dążenie do zwiększania zakresu
ujawniania

Najważniejsze
zasady
rachunkowości

Zasada ostrożności, wycena
według kosztu historycznego

Rzetelna prezentacja, przewaga treści
nad formą, wycena według wartości
godziwej

Główne modele rachunkowości - różnice