Rachunkowość
Rachunkowość
finansowa
finansowa
ZASADY
ZASADY
RACHUNKOWOŚCI
RACHUNKOWOŚCI
I
I
POLITYKA
POLITYKA
RACHUNKOWOŚCI
RACHUNKOWOŚCI
Rachunkowość
Rachunkowość
finansowa
finansowa
ZASADY
ZASADY
RACHUNKOWOŚCI
RACHUNKOWOŚCI
I
I
POLITYKA
POLITYKA
RACHUNKOWOŚCI
RACHUNKOWOŚCI
Rachunkowość według Ustawy o
rachunkowości
Zgodnie z ustawą o rachunkowości, zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej
obejmuje:
opis stosowanych zasad rachunkowości, na który składa się zakładowy plan kont,
wykaz prowadzonych ksiąg rachunkowych oraz dokumentację systemu
przetwarzania danych przy użyciu komputera i jej zmiany,
prowadzenie ksiąg rachunkowych, do których zalicza się dziennik, konta księgi
głównej, w której obowiązuje ujęcie każdej operacji zgodnie z zasadą podwójnego
zapisu, konta ksiąg pomocniczych służące uszczegółowieniu i uzupełnieniu zapisów
kont ksiąg pomocniczych,
okresowe ustalenie i sprawdzenie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu
aktywów i pasywów,
wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego,
sporządzanie sprawozdań finansowych i innych, których dane wynikają z ksiąg
rachunkowych,
gromadzenie i przechowywanie opisu przyjętych zasad rachunkowości, ksiąg
rachunkowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych,
poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych.
Zapotrzebowanie użytkowników
na informacje z rachunkowości
Użytkownicy
informacji
Przykładowe potrzeby informacyjne użytkowników
Inwestorzy
i ich doradcy
Podmioty inwestujące kapitał obarczony ryzykiem są
zainteresowane rozmiarami tego ryzyka i stopą zwrotu z tych
inwestycji. Informacje są im potrzebne w celu ustalenia
nabycia lub sprzedaży albo utrzymania określonych inwestycji.
Są ponadto zainteresowani oceną zdolności jednostki do
wypłacenia dywidend.
Kredytodawcy
Zainteresowani są informacjami umożliwiającymi ocenę spłaty
kredytów wraz z odsetkami w ustalonym terminie.
Dostawcy i inni
wierzyciele
Koncentrują swoją uwagę na terminowym pozyskaniu
należnych im kwot.
Rządy i agendy
rządowe
Ważne dla nich informacje o alokacji zasobów i osiąganych
wynikach działalności jednostki w celu określania polityki
podatkowej, obliczania dochodu narodowego i innych
opracowań statystycznych.
Klienci
Ważne są dla nich informacje o kontynuacji działalności
jednostki, szczególnie gdy są oni od niej zależni.
Społeczeństwo
lokalne
Jednostki gospodarcze mogą mieć wpływ na gospodarkę
lokalną poprzez liczbę zatrudnionych pracowników i
wspieranie lokalnych dostawców. Ponadto mogą pomagać
społeczeństwu w pozyskiwaniu informacji o zakresie
działalności jednostki lub o zmianach jej zasobności.
Pracownicy
Potrzebują
informacji
o
stabilności
i
rentowności
pracodawców. Są oni dodatkowo zainteresowani informacjami
o ocenie zdolności jednostki do wypłacania wynagrodzeń,
świadczeń emerytalnych i tworzenia miejsc pracy.
Zarząd,
dyrekcja
i kierownicy
różnych
szczebli
Wykorzystują informacje dotyczące sytuacji finansowej,
wyników działalności i zmian sytuacji finansowej
jednostki. Pozyskują inne informacje umożliwiające im
wypełnienie
obowiązków
w
zakresie
planowania,
podejmowania decyzji i nadzoru. Zarząd ma możliwość
określania formy i treści takich informacji.
Rachunkowość finansowa
System rachunkowości finansowej – „zewnętrznie
zorientowanej” - stanowi podstawę do badania i weryfikacji
przez biegłych rewidentów. Udokumentowana
rachunkowość finansowa ma moc dowodową.
Rachunkowość finansowa jest ściśle regulowana
przepisami prawnymi obowiązującymi w danym kraju. W
Polsce regulacje te zawiera Ustawa o rachunkowości,
Krajowe Standardy Rachunkowości, Dyrektywy Komisji
Europejskiej, Międzynarodowe Standardy
Sprawozdawczości Finansowej i inne
Rachunkowość zarządcza
Rachunkowość zarządcza nie
podlega regulacjom prawnym, a
jedynie wewnętrznym, jej kształt
zależy od potrzeb kadry
zarządzającej przedsiębiorstwem.
Polityka rachunkowości wg UoR
Ustawa o rachunkowości definiuje
przyjętą politykę rachunkowości
jako wybrane i stosowane przez
jednostkę rozwiązania dopuszczone
ustawą, w tym także określone w
MSR, zapewniające wymaganą
jakość sprawozdań finansowych.
Podstawowe funkcje
rachunkowości
Polityka rachunkowości według
MSR/MSSF
Zgodnie z Międzynarodowym
Standardem Rachunkowości nr 8
zasady (polityka) rachunkowości są
to konkretne prawidła, metody,
konwencje, reguły
i praktyki przyjęte przez jednostkę
przy sporządzaniu i prezentacji
sprawozdań finansowych.
Wymiary rachunkowości
Współcześnie wyróżnia się trzy główne
wymiary rachunkowości:
1) naukę,
2) praktykę,
3) politykę.
Teoria rachunkowości
Teoria rachunkowości to dziedzina
naukowa, która zajmuje się badaniem i
formułowaniem zasad rachunkowości,
dostarczając polityce i praktyce gotowych
rozwiązań.
Nauka rachunkowości
Nauka rachunkowości to dziedzina
naukowa, to zasady i szczegółowe
rozwiązania, które to są porządkowane
i normowane przez politykę
rachunkowości
.
Polityka rachunkowości
Sama polityka rachunkowości stara się
dopasować zasady rachunkowości do
wymagań i oczekiwań użytkowników.
Polityka rachunkowości to zakres
czynności normalizujący, znajdujący się
pomiędzy nauką (teorią) rachunkowości
a praktyką.
Nauka, praktyka i polityka
rachunkowości
Nauka
rachunkowości
Praktyka
rachunkowości
Polityka
rachunkowości
Wytwory:
systematyzacja
wiedzy,
generalizacje
historyczne i
epistemologiczne,
teorie, modele
opisowe,
wyjaśniające
-
projektowanie
systemów
rachunkowych
-
doskonalenie
systemów
rachunkowości
-
„produkcja”
informacji do
celów
zarządzania
Wytwory:
kodyfikacja i
opracowanie norm
z zakresu
rachunkowości o
zasięgu krajowym i
międzynarodowym
Źródło: W. Brzezin „Ogólna teoria rachunkowości”, Wydawnictwo Politechniki
Częstochowskiej, Częstochowa 1998, s. 23
Polityka rachunkowości
W gospodarce rynkowej polityka
rachunkowości jest ważnym narzędziem
zarządzania, dlatego też kierownik jednostki
w sposób indywidualny określa rozwiązania
przyjęte przez rachunkowość. Warunkiem
osiągnięcia postawionych przez firmę celów
jest umiejętne wykorzystanie instrumentów
polityki rachunkowości w celu ograniczenia
ryzyka i niepewności wywołanego dużą
zmiennością otoczenia
Zasięg polityki rachunkowości
Polityka rachunkowości swym zasięgiem obejmuje w szczególności:
-
definicje kategorii finansowych,
-
grupowanie kategorii ekonomicznych,
-
zasady wyceny wstępnej,
-
sposób ustalenia wyniku finansowego,
-
zasady wyceny na dzień bilansowy,
-
zasady ujmowania i prezentacji pozycji w sprawozdaniu
finansowym
oraz
w informacji dodatkowej.
Zasada jasnego i
rzetelnego obrazu
Jednostki obowiązane są stosować
określone ustawą zasady
rachunkowości, rzetelnie i jasno
przedstawiając sytuację majątkową
i finansową oraz wynik finansowy.
Zasada jasnego i
rzetelnego obrazu
Rzetelna i jasna prezentacja
rzeczywistości gospodarczej
jednostki jest w ustawie zasadą
nadrzędną. Stanowi jednocześnie
podstawowy obowiązek kierownika
jednostki w zakresie
rachunkowości.
Zasada przewagi treści nad
formą
Zdarzenia, w tym operacje
gospodarcze, ujmuje się w
księgach rachunkowych i wykazuje
w sprawozdaniu finansowym
zgodnie z ich treścią ekonomiczną.
Zasada przewagi treści
nad formą
W razie niezgodności między istotą
ekonomiczną transakcji i zdarzeń
gospodarczych (przede wszystkim
ich skutkami ekonomicznymi) a ich
formą prawną, ustawa (podobnie
jak MSR) wyraźnie przesądza o
wyższości treści ekonomicznej.
Zasada istotności
Jednostka może w ramach
przyjętych zasad (polityki)
rachunkowości stosować
uproszczenia, jeżeli nie wywiera to
istotnie ujemnego wpływu na
realizację obowiązku
przedstawiania jasnego i
rzetelnego obrazu jednostki.
.
Zasada istotności
Ważne jest zatem dozwolone w ustawie
dokonywanie uproszczeń w ramach
przyjętej polityki rachunkowości, o ile nie
wpłynie to negatywnie na realizację
podstawowego obowiązku przedstawiania
jasnego i rzetelnego obrazu jednostki
gospodarczej, tj. nie zmniejszy rzetelności
obrazu sytuacji finansowej i majątkowej
oraz wyniku finansowego jednostki.
Zasad ciągłości i
kontynuacji działania
ZASADA CIĄGŁOŚCI
Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości
należy stosować w sposób ciągły,
dokonując w kolejnych latach obrotowych
jednakowego grupowania operacji
gospodarczych, wyceny aktywów i
pasywów, w tym także dokonywania
odpisów amortyzacyjnych lub
umorzeniowych, ustalania wyniku
finansowego i sporządzania sprawozdań
finansowych tak, aby za kolejne lata
informacje z nich wynikające były
porównywalne.
Zasad ciągłości i
kontynuacji działania
Wskazane w księgach rachunkowych
na dzień ich zamknięcia stany
aktywów i pasywów należy ująć w
tej samej wysokości, w otwartych
na następny rok obrotowy
księgach rachunkowych.
Zasad ciągłości i
kontynuacji działania
Użytkownicy sprawozdań finansowych
muszą mieć możliwość porównania
sprawozdań finansowych tego
samego przedsiębiorstwa za kolejne
okresy sprawozdawcze po to, by
zidentyfikować trendy zmian pozycji
finansowej i dokonań finansowych.
Zasad ciągłości i
kontynuacji działania
Warunkiem porównywalności
informacji za kolejne okresy
sprawozdawcze jest ciągłość
stosowanych zasad (polityki)
rachunkowości.
Zasad ciągłości i
kontynuacji działania
ZASADA KONTYNUACJI DZIAŁANIA
Przy stosowaniu przyjętych zasad
(polityki) rachunkowości przyjmuje się
założenie, że jednostka będzie
kontynuowała w dającej się przewidzieć
przyszłości działalność w nie
zmniejszonym istotnie zakresie, bez
postawienia jej w stan likwidacji lub
upadłości, chyba że jest to niezgodne
ze stanem faktycznym lub prawnym.
Zasad ciągłości i
kontynuacji działania
Ustalając zdolność jednostki do
kontynuowania działalności
kierownik jednostki uwzględnia
wszystkie informacje dostępne na
dzień sporządzenia sprawozdania
finansowego, dotyczące dającej się
przewidzieć przyszłości,
obejmującej okres nie krótszy niż
jeden rok od dnia bilansowego.
Zasada memoriału i
współmierności
ZASADA MEMORIAŁU
W księgach rachunkowych jednostki
należy ująć wszystkie osiągnięte,
przypadające na jej rzecz
przychody i obciążające ją koszty
związane z tymi przychodami
dotyczące danego roku
obrotowego, niezależnie od
terminu ich zapłaty.
Zasada memoriału i
współmierności
Koncepcja memoriałowa oznacza, że
efekty transakcji i innych zdarzeń
uznawane są w momencie ich
wystąpienia, a nie w momencie
wpływu bądź wydatku gotówki lub
jej ekwiwalentów i są wykazywane
w sprawozdaniach finansowych
okresu, którego dotyczą.
Zasada kasowa i zasada
memoriałowa
L
p
.
Treść zdarzenia gospodarczego
Zasada kasowa
Zasada
memoriałowa
1.
Wysłanie towarów do odbiorcy
Nie księguje się
Księguje się
2.
Wysłanie faktury za sprzedane towary do
odbiorcy
Nie księguje się
Księguje się
3.
Otrzymanie zapłaty za sprzedane towary
Księguje się
Księguje się
Zasada memoriału i
współmierności
ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI
Dla zapewnienia współmierności
przychodów i związanych z nimi kosztów
do aktywów lub pasywów danego kresu
sprawozdawczego zaliczane będą koszty
lub przychody dotyczące przyszłych
okresów oraz przypadające na ten okres
sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie
zostały poniesione.
Zasada współmierności
a wynik finansowy
Lp.
Treść operacji gospodarczej
Brak zasady
współmierności
Zasada
współmierności
1.
Cena wyrobów sprzedanych w danym
okresie 1.000
Przychód danego
okresu
Przychód danego
okresu
2.
Otrzymana zaliczka na poczet sprzedaży
wyrobów w następnym okresie
Przychód danego
okresu
Przychody przyszłych
okresów
3.
Koszty wytworzenia wyrobów w danym
okresie 780
Koszty danego okresu
Przyrost aktywów w
danym okresie
4.
Opłacony z góry za następny rok czynsz
dzierżawny 20
Koszty danego okresu
Przyrost aktywów w
danym okresie
5.
Koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów
Koszty danego okresu
Zasada ostrożnej wyceny
Poszczególne składniki aktywów i
pasywów wycenia się stosując
rzeczywiście poniesione na ich
nabycie (wytworzenie) ceny (koszty),
z zachowaniem zasady ostrożności.
W szczególności należy w tym celu w
wyniku finansowym, bez względu na
jego wysokość, uwzględnić:
Zasada ostrożnej wyceny
a) zmniejszenia wartości użytkowej
lub handlowej składników
aktywów, w tym również
dokonywane w postaci odpisów
amortyzacyjnych lub
umorzeniowych,
b) wyłącznie niewątpliwe pozostałe
przychody operacyjne i zyski
nadzwyczajne,
c) wszystkie poniesione pozostałe
koszty operacyjne i straty
nadzwyczajne,
d) rezerwy na znane jednostce ryzyko,
grożące straty oraz skutki innych
zdarzeń.
Zasada ostrożnej wyceny
Zdarzenia, o których mowa w
ust.1, należy uwzględnić także
wtedy, gdy zostaną one ujawnione
między dniem bilansowym a
dniem, w którym rzeczywiście
następuje zamknięcie ksiąg
rachunkowych.
Zasada indywidualnej
wyceny
Wartość poszczególnych składników
aktywów i pasywów, przychodów i
związanych z nimi kosztów, jak też
zysków i strat nadzwyczajnych ustala
się oddzielnie. Nie można kompensować
ze sobą wartości różnych co do rodzaju
aktywów i pasywów, przychodów i
kosztów związanych z nimi oraz zysków
i strat nadzwyczajnych.
Polityka rachunkowości
Dokonując wyboru rozwiązań
dopuszczonych ustawą i
dostosowując je do potrzeb jednostki,
należy zapewnić wyodrębnienie w
rachunkowości wszystkich zdarzeń
istotnych do oceny sytuacji
majątkowej i finansowej oraz wyniku
finansowego jednostki, przy
zachowaniu zasady ostrożności.
Ogólne zasady prowadzenia ksiąg
rachunkowych
Każdy podmiot w swej polityce rachunkowości
powinien określić rok obrotowy oraz wchodzące w
jego skład okresy sprawozdawcze. Za rok
obrotowy zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 9 należy
rozumieć rok kalendarzowy lub inny okres
trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy
kalendarzowych, stosowany również do celów
podatkowych. Określenie roku obrotowego lub
jego zmianę określa statut lub umowa, na
podstawie której powstała jednostka gospodarcza
Ogólne zasady prowadzenia ksiąg
rachunkowych
Rok obrotowy dzieli się na krótsze okresy
sprawozdawcze, przez które należy
rozumieć okresy, za który sporządza się
sprawozdanie finansowe przewidziane w
ustawie lub inne sprawozdanie finansowe
sporządzone na postawie ksiąg up.
deklaracje podatkowe. Za okresy
sprawozdawcze najczęściej przyjmuje się
rok, kwartał czy również miesiąc
Ogólne zasady prowadzenia ksiąg
rachunkowych
Zgodnie z ustawą o rachunkowości art. 11
ust. 1 księgi rachunkowe co do zasady
prowadzi się w siedzibie jednostki, na
terenie Polski. Natomiast przez siedzibę
osoby prawnej należy rozumieć
miejscowość, w której ma siedzibę organ
zarządzający. Jeżeli siedziba podmiotu i jej
organu zarządzającego jest różna, to księgi
rachunkowe prowadzi się w jej siedzibie
Ogólne zasady prowadzenia ksiąg
rachunkowych
W przypadku gdy księgi rachunkowe są prowadzone poza
siedzibą jednostki lub miejscem sprawowania zarządu, kierownik
jednostki jest obowiązany:
- powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia
ksiąg rachunkowych w terminie 15 dni od dnia ich wydania,
- zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych wraz z dowodami
księgowymi uprawnionym organom zewnętrznej kontroli lub
nadzoru w siedzibie jednostki lub w miejscu sprawowania
zarządu albo w innym miejscu za zgodą organu kontroli lub
nadzoru.
Elementy składowe ksiąg rachunkowych
Na
elementy
składowe
ksiąg
rachunkowych składa się:
-
dziennik,
-
księga główna,
-
księgi pomocnicze,
-
zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej,
-
zestawienie sald kont księgi pomocniczej,
-
wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).
Dziennik
Dziennik to chronologiczny zapis
zdarzeń, jakie miały miejsce w danym
okresie sprawozdawczym. Prawidłowo
prowadzony dziennik, bez znaczenia na
technikę jego prowadzenia powinien
umożliwić szybko i łatwo uzgodnić jego
obroty z obrotami zestawienia obrotów
i sald kont księgi głównej.
Księga główna
Księga główna to podstawowa księga
rachunkowa lub inaczej konta
syntetyczne, funkcjonujące zgodnie z
zasadą podwójnego zapisu. Wykaz
kont księgi głównej ujęty jest w
planie kont, który za zadanie ma
usystematyzowanie i klasyfikację
ewidencji zdarzeń gospodarczych
Konta ksiąg pomocniczych
Konta ksiąg pomocniczych są
uzupełnieniem
i uszczegółowieniem kont księgi
głównej, są to tak zwane konta
analityczne, które funkcjonują
zgodnie z zasadą powtórzonego
zapisu.
Zestawienie obrotów i sald kont
księgi głównej
Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej sporządza się na
koniec każdego okresu sprawozdawczego, ale nie rzadziej niż na
koniec miesiąca. Zestawienie powinno zawierać:
-
nazwy kont i ich symbole,
-
salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za
okres sprawozdawczy i narastająco od początku roku
obrotowego oraz salda na koniec okresu sprawozdawczego,
-
sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów oraz
sald na koniec okresu sprawozdawczego.
Zestawienie sald kont księgi
pomocniczej
Zestawienie sald kont księgi
pomocniczej sporządza się co
najmniej na dzień zamknięcia ksiąg
rachunkowych.
Wykaz składników aktywów i pasywów
(inwentarz)
Wykaz składników aktywów i pasywów
(inwentarz), potwierdzony poprzez ich
inwentaryzację, zobligowane są sporządzić
podmioty, które wcześniej nie prowadziły ksiąg
handlowych zgodnie z wymogami Ustawy o
rachunkowości. Natomiast rolę inwentarza w
pozostałych podmiotach spełnia zestawienie
obrotów i sald kont księgi głównej oraz
zestawienie sald kont sald księgi pomocniczej
sporządzone na dzień bilansowy jednostki.
Wybór roku obrotowego
Wybory jakimi jednostka dysponuje w zakresie ustalenia roku
obrotowego są następujące:
przyjęcie za rok obrotowy roku kalendarzowego,
przyjęcie za rok obrotowy okresu innego niż rok kalendarzowy,
jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego
roku obrotowego, to może księgi rachunkowe za ten okres połączyć z
księgami za rok następny,
w przypadku zmiany roku obrotowego, pierwszy po zmianie rok
obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy.
Obszary różnic
Model kontynentalny
(kredytowo-podatkowy)
Model anglosaski
(rynku kapitałowego)
Kraje należące
do danej grupy
Francja, Belgia, Niemcy, Grecja,
Włochy, Hiszpania, Szwajcaria,
Japonia, także Polska, Węgry,
Czechy
Stany Zjednoczone, Wielka
Brytania, Australia, Kanada,
Irlandia, Nowa Zelandia,
Południowa Afryka, Holandia
Struktura
własności
Duże znaczenie kredytodawców,
małe inwestorów prywatnych
Dominacja akcjonariuszy
indywidualnych, rozproszenie kapitału
Orientacja
Stabilny rozwój, bezpieczeństwo
obrotu gospodarczego , postawa
konserwatywna, unikanie ryzyka
Otwarcie na rynek kapitałowy, postawa
otwarta na ryzyko, podejście
ekonomiczne
Unormowania
prawne
Zasady rachunkowości zawarte
w kodeksach, ustawach,
standardowych planach kont
i zasadach ewidencji
Zasady rachunkowości zawarte
w standardach, nie ma wzorca planów
kont, zasad ewidencji czy dokumentów
księgowych
Cele
sprawozdań
Ochrona interesów wierzycieli
i inwestorów, potrzeby
informacyjne rządu
Dostarczanie informacji posiadaczom
akcji i rynkom giełdowym
System fiskalny Prawo bilansowe i podatkowe
ściśle ze sobą powiązane,
znacząca rola urzędów
skarbowych
Oddzielenie prawa podatkowego od
przepisów rachunkowości
Zakres
ujawnień
Dążenie do zmniejszania zakresu
ujawniania
Dążenie do zwiększania zakresu
ujawniania
Najważniejsze
zasady
rachunkowości
Zasada ostrożności, wycena
według kosztu historycznego
Rzetelna prezentacja, przewaga treści
nad formą, wycena według wartości
godziwej
Główne modele rachunkowości - różnice