Polityka konkurencji UE
Strefa wolnego handlu (free trade area) - kraje znoszą cła i ograniczenia ilościowe w handlu wewnętrznym towarami, pozostawiając jednocześnie narodowe taryfy celne oraz odrębną politykę handlową wobec krajów trzecich.
Unia celna (customs union) - członkowie unii znoszą bariery w przepływie towarów i ustanawiają wspólną taryfę celną oraz ujednolicają wspólną politykę handlową wobec partnerów zewnętrznych, data wprowadzenia 1968 rok.
Wspólny rynek (common market) - partnerzy uczestniczący w tym etapie integracji zapewniają swobodę nie tylko przepływu towarów, ale również kapitału, osób i usług (tzw. cztery wolności);
1985 rok - Biała Księga Komisji Europejskiej pt. „Zakończenie budowy Rynku Wewnętrznego”
Pojęcie rynek wewnętrzny - oficjalny zapis w Jednolitym Akcie Europejskim – 1987 rok (wprowadzenie do Traktatu o Wspólnocie Europejskiej art. 100 A)
31.12.1992 - przewidywany termin zakończenia budowy Programu Rynku Wewnętrznego (PRW) - stąd nazwa Program 92
Unia ekonomiczna i monetarna (economic and monetary union) - oprócz przedsięwzięć z poprzednich etapów uczestnicy decydują się na harmonizację narodowej polityki gospodarczej i wprowadzenie wspólnej waluty (euro)
Pełna unia (full union) - kraje ujednolicają politykę gospodarczą i powołują organ, którego decyzje są wiążące dla państw wchodzących w skład ugrupowania
Zadania Programu Rynku Wewnętrznego:
Liberalizacja wewnętrzna
Przybliżenie prawa
Realizacja polityk wspierających
Realizacja na szczeblu Wspólnoty działań uzupełniających
Zadania szczególne (jednolity rynek na rzecz obywatela)
Zasady Programu Rynku Wewnętrznego:
Zasada niedyskryminacji
Zasada traktowania narodowego
Zasada wzajemnego uznawania
Zasada proporcjonalności
Zasada nie tworzenia przez kraje członkowskie barier ograniczających realizację czterech wolności
Cel polityki konkurencji:
Ochrona procesu konkurencji przed zakłócającymi go działaniami zarówno prywatnych podmiotów gospodarczych, jak i podmiotów publicznych (rządów)
Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji (DG ds. Konkurencji) odpowiada przede wszystkim za bezpośrednie egzekwowanie przepisów prawa konkurencji.
Na czele DG ds. Konkurencji stoi Alexander Italianer.
Komisja wraz z krajowymi organami ochrony konkurencji bezpośrednio egzekwuje przestrzeganie unijnych zasad konkurencji zawartych w artykułach 101-109 Traktatu o funkcjonowaniu UE (TFUE), aby usprawnić funkcjonowanie unijnych rynków i jednocześnie zagwarantować wszystkim przedsiębiorstwom jednakowe i sprawiedliwie warunki konkurowania.
Przyniesie to korzyści konsumentom, przedsiębiorstwom, a także całej europejskiej gospodarce.
Polityka konkurencji wspiera główne cele Unii określone w Traktatach:
konkurencyjny rynek,
spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz
zrównoważony rozwój.
Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
CZĘŚĆ TRZECIA: POLITYKI I DZIAŁANIA WEWNĘTRZNE UNII
TYTUŁ VII: WSPÓLNE REGUŁY W DZIEDZINIE KONKURENCJI, PODATKÓW I ZBLIŻENIA USTAWODAWSTW –
Rozdział 1: Reguły konkurencji
Sekcja 1: Reguły mające zastosowanie do przedsiębiorstw
Artykuł 101
(dawny artykuł 81 TWE)
1. Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego, a w szczególności te, które polegają na:
a) ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji;
b) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji;
c) podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia;
d) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji;
e) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.
2. Porozumienia lub decyzje zakazane na mocy niniejszego artykułu są nieważne z mocy prawa.
3. Jednakże postanowienia ustępu 1 mogą zostać uznane za niemające zastosowania do:
każdego porozumienia lub kategorii porozumień między przedsiębiorstwami,
każdej decyzji lub kategorii decyzji związków przedsiębiorstw,
każdej praktyki uzgodnionej lub kategorii praktyk uzgodnionych, które przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu dla użytkowników słusznej części zysku, który z tego wynika, oraz bez:
a) nakładania na zainteresowane przedsiębiorstwa ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów;
b) dawania przedsiębiorstwom możliwości eliminowania konkurencji w stosunku do znacznej części danych produktów.
Artykuł 102
(dawny artykuł 82 TWE)
Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi.
Nadużywanie takie może polegać w szczególności na:
a) narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji;
b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów;
c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji;
d) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.
Artykuł 103
(dawny artykuł 83 TWE)
1. Rada, na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, wydaje rozporządzenia lub dyrektywy w celu zastosowania zasad ustanowionych w artykułach 101 i 102.
2. Przepisy, o których mowa w ustępie 1, mają na celu w szczególności:
a) zapewnienie poszanowania zakazów ustanowionych w artykule 101 ustęp 1 i w artykule 102 przez wprowadzenie grzywien i okresowych kar pieniężnych;
b) ustanowienie szczegółowych zasad stosowania artykułu 101 ustęp 3, przy uwzględnieniu potrzeby, z jednej strony, zapewnienia skutecznego nadzoru, a z drugiej – uproszczenia w największym możliwym stopniu kontroli administracyjnej;
c) określenie, w razie potrzeby, w różnych gałęziach gospodarki, zakresu postanowień artykułów 101 i 102;
d) określenie roli Komisji i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w stosowaniu postanowień określonych w niniejszym ustępie;
e) określenie relacji między ustawodawstwami krajowymi, z jednej strony, a postanowieniami niniejszej sekcji oraz przepisami przyjętymi w zastosowaniu niniejszego artykułu, z drugiej strony.
Artykuł 104
(dawny artykuł 84 TWE)
Do chwili wejścia w życie przepisów przyjętych w wykonaniu artykułu 103 władze Państw Członkowskich rozstrzygają o dopuszczalności porozumień, decyzji i praktyk uzgodnionych oraz w sprawie nadużywania pozycji dominującej na rynku wewnętrznym, zgodnie z prawem ich krajów i z postanowieniami artykułu 101, zwłaszcza ustępu 3, i artykułu 102.
Artykuł 105
(dawny artykuł 85 TWE)
1. Bez uszczerbku dla artykułu 104, Komisja czuwa nad stosowaniem zasad określonych w artykułach 101 i 102. Na wniosek Państwa Członkowskiego lub z urzędu oraz we współpracy z właściwymi władzami Państw Członkowskich, które udzielają jej pomocy, Komisja wszczyna postępowanie w przypadkach podejrzenia naruszenia tych zasad. Jeśli stwierdzi, że doszło do naruszenia, proponuje środki właściwe do jego zaprzestania.
2. Jeśli nie zaprzestano naruszania, Komisja stwierdza takie naruszenie zasad w uzasadnionej decyzji. Może ona opublikować tę decyzję i upoważnić Państwa Członkowskie do przyjęcia środków niezbędnych w celu zaradzenia sytuacji, których warunki i szczegóły określa.
3. Komisja może przyjmować rozporządzenia dotyczące kategorii porozumień, w odniesieniu do których Rada przyjęła rozporządzenie lub dyrektywę zgodnie z artykułem 103 ustęp 2 litera b).
Artykuł 106
(dawny artykuł 86 TWE)
1. Państwa Członkowskie, w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw, którym przyznają prawa specjalne lub wyłączne, nie wprowadzają ani nie utrzymują żadnego środka sprzecznego z normami Traktatów, w szczególności z normami przewidzianymi w artykułach 18 oraz 101–109.
2. Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym lub mające charakter monopolu skarbowego podlegają normom Traktatów, zwłaszcza regułom konkurencji, w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. Rozwój handlu nie może być naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Unii.
3. Komisja czuwa nad stosowaniem postanowień niniejszego artykułu i w miarę potrzeby kieruje stosowne dyrektywy lub decyzje do Państw Członkowskich.
Warunkiem skutecznej konkurencji między producentami na danym rynku jest ich niezależność.
Zakaz porozumień między przedsiębiorstwami nie ma zastosowania do przypadków, w których wpływ porozumienia na handel lub konkurencję na rynku UE jest znikomy.
Jest to zasada de minimis – wartość pomocy dla jednego przedsiębiorstwa w dowolnym okresie
3-letnim nie przekracza 100 tys. EUR.
Dopuszcza się porozumienia pomiędzy przedsiębiorstwami, które spełniają następujące warunki:
Przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji towarów oraz do promowania postępu technicznego lub ekonomicznego,
Pozwalają na udział konsumentów w uzyskanych korzyściach,
Nie nakładają na zainteresowane przedsiębiorstwa zbędnych ograniczeń,
Nie powodują wyeliminowania konkurencji, zachowując ją na znacznej części odnośnego rynku towarowego.
Polityka wobec przedsiębiorstw nadużywających pozycji dominującej
Pozycja dominująca – sytuacja, w której siła ekonomiczna przedsiębiorstwa pozwala mu zapobiegać skutecznej konkurencji na odnośnym rynku oraz działać w znacznym stopniu niezależnie od konkurentów, kontrahentów i konsumentów.
przykłady nadużywania pozycji dominującej:
Narzucanie w sposób bezpośredni, niesprawiedliwych cen kupna lub sprzedaży,
Ograniczanie produkcji, rynków lub postępu technicznego ze szkodą dla konsumentów,
Stosowanie wobec partnerów handlowych niejednakowych warunków do podobnych transakcji, co stawia ich w niekorzystnej pozycji konkurencyjnej,
Uzależnienie zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów dodatkowych zobowiązań (transakcja wiązana), które ze względu na swój charakter oraz zwyczaje handlowe nie mają żadnego związku z przedmiotem kontraktu
Polityka ochrony konkurencji UE nie zajmuje się wszystkimi przypadkami nadużycia pozycji dominującej. Interesują ją jedynie te przypadki, w których nadużycie znacząco wpływa na handel między państwami członkowskimi.
Kontrola koncentracji przedsiębiorstw
Konkurencja na rynku może zostać wyeliminowana przez FUZJĘ konkurujących ze sobą wcześniej przedsiębiorstw lub przez PRZEJĘCIE słabszego z nich przez silniejsze.
Wymiar wspólnotowy ma koncentracja przedsiębiorstw, która dotyczy firm spełniających dwa warunki:
łączny całkowity obrót (w skali światowej) wszystkich uczestniczących przedsiębiorstw przekracza 5 mld EUR,
Całkowity obrót na terenie UE każdego z przynajmniej dwóch uczestniczących przedsiębiorstw przekracza 250 mln EUR.
Zasady konkurencji odnoszące się do pomocy publicznej dla przedsiębiorstw
Uznaje się za niezgodną ze wspólnym rynkiem wszelką pomoc, która:
jest udzielana przez państwo lub ze źródeł państwowych, bez względu na formę,
jest selektywna, tzn. faworyzuje niektóre przedsiębiorstwa lub produkcję niektórych dóbr,
zakłóca w ten sposób konkurencję lub grozi jej zakłóceniem,
wpływa na handel między państwami członkowskimi.
Pomoc publiczna
Transfer środków publicznych przez organ władzy lub z państwowych zasobów przekazanych do dyspozycji innym instytucjom (np. bankom, fundacjom),
Przynosi korzyść ekonomiczną, której beneficjent nie mógłby uzyskać w normalnych warunkach biznesowych,
Musi mieć charakter selektywny, faworyzujący niektóre przedsięwzięcia lub produkcję niektórych dóbr oraz wiąże się z dyskrecjonalnym działaniem instytucji administrujących schematem pomocy,
Wpływa na konkurencję i wymianę na rynku wewnętrznym.
Pomoc publiczna w UE - argumenty za:
występowanie niedostatków rynkowych w sektorach,
gałęziach, na rynkach produktów i czynników produkcji
wymogi spójności społeczno-ekonomicznej jako jednego z podstawowych zadań integracji określonych art. 2
Traktatu o UE,
szczególna wrażliwość oraz szczególna efektywność
niektórych rodzajów działalności, uzasadniająca
bezpośrednie wsparcie państwa,
ogólnoeuropejskie znaczenie niektórych przedsięwzięć,
Pomoc publiczna w UE - argumenty przeciw:
stanowi rozwiązanie drugie po najlepszym, tzn. można ją zastąpić inną formą interwencji np. regulacją prawną,
tworzy zakłócenia rynkowe z uwagi na jej dyskrecjonalny charakter oraz woluntaryzm władz publicznych, które nie zawsze mają odpowiednią wiedzę o potrzebach rynków,
rodzi trudności budżetowe (szczególnie gdy jest wynikiem nacisków grup zawodowych, sektorowych i innych grup interesu),
rodzi koszty nieefektywnej alokacji zasobów – utrzymywania nieefektywnych struktur, powstrzymywanie koniecznego upadku firm, podtrzymywanie firm nieefektywnych, tworzenie barier wejścia dla firm nowych,
opóźnia niezbędne dostosowania, prowadząc do wzrostu cen, wypierania firm niesubsydiowanych przez subsydiowane, upowszechniania się niekonkurencyjnych zachowań firm, które stają się szukającymi subsydiów, a nie szukającymi zysków.
Polityka kontroli pomocy publicznej UE:
szuka równowagi między argumentami za i przeciw pomocy,
optymalnego rozwiązania dotyczącego stopnia koordynacji działań narodowych i wynikających z niego wskazówek dla wytycznych wspólnotowych.
Skoordynowana polityka pomocy publicznej UE polega na:
generalnej kontroli całości pomocy państwa udzielanej przez kraje członkowskie,
tworzeniu wytycznych wspólnotowych dla określonych form pomocy uznanych za ważne z punktu widzenia interesu wspólnotowego.
Wyjątki od generalnego zakazu pomocy państwa:
pomoc o charakterze socjalnym, przyznawana indywidualnym konsumentom, np.:
refundowanie przez Portugalię części kosztów podróży mieszkańców Madery (wyspy należącej do Portugalii) do innych regionów tego kraju;
pomoc przyznawana w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne wydarzenia,
pomoc, której celem jest:
wsparcie rozwoju gospodarczego regionów o bardzo niskim stopniu rozwoju;
wsparcie realizacji ważnych projektów o wspólnotowym charakterze lub jako pomoc w nagłych trudnościach ekonomicznych państw członkowskich;
ułatwienie rozwoju pewnych obszarów aktywności gospodarczej;
wsparcie kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego.
Pomoc publiczna - podział wg celów:
pomoc na cele regionalne
- pomoc przeznaczona na rozwój gospodarczy regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub w których występuje niedostateczne zatrudnienie (regiony NUTS II o PKB/osobę poniżej 75% średniej dla UE)
- pomoc dla regionów, w których występują innego rodzaju problemy, ułatwiająca rozwój pewnych regionów gospodarczych (regiony wskazane na podstawie krajowych wskaźników zaproponowanych przez państwa członkowskie)
Cel: Rozwój regionów słabiej rozwiniętych głównie poprzez wsparcie inwestycji początkowych, a także w wyjątkowych sytuacjach poprzez pomoc operacyjną
pomoc horyzontalna
pomoc dla MŚP (w formie inwestycji materialnych i niematerialnych oraz „miękkich” środków)
pomoc na B+R (wsparcie badań podstawowych, badań sektorowych oraz badań przedkonkurencyjnych)
pomoc na ochronę środowiska (likwidowanie lub zapobieganie degradacji środowiska lub zasobów naturalnych, a także wsparcie efektywnego wykorzystania tych zasobów)
pomoc na restrukturyzację i ratowanie przedsiębiorstw znajdujących się w ciężkiej sytuacji (pomoc dla indywidualnych firm, mająca charakter czasowy i oparta na spójnym, wykonalnym planie)
pomoc na zatrudnienie (kreacja nowych miejsc pracy, zatrudnienie osób niepełnosprawnych i społecznie wykluczonych)
pomoc na szkolenie pracowników (wsparcie szkoleń pracowników jednej lub kilku firm lub gałęzi przemysłu umożliwiających im zdobycie nowych umiejętności)
pomoc sektorowa
Pomoc dla wrażliwych gałęzi przemysłu
(borykających się z poważnymi problemami ekonomicznymi)
przemysł węglowy i stalowy,
przemysł włókien sztucznych,
przemysł samochodowy,
przemysł stoczniowy,
rolnictwo, rybołówstwo i akwakultura (nie objęte generalnymi zasadami pomocy publicznej - odrębne wytyczne WE dla tych sektorów)
transport (nie objęty generalnymi zasadami pomocy publicznej, poza transportem drogowym (jednak z pewnymi wyjątkami).
40 lat sprawozdawczości polityki konkurencji
Reformy przyczyniły się do wyrównania szans przedsiębiorstw działających w kilku państwach, umożliwiając im planowanie strategii handlowych w oparciu o jeden katalog przepisów, a nie 27 różnych systemów.
Najważniejszym celem polityki konkurencji UE na najbliższe lata będzie możliwie najskuteczniejsze wsparcie strategii „Europa 2020” na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu.
SPRAWOZDANIE KOMISJI, Sprawozdanie dotyczące polityki konkurencji za rok 2010. Bruksela, dnia 10.6.2011 KOM(2011) 328 wersja ostateczna, w tym ocena sytuacji w sektorach: usługi finansowe, energia i środowisko, łączność elektroniczna, technologie informacyjno-komunikacyjne, media, przemysł farmaceutyczny, opieka zdrowotna, transport, usługi pocztowe, przemysł motoryzacyjny i łańcuch dostaw żywności.