KWALIFIKOWANA PIERWSZA POMOC
1.
Śmierć biologiczna: dochodzi do martwicy w komórkach
Śmierć społeczna (intelektualna): zachowane czynności życiowe, ale brak porozumienia z otoczeniem
Śmierć kliniczna: dochodzi do zaburzeń funkcjonowania komórki, możliwa naprawa lub śmierć biologiczna
Śmierć pnia mózgu: mogą zachować się odruchy rdzeniowe, nie występują wyższe czynności
Śmierć administracyjna: akt zgonu wypisany przez lekarza
Podstawowe funkcje życiowe: zachowane oddychanie i krążenie.
Śmierć jest procesem zdysocjowanym w czasie:
Najpierw umierają komórki nerwowe: są najbardziej wrażliwe na niedotlenienie (wystarczy 6-8 minut), zwłaszcza kora.
Martwica serca: po 30-45 minutach.
Kości, skóra: do kilku dni.
Czas ten może być dłuższy lub krótszy, zależy od przemiany materii: im wolniejsza, tym bardziej wydłuża się czas (np. hipotermia obniża zapotrzebowanie komórek na tlen, także niektóre leki, alkohol).
Łańcuch przeżycia: sposób udzielania pierwszej pomocy.
Złota godzina: czas od momentu zdarzenia do zdiagnozowania i podjęcia leczenia - w ciągu godziny poprawia się statystyka przeżycia.
Schemat postępowania: ABCDEF
stwierdzenie świadomości i drożności dróg oddechowych
stwierdzenie oddychania
stwierdzenie krążenia
AED: aparat służący do zewnętrznej przezskórnej defibrylacji, rozpoznaje czy rytm nadaje się do defibrylacji, powinny być dostępne w dużych skupiskach ludzi, w miejscach, gdzie w ciągu ostatniego roku było podejrzenie NZK (nagłego zatrzymania krążenia); nie stosuje się u dzieci poniżej 4 rż, u starszych dzieci można stosować aparaty, które mają tryb pediatryczny i małe elektrody.
Człowieka należy ratować kiedy okoliczności nie zagrażają naszemu bezpieczeństwu; Art. 162 kodeksu karnego - nieudzielenie pomocy:
§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.
Podczas udzielania pierwszej pomocy nie odpowiadamy za uszczerbek na zdrowiu ani na mieniu. Odpowiadamy za nieudzielenie pomocy w sposób świadomy, ucieczkę z miejsca wypadku.
Resuscytacja: przywrócenie krążenia i oddychania.
Reanimacja: przywrócenie świadomości.
Śmierć ma prawo stwierdzić tylko lekarz. Mamy prawo zakończyć resuscytację:
gdy ktoś nas zastąpi (inna osoba lub przyjazd karetki pogotowia)
gdy wystąpi ryzyko zewnętrzne (pacjent nam zagraża: agresja ukierunkowana lub nieukierunkowana) lub wewnętrzne (obciążenie fizyczne i psychiczne)
odzyskanie funkcji życiowych
Defibrylacja:
Fibrylacja - migotanie komór
Dostarczamy prąd biegnący wzdłuż długiej osi serca, dzięki czemu komórki zaczynają pracować prawidłowo
Rytmy do defibrylacji: migotanie komór i częstoskurcz komorowy bez tętna
Oddech sprawdzamy 10 sekund przy odchylonej głowie; człowiek oddycha 12-18razy/minutę.
Po zakończeniu resuscytacji monitorujemy stan pacjenta sprawdzając oddech.
2.
RKO: resuscytacja krążeniowo-oddechowa, masaż serca zewnętrzny i sztuczne oddychanie.
Przyczyny zatrzymania krążenia:
Oddechowe(tonięcia, urazy, zatrucia; najpierw 5 cykli RKO, około 2 min)
Niedrożność dróg oddechowych
Schorzenia nerwowo-mięśniowe (np. miastemia, zapalenie wielonerwowe)
Odma i krwiak opłucnej
Obrzęk płuc (kardiogenny i niekardiogenny, np. aspiracja)
Krążeniowe(nagłe zasłabnięcia; najpierw wołamy o pomoc)
Zaburzenia rytmu pracy serca (bradykardia, tachykardia, bloki przedsionkowo-komorowe)
Choroba wieńcowa serca z zawałem mięśnia sercowego
Zator tętnicy płucnej
Kardiomiopatie
Tamponada osierdzia
Wstrząs
Niewydolność krążenia
Związanie z OUN
Urazy czaszkowo-mózgowe
Zatrucia
Udar mózgu
Guz mózgu
NZK: brak reakcji poszkodowanego na bodźce, brak wyczuwalnego tętna; około 40% w obrazie migotania komór; mechanizm elektrofizjologiczny
migotanie komór/częstoskurcz komorowy bez tętna
asystolia
czynność elektryczna bez tętna
Migotanie komór: najczęściej u dorosłych, u dzieci 5-15%; rytm do defibrylacji.
Asfiksja: większość dzieci, RKO.
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne:
Rozpoznanie zatrzymania krążenia
Powiadomienie systemu pomocy doraźnej
Wykonanie RKO
Łańcuch przeżycia: nie reaguje→ zawołaj pomoc→ udrożnij drogi oddechowe→ nie oddycha prawidłowo→ zadzwoń po pogotowie→ 30 uciśnięć klatki piersiowej→ 2 oddechy
A-etap wstępny-udrożnienie dróg oddechowych
Upewnienie się co do bezpieczeństwa miejsca zdarzenia
Ocena reakcji poszkodowanego: chwytamy za barki i pytamy co się stało;
reakcja słowna lub ruchowa: zostawiamy w pozycji, w której był, o ile nic mu nie zagraża, dowiadujemy się o stanie poszkodowanego, wzywamy pomoc, monitorujemy
brak reakcji: głośno wołamy o pomoc, odwracamy poszkodowanego na plecy, …
Wezwanie pomocy, podajemy:
Miejsce zdarzenia
Co się stało
Czas zdarzenia
Liczba i stan poszkodowanych
Jakiej pomocy udzielono
Przedstawiamy się
Rozłączamy się po potwierdzeniu przyjęcia, wracamy do poszkodowanego
Ułożenia na plecach na twardym podłożu (gdy podejrzewamy uraz głowy/kręgosłupa dopiero po unieruchomieniu)
Udrożnienie dróg oddechowych:
Odgięcie głowy do tyłu
Uniesienie podbródka
Rękoczyn Esmarcha: uniesienie żuchwy do góry, zęby żuchwy zachodzą przed zęby szczęk
Usunięcie zawartości jamy ustnej
B-oddychanie-ocena wentylacji
Obserwacja ruchów klatki piersiowej, słuchanie szmeru oddechowego, wyczucie oddechu poszkodowanego na policzku (10 sekund).
Oddycha: pozycja boczna ustalona, sprowadzenie pomocy, monitorowanie.
Nie oddycha: wezwanie pomocy, masaż serca.
Pojedyncze próby łapania oddechu traktujemy jak asfiksję.
W pozycji bocznej układamy nieprzytomnego z zachowanym krążeniem i oddechem.
C-krążenie-pośredni masaż serca
Uklęknij przy poszkodowanym
Ułóż nasadę dłoni (nadgarstek) na środku klatki piersiowej poszkodowanego
Na niej ułóż nasadę drugiej dłoni
Spleć palce i upewnij się, że nie uciskasz żeber
Ratownik pionowo nad poszkodowanym, na wyprostowanych ramionach
Uciskaj na 4-5 cm
Po każdym ucisku całkowicie zwalniaj ucisk na klatkę piersiową, ale nie odrywaj rąk
Tempo 100 uciśnięć/min
Ucisk : zwolnienie ucisku 1:1
Weź normalny oddech i ułóż wargi szczelnie wokół ust poszkodowanego
Wprowadź powietrze przez 1 s obserwując ruch klatki piersiowej
Zachowaj jak najkrótsze odstępy czasowe
30 uciśnięć/2 oddechy
Do powrotu samoistnego oddechu
Drogi wentylacji:
Usta-usta (zamykamy nos)
Usta-nos (zamykamy usta)
Usta-tracheostomia
Maska + worek samorozprężalny (przy zatruciach cyjankami)
Schemat bezoddechowy: sam masaż serca z szybkością 100/min, bez przerw
Rozpoznanie NZK:
Obecność tętna na tętnicy szyjnej
Objawy krążenia (reakcja ruchowa, oddychanie, kaszel)
Hiperwentylacja jest niepożądana.
Powikłania:
A - przy ocenie świadomości nie bijemy poszkodowanego
B - przy wykonywaniu wdechów: zachłystowe zapalenie płuc (zespół Mendelsona) duża śmiertelność, ryzyko sepsy (HCl w soku żołądkowym), uszkodzenie płuc
C - złamanie żeber, mostka, przebicie opłucnej, odma opłucnowa, krwawienia
Zadławienie: niedrożność dróg oddechowych spowodowana obecnością ciała obcego; przyczyna nagłej śmierci - występuje rzadko; przyczyny: jedzenie (np. ości, słodycze), monety, małe zabawki; duże znaczenie szybkiego rozpoznania.
Łagodne: poszkodowany mówi, kaszle, oddycha; należy jedynie namawiać do kaszlu
Ciężkie: poszkodowany nie może mówić, oddychać, świszczący oddech, ciche próby kaszlu; u przytomnych 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową (stań z boku i z tyłu, jedną dłonią podtrzymaj klatkę piersiową poszkodowanego i pochyl go do przodu, wykonaj 5 energicznych uderzeń nadgarstkiem), 5 uciśnięć podbrzusza, u nieprzytomnych RKO.
Dorosły: powyżej okresu dojrzewania
Dziecko: powyżej 1 rż.
Niemowlę: poniżej 1 rż.
3. Dzieci.
Duża głowa (narażenie na urazy i zwiększoną utratę ciepła)
Wydatne kości potyliczne (do 10 rż.) - drożność dróg oddechowych
Wąskie i krótkie drogi oddechowe (zwiększony opór przepływu powietrza)
Nagłośnia podatna na obrzęki - niedrożność
Niedojrzałość dolnych dróg oddechowych - w stanach nagłych wzrasta ryzyko hipoksji
Główny mięsień oddechowy niemowląt to przepona.
Plastyczny i niedojrzały układ kostny - podatność na urazy
Brak zębów - duży język w stosunku do objętości jamy ustnej
Niemowlaki nie potrafią oddychać przez nos.
Oceń stan świadomości→ nie reaguje → zawołaj pomoc→ udrożnij drogi oddechowe (pozycja węsząca) → oceń oddech (10s) → brak oddechu → 5 oddechów ratowniczych →resuscytacja → po minucie resuscytacji zadzwoń po pogotowie
A - co się stało
Odpowiada, porusza się → obserwacja stanu dziecka
Nie reaguje → zawołaj pomoc
B - ocena oddechu
Oddycha → pozycja bezpieczna, obserwacja
Nie oddycha → 5 wdechów (usta-usta lub usta-usta nos; 1- 1,5 sekundy na wdech)
C - krążenie; Uciskanie klatki piersiowej:
w środkowej części
Na 1/3 głębokości
Szybciej niż 100 uciśnięć/min
Niemowlę - 2 palcami
Dziecko - 1 ręką
Gdy 1 ratownik najpierw 1 min resuscytacji → wezwanie pomocy. U dzieci z chorobą kardiologiczną natychmiast wezwać pomoc.
Zadławienie u dzieci:
Posadzić dziecko na taborecie, kucnąć i uciskać nadbrzusze
U niemowląt: przełożyć dziecko na przedramię (głowa niżej niż biodra), nie uciskać nadbrzusza
4. Stany zagrożenia życia pochodzenia wewnętrznego
Ostre zaburzenia neurologiczne
Utrata przytomności - brak reakcji na bodźce zewnętrzne (kilka s, h, dni)
Przyczyny:
Pierwotne
Wtórne (zaburzenia metaboliczne, czynności układu krążenia, oddechowego, wpływ czynników środowiskowych)
Następstwa: niedrożność dróg oddechowych
Opadanie nagłośni, podniebienia miękkiego i języka ku tylnej ścianie gardła
Przedostanie się śliny, krwi, treści żołądkowej do dróg oddechowych
Zapobieganie niedrożności: pozycja boczna bezpieczna
Ocena poszkodowanego nieprzytomnego (badanie: oglądanie + palpacja)
Głowa
Oczy: reakcja źrenic na światło, skóra wokół oczu (krwiaki)
Nos: wyciek krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego
Jama ustna: zapach alkoholu/acetonu, zawartość jamy ustnej, tylna ściana gardła
Uszy: wyciek krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego, ropy
Szyja: żyły szyjne zewnętrzne zapadnięte lub nadmiernie wypełnione
Kończyny: napięcie mięśniowe
Klatka piersiowa: powłoki…
Jama brzuszna
Powłoki: rany, zabarwienie skóry
Obwód brzucha, opory patologiczne
Miednica: stabilność obręczy
Drgawki: nagłe napadowe zaburzenie czynności OUN wywołane wzmożoną aktywnością neuronalną
Uogólnione (toniczne - prężenie, kloniczne - skurcze)
Częściowe (ogniskowe)
Następstwo: urazy
Przyczyny:
Padaczka
Urazy czaszkowo-mózgowe
Guz mózgu
Zaburzenia przemiany materii
Długotrwały brak snu
Zespół abstynencji poalkoholowej i polekowej
Zespół odstawienia narkotyków
Wzrost temp ciała (zwłaszcza u dzieci)
Nie mylić drgawek z dreszczami (drżenia mięśni przywłośnych).
Obraz kliniczny napadu drgawek:
Nagła utrata świadomości poprzedzona toniczną sztywnością całego ciała, bezdechem i sinicą
Upadek na ziemię
Drgawki kloniczne przygryzienie języka
Mimowolne oddanie moczu
Zwrócenie gałek ocznych w jedną stronę
Wiotkość
Postępowanie:
Zabezpieczenie poszkodowanego przed urazami:
Ochrona przed upadkiem
Usunięcie niebezpiecznych przedmiotów
Zabezpieczenie głowy
Zabezpieczenie przed przygryzieniem języka wątpliwe
Nie przytrzymywać mocno części ciała ulegających skurczom (uszkodzenia u. mięśniowego i kostnego)
Zapewnienie drożności dróg oddechowych: po napadzie pozycja bezpieczna
Wezwanie pogotowia:
Czas trwania napadu >=5min
Nawrót napadu
Zaburzenia oddychania
Uraz
Brak powrotu świadomości, splątanie, utrzymujące się objawy ogniskowe
Pierwszy napad w życiu
Udar mózgu: nagłe wystąpienie ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu trwających dłużej niż 24 godziny (o ile wcześniej nie doprowadzą do zgonu) i spowodowanych wyłącznie przyczynami naczyniowymi związanymi z mózgowym przepływem krwi.
Niedokrwienny (80%): zamknięcie tętnicy, zakrzep, zator
Krwotoczny (15%): uszkodzenie tętnicy, nadciśnienie, tętniaki, wynaczynienie krwi
Obraz kliniczny zależy od przyczyny i lokalizacji uszkodzenia:
Zaburzenia czucia
Porażenie /niedowład
Afazja (zaburzenie mowy)
Zaburzenia widzenia
Zaburzenia świadomości
Napad padaczki
Ból głowy
Inne (np. zator naczyń mózgowych w przebiegu zapalenia wsierdzia)
Postępowanie:
Wezwanie pomocy
Udrożnienie dróg oddechowych i ocena oddychania
RKO
Pozycja bezpieczna na stronie porażonej, porażoną częścią twarzy ku dołowi
Okresowa kontrola oddychania
Nie podawać jedzenia i picia
Ostre zaburzenia czynności układu oddechowego
Oddychanie wewnętrzne
Oddychanie zewnętrzne: doprowadzenie tlenu atmosferycznego do wnętrza komórek zgodnie z gradientem ciśnienia parcjalnego tlenu
Wentylacja płuc
Perfuzja
Dyfuzja
Dystrybucja
Drogi oddechowe- strefa wymiany (oskrzeliki oddechowe, przewody pęcherzykowe, woreczki pęcherzykowe, pęcherzyki płucne)
Pęcherzyki płucne:
300 mln, powierzchnia 80 m2
Największe w górnych, najmniejsze w dolnych partiach płuc
Przyczyny wzrostu oporu w drogach oddechowych:
Nadmierna ilość wydzieliny
Obrzęk błony śluzowej
Skurcz oskrzeli
Rozedma
Ciało obce
Ostra niewydolność oddechowa - stan, który zagraża życiu, spowodowany nagłym upośledzeniem wymiany gazowej
Zaburzenia wentylacji
Zaburzenia wymiany w płucach
Obraz kliniczny:
Przyspieszenie oddychania
Duszność
Oddech paradoksalny
Pobudzenie, splątanie
Tachykardia, nadciśnienie
Sinica
Przyczyny:
Zaburzenia czynności ośrodka oddechowego
Uszkodzenia OUN (ucisk, uraz, udar, nowotwory)
Złamanie z przemieszczeniem kręgów szyjnych
Zapalenia rogów przednich
Uraz - uszkodzenie nerwów ruchowych mięśni oddechowych
Zapalenie wielonerwowe
Miastemia
Zatrucie jadem kiełbasianym i związkami fosforoorganicznymi
Odma
Urazowe przygniecenie
Astma
Ciało obce
Sposoby udrożnienie dróg oddechowych:
Rękoczyn czoło - żuchwa
Wysunięcie żuchwy
Astma oskrzelowa: przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych powodująca nadreaktywność oskrzeli i związane z nią epizody napadowego zwężenia dróg oddechowych
Czynniki wyzwalające:
Alergeny, zanieczyszczenia powietrza
Zakażenia u. oddechowego
Wysiłek fizyczny i hiperwentylacja
Zmiany pogody
Pokarmy, konserwanty
Leki
Bardzo silne emocje
Dym tytoniowy
Czynniki drażniące
Obraz kliniczny:
Duszność (głównie wydechowa)
Ucisk w klatce piersiowej
Świszczący oddech
Wydłużony wydech
Kaszel
Współistnienie innych objawów alergii (nieżyt nosa)
Praca dodatkowych mięśni oddechowych
Tachykardia
Sinica
Postępowanie:
Pozycja siedząca
Zapewnienie dostępu świeżego powietrza
Szybko działający β2-mimetyk wziewny, lek własny; początek działania po kilku minutach, max efekt po ok. 15 min.
Wezwanie pogotowia
Odma opłucnowa: obecność powietrza w jamie opłucnowej
Przyczyny:
Samoistna (pierwotna, wtórna)
Pourazowa
Jatrogenna
Mechanizm powstania:
Zamknięta
Otwarta
Prężna (wentylowa)
Obraz kliniczny:
Ból w klace piersiowej
Duszność
Kaszel
Odma podskórna I śródpiersiowa
W odmie prężnej:
Przyspieszenie oddechu
Sinica
Spadek ciśnienia tętniczego
Tachykardia
Zatrzymanie krążenia
Stany bezpośredniego zagrożenia życia:
Odma prężna
Odma obustronna
Odma z krwiakiem opłucnej
Postępowanie:
Udrożnienie dróg oddechowych
Zabezpieczenie rany otwartej klatki piersiowej
Opatrunek wentylowy ACS z zastawką jednokierunkową
Ciało penetrujące należy zostawić i ustabilizować
W odmie obustronnej - po rozprężeniu płuc
Ułożenie na boku po stronie odmy
Ostre zaburzenia układu krążenia
Pojemność minutowa serca
4-5 l/min
Zależy od…
Miażdżyca: erozja w naczyniu lub pęknięcie blaszki miażdżycowej
Omdlenie
Przejściowa utrata przytomności spowodowana zmniejszeniem perfuzji mózgu (na skutek rozciągnięcia łożyska naczyniowego)
Charakterystyka: gwałtowny początek, ustępowanie samoistne i szybkie (<20 s.)
Podział:
Odruchowe
W przebiegu hipotonii ortostatycznej
Kardiogenne (wywołane arytmią serca lub chorobą organiczną serca)
Związane z chorobami naczyń mózgowych
Obraz kliniczny
Objawy poprzedzające
Słabienie
Zaburzenia widzenia
Szum w uszach
Bladość, pocenie się
Nagła utrata przytomności, upadek
Przyczyny: strach, widok, zapach, w okresie dojrzewania
Postępowanie
Ocena funkcji życiowych
Ułożenie na plecach
Pozycja czterokończynowa (w ciąży na lewym boku)
Dostęp świeżego powietrza, poluźnienie ubrania
Ocena funkcji życiowych
Jeśli po kilku min nie odzyskuje przytomności postępować jak z nieprzytomnym, wezwać pogotowie
Zawał serca: zespół kliniczny spowodowany ustaniem przepływu krwi przez tętnicę wieńcową na skutek jej zamknięcia doprowadzającym do martwicy mięśnia sercowego.
Ostry zespół wieńcowy: nagłe zaburzenie równowagi między zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen, a jego podażą.
Przyczyny:
Miażdżyca
Cukrzyca
Otyłość
Palenie tytoniu
Częściej u mężczyzn
Powikłania:
Ostra niewydolność serca
Hipotonia, obrzęk płuc, wstrząs kardiogenny
Obraz kliniczny:
Ból w klatce piersiowej (80-90%) silny, za mostkiem, trwa powyżej 20 min, stopniowo narasta, może promieniować do żuchwy, lewego barku lub ramienia, nadbrzusza, pleców, nie zależy od oddychania i pozycji ciała, nie zmniejsza się po przyjęciu nitrogliceryny, u osób starszych i z cukrzycą może być nieobecny
Duszność
Osłabienie
Zawroty głowy
Kołatanie serca
Ból brzucha, nudności, wymioty
Bladość, poty, sinica obwodowa
Zaburzenia czynności serca, ciśnienie niecharakterystyczne
Postępowanie
Pozycja siedząca lub półsiedząca
Chory nie może wykonywać zbędnych ruchów i się denerwować
Poluźnienie odzieży, dostęp świeżego powietrza
Leki (nitrogliceryna, kw. acetylosalicylowy)
Kontrola stanu chorego
Ewentualne RKO, zastosować AED
Obrzęk płuc: jedna z postaci ostrej niewydolności serca - szybkie pojawienie się objawów upośledzenia czynności serca
Występuje w przebiegu
Przełomu…
…
…
…
Patogeneza:
Wzrost ciśnienia hydrostatycznego we włośniczkach płucnych
Spadek ciśnienia osmotycznego we włośniczkach płucnych
Wzrost przepuszczalności włośniczek płucnych
Wzrost ciśnienia w naczyniach chłonnych
Przyczyny
Zapalenie płuc (wirusowe, zachłystowe)
Wpływ czynników toksycznych (inhalacja gazów, promieniowanie, zatrucia)
Urazy (stłuczenia płuc, uraz wielonarządowy, podtopienia)
Zespół krzepnięcia wewnątrznaczyniowego
Sepsa
Obraz kliniczny
Niewydolność lewokomorowa z zastojem wstecznym
Duszność
Przyspieszony oddech
Kaszel
Odkrztuszanie pienistej, krwisto podbarwionej plwociny
Rzężenia
Skóra blada, chłodna, wilgotna
Sinica
Lęk
Postępowanie
Pozycja siedząca z opuszczonymi nogami
Drożność dróg oddechowych
Wezwanie pomocy
Poluźnienie odzieży, dostęp świeżego powietrza
Kontrola stanu chorego
Ewentualne RKO, zastosować AED.
1