METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH -

19.02.2001

Kroki do badań socjologicznych:

1.Wstępne określenie problemu badawczego

2. Eksplikacja ( zdefiniowanie, pojęcia, def.)

3. Hipotezy - jest to próbna, przypuszczalna odpowiedź na jakieś pytanie

• żeby postawić przypuszczalną odpowiedź trzeba mieć pewne informacje np. z literatury, obserwacji

• nie każde badanie musi mieć hipotezę

• ale każde badanie musi mieć pytania badawcze np. dlaczego coś zachodzi, kiedy zachodzi, jakie będą tego konsekwencje

• postawienie hipotezy nakłada obowiązek WERYFIKACJI hipotezy - konsekwencją weryfikacji jest odrzucenie bądź przyjęcie hipotezy

• obok hipotezy musi być podane kryterium weryfikacji, która pozwala przyjąć bądź odrzucić hipotezę. Kryterium to inaczej warunki przyjęcia lub odrzucenia, jest to proces statystyczny

• muszą być pewne reguły statystyczne dotyczące kryteriów hipotezy

• pytania badawcze - nie może ich być za dużo, nie ilość, ale jakość ich ranga, najpierw jest pytanie nadrzędne, później podrzędne. Są np. 2,3,4 pyt. Nadrzędne i nich wyciągamy pyt. Podrzędne

• równolegle trzeba definiować pojęcia podczas procesu, podczas pytań.

• konsekwencja przyjęcia jakiejś definicji rzutuje w dalszym badaniu na wnioski. Ma konsekwencje badawcze, trzeba umieć uzasadnić wybór definicji

4. Operacjonalizacja - poszukiwanie objawów np. agresji wśród kiboli na stadionach

• trzeba napisać wskaźniki do każdego zjawiska które będziemy badać np. ilość bójek na stadionach, ilość interwencji policji

• między wskaźnikiem a badanym zjawiskiem musi zachodzić ZWIĄZEK oparty na „zawsze” np. Jeśli A to B, mamy zawsze związek stochastyczny ( prawdopodobnie) jeśli A to prawdopodobnie B

• o tym, że jest związek mówi nam np. doświadczenie i zdefiniowanie (umowa)

• związek jest związkiem rzeczywistym lub umownym (jeżeli coś to coś)

5. Określamy zmienne (mają wpływ na wskaźniki) - zmienne - kryterium podziału. To jakie wyróżniamy zmienne zależy od kryterium podziału.

Kryterium podziału jest funkcją w badaniu. Są zmienne zależne i niezależne.

• zmienne niezależne - (inaczej wyjaśniające) płeć, wiek, te które nabywamy przy urodzeniu, rodzina, miejsce urodzenia

• zmienne zależne - np. zawód wykształcenie.

O tym czy zmienne są zależne czy nie zależne decyduje problem badawczy

/całość w wersji do ściągnięcia/

05.03.2001 c.d.

6. Problematyka badawcza - kogo chcemy badać, gdzie chcemy badać. Określamy też sprawy organizacyjne (np. finansowanie)

7. Metody i techniki badań.

Wyróżniamy METODE, TECHNIKĘ I NARZĘDZIE

Typ zadań różni się od metody. Metoda zawiera fragment teorii odnoszący się do badanej rzeczywistości. Teoria decyduje o wyborze metody. Typ badań nie opiera się na teorii np. eksperyment, panelowe badanie.

8. Do metod trzeba dopasować konkretne techniki, następnie sprawdzamy narzędzia - PILOTARZ (próbne badanie)

9. Ustalamy jakąś część zbiorowości badanej (małe zbiorowości badamy całe). Następnie ustala się dobór próby : losowy (decyduje los) i celowy (ja celowo decyduję kogo wybrać - ale musi być jakieś konkretne kryterium doboru)

10. Metody badawcze:

• z teorii wypływają metody

• technika - instrukcja porządkowania. Do każdej techniki dobieramy metody

METODA ↔ TECHNIKA ↔ NARZĘDZIE

TYPY BADAŃ:

1. Badania Panelowe ( 1940, wybory w Ohio)

2. Badania Pollingowe

Odp.

1. analiza zmian zjawisk w jakimś okresie czasu. Cechą tych badań jest to że przeprowadzane są 2 razy. Inną cech jest to że : badania są robione na poziomie jednostek - przeprowadzamy 2 badania w różnym czasie, ale na tych samych jednostkach. Dowiadujemy się w ten sposób kto zmieniał zdanie i dlaczego - badania te umożliwiają analizę zmian. Są to badania nie anonimowe. Techniki badań nie-anonimowych: wywiad. Kolejną cechą badań panelowych jest możliwość niedostępności jednostek np. w wyniku śmierci zwłaszcza podczas 2 badania (wada tej metody) - wówczas można przebadać ludzi o podobnych cechach społeczno - demograficznych, szukamy tzw. zastępcy.

2. Też badanie przeprowadza się 2 krotnie, ale robione jest ono na poziomie zbiorowym. Polling - sondaże gazetowe na jakiejś reprezentatywnej grupie. Bada się grupę a za miesiąc też grupę ale już inną.

W badaniach panelowych nie wiemy kiedy się one skończą, są droższe niż pollingowe, są bardziej trudne do przeprowadzenia, są długotrwałe, jest niepewność co do ich wyników

Panel służy do analizy postaw, opinii, preferencji, cech psychicznych np. ruchliwości społecznej, znakomicie nadaje się do badań struktury nieformalnych grup małych np. klasa szkolna.

12.03.2001

Temat: Badanie Korupcji

Korupcja - muszą być 2 strony: Korumpujący i Korumpowany, opiera się to na korzyści finansowej dla jednej ze stron

Nepotyzm - faworyzowanie swoich znajomych w procesie zatrudniania na stanowisko „poza kolejnością”, „plecy”

Kazimierz Dobrowolski, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego z Krakowa wprowadził pojęcie : POLIHISTO - człowiek o wielkiej wiedzy z wielu dziedzin, twórcze uprawianie wielu dziedzin. Dobrowolski uważał że na przestrzeni rozwoju wiedzy następowała specjalizacja czyli rozczłonkowanie wiedzy na nauki szczegółowe. Protestował on przeciwko temu zjawisku. Dobrowolski wprowadził podejście badawcze tzw. METODY INTEGRALNEJ - Wszelka rzeczywistość w trakcie badań winna być odzwierciedlana, wolna od pozornych problemów, które są wytworem wyobraźni badaczy. Celem badań winno być oddanie rzeczywistości bez nakładania na nią naszych stereotypów. Rzeczywistość to układ spójnych elementów tzn. że izolowanie jakiegoś elementu jest niedopuszczalne. Dobrowolski pisał : że elementy są wzajemnie zależne i nie wolno odrywać pojedynczych elementów z rzeczywistości.

WSKAŹNIKI o charakterze cheurystycznym:

1. Źródła badania - badając coś trzeba sięgnąć do wszystkich źródeł na dany temat co pozwoli rozszerzyć wiedzę na jej temat. Dobrowolski zakłada podział źródeł :

a) źr. zastane - w momencie podjęcia badań te źródła już były np. wcześniejsze badania, źródła archiwalne, historyczne

Współczesne (teraźniejsze) np. w urzędach

Stanu cywilnego, wyniki badań, statystyki

Policyjne

Historyczne (świadectwa działań

Minionych pokoleń)

b) Źr. wywoływane, czyli powstałe z woli badacza

Bezpośrednia działalność

(własne badania)

inicjatywa badacza np. zlecenie badań komuś

innemu i korzystanie z nich

Dobrowolski mówi też, że powinno się wykorzystywać metody badawcze z różnych nauk, pozwala to rzetelnie zbadać i w pełni zrozumieć dane zjawisko.

TEORETYCZNE POSTULATY DOBROWOLSKIEGO

Badając jakąś rzecz nie wolno zapominać o tym, że ma ona :

1.swoją historyczną przeszłość

2. postulat holistyczny ( holizm - społeczeństwo to całość, która składa się z elementów powiązanych pewną siecią zależności). Nie można rozpatrywać rzeczywistości bez 1-ego elementu.

3. postulat funkcjonalny - jest w rzeczywistości tak, że każdy element pełni funkcję w badanej rzeczywistości i odwrotnie czyli otoczenie względem elementu'

METODA INTEGRALNA ma duże zastosowanie w badaniach rynkowych, korzysta się tu z wielu nauk i dziedzin np. badania rynkowe czerpią z ekonomii, filozofii, prawa, socjologii.

Wykład 26.03.2001

BADANIA DOTYCZĄCE REFORM SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH

• Zasięg: 3 tys. gospodarstw domowych, 6,5 tys. osób indywidualnych

• Data: luty, marzec w zeszłym roku

• Średni dochód netto wynosił 561 zł./osobę, (woj. Śląskie 589 zł., Mazowieckie - 675, najmniej Podkarpackie 426 zł.)

1. PROCENT GOSPODARSTW KTÓRE OKREŚLIŁY ŻE „LEDWO WIĄŻĄ KONIEC Z KOŃCEM” :

1. z wielką trudnością - 30

2. z trudnością - 26

3. z pewną trudnością - 30

2. STAŁE DOCHODY NIE POZWALAJĄ IM NA ZASPOKOJENIE BIERZĄCYCH POTRZEB - 45%

3. PORÓWNANIE SYTUACJI BIERZĄCEJ DO SYTUACJI Z PRZED ROKU

1. pogorszyło się - 47%

2. poprawiło - 7%

3. bez zmian - 46%

4. ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWNOŚCIOWYCH

a) pogorszyło się - 35%

b) poprawiło - 3%

c) bez zmian - 63%

5. 85% LUDZI NIE MA OSZCZĘDNOŚCI ( 5% MA „ZASKÓRNIAKI )

6. ZASOBNOŚĆ MATERIALNA

a) pogorszyło się - 43%

b) poprawiło - 6%

c) bez zmian - 51%

7. MIN. SOCJALNE DLA 1 - OSOBOWYCH GOSPODARSTW DOMOWYCH

• min. Socjalne luty 2000 - 508 zł. wg ekspertów

• wg ludzi powinno to wynosić ok. 1070 zł.

8. GRNICA NIEDOSTATKU - w Polsce to 30% wszystkich gosp. - wg ekspertów

• 65% wg opinii ludzi

Te badania to badania o charakterze SARWEJOWYM - jest to studium życia oparte na ilościowej charakterystyce zjawisk społecznych oraz na interrogatywnym zbieraniu informacji od wytypowanych w tym celu jednostek.

1909 - Początek Sarweju w Pitsburgu w USA, 19 lat później wydano bibliografię sarweju.

OKRESY SARWEJU:

I okres:

1. XIX w. - do końca lat 20-stych pojawiają się pierwsze formy wywiadu, pierwsze próby losowego doboru jednostek do próby

2. 1925 - pojawiają się narzędzia: skala dystansu społecznego Pogardusa ( pokazuje jaki jest dystans pomiędzy grupami narodowościowymi. Stawia się hipotetyczne sytuacje przed respondentami, ustala się je w sposób malejący ).

1927 - skala do pomiaru Ferstona tzw. równych interwałów, równe są odcinki pomiędzy np. opiniamii

II okres:

1. lata 30-ste i 40-ste to rozkwit sarweju, pojawiają się podręczniki do nauki. Pojawia się komercja oraz Instytut Galuba. Pojawia się skala LIKERTA ( np. raczej się zgadzam, trochę się zgadzam, nie zgadzam się itp. )

III okres:

Następuje zmatematyzowanie Sarweju, zwrócono uwagę na Emila Durkheima (           socjolog powinien badać to co jest zauważalne poprzez wskaźniki )

IV okres:

Od początku lat 70-tych wykorzystuje się do badań narzędzi - komputery

SARWEJ oparty jest na prostym schemacie:

a) Błędy

Pytanie

Badacz Respondent

Odpowiedź b) Tu mogą się pojawić błędy

Odp.

1. Błędy mogą powstawać w pytaniach źle sformułowanych, niejasnych ale też w postawie badacza i w źle zdefiniowanych pojęciach badawczych

2. Źle zrozumiane pyt. przez respondenta, kłamliwe odpowiedzi - musi być prawda obiektywna ( sprawdzalna )

Prawda psychologiczna - to co ludzie myślą

U fundamentów SARWEJU leży zaufanie że respondent będzie przekazywał prawdę subiektywną i obiektywną.

Są to badania niewyczerpywalne, są to badania jednostek a nie zbiorowości. W badaniach tych człowiek jest nośnikiem informacji, człowiek jako taki nas nie interesuje.

W badaniach tych liczymy wskaźniki, mierniki itp. Poprzez narzędzia matematyczne i statystyczne. Sarwej to krótkotrwały kontakt. Techniki badań:

• wywiad - kontakt bezpośredni

• ankieta - kontakt pośredni

Nie każde badanie (wywiad i ankieta) jest sarwejem !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Sarwej opiera się na działaniu np. ankieterów, studentów, potrzebne jest zaufanie do respondentów, ale też do ankieterów.

Wykład 02.03.01

W Polsce jest tendencja do „uśredniania” (wyjątek to sprawy finansowe np. zarobki)

I Badania zadowolenia z życia:

1.bardzo zadowolony

2. średnia zadowolenia

3.

4.

5. średnia niezadowolenia

6.bardzo niezadowolony

1.Dzieci

Tak - średnia 1.9 (duża liczba zadowolonych wg skali powyżej)

2.Małżeństwo - 2.1

3.Finanse - 4.0 (3 lata temu było 3.5)

4.Normy moralne w otoczeniu 3.56

5.Zdrowie

6.Wykształcenie 3.4

7.Życie sexualne 2.8 ( 3 lata wcześniej było 2.62)

Badania na 6.5 tys. osób:

1.Podział administracyjny:

1. lepszy niż stary 19%

2. gorszy 31

3. nie ma zdania 50

2.Czy w ciągu ostatniego roku angażował się pan w działania społeczności lokalnych np. osiedle:

1. nie - 92%

2. tak - 8%

3.Jak pan ocenia nowy system emerytalny

1. lepszy 22%

2. gorszy20

3. bez zmian 60

4.Co jest warunkiem udanego i szczęśliwego życia:

64% - zdrowie

60% - małżeństwo

46% - dzieci

41% - pieniądze

33% - praca

5% - przyjaciele

16% - Bóg, opatrzność, los

5.Jak żyję zależy od:

86% - ode mnie

41% od innych ludzi

61% od władzy

72,8% od losu, opatrzności, Boga

6.Kiedy żyło się lepiej:

przed 89r. - 53%

po 89 r.

7.Czy zmiany od 89 r. miały wpływ na pana życie:

66% - tak

33,9% - nie

1. powyżej 65 r. życia 50% mówi że zmiany nie miały wpływu na ich życie

2. 35 r. życia - 60 r. życia - duży wpływ na ich życie

8.Jeśli zmiany po 89 r. miały wpływ na pana życie to czy były one:

66% - niekorzystne

22% - korzystne

Badania SARWEJOWE - największą wadą jest to, co z nich wynika

Interrogacja - zbieranie danych - odpowiedź na każdy temat. Można tu w bardzo łatwy sposób uzyskać informacje, ale podlegają one STANDARYZACJI (ujednoliceniu). Odpowiedzi różnych ludzi możemy ze sobą sumować jeżeli pytanie będzie postawione tak samo w 100%. Wszystkim zadajemy te same pytania w tej samej kolejności, pytania towarzyszą poukładane odpowiedzi.

W badaniach tych badacz kreuje swoją rzeczywistość, która pojawia się w sugerowanych odpowiedziach (pojawia się mój punkt widzenia, kreowanie samego siebie - jest to niebezpieczeństwo dla sarweju, ale pomóc mogą badania pilotażowe - badanie próbne - chodzi o sprawdzenie narzędzia badawczego.

Badania Sarwejowe nadają się nie do każdego badania. Jeśli są bardzo skomplikowane tym mniejsza przydatność sarweju. Najbardziej nadają się do :

1. testów - diagnozowanie poziomu poinformowania

2. do diagnozowania opinii o prostych zjawiskach, nie związanych z respondentem

3. diagnozowanie preferencji rynkowych, wyborczych

4. do badań dotyczących wizji świata i miejsca respondenta w tej rzeczywistości

5. diagnozowanie aspiracji hierarchii wartości, przekonań

WYKŁAD 09.04.2001

Ciąg dalszy sarweju

Techniki badań sarwejowych:

1. wywiad

2. ankieta

Odpowiedzi:

Obie opierają się na zadawaniu pytań (interrogacja-zadawanie pytań)

a) pytania zadaje ankieter (kontakt bezpośredni), który ma wpływ na respondenta poprzez      komunikację werbalną i niewerbalną

b) występuje kontakt pośredni przez kwestionariusz, czyli ankieter też ma wpływ na               respondenta.

Narzędziem w obu tych technikach jest kwestionariusz , może być stosowany do wywiadu po uprzednim przygotowaniu do ankiety.

Mogą tu występować Reguły Przejść które towarzyszą Pytanią filtrującym po to by podzielić respondentów

W kwestionariuszu wywiadu Reguły Przejść ważne są tylko dla ankietera

b) W ankiecie respondent zapisuje sam odpowiedzi

a) w wywiadzie ankieter zapisuje odpowiedzi

Rodzaje odpowiedzi:

1.”Zapis rejestrujący” - notuje się wszystko co respondent powiedział, słowo w słowo

2. Notuje się tylko to co nas interesuje, notujemy sens tego co powiedział respondent

3. Na podstawie badań próbnych tworzy się pytania przypuszczalne i zaznacza się odpowiedz respondenta podobną do pytań przypuszczalnych - jest to zapis Kategoryzujący

Należy pamiętać, że żadna z tych technik nie jest gorsza ani lepsza, to zależy od tego do czego mają służyć:

Wywiad - służy do badań sarwejowych ilościowych, jest droższy finansowo. Badamy poprzez wywiad to samo co ankietą + to co nie nadaje się do badań ankietowych.

Ankieta i Wywiad mogą być dzielone na różne typy:

Ankieta: 1. „pod nadzorem”, „bez nadzoru” - kryterium podziału ankiety.

2. „sposób przekazu pytań” (pisemny, dźwiękowy, może też być wizualny)

Ankieta telefoniczna jest bardziej wywiadem

Pod nadzorem Bez nadzoru

pisemny TAK TAK

Dźwiękowy np. przeczytanie pytań np. w radiu

przez ankietera np. ankieta socjometryczna

„Wywiad ankietowy” - pojęcie to pojawiło się niedawno, jest to wywiad przeprowadzony w oparciu o kwestionariusz, który mógłby być wykorzystany w ankiecie.

Podział wg Sztumskiego - 3 rodzaje typów ankiet:

1.Pocztowa (sposób dotarcia)

2. Prasowa (sposób dotarcia)

3. Środowiskowa (dotyczy miejsca i zbiorowości, gdzie prowadzimy badania).

Podział wywiadu - kryterium podziału jest standaryzacja (ujednolicenie):

Wywiad swobodny Wywiad standaryzowany

(wszystkim respondentom zadajemy         te same pytania, w tej samej kolejności)

Inny podział wywiadu: jawny i ukryty (zależy od tego czy uczestnicy byli poinformowani czy nie)

Jeszcze inny podział to: grupowy lub pojedynczy - kryterium podziału jest ilość członków, najwięcej to liczba nie przekraczająca 12 osób na 1 wywiadowcę.

Wykład 7.05.01

Analiza treści - analiza zawartości

Początki tej metody sięgają XVII wieku. Wiązały się głównie z analizą pamfletów kierowanych do króla.

Prekursorem współczesnej analizy zawartości był Harald Laswell. Początkowo były to studia prasoznawcze (w USA - prasa codzienna). W latach 30. prasa i radio stały się przedmiotem badań politologów, socjologów i analityków. Nie tylko prasa codzienna, ale i periodyki, filmy i programy radiowe. Były to badania nad działaniem propagandowym, później również nad wpływem reklamy na postawy i zachowania dzieci.

Metoda ta zaczęła się rozwijać w okresie wojny. Rząd USA otrzymał od doradców informacje, że być może na terenie USA jest grupa materiałów prasowych, które mogą być posądzane o sprzyjanie Niemcom. Władze postanowiły to sprawdzić, zadały więc analitykom dwa pytania:

1. czy rzeczywiście są takie tytuły

2. czy da się to udowodnić.

Zespół analityków zgromadził całą prasę i podzielił ją na dwie grupy - prasę patriotyczną, prezentującą amerykański punkt widzenia oraz na prasę być może sprzyjającą Niemcom.

Zaczęto porównywać te dwie grupy w ten sposób, że zrobiono dokładną analizę rozkładu tematów na korzyść wroga w stosunku do ogółu tematów, jaką część gazety stanowią tematy korzystne dla Niemiec. Co oznaczało, że jest to dobra recenzja np. koncertu niemieckiego kompozytora.

Zaczęto również prowadzić nasłuch niemieckich stacji radiowych, odbieranych w USA. Zaczęto porównywać nasłuch z zawartością pism, poszukiwano echa tego, co mówiono w radiu. Cały czas odnoszono to do tego, co było w prasie patriotycznej.

Sięgnięto po nowe narządzie badawcze. Oprócz liczenia, jaki procent stanowią treści niemieckie, sięgnięto do analizy słownictwa. Szukano słów kluczy propagandy niemieckiej - aryjczyk, niearyjczyk, przestrzeń życiowa. Zaczęto liczyć, ile razy występują, jaką powierzchnię zajmują. W efekcie tego stwierdzono, że są takie pisma i da się to udowodnić.

Po wojnie zastosowano tą metodę do ścigania sprzymierzeńców komunizmu.

Analiza treści posiada pewne charakterystyczne cechy:

• obiektywność - metoda jest obiektywna, gdy ktoś inny zastosuje tą samą metodę w odniesieniu do tych samych warunków i osiągnie te same wyniki - niezależna od subiektywnego poglądu i z zastosowaniem kategorii opisowych. Sposoby postępowania badawczego muszą być jasno zdefiniowane, by badacz mógł dojść do tych samych wniosków;

• systematyczność - obowiązek brania pod uwagę wszystkich części materiału poddawanego analizie, a nie tylko tego, który zgadza się z poglądami

• ilościowy charakter analizy treści - analiza rozwijała się jako analiza ilościowa, towarzyszy jej jednak również analiza jakościowa, z wyraźną jednak koncentracją na badaniach ilościowych. Analiza treści miała się odnosić tylko do treści jawnych - nie dopuszczano, że może być ona także metodą analizy tego, co znajduje się niejako między wierszami.

Analiza treści odpowiada na kilka pytań:

1. charakterystyka przekazu

• co ktoś do nas mówi - szczegółowe pytanie to - jakie są główne trendy w analizowanych treściach, jakie treści są przekazywane, jak się to, co jest np. napisane ma do ogólnych trendów kulturowych

• jak on do nas mówi - analiza stosowanych technik perswazyjnych i stylu komunikowania

• do kogo mówi - analiza różnych wzorów komunikowania w zależności od adresata

b) charakterystyka nadawcy - kto do nas mówi i dlaczego, analiza jego intencji, jaki ma on do mnie interes, analiza poziomu legalności przekazywanych treści

c) charakterystyka skutków - z jakim efektem - czy treści są czytelne, porównanie jego przekazu ze wzorcem kulturowym słuchaczy.

Podstawą w analizie treści jest sformułowanie problematyki badawczej, postawienie hipotez i celów.

W analizie wychodzimy od problematyki. Najpierw trzeba skompletować te tytuły, które z punktu widzenia naszej problematyki mogą się zajmować tym problemem. Lista tych tytułów to uniwersum. Z tych tytułów wybieramy populację badawczą - korpus. Próba ta charakteryzuje się tym, że po wyborze analizie podlegają wszystkie egzemplarze, wchodzące w skład korpusu. Jednostką analizy będzie strona gramatyczna, jak i powierzchnia liczona w cm kwadratowych, jaką zajmuje interesujący nas problem, częstotliwość jego pojawiania się, charakterystyka, czy opisany jest pozytywnie, czy nie. Analiza polega na liczeniu - ile razy wyst.

---