PS-w ujęciu praktycznym-celowe oddziaływanie państwa i innych podmiotów w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społ. mające na celu m.in. zapewnienie bezp. socjalnego obywatelom, ładu społ. lub zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu. Jest to rodzaj intrwencjonalizmu państwowego o charakterze społ. Wg Marhala PS określamy interwencję rządową w sprawy dystrybucji rynkowej.
Funkcje nauki o PS- jest to system wiedzy o procesach związanych z kształtowaniem warunków życia i pracy ludności oraz zaspokojenie potrzeb materialnych i duchowych człowieka.
1.F. opisowa 2. F wyjaśniająca 3. F. prognostyczna 4. F. instrumentalna
Zakres przedmiotowy PS- 3 sfery życia społ- gosp:
-Warunki życia ludności-
1.materialne: sfera pracy i zatrudnienia, S. Płac i wynagrodzeń, S. Bhp, S. Zabezpieczenie rodzin robotniczych przed negatywnymi skutkami zagrożeń społ. S. społ.. aspektów polituki mieszkaniowej.
2.pozamaterialne: ochrona zdrowia, ochrona stosunku pracy, oświata i edukacja, usługi i działalność związane z upowszechnianiem kultury, organizacja czasu wolnego i wypoczynku.
-sfera psychologiczna- PS jest zainteresowana świadomym oddziaływaniem na postawy i zachowania społeczne. Chodzi o wyzwalanie: aktywności, otwartości na potrzeby innych, kształtowanie wrażliwości społ. rozwijanie tolerancji, przezwyciężanie postaw bierności społ., przezwyciężanie zjawisk patologii społ.
-sfera struktury społ- PS jest zainteresowana wywoływaniem pożądanych zmian w różnych aspektach struktury społeczeństwa- dochodowej, klasowo- warstwowej, społeczno- zawodowej, demograficznej.
Polityki szczegółowe w obrębie PS-1. polityka dochodowa 2. p. zabezp. społ. i pomocy społ. 3. p. oświatowa 4. p. zdrowotna 5. p. związana z upowszechnianiem sfery kultury 6. p.organizowania czasu wolnego i wypoczynku 7. p. prewencji i zwalczania patologii społ. 8. p. ludnościowa i rodzinna 9. p. zatrudnienia i rynku pracy
Cele PS- nie ma jednoznaczności do tego, dokąd ma zmierzać PS 1. nurt socjalno- bytowy 2.N. społeczno- ekonomiczny 3.N. makrospołeczny 4. N. Psychologiczno- społ. 5. N. Socjologiczno- strukturalny
Postęp społeczny- zmiany o charakterze jakościowym zachodzące w dowolnym układzie społ. przekształcające ten układ ze stanu jakościowo gorszego w lepszy, wyżej oceniany przez społeczeństwo.
Kryteria postępu społ.(za Danieckim) 1.kryterium dobrobytu społ. 2. K. Integracji społ.(lepiej żyje się w szczęśliwym uśmiechniętym społ.) 3. K sprawiedliwości społ.(równości dochodów) 4. K. Demokracji społ. (postęp społ. mierzony jest stopniem faktycznego udziału w kształtowaniu życia społ.)
REALIZACJA CELÓW PS
Podmioty PS- wszystkie osoby, instytucje i organizacje które realizują cele PS (np. ONZ, Rada Europy)
Podmioty państwowe- 1. Centralne- o charakterze ustawodawczym: (sejm, senat, prezydent) wyznaczają główne kierunki rozwoju PS, ustalają standardy zaspakajania potrzeb społ.(płace minimalne, nauka do 18 r. ż. Górny wymiar godzin pracy, wymiar urlopu wyp.), kontrola przestrzegania standardów, dzielenie pieniędzy na sprawy społ. Charakter wykonawczy: MpiPS- polityka zatrudnienia i rynku pracy, ubez. Społ. ,pomoc społ.,MENiS-Min ed nar i sportu, MN- min. Nauki,, MkiDzN-min. Kultury i przeciwdziałani dziedzictrwa nar. 2. samorządowe: od lat 90 obserwuje się proces decentralizacji zadań, kompetencji i odpowiedzialności na poziom samorządowy- sam. Gminne: oświata i pom. społ.-sam powiatowe: e bezrobociu, polityka oświatowa podmioty pozapaństwowe: jednostki, rodziny, org. Społ., podm. Gosp., ZZ, org. Pracodawców, zakład pracy,
INSTRUMENTYREALIZACJI CELÓW PS: 1. Regulacje prawne (ustalanie normatywów) 2. świadczenia socjalne (zasiłki macierzyńskie, emerytury, renty) 3. Tworzenie specjalnych (celowych) funduszy z przeznaczeniem na realizację specjalnych zadań (PFRON, Fundusz pracy, FGŚP), 4. Instrumenty o charakterze fiskalnym (podatki, ulgi, zwolnienia),5. Gwarancje rządowe (gwarancje na kredyty mieszkaniowe).
MODELE PS-orientacje nooliberalne (model marginalny) - minimum interwencjonalizmu państwowego, max. Aktywności społ. Wszystkie problemy mają naturę indywidualną, Wszelka pomoc musi mieć charakter dobrowolności. 1. opiera się na zasadzie, polegania na sobie. Najważniejszym podmiotem jest jednostka, która ma być zaradna, oszczędna 2. Głównymi kanałami pomocowymi jest rynek i rodzina. Jeśli one nie wystarczają, to odpowiednie działania mogą podjąć org. Pozarządowe, funkcjonujące na zasadzie całkowitej dobrowolności 3. państwowa PS pojawia się w ostateczności, ma charakter selektywny (najubożsi), świadczenia mają doraźny charakter (nastawione na łagodzenie biedy) 4. podstawową instytucjonalną formą zabezpieczenia się przed ryzykami socjalnymi są prywatne oszczędności i prywatne ubezpieczenia. Orientacja socjlliberalna (model motywacyjny)-1. model ten nosi postulat budowy kapitalizmu „z ludzką twarzą”, występuje szersza niż w m. marginalnym ingerencja państwa w sprawy socjalne obywateli wynikające z przesłanek natury ekonomiczno- politycznej i społeczno- humanitarnych. 2. opiera się na założeniu, iż potrzeby ludzkie powinny być zaspakajane w oparciu o kryterium zasług (staż pracy, wydajność, pełnione role) 3. silne uzależnienie prawa do pomocy i państwowych programów społecznych od statusu jednostki na rynku pracy. Prawo do godziwych świadczeń mają przede wszystkim osoby ubezpieczone 4. podstawową formą zabezpieczenia się przed ryzykami socjalnymi są obowiązkowe i powszechne Ubezp.Społ. Z uwagi na podmioty społ- jest to system podzielonych ról.
ORIENTACJA SOCJALDEMOKRATYCZNA (model instytucjonalno- redystrybucyjny)- 1. opiera się na zasadzie społecznej odpowiedzialności. To społeczeństwo ponosi odpowiedzialność za zapewnienie obywatelowi dobrobytu i bezpieczeństwa socjalnego. 2. z uwagi na to, że dystrybucja rynkowa rodzi niesprawiedliwość dochodową, głównym jej regulatorem powinno być państwo, działające w tym obszarze za pomocą systemu podatkowo- transferowego 3. państwowa PS ma powszechny i uniwersalny charakter- adresowana jest do wszystkich obywateli, bez konieczności spełnienia przez nich dyskryminujących warunków wstępnych 4. Najważniejszym podmiotem PS jest państwo, obok niego działają na zasadzie uzupełnienia org. Pozarządowe cieszące się dużą swobodą funkcjonowania.
UBÓSTWO-stan braku lub niedostatku środków służących zaspokojeniu potrzeb, określonych w stosunku do przyjętego normatywu. WYZNACZNIKI UBÓSTWA- 1. głód, niedożywienie 2. bezdomność lub złe warunki mieszkaniowe 3. analfabetyzm lub niski poziom wykształcenia określonych grup społ. 4 .marginalizacja życia społ. i niski poziom uczestnictwa grup społ. PRZYCZYNY UBÓSTWA- 1. grupa teorii wskazująca, że przyczyny tkwią w cechach jednostkowych człowieka- „teoria skażonych charakterów” 2. grupa teorii które upatrują przyczyny u. w organizacji i funkcjonowaniu otoczenia jednostki - teorie „ograniczonych możliwości” : a. nieprawidłowo prowadzona polityka ekonomiczna prowadząca do dużych dysproporcji w organizacji b. Praktyki dyskryminacyjne gdzie dostęp do miejsc pracy jest ograniczony przez płeć i wiek c. nierówny dostęp do edukacji, oświaty 3. grupa teorii które upatrują przyczyny u. w źle prowadzonej polityce społ.- „teorie wielkiego brata” Typy U.-1. U. losowe- przyczyną są zdarzenia o charakterze losowym: choroba, inwalidztwo. Klęski żywiołowe, 2. U. subiektywne- jest związane z postawami i zachowaniami społecznymi. Spowodowane jest małą zaradnością życiową i aktywnością w życiu społ. 3. U. strukturalne- spowodowane jest zewnętrznymi czynnikami gospodarczymi- wysokie bezrobocie, niski poziom płac, niesprawiedliwe podziały zasobu doch. Nar. W ujęciu regionalnym i branżowym. Obszar U.-jest wyznaczany przez wielkość populacji która nie osiąga dochodów wyznaczanych przez tzw. linię U. (oddzielającą ubogich od nie ubogich . przyjmuje się najczęściej pewną kwotę dochodów w gospodarstwie.)Typy linii ubóstwa- 1. L. Bezwzględne (Absolutne) ubóstwa- opierają się na założeniu, że ubogi jest ten kto ma zbyt mało aby zaspokoić potrzeby uznane za niezbędne przez społeczeństwo. Założenie dodatkowe- można w sposób naukowo uzasadniony określić potrzeby społ. Niezbędne i koszty ich zaspokojenia. Narzędziem określenia tych linii jest tzw. koszyk towarów i usług tj. zestaw dóbr uznanych za konieczne do zaspokojenia potrzeb społ. niezbędnych. 2. L. względne (relatywne)- ubogim jest ten kto ma lub wydaje mniej niż ci których dochody kształtują się na poziomie średniej przeciętnej w społ. Najczęściej za relatywną LU. uznaje się pewien odsetek średnich wydatków miesięcznych gosp. domowych funkcjonujących w danym spol. 3. L. oficjalne (urzędowe, ustawowe)- do ich wyznaczania służą kategorie ustalone w regulacjach prawnych np. płaca minimalna, emerytura minimalna. 4. Subiektywne l. U- osobą ubogą jest ta, którą społeczeństwo lub ona sama uznaje za ubogą. Wyznaczane są na podst. Badań ankietowych i opierają się na odczuciach i opiniach respondentów. MINIMUM SOCJALNE- minimalna ilość środków wyrażona rzeczowo lub wartościowo, która jest niezbędna do zaspokojenia potrzeb biologicznych , higienicznych i kulturalnych na poziomie społecznie niezbędnym tj. wynikającego z rozwoju cywilizacyjnego i tradycji danej grupy społeczeństwa. Min zaspokojenie potrzeb związane jest z :1. Aktywnością i uczestnictwem w kulturze społecznej 2. Wypoczynkiem 3. Posiadaniem i wychowywaniem dzieci . Min socjalne określa sferę dochodów niskich i gwarantuje bardzo skromne warunki życia . Obliczane jest przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. (4 x w roku- 8 minimów dla 2 typów gosp. dom.) Metoda obliczania min socjalnego -metoda koszyka towarów i usług - została opracowana w 1981 r ; w 1995 r wprowadzono zmiany w obliczaniu min socjalnego .Istota obliczeń sprowadza się do realizacji 4 kryteriów Postępowania- I.określenie podstawowego zestawu grup potrzeb , których zaspokojenie uważa się za społecznie niezbędne :1)Żywność 2) Mieszkanie 3)Oświata i wychowanie 4) Kultura 5)Odzież i obuwie 6)Leki 7) Higiena 8) Sport i wypoczynek 9) Transport 10)inne usługi II -ustalenie stałego zestawu dóbr i usług ( tzw. koszyka rzeczowego ) służącego zaspokojeniu w/w potrzeb III-przyjęcie stałych norm spożycia dla w/w towarów i usług IV-pieniężna wycena koszyka - w oparciu o średni poziom cen rynkowych pochodzących z notowań GUS-u . MINIMUM EGZYSTENCJI - oznacza takie dochody , które pozwalają człowiekowi tylko przeżyć ( ok. 50 - 60 % min socjalnego) Przyczyny U. po 1989 r: 1. bezrobocie 2. niskie płace (niski pułap płacy min.) 3. niski poziom świadczeń społ. (emerytury i renty) 4. typ biologiczny gosp. domowego(w-g liczebności-ilość dzieci) 5. zła sytuacja w rolnictwie. ZABEZPIECZENIE SPOŁ.- def. Piotrowskiego -jako całokształt środków i działań instytucji publicznych i niepublicznych , za pomocą których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swoich obywateli przed niezawinionym przez nich niedostatkiem , przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych , społecznie uznanych za ważne potrzeb . def. wg prof. A. Rajkiewicza system świadczeń , do których obywatele mają prawo lub z których mają możliwość korzystania w wypadkach i na warunkach określonych odpowiednimi przepisami .
ZAKRES PODMIOTOWY US- celem jest zagwarantowanie każdemu obywatelowi bezpieczeństwa zarówno w wąskim, socjalno- ekonomicznym znaczeniu, tj stanu wolności od braku lub niedostatku środków służących egzystencji, jak również bezpieczeństwa wykraczającego poza ten wymiar i odnoszącego się do kreowania warunków w których możliwy jest pełny rozwój psychospołeczny jednostki. ZS adresowane jest do osób które są objęte ryzykami socjalnymi. Ryzyko socjalne- te spośród zdarzeń losowych lub innych zdarzeń które powodują utratę lub zmniejszenie możliwości zdobywania środków utrzymania własną pracą. (choroba, niepełnosprawność, inwalidztwo, starość, sieroctwo, śmierć, macieżyństwo)
ZAKRES PRZEDMIOTOWY US a). Ub. Społ. stanowi system zagwarantowanych ustawowo, związanych z pracą , świadczeń o charakterze roszczeniowym , pokrywającym potrzeby wywołane przez losowe lub nie związane z nimi zdarzenia , np. zasiłek chorobowy , renta chorobowa , emerytura , świadczenia wypadkowe b). Ub majątkowe i osobowe ludności ( ubezpieczenia na życie i nie na życie )- określone są w ramach umów ubezpieczeniowych , co jest zarówno znaczne z powstaniem stosunku prawnego wiążącego ubezpieczyciela z ubezpieczonym c). Ochrona zdrowia - to promocja zdrowia , która łącznie z leczeniem i profilaktyką stanowi równocześnie pojmowaną opiekę zdrowia d). Pomoc społeczna - jest pojęciem , pod którym rozumie się przychodzenie z pomocą osobom niezdolnym do pracy z powodu wieku , inwalidztwa , przewlekłej choroby lub nie będących w stanie własną pracą , bądź własnym staraniem zaspokoić swych niezbędnych potrzeb życiowych e). Rehabilitacja osób niepełnosprawnych - to proces , którego celem jest umożliwienie osobom niepełnosprawnym osiągania i utrzymania optymalnego poziomu funkcjonowania fizycznego , intelektualnego , psychicznego i społecznego , m.in. przez udostępnienie urządzeń umożliwiających im wyższą niezależność F) Uzupełniające świadczenia socjalne - to świadczenia o znaczeniu : A. Dopełniającym w stosunku do świadczeń podstawowych B. Komplementarnym w stosunku do zadań państwa w dziedzinie kształcenia oraz wychowania dzieci i młodzieży .Techniki zab. Społ. (metoda realizacji zab. Społ)- wyróżnia się ze wzgl. na sposób finansowania świadczeń oraz zakres praw i obowiązków osób uprawnionych i zobowiązanych do świadczeń. 1. technika ubezpieczeniowa- finansowana ze składek ubezpieczeniowych (fund. Ubezp.). Do nabycia świadczeń wymagany jest określony okres składkowy, a wysokość świadczenia jest uzależniona od jej wysokości i długości stażu ubezpieczonego. Świadczenia mają charakter roszczeniowy tzn. są przyznawane niezależnie od sytuacji materialnej osoby ubiegającej się o świadczenie (emerytura, renta, zas. Macierzyński, zas. pogrzebowy ). Technika zaopatrzeniowa- źródłem finansowania są fundusze publiczne. Świadczenia wynikają z woli ustawodawcy, a warunki na jakich są przyznawane określone są w aktach prawnych. Świadczenia mają charakter roszczeniowy np. zas. dla bezrobotnych. Technika opiekuńcza-stosowana w przypadku osób nie mających uprawnień ubezpieczeniowych i zabezpieczeniowych a znajdują się w sytuacji wymagającej udzielenia pomocy. Źródłem finansowania są fundusze publiczne , lokalne a także prywatne. Świadczenia mają charakter uznaniowy, tzn są przyznawane po uprzednim zbadaniu sytuacji materialnej osoby ubiegającej się o takie świadczenie. Formy i rodzaje świadczeń- Ze względu na rodzaj ryzyka socjalnego- świadczenia chorobowe , macierzyńskie , emerytalne rentowe , wypadkowe ; Ze wzgl. na metodę finansowania tych świadczeń a). Ubezpieczeniowe b). Zaopatrzeniowe c). Opiekuńcze Ze wzgl. na długość okresy wypłacania świadczenia a) Świadczenia jednorazowe , np. zasiłek porodowy b) Świadczenia krótkoterminowe , np. zasiłki chorobowe lub macierzyńskie c) Świadczenia długookresowe i stałe = dożywotnie , np. emerytury , renty stałe , zasiłki i urlopy wychowawcze , renty inwalidzkie ze wzgl. na formę rzeczową i pieniężną- w postaci ulg i zniżek np.bilety dla emerytów, studentów
UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE -forma zabezpieczenia społ.organizowana dla konkretnych ryzyk socjalnych i konkretnych grup ludności pracowniczej przy współudziale państwa. US stanowią swoiste urządzenie służące zaspokajaniu potrzeb wywołanych przez określone ryzyka życiowe ze środków gromadzonych na ten cel przez osoby zagrożone tymi ryzykami. Cechy US-1. Obligatoryjny charakter systemu (system powszechny i obowiązkowy rozciągnięty na całą ludność aktywną zawodowo) 2. opartość na idei solidaryzmu (wszyscy płacą składki na tych samych zasadach, ze świadczeń korzystają tylko ci których dotknie określone ryzyko życiowe) Wymiary solidaryzmu-a) solidaryzm pomiędzy osobami w wieku produkcyjnym, a osobami w wieku poprod. lub przedprod. b)solidaryzm pomiędzy osobami więcej a mniej zarabiającymi c) pomiędzy posiadającymi rodzinę a nie posiadającymi jej d) pomiędzy kobietami a mężczyznami 3. finansowanie ze składek, ciężar finansowania rozłożony jest pomiędzy pracodawców i pracobiorców. Ub. Wypadkowe- skłasdkę pokrywa wyłącznie pracodawca. W systemie US w określonym zakresie partycypuje także państwo 4. tworzenie ze składek ub. Specjalnych funduszy ubezpieczeniowych z których środki przeznaczone są na finansowanie ściśle określonych typów świadczeń (np. f. Emerytalny. F. rentowy) 5. ekwiwalentność (wzajemność) występująca na linii składka- świadczenie. Nie ma świadczeń bez odpowiednio długiego okresu opłacania składki 6. roszczeniowy charakter świadczeń-prawo do nich wynika z faktu ubezpieczenia i opłacania składek. Nie jest uzależniony od rzeczywistej potrzeby świadczeniobiorcy ani jego aktualnej sytuacji materialnej. Metody finansowania US- a). Systemy repartycyjne -oparte na umowie międzypokoleniowej , której istotą jest założenie , iż osoby aktualnie pracujące i opłacające składki na US finansują świadczenia obecnych emerytów oraz innych świadczeniobiorców Charakteryzuje je brak dziedziczenia składek. Wykazują małą odporność na takie zagrożenia jak starzenie się społ. bezrobocie oraz konflikty i przetargi polityczne. Są względnie odporne na wysoką i długotrwałą inflację załamania rynków kapitałowych i finansowych b). Systemy kapitałowe- składki podlegają kapitalizacji i są inwestowane zatem po stronie dochodów tych systemów pojawiają się zyski z lokat kapitałowych (akcji , obligacji , bonów skarbowych itp) wysokość świadczeń z tych systemów uzależniona jest od wielkości składki i stażu pracy oraz wyników finansowych z działalności inwestycyjnej . W systemach tych występuje najczęściej dziedziczenie kapitału składkowego. SK wykazują odporność na zagrożenia typu starzenie się społeczeństwa, bezrobocie, wpływy polityczne. Są mało odporne na wahania rynku kapitałowego i inflację. c). systemy mieszane - stanowią kombinację rozwiązań typowych dla systemów repartycyjnych oraz kapitałowych.. Oligatoryjność US i jej przyczyny- Oparcie dotychczasowego systemu US na ideii solidaryzmu międzypokoleniowego 2. przesłanki psychologiczne 3. Społ. Efekty zewnętrzne sytuacji, w których osoby dotknięte ryzykami socjalnymi nie są w stanie poradzić sobie z nimi samodzielnie. Cz. zewnętrzne- 1. Tworzenie gett biedy i ubóstwa w których to środowiskach szczególnie silnie generowane są różne zjawiska i zachowania patologiczne. 2. polaryzacja dochodowa społeczeństwa, która stanowi zarzewie konfliktów politycznych (radykalizm polityczny) 4.presja organizacji międzynarodowych oraz norm międzynar. Zab. Społ Przyczyny reformy Ubezpieczeń Społecznych w Polsce w latach 90-tych : cz. wewnętrzne 1. Nieuzasadnione i szerokie możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę 2. Brak motywacji do kontynuowania aktywności zawodowej 3. Łatwość uzyskania renty inwalidzkiej 4. Wysoki wymiar świadczeń w stosunku do wynagrodzeń 5. Nadmierna redystrybucja i spłaszczenie struktury świadczeń 6. Waloryzacja emerytur i rent metodą płacową powoduje uprzywilejowanie emerytów i rencistów w korzystaniu ze wzrostu gospodarczego w okresie malejącej inflacji 7. Rozerwanie związku między odprowadzoną składką a uzyskiwanym świadczeniem Czynniki zewnętrzne: 1. Spodziewane zmiany demograficzne , tzn. starzenie się społeczeństwa 2. Wysoki poziom bezrobocia powoduje zmniejszenie wpływów do FUS-u 3. Wrażliwość systemu na spadek produkcji lub/i płac realnych 4. Konflikty i przetargi polityczne 5. Niestabilność prawna - wprowadzenie nowych obciążeń 6. Zła sytuacja niektórych przedsiębiorstw m.in. spowodowana dużymi obciążeniami pracodawcy składkami ubezpieczeniowymi .Podmioty realizujące zadania US: 1. ZUS 2. OFE 3. zakłady emerytalne 4. płatnicy składek (pracodawcy) Zakres przedmiotowy US : 1. U emerytalne 19,52% 2. U rentowe 13% 3. U chorobowe 2,45% 4. U wypadkowe 1,62% zasady finansowania: 1. wysokość składek na U. emerytalne, rentowe i chorobowe wyliczone są a formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich 2. stopa % składki na u. wypadkowe jest ustalana w zależności od zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń 3. składka na US trafia do funduszu US który jest państwowym F. Celowym pozostającym do dyspozycji ZUS i powołanym w celu realizacji zadań z zakresu US. Oprócz składek przychodami tego f . są dotacje budżetu państwa, dotacje uzupełniające, odsetki za nieterminowe opłacanie składek, oprocentowanie lokat bankowych 4. W ramach FUS wyodrębnione są fundusze cząstkowe z których każdy finansuje określony typ świadczeń: 1. F. Rentowy 2. f. Emerytalny 3. f. Chorobowy 4. f. Wypadkowy 5. F. Rezerwowy (a. Dla U. rentowych i chorobowych b. Dla U. wypadkowego) 5. obok FUS funkcjonuje F. Rezerwy demograficznej. Jego celem jest zapewnienie większego zabezpieczenia f. Emerytalnego. Jego źródłem zasilania jest : stan środków na zwykłym FE na dzień 31.12 każdego roku, odpisy części składki na UE (1% ubruttowionego wynagrodzenia) , ze śr. Pochodzących z prywatyzacji mienia skarbu państwa Rodzaje świadczeń- 1. F. Emerytalny- emerytury 2. F. Chorobowy: zas chorobowe, św. rehabilitacyjne, zas. wyrównawcze, macierzyńskie, opiekuńcze. 3.F. wypadkowy: jednorazowe odszkodowania dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny pracownika który zmarł na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, odszkodowanie za przedmioty utracone lub uszkodzone w wypadku przy pracy, świadczenia wyrównawcze. 4. F. Rentowy- r. rodzinna przysługuje członkom rodziny osoby zmarłej, która w momencie śmierci miała orzeczone prawo do E. Lub R. lub spełniała prawo do tych świadczeń. r. z tyt. Niezdolności do pracy- przysługuje osobie objętej ub. Emeryt- rent. Która spełnia warunki: jest niezdolna do pracy, wykazuje się odp. okresem składkowym i nieskładkowym, niezdolność do pracy powstała w okresie składkowym lub nieskładkowym lub 18 mies. Od końca ubezpieczenia. Rodzaje: r. stałe, r. okresowe. Wysokość rent ustalana jest indywidualnie, ale nie może być niższa niż ustawowo zagwarantowana r. minimalna i nie wyższa niż 250% przeciętnego wynagrodzenia. R. szkoleniowa- przysługuje osobie spełniającej warunki do do nabycia r. z tyt. Niezdolności do pracy, u której stwierdzono konieczność przekwalifikowania. Wysokość: 70% wymiaru wynagr. Przed wystąpieniem niezdolności do pracy lub 100% NdP wystąpiła wystąpiła w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zaw .okres pobierania 6 mies. I może być wydłużony o kolejne 30 mies jeśli przekwalifikowanie tego wymaga. Zas. pogrzebowy-przysługuje z tyt. Śmierci objętej US spełniającej war. do nabycia świadczeń lub rodziny. Zas. przysługuje osobie pokrywającej koszty pogrzebu. Wysokość - ustalana ryczałtowo (20 % śred. Wyn.). REFORMA SYST. EMERYTALNEGO-celem było wprowadzenie rozwiązań które miały na celu usunięcie zagrożeń i mankamentów starego systemu. Cele cząstkowe: bezpieczeństwo, sprawiedliwość, przejrzystość, stabilność. Zapewnieniem bezpieczeństwa finansowego ma być wprowadzenie zamiast systemu repatriacyjnego- systemu mieszanego. System ma być bardziej sprawiedliwy poprzez jednakowe traktowanie każdej z osób. Nikt nie będzie płacił za przywileje branżowe. Wysokość świadczeń ma być uzależniona od wysokości składek i ilości lat pracy. System ma być dużo mniej skomplikowany. Każdy ma mieć indywidualne konto, na którym gromadzone są środki. Każdy ubezpieczony ma być w stanie obliczyć sobie hipotetyczną wartość emerytury. System ma być bardziej stabilny pod wzgl. politycznym. Filary mają rządzić się prawami kapitałowymi. A nie politycznymi. przedmiotowy- mówi z jakich części będzie składała się emerytura. 1. powszechny filar repatriacyjny (U. państwowe em.) filar I 2.powszechny filar kapitałowy (OFE) filar II 3. dobrowolne ub. Dodatkowe (prac. Progr. Em.) filar III. Zakres podmiotowy- różne programy, w zależności od wieku osoby Ub: do 30 rż (od 1.01.69) , od 31 do 50 lat (od 1.01.49 do 3.12.68), powyżej 50 lat (do 31.12.48). I filar jest obowiązkowy dla wszystkich, II filar: do 30 lat- obowiązkowy, 31-50 lat- dobrowolny, 51 lat- nie uczestniczą, III filar- dobrowolny dla wszystkich. CHARAKTERYSTYKA FILARÓW- Filar I: jest obowiązkowy dla wszystkich, jest w 100% systemem repartcyjnym, brak dziedziczenia składki, każdy ub. Posiada swoje indywidualne konto przebiegu uprawnień e., kapitał podlega waloryzacji w-g formuły płacowej, elastycvzny wiek przechodzenia na emeryturę, e. Będzie wyliczana z wzoru: wielkość E.= kap. Skł. Na koncie uprawnień em.(odpowiednio zwaloryzowany): średnie dalsze trwanie życia w chwili przejścia na e. Wyrażone w mies . Istnieje gwarancja e. Minimalnej filar II-jest obsługiwany przez: 1. OFE gromadzące składkę emerytalną 2. Powszechne Tow. Em. zarządza OFE oraz w jego imieniu inwestuje i pomnaża skł. Em, 3. depozytariusz (bank) przechowujący pieniądze 4. zakłady emerytalne któtych zadaniem będzie wypłacanie e. z II filaru 5. komisja nadzoru ubezpieczeń funduszy em. (KNUFE) narzędzie sprawowania nadzoru przez państwo 6. OFE są otwarte w sensie: każdy może wybrać sobie fundusz, fundusz nie może odmówić uczestnictwa, można dokonywać zamiany między funduszami, istnieje 17 OFE (centralizacja, konsolidacja na rynku), OFE Opoka- PTE z PKO 7. składka wynosi 7,3 ubruttowionego wynagrodzenia 8. źródłami dochodu dla OFE są: prowizja odprowadzana od każdej ściągniętej składki, opłata za zarządzanie odprowadzana od całości kapitału, opłaty za wycofanie się z funduszu 9. rozwiązania zabezpieczenia środków odprowadzanych do OFE- bazpośredni nadzór kontrola nad OFE przez KNUFE, obowiązki informacyjne FE każdy OFE zgłasza aktualny wynik z działalności za cały rok- sprawozdanie finansowe, zawiadamianie członka OFE o wielkości zgromadzonych składek, ściśle określone zasady inwestowania składek (ograniczone możliwości inwestowania składek- tylko bezpieczne lokaty, zobowiązanie do dyzertyfikacji portfela OFE, akcje giełdowe- 40 % , akcje, akcje na giełdach zagranicznych- 5%), wymóg osiągania minimalnej stopy zwrotu (50% średniej ważonej osiąganej przez wszystkie OFE). Jeśli fundusz nie osiąga stopy zwrotu jest zobowiązany do dopłaty brakującej kwoty. Jeśli FE bankrutuje dopłaca fundusz gwarancyjny, a następnie budżet państwa. 10. dziedziczenie POLITYKA SPOŁECZNA WOBEC PROBLEMU BEZROBOCIA-Bezrobocie jako kwestia społeczna w Polsce- Kategoria analityczna, której istotą jest nadwyżka popytu nad pracą
Aspekt ekonomiczny- Aspekt polityki społecznej-zainteresowanie wynika z podmiotowego zjawiska.
Bezrobocie jest to stan przymusowej bezczynności osób dla których dochody z pracy stanowią źródło utrzymania. B. jest istotnym problemem społecznym. Pozwala na zidentyfikowanie negatywnych skutków. Pojęcie problemu i kwestii społecznej dotyczy wielkiej grupy społecznej (ok. 3 mln. osób stopa 18%). Nie ujmowania w kręgu osób bezrobotnych, osób które posiadają małe gospodarstwo rolne.
Cechy B: -dotyczy dużych grup społecznych, -jest kwestią społeczną, bo 75% ma na utrzymaniu 25% osób-kumulacja negatywnych cech grup społecznych, -jest to kwestia społeczna bo jest postrzegana przez samych bezrobotnych jak i pozostałych jako cechy negatywne, -jest zjawiskiem, które nie może być rozwiązane przez samych bezrobotnych, -do przeciwdziałania bezrobociu konieczne jest zorganizowanie ingerencji państwa- intewrwencjonizm. Zadania polityki społecznej na gruncie przeciwdziałaniu bezrobociu: I. Model makroekonomiczny polityki prozatrudnieniowej- Oznacza taką strategię przeciwdziałania b. ,która jest oparta na pośrednich i długookresowych działaniach na rynku pracy, a celem ich jest podtrzymywanie koniunktury i szybki wzrost gospodarczy. Charakterystyczne jest wykorzystanie ogółu instrumentów organizowanych przez różne polityki szczegółowo w ramach całokształtu walki z b. Za np. narzędzia kształtowania przez państwo stawek podatkowych-motywacja do pracy , przedsiębiorczości, odpowiednia struktura wydatków budżetowych.
Polityka pieniężna-państwo może wpływać za pomocą : -kształtowania odpowiedniego kursu waluty danego kraju, operowanie, kształtowanie wysokości stóp procentowych (kredyty banków komercyjnych). II. Model polityki rynku pracy- Związany jest z polityką społeczną. Jest to taka strategia przeciwdziałania b., która opiera się na bezpośrednich i krótkookresowych działaniach na rynku pracy, które są ukierunkowane na trzy sprawy: a. zabezpieczenie społeczne bezrobotnych
b) aktywizacja osób bezrobotnych poprzez subwencjonowanie formy zatrudnienia, a także poprzez zmniejszenie presji na rynku pracy (podaży siły roboczej na rynku pracy) Suma pasywnej + suma aktywnej polityki pracy c) ochrona jednostki i całych grup pracowników przed utratą pracy. Zabezpieczenie społeczne osób bezrobotnych w Polsce
Polska po 1989 r. wprowadziła do swego systemu zabezpieczenia społecznego zabezpieczenia z zakresu przeciwdziałania bezrobociu. Podstawa regulacja w zakresie zeb. społ. Zawarte są w konstytucji z 1997r. art.67.
W Polsce nie ma jednej ustawy, która reguluje prawo dla bezrobotnego. Zabez.społ. jest kategorią, która obejmuje 6 dziedzin ustawami, które zawierają regulacje: 1. Ust. 14.12.94r. o zatr. I przeciwdziałania bezrobociu (definiuje kto to jest bezrobotna i jakie warunki spełnia)
2.Ust. Z 29.11.80r. o pomocy społ. W której to jest mowa na jakich zasadach i w jakich okolicznościach bezrobotny może korzystać z pomocy.
3.Ust. Z 13.10.98 r. o systemie ubezpieczeń społ. Część art. Na jakich zasadach i na jakich warunkach bezrobotni są objęci ubezp.społ.
4.Ust. Z 6.02.97r. o powszechnym ubezp. Zdrowotnym (regulacje na jakich zasadach i na jakich warunkach bezrobotny może korzystać z ubezp. Zdrowotnego)
5.Ust. Z 27.08.97r. o zatrud. I rehabilitacji społ. I zawodowej osób niepełnosp. (mogą korzystać z pomocy społ) Zakres przedmiotowy świadczeń W Polsce jest szeroki i rozległy. Sposób przyznawania-w innych krajach przysługują ubezpieczenia na wypadek B. W Polsce brak jest takich ubezpieczeń. Świadczenia wypłacane są w oparciu o technikę zaopatrzenia (z funduszu centralnego- Państwowy fundusz celowy Minist. Pracy). Gro świadczeń ma charakter uznaniowy-uzależniony od kryterium dochodowego. Grupy świadczeń:
kryterium-źródło finansowania: 1.
Świadczenia finansowe ze środków funduszu Pracy (zasiłki dla bezrob. ubezp. emeryt. i rentowe finansowane, dodatki szkoleniowe a także stypendia dla absolwentów. 2. Świadczenia dla osób w wieku przedemerytalnym (zasiłki, świadczenia przedem. Te świadczenia są finansowane z Fund. Pracy ale przez budżet państwa- dotacje celowe 3. Świadczenia finansowane przez źródła łączne: centralne i lokalne. Bezrobotny ma w Polsce prawo do gwarantowanych zasiłków, zasiłki okresowe, celowe, pomoc na ekonomiczne usamodzielnianie się GOPS. 4. Świadczenia zdrowotne są finansowane z Powsz. Ubezp. Zdrow. a także z budżetu państwa i środków prywatnych. Pomoc b.- zakres korzystania z pom społ: organ ustawod. objął ryzykiem: 1. malejącą zdolność do pracy z wiekiem świadczenie przedemerytalne. 2. starość niepełnosprawność, macierzyństwo-(okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego 112 dni przy 1 dziecku i urlop macierzyński -wydłużenie okresu zasiłkowego z tytułu pozostawania bez pracy) 3. ubóstwo spowodowane brakiem zatrudnienia, prawo dookreślonych świadczeń. Ochrona socjalna: decyduje o niej dostępnosć i wysokość świadczeń. Zasiłki dla B. Finansowane s ą z Funduszu Pracy.- kompensowanie utraconych wynagrodzeń. Świadczenia te pojawiły się w 1989 r. Wprowadzone rozwiązania były kożystne dla B. Nie stawiano im warunków: zasiłek przyznawany by na czas nieokreślony, wysoki np. dla absolwentów. Jego wysokośc wynosiła 100% najniższego wynagrodzenia. 1991 r. zaczęto zaostrzaćwarunki przyznawania zasiłków. Zawężono def. Bezrobotnego, wprowadzono dodatkowe warunki: wykazanie się okresem zatrudnienia w ciągu 18 mies. Zróżnicowano dostęp do do zas. na lokalnych rynkach pracy. Funkcje zas.: 1. dochodowa, 2. motywacyjna Wys. Zasiłków: do 5 lat stażu- 80%, 5-20 lat -100%, więcej niż 20 lat- 120%. Podmioty realizujące wypłatę zasiłków nastawione są na wypłatę świadczeń i formy pomocy które zaspokajają najbardziej podst. Potrzeby . Występuje mało działań aktywizujących. Istnieje zła struktura wypłacanych świadczeń. Należy: 1. przeznaczyć więcej świadczeń na aktywizację zawodową 2. uzależnić prawo do świadczenia o zaangażowanie np. do pomocy wolontarialnej, prace na rzecz ochrony środowiska 3. wprowadzenie rozwiązań w ramach zasiłków dla bezrobotnych