inne, Pamięć2, WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE (sprawcze): proces, w którym reakcja staje się mniej lub bardziej prawdopodobna w zależności od ko


Pamięć, ćw. 2

1. WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE (sprawcze): proces, w którym reakcja staje się mniej lub bardziej prawdopodobna w zależności od konsekwencji (prawdopodobieństwo określonego zachowania zależy od jego konsekwencji - tak już twierdził Throndike). Zachowanie stanowi tu instrument - narzędzie pozwalające coś uzyskać. Dzięki niemu zwierzęta uczą się jakie są następstwa rozmaitych zachowań.

Określa je: prawdopodobieństwo pojawienia się nagrody (kary) po wykonaniu określonej reakcji oraz prawdopodobieństwo pojawienia się nagrody (kary) bez uprzedniego wykonania reakcji.

Warunkowanie klasyczne różni się od instrumentalnego:

2. Prawo efektu Throndike'a: zdolność bodźca do wywoływania reakcji rośnie, gdy po reakcji następuje nagroda, a spada, gdy nagroda nie następuje (zachowania jest kontrolowane przez jego konsekwencje). Początkowo zwierze działa na zasadzie prób i błędów.

*W Polsce warunkowanie instrumentalne badał Jerzy Konorski, który nazwał je odruchami warunkowymi II typu (odruch I typu to odruchy klasyczne).

*Tę zasadę uściślił Skinner nazywając ją radykalnym behawioryzmem (wyklucza fizjologię z opisu zachowania).

Osobowość - to wzorce zachowań. Określenie cech osobowości (ekstrawertyk itp. )mówią że

różni ludzie uczą się reagować w różny sposób. Interpretacji zachowania trzeba

szukać poza jednostką.

3. Typy relacjimiędzy zachowaniem a jego konsekwencją:

a. Konsekwencje mogą być:

b. Relacje między zachowaniem a konsekwencjami:

c. Stopniowe przybliżania (metoda kolejnych przybliżeń) - w warunkowaniu instrumentalnym procedura kształtowania zachowań uszeregowanych według wzrastającego podobieństwa lub zbliżania do reakcji zgodnej z oczekiwaniami. Początkowo nagradzane są reakcje które w niewielkim stopniu przypominają reakcję oczekiwaną.

Kształtowanie wykorzystuje się w treserze psów przewodników i małpek kapucynek, które pomagają osobom sparaliżowanym.

4. Przestrzeń zależności instrumentalnych:

a. *Pawłow sądził, że kluczowe znaczenie w warunkowaniu klasycznym ma styczność w czasie BW i BB.

*Throndike doszedł do tego, że styczność w czasie reakcji i jej konsekwencji jest jedynym warunkiem utrwalenia się reakcji instrumentalnej.

*Teraz już wiemy, że to za mało - potrzebna jest relacja zależności między reakcją analizie jej następstwami.

b. Ta relacja to:

Str 107 wykres

Optymalne warunki do uczenia się reakcji instrumentalnych wyznacza perfekcyjna zależność między zachowaniem a jego konsekwencjami (jak w warunkowaniu klasycznym)

5. Wpływ warunkowania klasycznego na R instrumentalne:

a. Warunkowe tłumienie (warunkowa R emocjonalna),(CER) - przejawia się w zahamowaniu wykonywanej reakcji instrumentalnej podczas prezentacji bodźca warunkowego skojarzonego uprzednio z bezwarunkowym bodźcem awersyjnym.

Bodziec warunkowy wywoła nasilenie wykonywania reakcji instrumentalnej jeśli obie zależności (Pawłowska i instrumentalna) będą apetytywne lub awersyjne. Jeśli zaś stany motywacyjne są różne, bodziec warunkowy obniży tempo (nasilenie) wykonywanej reakcji instrumentalnej.

Tabela str108

b. Bodziec kontrolujący - kontroluje zachowanie, zmienia prawdopodobieństwo wystąpienia

R instrumentalnej. Umożliwia przewidywanie konsekwencji jej

działań. Są 2 typy B kontrolujących :

Uczenie dyskryminacyjne - sprawia że gdy prezentowany jest B dyskryminacyjne prawdop. Wystąpienia zachowania wzrasta.

6. Awersyjna kontrola zachowania

*Są 3 typy awersyjnej kontroli zachowania:

  1. karanie - wykonanie reakcji powoduje wystąpienie bodźca awersyjnego.

  2. ucieczka - gdy wykonanie reakcji powoduje eliminację aktualnie działającego bodźca awersyjnego (tu chyba chodzi o warunkowanie negatywne)

  3. unikanie - gdy wykonanie reakcji zapobiega pojawieniu się bodźca awersyjnego (to też mi się kojarzy z warunkowaniem negatywnym) - wzmocnieniem jest brak wystąpienia bodźca awersyjnego. W jaki sposób jest to możliwe? Wyjaśnia to teoria dwuczynnikowa (Rescorola i Solomon) - oparta na połączonym działaniu warunkowania klasycznego i instrumentalnego; mówi, że organizm początkowo uczy się reakcji ucieczki przed bodźcem awersyjnym (np.: przed szokiem). Warunkowanie klasyczne sprawia, że bodziec dyskryminacyjny (BD; przekazujący inf, że po określonej reakcji pojawi się dane wzmocnienie) podawany przed szokiem, staje się bodźcem warunkowym, zapowiadającym BB, czyli szok elektryczny. Po paru próbach BW zaczyna wywoływać RW (lęk). Zwierzę zaczyna wykonywać R instrumentalną już przy prezentacji BD - czyli ucieka przed lękiem. Z drugiej strony ta sama reakcja prowadzi do uniknięcia BB (szoku). Teoria dwuczynnikowa mówi, więc, że reakcja unikania to specyficzna forma reakcji ucieczki: ucieczka przed lękiem wywołanym BW (BD).

7. Ewolucja definicji pojęcia wzmocnienia:

Efekt wzmacniania wynika tu z narzucenia organizmowi pewnych ograniczeń:

      1. aby wykonać reakcję bardziej prawdopodobną trzeba najpierw wykonać tą mniej prawdopodobną (co prowadzi do wzrostu częstości wykonywania reakcji mniej preferowanej)

      2. w konsekwencji wykonania reakcji bardziej prawdopodobnej należy wykonać reakcję mniej prawdopodobną (co prowadzi do spadku częstości wykonywania reakcji bardziej preferowanej)

Str112

8. Rozkłady wzmocnień

a. Rozkłady wzmocnień - są zasadami precyzującymi jak często i pod jakimi warunkami zachowanie jednostki będzie wzmocnione. Stanowią więc ograniczenie dostępności zachowań i bodźców będących wzmocnieniami, ponieważ ich uzyskanie jest uzależnione od odpowiedniego wykonania innych czynności (reakcji instrumentalnych.

Rozkłady o stałych i zmiennych proporcjach powodują utrzymywanie się wysokiego tempa wykonywania reakcji instrumentalnej.

Rozkłady wzmocnień zmiennych i stałych odstępach czasowych wywołują umiarkowane tempo reagowania.

Łatwiej jest wygasić R wzmacniane regularnie.

Humphreys stwierdził, że liczba prób ze wzmocnieniem potrzebnych do wytworzenia się oczekiwanego zachowania (czyli reakcji instrumentalnej) jest taka sama dla warunkowania regularnym jak i nieregularnego. Regularne stosowanie wzmocnienia nie przyspiesza zatem uczenia się nowych reakcji (myślę, że to całkiem dobre pytanie na egzamin by było).

b. Rozkłady wyrównujące tempo reakcji (dzięki nim uzyskiwana jest duża regularność pojawiających się reakcji). Są to:

c. Rozkłady wzmocnień mogą być łączone w łańcuchy:

Inną procedurą jest procedura konkurencyjnych rozkładów wzmocnień - w tym samym czasie podajemy jednostce 2 (lub więcej) sposoby uzyskania wzmocnień - każdy według innego rozkładu wzmocnień (badamy dokonywanie wyborów), np. dwie dźwignie. Związane z różnymi rozkładami.

9. Dokonywanie wyboru

Prawo dopasowania Richarda Herrnesteina - reakcje organizmu zachodzące w środowisku, w którym działają konkurencyjne rozkłady wzmocnień o stałych lub zmiennych odstępach czasowych, rozdzielają się pomiędzy te rozkłady wzmocnień proporcjonalnie do częstości uzyskania w ich wyniku wzmocnień (i tu jest ten cudowny wzór, którego mam nadzieję nie musimy znać - Ostaszewski str. 114). Innymi słowy: relatywna częstość reakcji dopasowana jest do relatywnej częstości wzmocnień uzyskiwanych w wyniku tych reakcji. Teorie próbujące wyjaśnić uniwersalne (występuje u ludzi i u wszystkich zwierząt) zjawisko dopasowania dzielą się na:

10. Skinner i warunkowanie:

  1. obojętnego wobec przyszłych zachowań: nie wpływa na zwiększenie lub zmniejszenie prawdopodobieństwa pojawienia się określonego zachowania;

  2. wzmocnienia - czynnik wzmacniający (bodziec lub zdarzenie) nasila daną reakcję lub zwiększa prawdopodobieństwo jej wystąpienia;

  3. karania - każda konsekwencja zachowania, która zmniejsza prawdopodobieństwo pojawienia się tego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości Czynnikami karzącymi mogą być wszystkie przykre bodźce lub zdarzenia.

Pierwotny czynnik karzący: bodziec o naturalnym działaniu karzącym, np. wstrząs elektryczny, skrajne gorąco lub zimno, itp.

Wtórne czynniki są wyuczone, ale mogą być równie skuteczne (i równie silne) w sterowaniu zachowaniem jak czynniki pierwotne. Behawioryści twierdzą, że mają one zdolność oddziaływania na zachowanie przez połączenie z czynnikami pierwotnymi. Inaczej nazywa się je warunkowymi.

11. Metody warunkowania instrumentalnego:

*Bodziec różnicujący: bodziec sygnalizujący, kiedy po określonej reakcji prawdopodobny (a nie przymusowy jak w warunkowaniu klasycznym) jest pewien rodzaj konsekwencji (mówi, czy reakcja będzie „opłacalna”). Brak właściwego rozróżnienia powoduje wypadki i pomyłki. Gdy wchodzimy do pokoju i już nie pamiętamy po co właściwie tam poszliśmy to według behawiorystów jest to spowodowane tym, że nie działają już bodźce różnicujące.

*Kontrola bodźcowa: kontrolowanie pojawienia się reakcji przez bodziec różnicujący.

12. Warunkowanie instrumentalne w realnym życiu: