1.Omów związki socjologii wychowania z innymi naukami społecznymi.

Socjologia wychowania ma związek z :psychologią społeczną, antropologią kultury, filozofią i pedagogiką społeczną.

Socjologia podobnie jak pedagogika wyłoniła się z filozofii. Wszelkie refleksje na temat wychowania, istoty tego procesu, związku duchowego mistrza i ucznia mają charakter filozoficzny, oparte są na poszukiwaniu jego sensu, wskazywaniu wartości w działaniach wiodących człowieka „ku jego wyższym przeznaczeniom”. O ile jednak filozofia ma charakter teoretyczny i formalny, socjologia i pedagogika to dyscypliny empiryczne, opierające swe twierdzenia na rezultatach przeprowadzonych badań.

Pedagogika społeczna- podobny przedmiot zainteresowania, obie zajmują się środowiskiem wychowawczym i jego wpływem na jednostkę, procesami uspołecznienia człowieka, s.w. czyni to z perspektywy opisującej, interpretacyjnej, wskazując prawidłowości i zależności między zjawiskami, p.s. koncentruje się na przekształcaniu tychże środowisk siłami jednostek, tak by lepiej zaspokajały ich potrzeby i służyły rozwojowi ludzi. Przykład: socjolog skupia się na badaniu uwarunkowań i przyczyn różnic edukacyjnych między dziećmi, pedagog społeczny stara się tym różnicom przeciwdziałać i je wyrównywać.

Antropologia kultury i psychologia społeczna- a.k. dostarcza narzędzia anlitycznych pozwalających zajrzeć głębiej pod powierzchnię zjawisk zachodzących w klasie szkolnej i innych środowiskach wychowawczych, niż czyni to pedagog czy socjolog. P.s. bada relacje między uczestnikami interakcji, nie tyle pod kątem ich znaczenia wychowawczego, co wpływu na indywidualność jednostek jako członka grupy, a zarazem jej funkcjonalność i dynamikę. W p.s. przedmiotem badań jest grupa w ogóle, nie zaś grupa w znaczeniu wychowawczym i edukacyjnym, a więc najczęściej rówieśnicza o ustalonej strukturze, hierarchii i rozwiniętym mechanizmie więzi.

2. Co stanowi przedmiot zainteresowania socjologii wychowania i socjologii edukacji?

Przedmiot zainteresowania socjologii wychowania określić można jako procesy społeczne zachodzące w instytucjach wychowawczych i tych sytuacjach społecznych, które pełnią funkcję wychowawcze i socjalizacyjne ze szczególnym uwzględnieniem szkoły. Celem socjologii wychowania, a zarazem jej podstawą metodologiczną jest analiza wpływów i czynności wychowawczych w środowiskach, grupach i instytucjach o tym charakterze, a także efektów tych wpływów i działań.

3.

4. Omów definicję środowiska wychowawczego i środowiska społecznego.

Środowisko społeczne- w socjologii wychowania suma warunków tworzonych przez życie zbiorowe dla życia jednostek, czynniki tworzące wspólne doświadczenie i będące ogólną podstawą rozwoju osobowości.

Środowisko wychowawcze- w ped. społecznej rodzaj środowiska społecznego, jakie grupa wytwarza dla osobnika mającego po odpowiednim przygotowaniu zostać jej członkiem. Cechą charakterystyczną każdego środowiska wychowawczego jest złożoność i wielopoziomowość oddziaływań. Tworzą je osoby (rodzice, wychowawcy), grupy społeczne (rówieśnicy, klasa szkolna), a także instytucje (szkoła, placówki wychowania pozaszkolnego). Późniejsze definicje wskazują, że środowisko wychowawcze to kontrolowany i ukierunkowany na realizację celów zespół bodźców przyrodniczych, społecznych i kulturowych, wyklucza się z niego te czynniki, na które nie mamy wpływu oraz to, co dzieje się w otoczeniu społecznym jednostki spontanicznie.

Środowiskiem wychowawczym wg F. Znanieckiego jest środowisko społeczne i tworzące jej jednostki oraz grupy (tworzą one składniki środowiska wychowawczego). Jednocześnie tworzą je różne układy zjawisk, postaw, stanów rzeczy oraz pewnych zjawisk, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na przebieg procesu wychowania.

Środowisko wychowawcze to - odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu, obejmujące wszystkie osoby i grupy społeczne, z którymi kandydat ten się styka, gdyż wszystkie one stanowią składniki środowiska wychowawczego kandydata.

5.

6. Pojęcie socjalizacji

Socjalizacja (łac. socialis „towarzyski, społeczny”) - proces rozwoju społecznego człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm, wzorów zachowań, zasad i wzorów kulturowych obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętności niezbędnych dorosłej osobie. Jest on niezbędny jednostce do dobrego funkcjonowania w społeczeństwie. Socjalizację dokonuje się poprzez oddziaływanie środowiska społecznego (np. , kolegów), osób (np. nauczyciela) lub instytucji (np. szkoły).

Procesy socjalizacyjne mogą dokonywać się na trzech poziomach:

* na najbardziej ogólnym poziomie - dokonuje się wchodzenie jednostki w społeczeństwo, którego celem jest zdobycie tych kompetencji i umiejętności niezbędnych są dla społecznej egzystencji, jest to swoiste minimum kulturowe. Wiąże się to z nabywaniem umiejętności porozumiewania się (komunikowania społecznego), podstawowych norm moralnych oraz respektowania wymogów współżycia zabraniających naruszania cudzego dobra, a także tolerancji wobec czyjejś odmienności.

* na niższym poziomie - może oznaczać wejście jednostki do podkultury, możliwość przyswojenia w jej ramach idei, przekonań, reguł, norm, wartości, które są w wyraźnej opozycji wobec powinności społecznych (kontrsocjalizacja lub socjalizacja opaczna) lub internalizację i eksternalizację norm, wartości, symboli narodowych, tradycji identyfikujących jednostkę z społecznością lokalną lub narodową..

* na najniższym poziomie - oznacza opanowanie konkretnych ról społecznych związanych z określonymi pozycjami do których jednostka aspiruje np. socjalizacja do ról rodzicielskich, małżeńskich, zawodowych (profesjonalnych), politycznych, kulturowych.

Socjalizacja jest procesem złożonym i przebiega na wielu poziomach się równocześnie. Powoduje to sytuację zarówno jedności, jak i wielości obejmowania i zajmowania różnych ról i pozycji społecznych w wielu grupach społecznych naraz. Oznacza to, że często dochodzi do kolizji (konfliktu ról i pozycji) w sytuacji odrzucenia starych norm i wartości oraz internalizacji nowych przy osiąganiu kolejnych pozycji i ról. Obecnie procesy socjalizacji związane z nabywaniem kompetencji społecznych dokonują się w warunkach wielokulturowości i kosmopolityzmu.

7. Odmiany socjalizacji

Socjalizacja początkowa - dokonuje się w rodzinie a następnie w innych grupach np. sąsiedzkich, rówieśniczych. Jednostka po raz pierwszy zostaje wprowadzona w świat wzorów, reguł. Uczy się społecznego współżycia. Zyskuje świadomość, że nie jest sama i musi liczyć się z innymi.

2. Socjalizacja permanentna - uczymy się nowych ról. Jest to naturalne przejście z jednego okresu rozwojowego do drugiego. Rytuały przejścia - to rytuały życia, które symbolizują koniec jednej fazy życia i początek następnej. Może się zmieniać również ze względu na inne sytuacje np. śmierć bliskiej osoby, emigracja - w tym wypadku mówimy też o resocjalizacji, gdyż uczymy się życia w nowej kulturze. Mówi się o tym, że jest to akulturacja - wchodzenie w inną kulturę.

3. Socjalizacja globalna - jako wynik globalizacji kultury, często łączona jest z postępującą amerykanizacją życia, wypieraniem lokalnej kultury przez wzorce masowej kultury amerykańskiej.

4. Socjalizacja polityczna - wdrażanie się do trwałego przebywania w pewnej sferze polityki, pełnienia roli czynnego politycznie obywatela, który w świadomy sposób dokonuje wyborów politycznych. We współczesnych społeczeństwach demokratycznych często w wyniku rozczarowań do elity politycznej dokonujemy nowych wyborów, uczymy się tej roli społecznej od nowa.

5. Socjalizacja antycypująca - jej odmianą to snobizm. Jest to taka sytuacja, gdy ktoś nie będąc członkiem atrakcyjnej pod względem społecznym grupy, nie mając pozycji pozwalającej na wejście do niej identyfikuje się z nią subiektywnie na tyle silnie, że pragnie już z góry upodobnić się do członków tej grupy. Liczy, że takie zachowanie przyniesie mu to łatwiejszy akces lub akceptację członków tej grupy. Ta sytuacja powoduje, że grupa zaczyna kształtować jego osobowość - mimo, że jeszcze do niej nie należy np. sposób ubierania, mówienia, formy rekreacji, upodobania artystyczne. Może to z kolei prowadzić do odrzucenia tych jednostek przez grupy, do których ona rzeczywiście należy.

6. Socjalizacja odwrotna - sytuacja, w których młodzi socjalizują starszych a wynika to m.in.. z:

* Dokonujących się zmian społecznych i kulturowych - młode pokolenie jest bardziej chłonne na nowości, sprawniej i szybciej wdraża się do nowych stylów i sposobów życia niż pokolenie starsze

* Nowe prądy kulturowe i społeczne (zwłaszcza określane mianem postępowych lub nowoczesnych) niesione przez środki masowego przekazu (socjalizacja tercjalna) szybciej docierają do młodych z pominięciem rodziców czy wychowawców (dotychczasowych znaczących innych)

7. Kontrsocjalizacja - socjalizacja wdrożenia do ról dewiacyjnych czy przestępczych, ludzie uczą się wzorów, norm, wartości kontrkulturowych sprzecznych z dominującymi w społeczeństwie. Powoduje to, że przyswojenie tych szczególnych wartości i norm, przy jednoczesnym zawieszeniu ogólnie obowiązujących skutkuje miniaturyzacja moralną tych jednostek, ograniczaniem i eliminowaniem w sobie odruchów współczucia, zanegowaniem nienaruszalności czyjegoś życia i zdrowia, uczenia się stylu życia obowiązującego w świecie przestępczym.

8. 8.Dwa etapy procesu socjalizacji:

INTERNALIZACJA - proces psychiczny polegający na ,,uwewnętrznieniu'' kultury, czyli przekształceniu jej wzorów w elementy osobowości - motywacje czy postawy

EKSTERNALIZACJA - przejawianie się ukształtowanych kulturowo treści osobowościowych - motywacji czy postaw - w konkretnych działaniach

9.

10.

11.

12. Rozwój o charakterze progresywnym, to taki, w którym każde następne stadium czy etap charakteryzuje się jakościowo wyższym poziomem funkcjonowania wybranych aspektów działania niż poprzedni. Dynamika rozwoju zazwyczaj osiąga najwyższe tempo w dzieciństwie, a następnie młodości jednostki po to, aby zwolnić w okresie dorosłości i stopniowo obniżać się z wiekiem.

Druga możliwość przebiegu procesów rozwojowych dotyczy sytuacji, w której proces rozwojowy początkowo nosi cechy progresywne, następnie jednak zatrzymuje się na pewnym, nieprzekraczalnym dla wychowanka poziomie. Spowodowane jest to na ogół uszkodzeniami o charakterze genetycznym, czy schorzeniami sfery psychicznej. Rozwój taki nazywamy degresywnym.

Trzecia możliwość przebiegu procesów rozwojowych podobna jest do degresji, z tym, że oprócz zatrzymania czy spowolnienia procesów rozwojowych dochodzi także do cofania, obniżenia rozwoju poszczególnych funkcji, czyli do regresji. Spowodowana jest na ogół, odmiennie niż w przypadku zmian o charakterze degresywnym, przyczynami o charakterze społecznym, nie zaś medycznym.

13. Stefan Szuman- zaprezentował jedną z pierwszych koncepcji rozpatrujących uwarunkowania rozwoju jednostki. Skoncentrował się na dwóch grupach czynników odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie i wzrost funkcji psychofizycznych organizmu: czynnikach wewnętrznych i czynnikach zewnętrznych.

Czynniki wewnętrzne:

1. anatomiczno- fizjologiczne wyposażenie organizmu: budowa ciała, odporność, zasób energii

2. psychiczne: motywy, dążenia, skłonności, temperament

Zaczynają się one kształtować stosunkowo wcześnie, istotne jest zatem właściwe kierowanie ich rozwojem, rozumiane jako celowa, intencjonalna stymulacja.

Czynniki zewnętrzne:

a) wpływy nieświadome, oddziaływania środowiska, normy, reguły i zasady życia społecznego

b) wpływy świadome i ukierunkowane, intencjonalne oddziaływania wychowawców, wzorce

Odkrycia Szumana jak na początki naukowej psychologii są niezwykle trafne, a co więcej zdają się potwierdzać później postawioną tezę, mówiącą, że nikt nie rodzi się ludzkim, ale takim się staje w procesie wychowania i socjalizacji. Od tego jak będziemy oddziaływać na dziecko i z jakimi wpływami otoczenia społecznego zetknie się ono w dzieciństwie, zależeć będzie, jakim stanie się dorosłym i co osiągnie w życiu.

14. Helena Radlińska- postrzegała ona rozwój człowieka jako zjawisko o charakterze biosocjokulturalnym, uwzględniając trzy podstawowe sfery i odpowiadające im mechanizmy rozwojowe.

1. pierwsza sfera o charakterze biologicznym odpowiadała wzrostowi organizmu. Odnieść ja można do czynników wewnętrznych Szumana. Głównym zadaniem wychowawców czy opiekunów dziecka w tym okresie jest zapewnienie mu właściwych warunków rozwojowych, dbałość o odżywianie, sen, ruch na powietrzu, własną przestrzeń życiową dziecka, eliminację zagrożeń w postaci chorób zakaźnych czy możliwości zaistnienia wypadków.

2. Sfera socjalna- obejmuje tzw. wrastanie, czyli stawanie się członkiem poszczególnych kręgów środowiskowych : rodziny, grupy rówieśników, co można określić jako stopniowe poszerzanie kręgu interakcji społecznych. Ma ono na celu budowanie wyobrażenia o samym sobie, jak również o otaczającym nas świecie. Wychowawcy czy opiekunowie nie powinni hamować tego procesu, jednocześnie umożliwiając dziecku uczestnictwo w coraz bardziej złożonych sytuacjach społecznych. Dziecko, oswajając się z otoczeniem, utożsamia się z nim, uważa za własne, traktując zachowania i wypowiedzi jego członków jako wzorcowe. Ponieważ na tym etapie rozwoju społecznego podstawowym mechanizmem uczenia się jest naśladownictwo, dlatego też opiekunowie powinni zwrócić uwagę na ochronę dziecka przed tym co niepożądane (ochrona przed oddziaływaniem negatywnych wzorców postępowania). Ważne są tu zarówno spotkania rówieśnikami, opowiadanie bajek, zabawy w grupie.

Sfera kulturalna- działania wychowawcze obejmują enkulturację, czyli wprowadzanie w dobra duchowe, symboliczne dziedzictwo, zapoznawanie z tradycją. Najistotniejszą umiejętnością wychowawcy pozostaje trafny dobór treści, tak by były one dla dziecka zrozumiałe. Równie ważny jest dobry kontakt z wychowankiem, podobnie jak przygotowanie go do samodzielnego kontaktu z kulturą, obcowania z nią. Nauczyciel przedszkola i pierwszych klas szkoły podstawowej, powinien potrafić przekonać rodziców, że stymulacja sfery duchowej poprzez kontakt z kulturą jest równie ważny, jak dbałość o rozwój fizyczny czy społeczny, prezentując i proponując odpowiednie treści i obalając mity, o tym, że kilkuletnie dziecko jest za małe, aby pójść do kina/teatru czy czytać mu książki.

W trójelementowej koncepcji Radlińskiej głównym zadaniem wychowawcy jest wspieranie rozwoju każdej z tych sfer, obejmujące konkretne działania. Zarówno rozwój sfery fizycznej, społecznej, jak i kulturalnej dziecka podlega wpływowi opisanych wcześniej przez Szumana czynników zewnętrznych o charakterze intencjonalnych, ale i przypadkowych oddziaływań i bodźców płynących ze środowiska wychowawczego.

15. Stefan Kunowski- za osiągnięcie dojrzałości zarówno fizycznej, emocjonalnej, społecznej czy poznawczej odpowiedzialne są następujące cztery czynniki rozwojowe: bios, etos, agos i los.

a)bios- sfera popędowa człowieka, czyli to wszystko, za rozwój czego odpowiadają czynniki genetyczne i fizjologiczne, w tym także uwarunkowania psychiczne: temperament, podświadomość, wrodzone uzdolnienia i predyspozycje. Autor zwraca uwagę na istnienie tzw. popędu życiowego, naturalnej siły, która kieruje rozwojem jednostki, umożliwiając dostosowanie do warunków środowiska i pokonywanie przeszkód, które nierozerwalnie związane są z każdym procesem rozwojowym.

b) etos- ogól czynników środowiskowych kształtujących naszą psychikę wraz ze społeczną siłą obyczajowości, systemem sankcji, wartościami. Pojęcie etosu odnieść można do tego wszystkiego, co dzieje się podczas procesu socjalizacji.

c) agos- to także wpływy środowiskowe, jednak można tu mówić jedynie o bodźcach kontrolowanych, świadomym, intencjonalnym wpływie i kształtowaniu psychiki poprzez np. przykład, autorytet. Ogromną rolę pełnią tu wola, świadomość i uczucia wychowanka, podobnie jak i wychowawcy, na tym etapie bowiem zawiązuje się duchowe porozumienie, relacja ucznia i mistrza. Agos to oddziaływania pewnej sumy czynników społecznych i kulturowych, które we współcześniejszych koncepcjach nazywa się wychowaniem i nauczaniem.

d) los- suma warunków historycznych i egzystencjalnych jednostki, także wola Boga wraz z unikalnymi składnikami osoby ludzkiej, takimi jak nadświadomość czy sumienie. Wyraźnie skłania się ku opinii, że rozwój jednostki nie zależy od nas samych i od czynników biologicznych, nawet etos ma charakter losowy, nikt przecież nie wybiera sobie społeczeństwa, czy okresu historycznego, w którym przychodzi na świat.

Wychowanie rozumie Kunowski jako „prowadzenie człowieka ku jego wyższym przeznaczeniom”. Kierowanie procesem wychowania, oparty o posiadany przez wychowawcę autorytet, stopniowo maleje wraz ze wzrostem samodzielności i autonomii wychowanka. Autonomia i wolność bowiem, nie zaś podporządkowanie woli wychowawcy, są nadrzędnymi celami wychowania, co podkreśla humanistyczny charakter koncepcji rozwoju i wychowania Kunowskiego.

W najmłodszym wieku dziecięcym dominującym typem aktywności jest zabawa, podczas której dziecko poznaje otoczenie, uczy się poprze naśladownictwo prostych czynności.

Właściwy i pełny kontakt werbalny, wraz z komunikacją, pełni podstawową rolę na etapie dociekania. Ten okres, obejmujący przedszkole i początki edukacji szkolnej, w której dominującą aktywnością jest dociekanie, służy kształtowaniu wiadomości dziecka, rozumienia otaczającej rzeczywistości. Początek tego okresu na ogół manifestuje się wysokim poziomem ciekawości poznawczej: zadawaniem mnóstwa pytań typu dlaczego, czy, itd.

Zadawanie tego typu pytań świadczy o rozwijającej się percepcji i zdolności myślenia, także twórczego, u dziecka. Nie wolno ich zatem bagatelizować. Działania wychowawcy na tym etapie związane są z nauczaniem.

Kolejny, trzeci etap rozwoju dziecka to praca, odpowiadająca wychowaniu. Przez pracę należy rozumieć zarówno włączenie do życia dziecka realizacji obowiązków, jak i świadome podejmowanie wysiłków poznawczych. Wtedy właśnie najbardziej intensywnie i efektywnie dziecko uczy się, a także funkcjonuje społecznie poszerzającej się grupie społecznej: wśród rodziny, rówieśników.

Kunowski podkreśla, że rozwój jednostki jest procesem trwającym całe Zycie i nie można mówić o jego zakończeniu. Nie jest nim ukończenie nauki szkolnej ani uzyskanie pełnoletniości.

Indywidualny rozwój jednostki, związany jest z kształceniem wybranych umiejętności, predyspozycji czy zdobywaniem fachowej wiedzy dokonuje się podczas studiów uniwersyteckich. Wówczas wtedy dochodzi do głosu niepowtarzalność każdego z nas, twórczość, zyskujemy kulturę duchową, świadomość kierunku, w jakim chcemy podążać. Mamy ukształtowane zasady i wzorce postępowania, wybieramy partnerów życiowych, ostajemy rodzicami.

W koncepcji Kunowskiego sfery biologiczna, poznawcza, emocjonalna i społeczna są połączone, a ich rozwój ma charakter warstwicowy, tzn. że jego fazy następują kolejno po sobie bez możliwości pominięcia jednej z nich czy zmiany w obrębie kolejności.

16. Erikson- jest to koncepcja, w obrębie której rozwój postrzegany jest jako proces trwający całe życie, uwzględniający wszystkie jego etapy- od narodzin aż po starość. Koncepcja Eriksona ma charakter holistyczny, procesy psychiczne, sfera cielesna i realia życia społecznego są nierozłączne w tym sensie, że jednostka ze swoją osobowością i indywidualną biografią nie istnieje poza społeczeństwem.

Epigeneza- w koncepcji rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona cykl rozwojowy ośmiu faz obejmujący całe życie jednostki.

Poszczególne fazy nierzadko oddzielone zostają kryzysami normatywnymi, pełniącymi rolę punktów zwrotnych w biografii osoby. Ich pozytywne rozwiązanie odbudowuje inicjatywę i potencjał rozwojowy, niepowodzenie zwiastuje zahamowanie lub zwolnienie tempa rozwoju.

- Rozwój nie przebiega zawsze tak samo, w założonym z góry tempie i zagwarantowanym kierunku, prowadzi natomiast do uczestnictwa w coraz bardziej zróżnicowany sposób, w coraz szerszym zakresie interakcji i reguł kulturowych, pozwalając jednostce na wzrost samoświadomości i zapoczątkowując proces budowania tożsamości osobowej i społecznej.

Kryzys tożsamości - w teorii rozwoju psychospołecznego E.Eriksona kryzys charakteryzujący się tymczasowym obniżeniem inicjatywy działania i potencjału rozwojowego, występuje jako reakcja na nowe wyzwania pomiędzy poszczególnymi fazami rozwojowymi w życiu człowieka, często porównywany przez autora koncepcji do przesilenia w chorobie. Pozytywne rozwiązany, pozwala osiągnąć założone cele i ponownie otwiera perspektywę rozwojową.

Etos- zdefiniować go można jako sposób doświadczania świata przez jednostkę, to, jakie zwyczaje, normy i ideały kierują jej postępowaniem, jakich uzasadnień używa, aby uprawomocnić swoje postępowanie.

W koncepcji Eriksona pojęcie to odnosi się do sposobu uzasadniania społecznego świata przez jednostkę.

- Etos zależny jest od doświadczenia społecznego, pełnionych ról, statusu, a także rodzaju i częstotliwości kontaktów z innymi ludźmi.

- Etos odnosi się do trzech typów moralności i związanych z nimi stadiów rozwoju etycznego jednostki.

Moratorium rozwojowe ( psychospołeczne) - jest sytuacją odroczenia koniecznych i nieodwracalnych decyzji i wyborów życiowych na przyszłość. Odroczenie czy wyhamowanie procesów decyzyjnych i dojrzałej, w pełni odpowiedzialnej postawy wobec życia pozwala na próbne i niewiążące granie ról, eksperymentowanie w różnych obszarach życia społecznego, np. w zakresie związków między ludźmi, wykształcenia.

Moratorium jest pozytywnym zjawiskiem pod warunkiem, że ma określone ramy czasowe i zinstytucjonalizowany charakter, a także cel i wynik.

Najczęstsze formy instytucjonalizacji moratorium to: studia, podróże, przejściowy pobyt w odosobnieniu.

Moratorium jest bardzo ważnym elementem tworzenia tożsamości, zapewnia bowiem wyższy poziom i dynamikę procesów rozwojowych, rzadko jednak bywa przeżywane świadomie..

Przedzamknięcie- jest swego rodzaju zaprzeczeniem moratorium psychospołecznego. Oznacza ono podjęcie zadań życiowych pod wpływem nacisków otoczenia, przedstawiania przezeń preferowanej oferty społecznej jako jedynie słusznej i zapewniającej samorealizację, bez prób dowiedzenia się, czy naprawdę mogłoby ono przynieść satysfakcję i stanowić o rozwinięciu preferencji czy uzdolnień młodego człowieka. Do sytuacji przedzamknięcia dochodzi na ogół w wyniku przesycenia socjalizacji w środowisku rodzinnym treściami adaptacyjno-konserwatywnymi, zachwiania poczucia bezpieczeństwa i stabilności bytu, tendencji do dominacji jednego z rodziców. Wpływ otoczenia może być tak głęboki, że do uświadomienia błędnych wyborów życiowych dochodzi bardzo późno lub wcale, co niewątpliwie wywiera negatywny wpływ na rozwój tożsamości jednostki

Tożsamość negatywna- pod wpływem negatywnych bodźców środowiskowych czy przeżyć z okresu dzieciństwa dochodzi do akceptacji negatywnych treści dotyczących obrazu siebie i świata, a w wyniku tego- zaburzeń poczucia własnej wartości, obierania ról społecznie nieużytecznych czy przestępczych. Zniewoleniu, wewnętrznemu chaosowi często towarzyszy rozczarowanie, poczucie bycia nie dość dobrym, zdolnym czy, aby próbować zrealizować plany i zamierzenia. Tożsamość negatywna może zarówno wynikać z, jak i prowadzić do anomii. W rzeczywistości tożsamość negatywna jest najbardziej zagrażającym stanem wewnętrznej integralności stanem, naznaczającym osobowość jednostki piętnem nieprzystosowania , a w następstwie wykolejenia społecznego.

17. Jak Raymond Boudin sprecyzował pojęcie „pierwotnego efektu stratyfikacyjnego” i „wtórnego efektu stratyfikacyjnego”? Opracowany przez niego model formalny umożliwia stymulację generowania różnic szans edukacyjnych oraz nierówności społecznych. Autor przyjął że każda jednostka, kończąc kształcenie obowiązkowe, przyswaja sobie swoiście cechy ucznia, spośród których charakterystyczne są wyniki w nauce i inne osiągnięcia szkolne. Poziom tych osiągnięć nie jest jednak przypadkowy , gdyż w znacznej mierze pokrywa się on ze zróżnicowaniem społecznym uczących się. Wynika stąd, iż kształcenie obowiązkowe nie kompensuje różnic będących pochodna odmiennych pozycji społecznych uczniów. Osiągnięcia szkolne absolwentów szkół podstawowych w dużym stopniu przynoszą się i odzwierciedlają pozaszkolne zróżnicowania społeczne. Boudin nazwał to zjawisko pierwotnym efektem stratyfikacyjnym.

Po ukończeniu obowiązkowego okresu kształcenia, młodzież może wybierać dalsze drogi edukacyjne. Wydaje się zatem, że na tym etapie ważniejsze okażą się czynniki indywidualne tj zdolności zainteresowania ucznia a tło społeczne nie będzie miało znaczenia. Tło społeczne wywiera jednak duży nacisk na wybór dalszej drogi życiowej. Młodzież bierze pod uwagę swoje wcześniejsze wyniki w nauce, których wskaźnikiem są oceny. Te zaś bardzo istotnie różnią się w poszczególnych grupach społecznych. W grę wchodzą także liczne czynniki natury świadomości, wartości, wzory kariery życiowej, motywacje, aspiracje edukacyjne. Im wyższy status społeczny określonej klasy lub warstwy społecznej tym wyższą rangę przypisuje ona celom edukacyjnym. Dlatego też przy jednakowych wynikach w nauce młodzież pochodząca z klas wyższych podejmuje bardziej ambitne decyzje edukacyjne. Tego typu oddziaływanie środowiska społecznego trwa ustawicznie i wpływa na coraz dalsze decyzje, a zatem także na ogólne zróżnicowanie się dzieci szkolnych, młodych ludzi należących do odmiennych klas społecznych. Zjawisko to Boudin nazwał wtórnym efektem stratyfikacyjnym.

18. Mobilność sponsorowana -> występuje w tych systemach szkolnych w których ma miejsce dość wczesne oddzielanie elitarnej drogi prowadzącej do studiów uniwersyteckich oraz dróg przygotowania do pracy zawodowej. Młodzież zakwalifikowana do uprzywilejowanego toru prowadzącego do studiów wyższych ma możność systematycznego rozwoju intelektualnego i głębszego poznania kultury. Ma otwarta drogę do wszystkich dyplomów gdyż szkoły do których uczęszcza wyróżniają się pod względem wysokim poziomem.

Mobilność konkurencyjna -> w krajach w których różnice klasowe są nie zbyt ostre, systemy szkolne stwarzają możliwość długiego, wspólnego kształcenia się ogółu młodzieży. Skutkiem tego jest duża liczba kandydatów na wyższe uczelnie. Musza oni konkurować ze sobą o miejsca w tych szkołach.

Mobilność sponsorowana -> występuje w tych systemach szkolnych w których ma miejsce dość wczesne oddzielanie elitarnej drogi prowadzącej do studiów uniwersyteckich oraz dróg przygotowania do pracy zawodowej. Młodzież zakwalifikowana do uprzywilejowanego toru prowadzącego do studiów wyższych ma możność systematycznego rozwoju intelektualnego i głębszego poznania kultury. Ma otwarta drogę do wszystkich dyplomów gdyż szkoły do których uczęszcza wyróżniają się pod względem wysokim poziomem.

Mobilność konkurencyjna -> w krajach w których różnice klasowe są nie zbyt ostre, systemy szkolne stwarzają możliwość długiego, wspólnego kształcenia się ogółu młodzieży. Skutkiem tego jest duża liczba kandydatów na wyższe uczelnie. Musza oni konkurować ze sobą o miejsca w tych szkołach.

19. Coraz więcej ludzi uczy się nie po to aby realizować własne zainteresowania lecz w celu zdobycia świadectw. Na ogół uczący się uzyskują potrzebne dokumenty szkolne, toteż nieuchronnie następuje zjawisko inflacji dyplomów. Podczas przyjęć do pracy często więc mamy do czynienia ze swoistym konkursem dyplomów. Młodzi ludzie chcą zapewnić sobie dobry start życiowy i wyprzedzić potencjalnych konkurentów, starają kształcić się dłużej. Zjawisko inflacji dyplomów dodatkowo wzmacniane jest przez występujące w wielu krajach bezrobocie. Młodzi ludzie nie znajdujący pracy, często decydują się kontynuować kształcenie z nadzieja iż kolejny dyplom da korzystniejsze szanse uzyskania poszukiwane pracy.

20. ROLA SPOŁECZNA,

1) system oczekiwań dotyczących przewidywanych zachowań człowieka wobec grupy, w której zajmuje on określoną pozycję. Rola społeczna wyznacza wówczas zespół reguł, norm i wzorów postępowania.

2) system stałych zachowań osobnika, zgodnych z systemem oczekiwań i wzorów społecznych. W różnych grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w rodzinie rola ojca, matki, brata itp.). Pełnienie ich jest ważnym czynnikiem regulującym zachowanie jednostki i kształtującym jej postawy.

21.

22. Omów teorię kodów językowych Basila Bernsteina.
Był prekursorem `nowej socjologii” w Wielkiej Brytanii. Zwrócił uwage na istotną rolę języka w przenoszeniu dziedzictwa kulturowego rodzin i przez to stymulowanie bądź hamowanie rozwoju intelektualnego jednostki. W swoich pracach wyróżnił 2 typy wypowiedzi językowych: - język potoczny
- język sformalizowany
W kolejnych pracach mówił już o:
a) prostym ograniczonym kodzie językowym
b) kodzie rozbudowanym

Osoby stosujące tzw. kod rozbudowany uwzględniają z reguły szeroki zakres alternatyw, możliwość odgadnięcia, jakie elementy wybierze do organizacji znaczenia podlegają znacznej redukcji /wyobraźnia twórcza/. Np. Przy opowiadaniu nowej bajki i jej przerwaniu pytaniem: „Jak myślisz, co się później stało”? Zostaniemy zasypani kreatywnymi pomysłami. Kod rozbudowany pobudza rozwój jednostki, czego wyrazem jest określony porządek syntaktyczny, bogactwo określeń, złożoność konstrukcji zdaniowych i form bezosobowych.

Osoby stosujące tzw. kod ograniczony wybierają jedną z niewielu alternatyw, wobec czego wzrasta prawdopodobieństwo odgadnięcia jakie będzie dalsze ich postępowanie.

Kod ograniczony hamuje ich rozwój, co przejawia się w operowaniu krótkimi i ubogimi konstrukcjami zdaniowymi. Otaczająca rzeczywistość opisywana jest przy pomocy ograniczonej liczbie przymiotników i przysłówków oraz redukowaniu dodatkowych informacji, bardzo niskim stopniem ogólności, a symbole i stereotypy zastępują określenia zależności logicznych.

23.

24. SELEKCJA SZKOLNA (UJĘCIE PEDAGOGICZNE I SOCJOLOGICZNE)

Procesy różnicowania się dróg szkolnych i szans edukacyjnych dzieci i

młodzieży nazywane są obecnie selekcją szkolną. W pracach

naukowych rozpatruje się ją z dwóch punktów widzenia:

(1) Ci autorzy których interesuje proces selekcji szkolnej ze względu na jej podłoże i skutki społeczne, skłaniają się ku analizom społecznym (ujecie socjologiczne).

(2) Jeśli jest brany aspekt opiekuńczo-wychowawczy związany z rozpoznawaniem możliwości wewnętrznych dziecka i ukierunkowania go na właściwą drogę kształcenia w systemie szkolnym to mamy do czynienia z podejściem psychologiczno-pedagogicznym.

Wg Jana Szczepańskiego selekcja szkolna to ogół procesów wywołanych przez różne siły społeczne działające w klasach i warstwach społecznych w państwie, w środowiskach lokalnych, w rodzinach i szkołach, które tworzą bariery lub tez stwarzają warunki pozytywne dla otwarcia jednostkom drogi do wyższego wykształcenia.
Wg St. Kowalskiego selekcje szkolne albo selekcyjne wychowanie to proces przepływu kandydatów, pochodzących z różnych środowisk społecznych, poprzez drabinę szkolną do zróżnicowania zawodów.

25. .CZYNNIKI SELEKCJI SZKOLNEJ WG S. BYSTRONIA

- Organizacje pracy szkół, dostępność społeczna i terytorialną szkół związaną z warunkami ekonomicznymi uczniów

- Czynniki religijne, polityczne, demograficzne, płeć i wiek uczniów

- Prestiż nauki, kształcenie i szkoły w społeczeństwie, związanych ze społeczna wartością nauki, nauczanie i szkół określonych typów.

- Zamiłowanie uczniów do kształcenia w określonym kierunku lub zawodzie oraz uzdolnienie i rozwój umysłowy ucznia

• Podejmowanie pracy zarobkowej przez część dzieci i młodzieży.

26. 26. CZYNNIKI SELEKCJI SZKOLNEJ WG SZYMAŃSKIEGO:

MAKROSTRUKTURALNE - podstawowe znaczenie w określaniu szans

edukacyjnych mają czynniki wyznaczające cele, zasady, założenia

organizacyjne i programowe oraz warunki funkcjonowania całego

systemu oświaty.

Społeczne funkcje szkoły są odmienne w każdym ustroju. W

ustroju kapitalistycznym, a w pewnej mierze także w socjalizmie

wpływ klas społecznych na podział cenionych dóbr, do których należy

również wykształcenie, przebiega w sposób mniej jawny, najczęściej

za pośrednictwem działania ukrytych mechanizmów selekcji.

Formalnie, szkoły są jednakowo dostępne dla wszystkich ale

zróżnicowane warunki życia i niejednakowy poziom świadomości

członków różnych klas społ. rzutują na szanse edukacyjne. Ponadto

większość młodzieży podlegają silnym oddziaływaniom środowiska,

swoistej presji otoczenia. Im wyższy jest status społeczny określonej

klasy społecznej tym wyższą rangę przypisuje ona celom

edukacyjnym i podejmuje bardziej ambitne decyzje edukacyjne.

REGIONALNE - przejście od pracy ręcznej do przemysłowej i od przemysłowej do usługowej (opartej na technologiach IT) rodzi wiele skutków społecznych i edukacyjnych. Praca w przemyśle a zwłaszcza w usługach podnosi wymagania dotyczące kwalifikacji pracowników. Wielu osobom przenoszącym się ze wsi do miasta praca w przemyśle daje możliwość większych zarobków. Następuje wzrost potrzeb i oczekiwań społecznych. Rozwój instytucji szkolnych przedstawia się zdecydowanie korzystniej w obszarach bardziej uprzemysłowionych, w których stwierdza się również wyższe upowszechnienie kształcenia ponadpodstawowego, zwłaszcza wyższego.

- ŚRODOWISKOWE- jeśli chodzi o selekcje szkolną duży wpływ na nią mają tu oddziaływania: społeczne, ekonomiczne, kulturowe. Ogół tych czynników kształtuje charakterystyczny styl życia mieszkańców wsi lub miast, ich cele i dążenia oraz typową dla danej miejscowości atmosferę wychowawczą.

- RODZINNE - przynależność rodziny do klasy robotniczej, chłopskiej lub inteligentnej wpływa na selekcję szkolną. Środowiskowe zróżnicowanie warunków życia rodziny wywiera wpływ na dojrzałość szkolną dzieci i

ich osiągnięcia szkolne. Wielkość rodziny rzutuje na szanse edukacyjne dzieci. Dzieci z rodzin wielodzietnych mają mniejsze szanse ukończenia szkoły średniej. Dzieci o wysokim poziomie wykształcenia maja wyższe osiągnięcia w szkole of innych dzieci i są od nich lepiej rozwinięte umysłowo.

- SZKOLNE - szanse edukacyjne zależą od dostępności szkół ich funkcjonowania i jakości pracy dydaktyczno-wychowawczej oraz wyposażenia szkół w pomoce dydaktyczne.
- INDYWIDUALNE - na selekcję szkolną mają wpływ zdolności ucznia czyli te różnice indywidualne które powodują że przy jednakowej motywacji poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu.

Rozwój zdolności zależy od: dziedziczności, wpływ środowiska, oddziaływań pedagogicznych i własnej aktywności jednostki.

28.

29. WYKSZTAŁCENIE RODZICÓW JAKO CZYNNIK SELEKCJI SZKOLNEJ

Czynniki które mają decydujący wpływ na selekcje szkolna dzieci i młodzieży;
- ekonomiczne/ sytuacja ekonomiczna rodzin
- pochodzenie społeczne
- wykształcenie rodziców
Poprzez codzienną konwersację jaka zachodzi pomiędzy dziećmi a rodzicami, licznych kontaktów - rodzice świadomie lub nieświadomie przekazują swoim pociechom informacje, wiadomości istotne dla ich przyszłego funkcjonowania w życiu, wprowadzają lepiej lub gorzej w świat pojęć, przekazują wzory kulturowe, normy moralne i wartości.

Z kulturowymi cechami rodziny wiąże się atmosfera wychowania która stwarza lub osłabia motywacje do kształcenia, uczenia się. Im wyższy jest poziom wykształcenia rodziców tym wyższy jest poziom dojrzałości szkolnej dziecka , korzystniejszy jest jego rozwój umysłowy, ma ono większą szansę osiągnięcia wysokich wyników w nauce, a także wyższe są aspiracje związane z kształceniem swoich dzieci.

30.

31.

32.

33. CZYM SIĘ RÓŻNI SEKTA OD SUBKULTURY ?

Sekta od subkultury różnie się tym, że subkultura oferuje identyfikację na poziomie wzorców życia realizując większość z prostych i złożonych funkcji grupy rówieśniczej, natomiast w sekcie dominuje funkcja kontroli społecznej nad zachowaniami członków, przybierająca niejednokrotnie postać całkowitej społecznej izolacji, wykluczenia z normalnego funkcjonowania społecznego. Sekta jest związkiem o charakterze religijnym, grupą zamkniętą, samodzielnie rekrutującą jej członków z wyraźnie zaznaczoną hierarchią i wybranym przywódcą.. W obrębie subkultury cechy te nie są obserwowane.

34.

34. Przedstaw teorię mediów wyjaśniających wpływ mediów na człowieka.

Media

a)Teorie psychologiczne

-teoria uwarunkowania- jest to możliwość wywołania odruchów warunkowych pod wpływem słów, gestów, obrazów i kojarzenia tych pierwszych z określonymi stanami uczuciowymi np.: lękiem, miłością czy nienawiścią.

-dystansu poznawczego- mówi o tym ,że informacje niezgodne z nastawieniem odbiorcy są odrzucane te zaś, które cechuje spójność postaw poglądów między nadawcą a odbiorcą są aprobowane.

b)teorie socjologiczne- efekty komunikowania, do których należą właściwy odbiór informacji a także jej oddziaływanie na nas zależą od cech społecznych i psychicznych. Szczególnie duży wpływ na to jak interpretujemy media wywierają na nas osoby z najbliższego otoczenia. Im silniejsza więź emocjonalna nas z nimi łączy tym większe prawdopodobieństwo, że wpłyną oni na nasze decyzje i wyobrażenie odbioru informacji. Na poziomie psychicznym ważna jest też kwestia identyfikacji odbiorcy z nadawcą

c)teorie kulturowe- wskazują na dominującą rolę mediów w kształtowaniu masowego charakteru kultury. Same mass media nie są dobre czy złe lecz ich treści oddziałują deprsonalizująco i demoralizująco.

35.Czym różni się oddziaływanie przekazu telewizyjnego od oddziaływania reklamy na osobowość człowieka? 

Oddziaływanie reklamy jest zbliżone do innych form przekazu medialnego. Ma ono jednak swoja specyfikę prowadzącą do INWERSJI AKSJOLOGICZNEJ wywołanej przez podporządkowanie człowieka podmiotowi. Zaczynamy identyfikować się z tym co posiadamy a nie z tym co sobą prezentujemy. Uczymy się postrzegać samych siebie i innych przez pryzmat „mieć” a nie „być” a to może mieć negatywne konsekwencje dla kształtowania światopoglądu i tożsamości zaburzając relacje ja- świat.

36. Przedstaw i omów modele szkoły w nowoczesnym społeczeństwie

1. model funkcjonalno- strukturalny- Szkoła jako środowisko. szkoła ma funkcje oświaty. Cechy szkoły i ich wpływ na proces socjalizacji i wychowania. Rola i funkcje nauczyciela osobliwości roli. Klasa szkolna jako środowisko wychowania i grupa społeczna(cechy klasy i procesy, style i klimat wychowania ekologia klasy szkolnej)

2. model interakcyjny i teorii konfliktu- Szkoła jako system kulturowy. Mechanizmy socjalizacji(tłok, czekanie, konflikt, dominacja, przemoc) Ukryty program i jego wpływ na osobowość uczniów(codzienność, podręczniki, przestrzeń szkoły w wymiarze społecznym) Strategie uczniów i nauczycieli. Antropologia klasy szkolnej(rytuały, wymiar praktyk pedagogicznych)

37. a) dydaktyczna- określa istotę działania szkoły, która jest przekazywanie wiedzy, rozwój zdolności i zainteresowań ucznia.

b)wychowawcza- przekazywanie norm, wartości, i zasad współżycia społecznego w podobny sposób jak dzieje się to w rodzinie tyle, że na bardziej uniwersalnej płaszczyźnie.

c)opiekuńcza- zapewnienie dziecku w wieku szkolnym opieki ze strony nauczyciela na czas przebywania poza domem. Oraz stworzenie szansy na właściwe spędzenie czasu pozaszkolnego, w którym dziecko nie przebywa z rodzicami.

d)selekcyjna- realizowana poprzez ocenianie w charakterze zarówno cząstkowym jak i końcowym.

e) egalitaryzacja(wyrównywanie szans)- uczniów słabszych o zdiagnozowanych wadach rozwojowych. Szkoła powinna zap0eniać wszystkim dzieciom równe warunki rozwoju.

38.

39. OMÓW FUNKCJE NAUCZYCIELA

a) kierownicza- składa się na nią prowadzenie lekcji, planowanie i wykonywanie określonych zadań wychowawczych, integrowanie klasy, zaprowadzenie ładu i porządku, kształtowanie motywacji uczniów do zdobywania wiedzy i podnoszenie swych osiągnięć w tym zakresie a także przeprowadzenie kontroli i oceny postępów.

b) interakcyjna- realizacja właściwego dla określonych zagadnień będących jej przedmiotem toku lekcji wraz z doborem pożądanych rozwiązań metodycznych

organizacyjna- obejmuje umiejętności związane z rozpoczęciem i profesjonalizacją czynności nauczycielskich i wychowawczych, współpracę z rodzicami, dyrekcją i pracownikami szkoły.

40.

41.

42. CO TO JEST UKRYTY PROGRAM SZKÓŁ ?

Zespół założeń na temat rzeczywistości szkolnej i pozaszkolnego świata społecznego, które są przekazywane uczniom w sposób nieświadomy i niezałożony w toku codziennych interakcji, których miejscem jest klasa szkolne.

Nie można go sprowadzić i porównać do ubocznych efektów edukacji. Sprowadza się do wartości internalizowanych przez ucznie w toku uczestniczenia w całym życiu szkolnym. Jego oddziaływanie na osobowość uczniów jest pozytywna lub negatywna.

Może on oddziaływać poprzez:

-codzienność(strategie nauczycieli i uczniów, wypowiedzi i komentarze dotyczące rzeczywistości szkolnej i pozaszkolnej)

-przestrzeń

-zawartość podręczników

43.

44.PRZEDSTAW STRATEGO UCZNIOWSKIE RADZENIA SOBIE Z RZECZYWISTOŚCIĄ SZKOLNĄ

a) socjalizacja- jest to wybiórcze przyswojenie reguł postępowania prezentowanych przez szkołę. Wzmacnianie nagradzaniem pożądanych i karanie niechcianych zachowań uczniowskich. Objawia się ona łamanie woli i odrzucaniem indywidualności uczniów. W miejsce wychowania pojawia się manipulacja.

b) dominacji- związana z przemocą, przymusem, władzą nad mową, czasem, przypominaniem hierarchii i konsekwencji nieposłuszeństwa. Pozornie uczeń uczy się radzenia sobie w trudnych sytuacjach jednak w rzeczywistości uczniowie są wyalienowani, osaczeni, stymulowani do unikania zamiast do radzenia sobie z problemami.

c) negocjacja- „metoda kija i marchewki” Polega na obserwacji i diagnozowaniu uczniowskich poczynań. W przypadku spełnienia wymagań występuje początkowa kontrola po której dominacja jest zmniejszona w przeciwnym razie elementy są intensyfikowane.

d) fraternizacja- postawa otwartości i akceptacji wobec młodzieży, ich świata, panujących mód i trendów. Nauczyciel w wyniku kontaktu emocjonalnego ubiera się w podobny sposób co uczniowie czy też posługuje się podobnym słownictwem. Całkowita rezygnacja ze strony nauczyciela z granic własnego „ja” prowadzi do utraty tożsamości. Dzieci wychowywane przez taką osobę nie mogą ustalić czy jest on kolegą czy wychowawcą i nie widzą w nim oparcia w sytuacjach problemowych.

e)nieobecności i wycofania- liberalny styl wychowania. Nauczyciel przyjmuje postaw,e urzędnika, który jest zobowiązany do działań wychowawczych tylko w określonych sytuacjach i ramach czasowych. Poza nimi pozostawia uczniów własnemu losowi. Efekt to poczucie zdania na siebie, doznanie zerwania ciągłości i stabilności oraz utrata poczucia bezpieczeństwa.

f)rutyny- powtarzanie czynności będących zasadniczą treścią życia szkolnego. Rutyna taka może dezorientować, nudzić i pozbawiać sensu działania.

g)terapii zajęciowej- czas spędzony w szkole ma być w całości zajęty. Robią oni cokolwiek byleby go zapełnić.

h)moralizowania- opiera się na hierarchii szkolnej i i podkreślani, że nauczyciel zawsze ma rację.

---